О́nerdegi óshpes iz

 Kópshilikke málim, Qostanaı ejelden óner jáne mádenıet qaı­ratkerleri, aqyn-jazýshyla­rymen aty shyqqan. Qazir de olardyń dara jolyn jalǵastyryp jatqan azamattar jetkilikti. Solardyń qatarynda kúıshilik erekshe qabiletimen barsha qazaqtyń maqtanyshyna aınalǵan Elýbaı О́mirzaqov atyndaǵy Qostanaı ob­lys­tyq fılarmonııanyń burynǵy basshysy, talantty baýyrymyz ­Nazymbek Moldahmetov te bar edi. Bárimiz de myna ómirge qonaqpyz. Keshe ǵana aramyzda kúndeı jarqyrap júretin jaısań minezdi, jany – jaz, kóńili – kóktem ­Nazymbek Moldahmetovten kútpegen jerden aıyrylyp qalamyz dep oılappyz ba? Taǵdyrdyń jazýy shyǵar, ǵumyry qysqa boldy. Jarty ǵasyr ómir súrse de rýhanııatymyzda jarqyn darynymen óziniń óshpes izin qaldyrdy.

N.Moldahmetovtiń mádenıet sala­syndaǵy qoltańbasy, baǵyn­dyrǵan bıigi, qol jetkizgen tabysy, tyń izdenisi, adamgershilik, tálimgerlik qyry keıingige úlgi-ónege. Árıne, ol shyǵarmashylyq bıikke óz mańdaı teri, adal eńbegimen jetti. Qanshama ataq-dárejege ıe bolsa da ózin basqalardan joǵary qoıǵandy jany súımeıtin. Bul, bálkim, kishkentaıynan alǵan tálim-tárbıesinen de bolar, úlkenderdi kórse, sonadaıdan jaqyndap, asa bir iltıpatpen sálemdesip jatatyn.

Mundaı kórkem jigitti kim jek kórsin. Adamgershiligi de óte joǵary-tyn. Al úlken sahnaǵa ulttyq kıimi jarasyp shyǵa kelgende tipti ­tanymaı qalatynbyz. Ol qazaqtyń qara dombyrasyn qolyna alyp, sheberligin kórsetkende naǵyz óner úshin týǵan jan ekenin baıqaý da qıyn emes-ti. Buǵan ózimiz ­talaı ret kýá de boldyq. Elimiz táýelsizdik alǵaly beri mádenıetke de kóp kóńil bóline ­bastady. Onyń tikeleı basshylyǵymen ótetin túrli deńgeıdegi konertter men shyǵarmashylyq keshterde zal únemi lyq tolyp, ıne shanshar oryn bolmaıtyn. Bıyldyń ózinde halyqaralyq ­dırıjerlar ­forýmy uıymdastyrylyp, ol qalyń jurtshylyqqa rýhanı lázzat syılady. Qostanaı oblysynyń ákimi men mádenıet basqarmasynyń tikeleı uıytqy bolýymen ótken úlken óner merekesine de jınalǵan aǵaıyn az bolǵan joq. Kezinde ózi tikeleı uıytqy bolǵan fılarmonııa janyndaǵy qazaq orkestri de qazir tek respýblıkamyz ǵana emes, kúlli TMD elderine, odan qaldy shet memleketterge ábden máshhúr boldy.

Sahna sańlaǵyn únemi jarqyn ­oılar ǵana mazalaıtyn. Kúndiz-túni oılaıtyny – halqymyzdyń tól ónerin bıikke kóterý, sóıtip, jurtshylyq aldyndaǵy paryzyn adal atqarý, qaramaǵyndaǵy áriptesterine qolynan kelgenshe qolaıly jaǵdaı týǵyzý-tyn.

Nazymbek jaıly áńgime bolǵanda onyń sonaý saǵymdaı buldyrap artta qalǵan jastyq shaǵyna da toqtalyp ótkenimiz jón dep esepteımin. 1970 jyldyń sáýir aıynyń basynda Torǵaı óńirindegi Arqalyq aýdany Qaıyńdy aýylynda, Moldabektiń shańyraǵynda dúnıege keledi. Otaǵasy ­Moldabek qazaqtyń qasıetti dombyrasyn qolǵa alyp, kúmbirlete shertkende ony qorshaǵan jurtshylyq ­erekshe ­rýhanı lázzat alatyn. Ánshiligi qandaı edi deseńizshi! Úkilaıdyń da ­daýysy ádemi bolatyn. Sondyqtan da erli-zaıyptynyń júrgen jeri toı-dýman, yrys-bereke ári ázil-qaljyń edi. Mine, osyndaı áke-shesheden týǵan Nazymbektiń de ónerge qushtar bolýy zańdy-tyn. О́zimiz jıi aýyzǵa alatyn «Uıada ne kórseń, ushqanda sony ilersiń» degen ataly sóz osy yntymaǵy jarasqan otbasyna arnalyp aıtylǵan sııaqty. Nazymbek te 5 jasynan bastap dombyraǵa úıir bola bastaıdy. Ákesiniń inisi Sultanbekti erekshe jaqsy kórgendikten, ol da muny osy ulttyq aspabymyzǵa erte baýlýdy qolǵa aldy. О́ıtkeni, Sultekeńniń ózi de óńirge belgili termeshi ári jyrshy-tyn.

