سپورتتى وركەندەتۋ – وزگە سالاعا وڭگەرىپ جىبەرۋ ەمەس

سپورت سالاسىن مادەنيەتتەن ءبولىپ، جەكە-دارا ۆەدومستۆو ەتىپ قۇرىلىمداۋ ماسەلەسى قوعامنىڭ تالقىسىندا تۇر. ويتكەنى سپورت – بەيبىتشىلىك ەلشىسى. مەملەكەت سيمۆولى – ءانۇرانىمىز شىرقالىپ، كوك تۋىمىزدىڭ كوككە كوتەرىلۋى ەكى جاعدايدا عانا ورىندالادى. ەڭ الدىمەن، ەل پرەزيدەنتى وزگە مەملەكەتكە رەسمي ساپارمەن بارعاندا، ەكىنشى – سپورتشىلار قۇرلىقتىق، الەمدىك چەمپيوناتتار مەن ازيا، وليمپيادا ويىندارىندا جەڭىسكە جەتكەندە. رۋحىڭ الپىس ەكى تامىرىڭدا تۋلاپ، ەرەكشە كۇيگە بولەيتىن وسىناۋ ءساتتى سىي ەتۋشى سپورتشىلاردىڭ جەتىستىگى – ەلدىكتىڭ ەرەن قۋاتىنىڭ ولشەمى. قازاق سپورتىنىڭ جوقشىسى اتانعان جۋرناليست-جازۋشى، قازاقستان ەڭبەك سىڭىرگەن قايراتكەرى نەسىپ جۇنىسباي ۇلىمەن سۇحباتىمىز سپورت سالاسىنداعى تۇيىتكىلدەر توڭىرەگىندە ءوربىدى.

—نەسىپ اعا، ساۋالىمىزدى مادەنيەت پەن سپورتتى بولۋدەن، اجىراتۋدان باستاساق. ءوزىڭىز قازاق سپورتىنىڭ جوعىن ىزدەپ، بارىن باقايشاعىنا دەيىن بايىپتاپ جازىپ جۇرگەن جوقشىسىز. بىلتىر وتكەن توكيو جازعى وليمپياداسىندا ءبىزدىڭ سپورتشىلارىمىز تاۋەلسىزدىگىمىزدىڭ تاريحىندا العاش رەت ماڭدايىمەن جەر ءسۇزىپ، التىن تۇگىلى، كۇمىسكە قول جەتكىزە الماي ورالعانى ءمالىم. قوعامنىڭ قان قىسىمىن كوتەرگەن وسى جايتتەن كەيىن دە، وعان دەيىن دە سپورت دەگەن اۋقىمى سان قىرلى سالانى مادەنيەتكە تەلىمەي، جەكە ۆەدومستۆو رەتىندە قۇرۋ قاجەتتىگى ايتىلىپ كەلەدى. بۇل ماسەلەنى ءوزىڭىز دە الەۋمەتتىك جەلى ارقىلى، ءباسپاسوز بەتتەرىندە، ءتۇرلى سايتتاردا دا ايتىپ، جازىپ ءجۇرسىز. راسىندا دا، ءبىزدىڭ سپورتىمىزعا «ورتاق وگىزدەن وڭاشا بۇزاۋ ارتىق» ەكەنى ايقىن بولىپ وتىر.

