• Қазақ
  •   
  • Qazaq
  •   
  • قازاق
  •   
  • Рус
  •   

    تاسقا تۇسكەن تاڭبالار

    قازاقستان جەر كولەمى بويىنشا  دۇنيەجۇزىندە 9 ورىندا تۇرعانىن جاقسى بىلەمىز. وسىنشاما كەڭ بايتاق جەرىمىزدى  اتا-بابالارىمىز نايزانىڭ ۇشىمەن، بىلەكتىڭ كۇشىمەن جان-جاقتان تونگەن جاۋلارىنا قارسى تۇرىپ ۇرپاعىمىزعا امانات ەتىپ قالدىردى.  قاسيەتتى جەرىمىزدى امان ساقتاپ قالۋدا قانشاما بوزداقتارىمىز قان توگىپ، دالا مايدانىندا جاندارىن پيدا ەتتى. قانشاما بىلەكتى دە جۇرەكتى  الاشتىڭ باتىر ۇلدارى ەرەن ەرلىك كورسەتىپ، تۋعان جەرىمىزدى سىرتقى جاۋدان قورعادى. ەندەشە، سول قارسى كەلگەن جاۋعا قايمىقپاي قارسى شاپقان ءاربىر قازاقتىڭ بويىندا باتىرلىقپەن قوسا جەكپە-جەك ونەرىن شەبەر مەڭگەرگەندىگىن تاستا جازىلعان تاڭبالار ارقىلى تاريح راستايدى. ول دەگەنىمىز قازاقتىڭ جاۋىنگەرلىك سايىسقا دەگەن دايىندىعى وتە جاقسى بولعاندىعىن بىلەمىز. ەندى سول اتا-بابامىزدىڭ قانىندا بار جاۋىنگەرلىك جەكپە-جەك ونەرىن بۇگىنگى تاڭدا جاڭا زامان اعىمىنا يكەمدەپ قايتا تۇلەتىپ دامىتۋ، ورايى كەلگەن جاقسى ءىستىڭ ءبىرى بولىپ تۇرعانداي.

    قازىرگى كەزدە ەلىمىزدە جاۋىنگەرلىك كۇرەس ءتۇرىن دامىتۋ ەرەكشە قولعا الىنا باستادى. ارينە، قازىر كوپتەگەن جەكپە-جەك سپورت تۇرلەرىنە قاراي وتىرىپ، جاۋىنگەرلىك كۇرەس قانداي كۇرەس – دەگەن ورىندى  سۇراق تۋىندايدى. وسى ءبىر جەكپە-جەك ونەرىنىڭ قازاقستانداعى سپورت ارەنالارىنان كورىنە باستاۋىن نازار سالىپ كەلگەن داڭقتى بالۋان، وليمپيادا چەمپيونى جاقسىلىق ۇشكەمپىروۆ ايتۋلى سپورتتىڭ بولاشاعى جارقىن ەكەنىنە سەنىممەن قارايدى. ءيا، وليمپيادا اسۋىن باعىندىرعان تۇڭعىش قازاق جاقسىلىق اعامىزدىڭ  جاۋىنگەرلىك كۇرەسكە دەگەن كوزقاراسى وتە جاقسى.

    جۋىردا وسى «جاۋىنگەرلىك كۇرەس» ءتۇرىن ءتۇبىرىن قازىپ، شىعۋ تەگىن عىلىمي تۇرعىدا زەرتتەپ ەل نازارىنا ۇسىنۋدا تاباندى ەڭبەك ەتىپ جۇرگەن   ەلىمىزدەگى «جاۋىنگەرلىك كۇرەس» فەدەراتسياسىنىڭ پرەزيدەنتى، قر ەڭبەگى سىڭگەن جاتتىقتىرۋشى حالىق قوجاحمەتتىڭ قالامىنان شىققان تۋىندىسىنىڭ تۇساۋكەسەرى بولىپ ءوتتى.  ەندى عانا وقىرمانعا جول تارتىپ وتىرعان كىتاپتىڭ تۇساۋىن داڭقتى بالۋان جاقسىلىق ۇشكەمپىروۆ ستۆ تەلەارناسىندا سالتاناتپەن كەسكەن ەدى. بۇل دا ءبىر 2019 جىلداعى ەل سپورتىنداعى ەلەۋلى وقيعانىڭ ءبىرى دەپ ەسەپتەۋگە بولاتىن شارا.

    وسى سالانىڭ جىلىك مايىن شاعىپ جۇرگەن بىلىكتى مامان حالىق قوجاحمەت  جاۋىنگەرلىك سپورت ءتۇرىنىڭ تاريحى مەن ەرتەڭى تۋرالى تولىققاندى سۇحبات بەرىپ، اڭگىمە ءورىسىن كەڭىنەن تارقاتىپ بەرگەن ەدى. دەگەنمەن دە وسى ءبىر سپورتتىڭ ەلىمىزدىڭ الامان سپورت الاڭدارىنان ويىپ تۇرىپ ورنىن الاتىنى تۋرالى بۇقارا حالىق ءالى دە بولسا ءوز سوزدەرىن ايتقان جوق. بالكىم، ەندى عانا اياعىن نىق باسا باستاعان بۇل سپورتقا جارنامالاپ ناسيحاتتاۋ جاعى ءالسىز بولىپ تۇرعان شىعار.

    ەندى، ءسوز ەتىپ وتىرعان «جاۋىنگەرلىك كۇرەس» جەكپە-جەگىنىڭ تاريحى مەن  ەرەكشەلىكتەرىنە از كەم توقتالا كەتسەك.