Árıne, ol aǵasy ulynyń jul­dyzy joǵary, mártebesi bıik bolǵanyn armandamady deımisiń. Bir jaǵy, Nazymbek áli baldyrǵan bolsa da úıretkenińdi tez qaǵyp alatyn tapqyr ári elgezek-ti. Sol sebepten de ýaqytty bosqa ótkizbeı oǵan mýzykalyq bilim alý qajettigin eskertti. Ákesi Moldabek pen anasy Úkilaı da onyń pikirin qoldady.

Sonymen, taýdaı talapty, elgezek bala kúı óneriniń qyry men syryna birte-birte qanyǵa ­bastady. On bes jasar daryndy ul, aldymen Arqalyq shaharyndaǵy mýzykalyq ýchılıщege shákirt bolyp qabyldandy. Bul shaq Nazymbektiń esinde máńgilik jattalyp qaldy. Tálimgerleri de óz salasynyń naǵyz maıtalmany edi. Mádenıettiń bilgiri atanǵan Tursynbek Álmaǵambettiń synybynda dáris aldy. Atalǵan qaladaǵy osynaý oqý orny shákirttiń boıyndaǵy jasyryn jatqan daryndy oıatty.

Sóıtip, osy jerdegi tórt jylda shyńdalyp, kúıshiliktiń ózine beımálim tustaryn ábden ıgerdi. Biraq áli de ata-anasy armandaǵandaı bıikke kóterilý úshin qanshama eńbek kútip tur edi.

О́ner joly – aýyr dep bosqa ­aıtylmaıdy. Ol qashanda tynymsyz izdenisti, eńbekqorlyqty jáne ózi oryndaıtyn kúıdi der kezinde ári tańdaı bilýdi qajetsinedi. Mine, osy jaılar da áli jas ta bolsa ony oılandyryp, tolǵandyrdy. Sol sebepten de ol Arqalyqtan keıin sonaý erekshe de kórkem shahar Almatyǵa jol tartty. Baǵyty – qazirgi Qurmanǵazy atyndaǵy ulttyq konservatorııa-tyn. Bir orynǵa birneshe adamnan keletin qıyn da kúrdeli synaqqa jan-jaqty ­daıyndaldy. Sol kezde ol Arqalyqta júrgende ustazdarynan tereń bilim ári sheberliktiń dáristerin alǵandyǵyn aıqyn uqty. Stýdentter qataryna ilindi. Osy shaqtaǵy qýanyshyn tilmen aıtyp jetkize almas-ty. Munyń ómirden túıgeni – jaqsy ustaz da baqytyń eken. О́ıtkeni Nazymbek ómirden ótkenshe óner zertteýshisi, professor Tmat Merǵalıevten tálim alǵandyǵyn erekshe maqtanyshpen aýyzǵa alatyn.

Kórnekti mádenıet qaıratkeri sonaý alystaǵy Torǵaıdan bilim izdep kelgen bozbalanyń boıyndaǵy eshkimge uqsaı bermeıtin aıryqsha qabiletti kókirek kózimen birden baıqady. Sondyqtan oǵan óziniń bilgeni men túıgenin ábden úıretti. Konservatorııanyń dárishana­la­rynda ótken jyldar sanaly jigittiń kúıge degen ińkárligin arttyra tústi.

Ol keıde osy joǵary oqý ornynda ustazdyq etken Qazaqstannyń halyq artısi, asa daryndy kúıshi Qarshyǵa Ahmedııarov, «Qurmanǵazy» orkestriniń sol kezdegi bas dırıjeri, óner qaıratkeri Aıtqalı Jaıymov, talantty kompozıtor Kenjebek Kúmisbekovterden túıgenin erekshe ásermen baıandap otyratyn.

Sebebi olardyń árqaısysy – qazaq mádenıetinde esimderi altyn árippen jazylǵan kórnekti tulǵalar.

Áńgimemizge arqaý bolǵan konservatorııa bilikti kadrlardyń qara shańyraǵy retinde burynnan belgili. Sondyqtan osydan kóp jyl buryn atalmysh joǵary oqý ornyn aıaqtaǵan talantty jastar arnaıy shaqyrtýmen Qostanaı ­oblysyna at basyn tiregen bolatyn.