— «ايتا-ايتا التايدى، جامال اپايىمىز قارتايعانى» سەكىلدى، بۇل ماسەلەنى مەن ەرتەدەن كوتەرىپ كەلەمىن. بۇل پىكىرىمنەن اۋعان جوقپىن. سپورتتاعى جەتىستىگىمىزگە بوركىمىزدى اتا قۋانامىز. ءانۇرانىمىز شىرقالىپ، تۋىمىز كوكتە جەلبىرەگەندە ارقا-باسىڭ شىمىرلاپ، كەۋدەڭدە نامىس رۋحى كوتەرىلىپ سالا بەرەدى. قۇرلىق بىرىنشىلىكتەرى، الەم چەمپيوناتتارى، جازعى، قىسقى وليمپيادا ويىندارىندا سپورتشىلارىڭىزدىڭ جەڭىسكە جەتۋى، شىڭنىڭ ۇشار باسىنان قول بۇلعاۋى دەگەنىڭىز، بەيبىت جولمەن دۇنيەنىڭ ءتورت تارابىن مويىنداتۋ دەگەن ءسوز. ويتكەنى سپورتتاعى جەتىستىك، تولايىم جەڭىس – بەيبىت زاماندا وزگە ەلدەردەن دارەجەڭنىڭ جوعارى ەكەنىن پاش ەتۋ. وسىنى سالماقتاي وتىرىپ، بۇل ماسەلەگە مەملەكەتتىك كوزقاراسپەن قاراۋ قاجەت. مەملەكەتتىك كوزقاراسپەن قاراۋ دەگەن نە؟ بۇل دەگەنىڭ سپورتتى كورىنگەن مينيسترلىكتىڭ قانجىعاسىنا بوكتەرىپ بەرىپ، كولەڭكەسىندە ۇستاپ، قاناتىن كەڭگە سەرمەۋىنە سەرپىن بەرمەي، بۇعالىقتاۋ – مەملەكەتتىك دارەجەدەگى كەمشىلىك، ءتىپتى قىلمىس دەپ تە ايتار ەدىم. «باس كەسپەك بولسا دا، ءتىل كەسپەك جوق»، وسى ءسوزىمدى ەشقاشان جۇتپايمىن، پىكىرىمنەن اينىمايمىن دا! ءوزىڭىز سۇراعان سپورتتىڭ ءدۇبىرلى دودالارىندا سوڭعى جىلداردا جەر سۇزە قۇلاعانىمىزدىڭ ماسەلەسىن بۇتارلاي تالداپ ايتىپ تا، جازىپ تا كەلەمىن ءوز باسىم. ازىرگە حاكىم اباي اتامىز ايتقانداي، «جارتاسقا باردىم، كۇندە ايقاي سالدىم، ودان دا شىقتى جاڭعىرىق» بولىپ وتىر. كەشەگى وتكەن توكيو وليمپياداسىندا ءبىزدىڭ سپورتشىلار كۇمىسكە قول جەتكىزە الماي، 30 جىلدىڭ ىشىندەگى ەڭ تومەنگى ناتيجەنى كورسەتتى. بۇل دەگەنىڭىز – قازاق سپورتىنىڭ كەرى كەتىپ، قۇلدىراۋدىڭ جونىندا قۇلديلاپ بارا جاتقانىنىڭ كورسەتكىشى، كورىنىسى ەدى. راس، الەمدىك پاندەميا كيلىگىپ، سپورتشىلارىمىز، اسىرەسە، وليمپيادالىق سپورت تۇرلەرىمەن شۇعىلداناتىن، ءتورت جىلدىق دوداعا جولداما يەلەنگەن ساڭلاقتارىمىزدىڭ جاتتىعۋىنا كوۆيد كەدەرگى بولدى دەدىك، باسقا سەبەپ پەن سىلتاۋ دا تابىلدى. مۇنىڭ ءبارى ورىندى سەبەپ. بىراق ءبىزدىڭ توكيو جازعى وليمپياداسىنا جەردىڭ بەتىمەن بارىپ، استىمەن قايتۋىمىزعا بۇلاردىڭ ەشقايسىسى دا ناقتى سەبەپ ەمەس. ەندى مەن ءمانىسىن، اراجىگىن مويىن ومىرتقانى بەلدەمەدەن اجىراتقانداي ەتىپ ايتىپ بەرەيىن. 