Bilim ordasynyń alar asýy bıik

Qazirgi tańda elimizde sapaly bilim berýmen qatar, jastardy  áleýmettik rýhanı – adamgershilik pen salaýatty ómir saltyna tárbıeleý isi ózekti bolyp tur. О́ıtkeni, ǵylym men tehnıkanyń kún sanap qaryshtap damýy, ekologııalyq zardaptardyń beleń alýy, oı eńbegi men dene eńbeginiń ara qatynasynyń alshaqtaýy, ár túrli zııandy ádetterge (shylym tartý, alkogol ishimdigi, esirtki paıdalaný t.b) qarsy salaýatty ómir saltyn qalyptastyratyn tegeýrindi kúsh bul – sport. Sportpen shuǵyldanǵan jastardyń densaýlyǵy myqty, áldi, tózimdi, ıkemdi, emoıonaldyq jaǵynan turaqty bolady.

El Prezıdenti Qasym-Jomart Toqaev óziniń halyqqa joldaýynda  «basym baǵyt retinde áleýmettik jańǵyrýdyń jańa kezeńine kóshýde, halyqtyń densaýlyǵyn jaqsartý máselesi – barlyq jastaǵy el azamattary arasynda buqaralyq sportty damytý mańyzyn, onyń  ınfraqurylymynyń  qoljetimdi bolýyn qamtamasyz etýdi» Úkimetke  aıtqan bolatyn. Sondaı-aq,  Qazaqstan Respýblıkasynyń «Bilim týraly» Zańynda: «Bilim berý júıesiniń basty mindetteriniń biri: jeke adamnyń shyǵarmashylyq, rýhanı jáne kúsh qýat múmkindikterin damytý, adamgershilik pen salaýatty ómir saltynyń berik negizderin qalyptastyrý, daralyqty damytý úshin jaǵdaı jasaý arqyly oı – órisin baıytý», –  dep atap kórsetilgen.

Búginde ál-Farabı atyndaǵy QazUÝ-da áleýmettik-tárbıe jumysy ýnıversıtettiń oqytý, bilim berý isinde basym da bastapqy baǵyttardyń biri.  QazUÝ rektory, akademık  Ǵ. M. Mutanovtyń áleýmettik jáne tárbıe jumysy  baǵytyndaǵy  «Aınalańdy nurlandyr»  «Salaýatty dene tárbıesi», «100 kitap», «Grın kampýs»   ataýynda mán-mańyzy keremet avtorlyq jobasy júzege asyrylýda. Sonyń ishinde bizdiń maqalamyzdyń mátinine arqaý bolatyn «Salaýatty dene tárbıesi» jobasyn aıtsaq, onyń aıasynda ýnıversıtette oqytýshylar men stýdentterge sporttyń kóptegen túrimen aınalysýǵa mamandandyrylǵan kóp fýnkıonaldy jattyǵý keshenderi men jattyqtyrýshy mamandardyń qyzmetteri kórsetiledi.

Jalpy, sport kesheniniń ınfraqurylymy zamanaýı talaptarǵa saı, 7250 sh.m. aýmaqtan turady. Sondaı-aq, 22 sport túri boıynsha kez-kelgen deńgeı men dáre­jedegi jarystardy qabyldaıdy jáne qamtamasyz etedi. Ýnıversıtet basshylyǵy tarapynan bilim men kásibı sportty sabaqtastyryp qatar alyp júrgen stýdenterimizdi qoldap otyrady. Olardyń ultyq, halyqaralyq sporttaǵy jetistikteri de barshylyq.

2018 jyly Indonezııanyń Dja­karta qalasynda jalaýy jelbiregen jazǵy Azııa 7 oıyn­darynda qazaqstandyq balýandar QazUÝ-diń stýdentteri Nurmahan Tynalıev pen Almat Kebisbaev kúmis medaldi ıelendi. Taǵy bir mańyzdy jeńis 2016 jyly Brazılııanyń Rıo-de-Janeıro qalasynda ótken Olımpıada oıyndarynda stýdentimiz Elmıra Syz­dyqova qola júldeni jeńip aldy. Sonymen qatar ol Djakartadaǵy Azııa oıyndarynda qola medalge ıe boldy. QazUÝ stýdenti, Rıo–2016 Olımpıadasynyń chempıony, 2014 jylǵy Azııa oıyn­darynyń chempıony Dmıtrıı Balandın 50 jáne 100 metr qashyqtyqqa qulashtap júzýden úshinshi oryndy ıelendi. Sondaı-aq, qurama qorjynyn ál-Farabı atyndaǵy QazUÝ stýdenti Ádilbek Mýsın 52 metr qashyqtyqqa shalqalaı júzýden qola medalmen tolyqtyrdy. Ál-Farabı atyndaǵy QazUÝ «Dene shynyqtyrý jáne sport» mamandyǵy boıynsha 3-kýrs stýdenti Jubatqan Suńǵat Sholpan Atada (Qyrǵyzstan) dzıýdodan  jastar arasynda ótken jarysta Azııa Kýbogynyń altyn júldegeri atandy. Almaty qalasy joǵary oqý oryndary arasynda ótken badmın­ton jarysynda Mehanıka-matematıka fakýltetiniń 4-kýrs stýdenti Dmıtrıı Malıkov jeńimpaz atandy.