Jyldar óte olardyń birqatary otbasylyq jaǵ­daılarmen ózge óńirlerge ketkenimen, basym kóp­shiligi aramyzda áli kúnge deıin adal qyzmet atqaryp, ónerimiz ben mádenıetimizdi kóterip júrgen sańlaqtar. Olardyń qata­ryn­da erekshe qońyr daýsy bar ­Manap­bek Kádirov, ­qo­byzshy ­Batyr­bek jáne daryn­dy kúıshi Laýra Baınazarovtar jáne basqa da ónerdi pir tutqan tulǵalar bar. Olar Qostanaı­ǵa kelisimen ­Elýbaı О́mirzaqov atyndaǵy oblystyq fılarmonııanyń janynan «Aqje­leń» dep atalatyn ulttyq aspaptar ansamblin qurdy.

Sózdiń reti kelgende, bul óner ujymynyń dúnıege kelýine sol kez­degi oblys basshysy, bul kúnderi abyz aqsaqal, ultjandy azamat ­Kenje­bek Ýkınniń jasaǵan qamqorlyǵy aıryqsha der edik.

Osyndaı ujymdy basqarý ­Nazymbek Moldahmetov úshin de ońaı bolǵan joq. Ol ónerdegi ­dostarymen tez til tabysyp, qanshama maǵynaly týyndylarmen repertýarlaryn baıytty. Olardyń ón boıynan qazaqylyqtyń ıisi ańqyp turatyn.
Ol ansambldegi jumysymen qatar, Qostanaı memlekettik peda­gogıkalyq ınstıtýtynda daryndy jastarǵa dombyradan dáris beretin. Úlken senim artylyp, Qostanaıdaǵy qazaq ulttyq aspaptar orkestrine jetekshilik etti. Kóptegen baıqaýlar men ­festıvaldarda top jaryp, oblystyń abyroıyn barynsha asqaqtatty.

Osydan eki jyl buryn ­Nazymbek ­Moldahmetov ózi Qostanaıdaǵy eńbek jolyn bastaǵan ob­lys­tyq fılar­mo­nııaǵa dırek­tor bolyp taǵaıyn­dalǵan-dy. Á degen­nen ózine júk­telgen mindettiń jaýapkershiligin aıqyn sezinip, áriptesteriniń shyǵarmashylyq jaǵynan shyńdala túsýine baryn saldy. Erlan ­Qal­maqov basqaratyn oblystyq má­denıet basqarmasynyń tikeleı qoldaýy jáne óziniń boıyndaǵy jarqyn ­daryny, tyń izdenisteriniń arqasynda kóptegen ataqty ánshiler men kúıshilerdiń óner keshteri, buryn-sońdy bolmaǵan forýmdar, festıvaldar ótkizildi.

Aqjarqyn ári kópshil minezimen, qazaqy qalpymen zııaly qaýymnyń arasynda qurmetke bólengen ­Nazymbek – aırandaı uıyǵan bere­keli otbasynyń tiregi-tin. Onyń jan dúnıesin jete túsinetin ári únemi qoldap otyratyn, qudaı qosqan qosaǵy Janat kelinimiz de qurbylarynyń arasynda syıly da abyroıly. Otaǵasynyń alańsyz qyzmet atqarýyna baryn saldy. Erli-zaıyptylardy ózgeler ónege tutty.

Nazymbekti izdegen adam únemi ony jumys ornynan tabatyn. Qolynan qazaqtyń qara dombyrasy túspeıtin. Shyǵarmashylyq ujymdy basqaratyn adam qaı jaǵynan bolsa da áriptesterine ǵıbrat kórsetýge tıis dep esepteıtin.

Onyń kezdeısoq qaıǵysy barsha qaýymdy eseńgiretti. Áli kúnge deıin kóńil aıtýshylar legi tolastar emes. Bul onyń tiri kezinde naǵyz ultjandy, namysty, qaıratker tulǵa bolǵanyn kórsetedi.

Qaıyńdy óńirdegi kıeli qazaq aýylyndaǵy sol bir qaıǵyly kúni eldi meken turǵyndary Jańbyrshy Qalıevten de kóz jazyp qaldy. Onymen de qımaı qoshtasty.

Kim máńgilik deısiz? Nazymbek inimizdiń jatqan jeri jaryq, topy­raǵy torqa, ımany serik bolsyn. О́zi jetpegen jasty úkili úmitteri bolǵan uldary men qyzdaryna bersin. Biz ózińdi árqashan da saǵynyshpen eske alyp, júregimizde saqtaımyz.

 

Orazaly JAQSANOV

QOSTANAI

http://anatili.kazgazeta.kz/news/58364