2016 جىلى ءبىز سپورتتى دامىتامىز دەدىك تە، مادەنيەت جانە سپورت مينيسترلىگى دەگەن مەملەكەتتىك مەكەمەدەن الدىق تا، قوعامدىق ۇيىم سانالاتىن ۇلتتىق وليمپيادالىق كوميتەتكە وڭگەرىپ بەرىپ جىبەردىك. سپورتقا، ونىڭ ىشىندە وليمپيادالىق سپورت تۇرلەرىنە دەپ ەنشىسىنە يەن اقشا جازىلعان مەكەمەنى قوعامدىق ۇيىمعا قوتاردىق. بارلىق قارجى-قاراجاتىمەن. بۇل ءبىزدىڭ ەڭ باستى كەمشىلىگىمىز، ءتىپتى ەڭ سوراقى قىلمىسىمىز دەر ەدىم. ۇلتتىق وليمپيادالىق كوميتەت ەشقاشان دا، ەشۋاقىتتا دا سپورتشىلاردى جازعى بولسىن، قىسقى بولسىن، وليمپيادا ويىندارىنا دايىنداپ، ازىرلەپ اپارعان ەمەس. حالىقارالىق وليمپيادالىق كوميتەتتىڭ حارتياسىندا تايدىڭ تۇياق ىزىندەي تاڭبالارمەن جازىلعان قاعيداسى بار. كەز كەلگەن ەلدىڭ ۇلتتىق وليمپيادالىق كوميتەتى سول ەلدىڭ ۆەدومستۆولىق سپورت مينيسترلىگى دايىنداپ، جاتتىقتىرعان سپورتشىلاردى تىركەپ، كيىم-كەشەكپەن، باسقا دا كەرەك-جاراعىمەن قامتاماسىز ەتىپ، وليمپياداعا اكەپ قوسۋعا مىندەتتى. ال وليمپيادا ويىندارى كەزىندە سول سپورتشىلارعا ۇلتتىق وليمپيادا كوميتەتى قوجالىق ەتىپ، ەگە بولادى. ال ءبىز وسىنداي وليمپيادالىق سپورت تۇرلەرىمەن شۇعىلداناتىن سپورتشىلاردى الەمدىك جارىستارعا ازىرلەۋدى، ءتۇرلى تۋرنيرلەرمەن تۋ الماسىپ، كەلىسىم جاساسۋدى، باسقا دا تولىپ جاتقان شارۋانى مينيسترلىكتەن ج ۇلىپ الدىق تا، ۇلتتىق وليمپيادالىق كوميتەتكە بەردىك. جاتتىعۋ كەستەسىن جۇيەلەيتىن، حالىقارالىق تۋرنيرلەرمەن بايلانىس ورناتاتىن مەملەكەتتىك جاتتىقتىرۋشى دەگەن قىزمەتكەرلەر مينيسترلىكتە قالدى. ءبىر اياعى وزەننىڭ ارعى بەتىندە، ەكىنشى اياعى بەرگى بەتىندە تالتايىپ، ەش قايران ەتە الماي تۇرعان ادامنىڭ كەيپىن كوز الدىڭىزعا ەلەستەتىپ كورىڭىز، ءبىزدىڭ مەملەكەتتىك جاتتىقتىرۋشى دەگەن ازاماتتار وسىنداي كۇيدە قالدى. وسىدان كەيىن شارۋا قالاي وڭادى، نەندەي ناتيجە كۇتەسىز؟ ءبىز «سونىڭ ارقاسىندا» توكيو جازعى وليمپيادا ويىندارىنان كوڭىلىمىز كوك تىرەپ ەمەس، ويسىراپ ورالدىق. جالپى قازاق ەلى تاۋەلسىز ەل رەتىندە جازعى وليمپيادا ويىندارىنا 1996 جىلدان باستاپ قاتىسىپ كەلەدى. سودان بەرى قاراي ءبىز ءدال وسىلاي قۇلدىراعان دا، كۇيرەگەن دە ەمەسپىز. ەڭ تومەنگى ناتيجەمىز ەدى دەگەن افينا جازعى وليمپياداسىندا (2004 جىلى) ءبىز 39-ورىندى مىسە تۇتتىق. توكيو جازعى وليمپياداسىندا قازاق سپورتىنىڭ «رۋحىن ءولتىرىپ، جانازاسىن شىعارىپ جەرلەپ قايتتىق». جالپىكوماندالىق ەسەپتە 83-ورىن. «تارى تۇگىل تالقان جوق، سۋعا شىلاپ جەگەنگە» دەيدى قازاقتىڭ قارا ولەڭى. التىن الا المادىق دەپ بايبالام سالۋعا شاما قايدا، كۇمىسكە قول جەتكىزە المادىق قوي ءبىز.