    قازاقستان جەرىندە ەجەلگى داۋىردەن-اق جاۋىنگەرلىك كۇرەستىڭ پايدا بولۋىنىڭ نەگىزگى كۋاسى رەتىندە تاستاعى سۋرەتتەردى الىپ قاراستىرۋعا بولادى.

    ورتا عاسىردا كۇرەس كوشپەندىلەردىڭ اسكەري دايىندىقتارىنىڭ ادەتتەگى ەلەمەنتى بولدى. جاتتىعۋ بارىسىندا قاشىپ بارا جاتقان قارسىلاسىن مىقتى قولمەن تارتىپ قۇلاتۋعا ۇيرەنگەن. كەيبىر تۇركى حالىقتارىندا قارۋسىز ات ۇستىندەگى كۇرەس ءالى دە بار. قارسىلاسىن بەلدىگىنەن ۇستاپ جەرگە ءبىرىنشى بولىپ قۇلاتقان ادام جەڭىمپاز بولىپ ەسەپتەلدى.

    ءبىز ارقاشاندا تاريح تۇبىنەن سىر بەرەتىن قۇندىلىقتارىمىزدى ناسيحاتتاۋ پارىزىمىز دەپ ساناساق، ەلىمىزدە  «جاۋىنگەرلىك كۇرەس» ونەرىنىڭ شىعۋى مەن قالىپتاسۋى ءاربىر الاش ازاماتىڭ ۇلتتىق نامىسىن ءوسىرىپ، مەرەيىن كوتەرسە دەگەن ويدى ۇمىتپاعانىمىز ءلازىم. ويتكەنى، ءتول سپورت ونەرىمىزدى اسپەتتەۋگە دايىن ازاماتتاردىڭ ارقاسىندا «جاۋىنگەرلىك كۇرەس» ءتۇرى تاريح قويناۋىنان جارقىرىپ جاڭا زامان بەلەسىنە  شىعىپ وتىر.

    قازىرگى تاڭدا  ايتۋلى سپورت تۇرىنەن قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ جاۋىنگەرلىك كۇرەس فەدەراتسياسى (جكف) قۇرىلىپ، ەل چەمپيوناتتارى جالاۋىن كوتەرە باستادى.

    «جاۋىنگەرلىك كۇرەس»  تاسىلدەرى مەن ءادىس-ايلالارىنىڭ تەك وليمپيادالىق جەكپە-جەك تۇرلەرى (جۋدو، ەركىن جانە گرەك-ريم كۇرەسى، تحەكۆوندو، بوكس) ەنگىزىلگەندىكتەن جەكپە-جەككە شىعاتىن سپورتشى اتالعان سپورت تۇرلەرىن جەتىك مەڭگەرۋى  وزدەرى  ءۇشىن ماڭىزى زور.

    جاۋىنگەرلىك كۇرەستىڭ باستى ەرەكشەلىگى – جەكپە-جەكتىڭ  كۇرەس ۋاقىتىندا قولمەن سوققى جاساۋعا، اياقپەن ىشتەن جانە جوعارى تەبۋگە، تابان تىرەپ ۇستاتقان ساتتە توبىقتان قاعۋعا، شالۋعا رۇقسات ەتىلەدى، ال ۇستاتقان بەتتە قولمەن اياقتان الۋعا بولمايدى. باسپەن، شىنتاقپەن، تىزەمەن سوققى جاساۋعا بولمايدى. قۇلاپ جاتقان ادامدى تەبۋگە، سوعۋعا رۇقسات ەتىلمەيدى. جاۋىنگەرلىك كۇرەستىڭ اۋقىمى، كوكجيەگى وتە كەڭ، ونىڭ ەڭ ءبىر ەرەكشە تۇسى مۇندا تورتتاعانداتۋ /پارتەر/ جوق.

    قازىرگى كەزدە، قازاقستاندا «جاۋىنگەرلىك كۇرەس» ءتۇرىن دامىتۋ ءۇشىن بار كۇش جىگەرى مەن تاجىربيەسىن سالىپ،  شاپقىلاپ جۇرگەن  ەلىمىزدەگى ايتۋلى  فەدەراتسياسىنىڭ پرەزيدەنتى حالىق قوجاحمەت سىندى ءبىردى-ەكىلى ازاماتتاردىڭ  ەلەۋلى تالپىنىستارى  ءالى دە ەلەنبەي كەلەدى. تاسقا تۇسكەن تاڭبالاردى ءتىرىلتۋ جولىندا تاباندىلىق تانىتىپ ارەكەت جاساپ جۇرگەن جاندارعا جان-جاقتى جوعارىدان  قولداۋ جۇمىسى جەتپەي تۇرعانىن بايقايمىز.

    تەڭىز اسىپ امەريكاداعى ءباسپاسوز بەتتەرىنەن جاۋىنگەرلىك كۇرەس ءتۇرىمىز جاقسى قىرىنان دارىپتەلىنىپ جاتقاندا، ءوز جەرىمىزدە بۇل سپورتقا قولداۋ جاعى ءالى دە باياۋ بولىپ تۇرعانىن ارينە، وكىنىشتى-اق. دەگەنمەن دە ۇلتتىق قۇندىلىعىمىزدىڭ ءبىر بولىگى بولىپ تۇرعان ايتۋلى سپورت كۇندەردىڭ  كۇنى سالتانات قۇراتىنىنا  سەنىم زور. وعان ۋاقىت ءوزى تورەشى.

     

    اقىن ورداباي ۇلى،

     الماتى

    پىكىر جازۋ

    Your email address will not be published. Required fields are marked *

    *