QazUÝ-dyń bilim berý úderisindegi ınnovaııalyq-tehnologııalyq jáne rýhanı-mádenı, áleýmettik-tárbıe baǵytyndaǵy qyzmetteri óz nátıjesin berýde. Oǵan dálel retinde ýnıversıtettiń QS halyqaralyq reıtıngisinde qarqyndy túrde alǵa jyljýyn aıtýǵa bolady. Sońǵy jyldary ýnıversıtet halyqaralyq QS reıtıngisinde 207 orynǵa ıe bolyp otyr. QazUÝ TMD elder aýmaǵynda M.V.Lomonosov atyndaǵy Máskeý memlekettik ýnıversıtetinen keıingi ekinshi orynda tur. Sonymen qatar, «QS WUR by Subject» pándik reıtınginiń nátıjesinde QazUÝ TMD elderi joǵary oqý oryndarynyń arasynda birinshi bolyp álemdegi eń úzdik 51-100 topqa engen. Jalpy, atalmysh reıtıngige jetekshi qazaqstandyq ýnıversıtettiń alty mamandyǵy kirdi.Bul jetistikke halyqaralyq qoǵamdastyq «Ál-Farabı atyndaǵy QazUÝ Fenomeni» degen joǵary baǵa berdi. «UI GreenMetricRankingofWorldUniversities» jahandyq reıtıngisinde QazUÝ 172 oryn alyp, úzdik 200 ekologııalyq ýnıversıtetteri qatarynda óz pozıııasyn nyǵaıta tústi. «TimesHigherEducation» Brıtan agenttiginiń zertteý nátıjesi boıynsha QazUÝ Ortalyq Azııa ýnıversıtetteriniń arasynda alǵash bolyp álemdegi eń úzdik joǵary oqý oryndarynyń tobyna kirdi. Sonymen birge jer-júzi memleketteri arasynda júrgizilip jatqan bedeldi eýropalyq «ARES» reıtıngisiniń málimetteri boıynsha Eýropalyq ǵylymı-ónerkásiptik palatasy joǵary baǵalap, QazUÝ AA pozıııasyna ıe bolyp, qart qurlyqtyń jetekshi joǵary oqý oryndarynyń qataryna kóterildi.

Qorytyndylaı kelgende salaýattylyǵymyz, bilimimiz jáne ǵylymymyz damýdyń irgetasy bolýymen qatar, eńsesi bıik eldermen terezesi teń memleket bolýdyń kúretamyry, altyn arqaýy. Salaýattylyq, bilim, ǵylym bar jerde jetilý, kemeldený, damý úrdisi bir sátke tolastamaıdy. Tabystylyq pen jaqsy turmys keshý negizi bilimdilikte ekenin uly Abaı jaqsy aıtqan: «Balań bilimdi parasatty bolsyn deseń, malyńdy aıama». Iá, búgingi tańda uly aqynymyzdyń ósıetimen egemen elimiz daryndy balalaryn álemniń irgeli oqý oryndaryna zamanaýı bilim men ǵylymdy meńgerýge qomaqty ınvestıııa jumsap, ulttyq adamı kapıtaldyń áleýetin arttyryp, básekege qabilettiligin kóterip jatyr. Bul barshamyzdy qýantatyn úrdis.

 

Ilııas KÚLIEV, Dáýren TURAROV,

Ál-Farabı atyndaǵy QazUÝ

Ekonomıka jáne bıznes joǵary mektebiniń

Áleýmettik – tárbıe jumysy boıynsha

Aǵa kýrator-edvaızerleri

 

ALMATY