—سپورتشىلارعا بولىنەتىن قارجى مەن شارۋانى تىندىرۋدى ۇلتتىق وليمپيادالىق كوميتەتكە، ءوزىڭىز ايتقانداي، 2016 جىلى وڭگەرىپ بەرگەندە ءبىز نەنى كوكسەدىك؟ وسىلاي سپورتىمىزدىڭ «جانازاسىن شىعارۋدى» ما؟

-نەنى كوكسەۋىمىز مۇمكىن؟ ءبىز مينيسترلىكتەن ءبولىپ الىپ، ۇوك-قا تەلىپ جىبەرگەندە، سپورتشىلاردى دايىنداپ، بيىك دارەجەگە جەتكىزۋدى ەمەس، سول سالاعا بولىنەتىن قىرۋار قاراجاتتى وڭدى-سولدى شاشۋدى، سايدا سانىن، قۇمدا ءىزىن بىلدىرمەي، جىمسىما جولمەن جۇتۋدى كۇيتتەگەن ەكەنبىز. بۇل ماسەلەنى ءدال سول كەزدە دابىل قاعىپ، ۇكىمەت باسشىسىنىڭ ورىنباسارىنا كىرىپ، الدىنا جايىپ سالدىم. بۇل قاتە بايلام، كەلتە قادامعا باراتىن بولساق، سپورتتاعى ناتيجەمىز قۇلدىرايتىنىن، تاياق ۇستاپ قالتىراپ قالاتىنىمىزدى ايتىپ قانا قويماي، قاعازعا جازىپ اپارىپ الدىنا جايىپ سالدىم. مۇنداي تاجىريبەنى، بەرەكەسىز تىرلىكتى كەزىندە رەسەي دە ىسكە اسىرىپ، ماڭدايى تاسقا سوعىلعان بولاتىن. ولار ىلگەرىدە ۇلتتىق وليمپيادالىق كوميتەتىنە الگىندەي شارۋانى اۋدارىپ بەرىپ، بۇل قادامدارىنىڭ وتە قيسىنسىز ەكەنىن دەر كەزىندە ۇعىنىپ، كەرى قايتارىپ العان بولاتىن. ءبىز دە وسى سالادا قاتە قادام باسقانىمىزدى كەش تە بولسا باعامداپ، بيىلعى جىلدىڭ باسىندا مادەنيەت جانە سپورت مينيسترلىگىنە سپورتتى ۇلتتىق وليمپيادالىق كوميتەت دەپ اتالاتىن قوعامدىق ۇيىمنان قايتارىپ الدىق.
«سپورت سالاسىن، ونىڭ ىشىندە ۇلكەن سپورتتى دامىتامىز» دەگەندى جەلەۋ ەتتىك تە، وسى سالانى ءار ۆەدومستۆوعا مىنگەستىرۋدى «موداعا اينالدىرىپ» العانىمىزعا دا ون جىلدان استى.

—ون جىل بۇرىن ءبىز لوندون جازعى وليمپياداسىندا ايدى اسپانعا شىعارعان جوقپىز با! قازاقستان سپورتشىلارى تاريحتا ءبىر عانا وليمپيادانىڭ جەتى بىردەي التىنىن ولجالاعان ەمەس. مىنە، سول كورسەتكىشكە وسىدان ءبىر مۇشەلگە جۋىق ۋاقىت بۇرىن قول جەتكىزدىك. ارتىنشا، بۇل قۋانىشىمىز سۋ سەپكەندەي باسىلىپ قالدى، ويتكەنى حالىقارالىق وليمپيادالىق كوميتەتى دوپينگ داۋىنا بايلاپ ءبىر ەمەس، بىرنەشە سپورتشىمىزدىڭ موينىنان التىندارىن سىپىرىپ الدى.

-لوندون جازعى وليمپياداسىندا ءبىز جەڭىستەن تاۋ تۇرعىزدىق. ودان كەيىن حالىقارالىق وليمپيادالىق كوميتەتى ىلە ءوزىڭ ايتقانداي، ءتورت بىردەي التىن مەدالىمىزدى سىپىرىپ الدى. مەن مۇنىڭ كوپتەگەن سەبەبىن بىلەمىن. حوك دەپ ايتىپ جۇرگەن كوميتەتىڭىزدىڭ بيلىگىن ۇستاپ وتىرعانداردىڭ ميىنىڭ قاۋاشاعى كەۋىپ كەتپەسە، ساناسىندا ساۋلە بولسا، 2012 جىلى جەڭىپ العان التىن مەدالىمىزدى 2016 جىلى داۋلايتىنداي نە قۇنى بار؟ تەكسەرگىش بولسا، ينەنىڭ جاسۋىنان دا جىمىسقى ارەكەتىڭدى وتكىزبەيتىن ۇيىم بولسا، نەگە سول وليمپيادا وتكەننەن كەيىن تەكسەرمەدى؟ مۇنىڭ ۇلكەن ساياسي استارى بار. ويتكەنى تەكسەرەمىن دەسە، 2012 جىلدان 2015 جىلعا دەيىن نەگە قانىمىزدى قارامادى؟ شىن مانىندە، ءبىزدىڭ سپورتشىلارىمىز دوپينگتى مالتا سەكىلدى ۇرتىنا سالىپ جۇرسە، سول كەزدە تابۋى كەرەك ەدى. مەن بۇل ماسەلەدە ەكى سەبەپتى اتار ەدىم. ونىڭ ءبىرىنشىسى سول كەزدە حوك (حالىقارالىق وليمپيادالىق كوميتەت) سپورتشىلارىمىزدىڭ قانىن تازا دەپ اقتاپ جىبەرۋ ءۇشىن قوماقتى پارا الدى، نە بولماسا، رەسەيدى تۇقىرتۋ ءۇشىن ونىڭ اينالاسىنداعى پوستكەڭەستىك ەلدەردىڭ دە «باسىنا اڭگىرتاياق ورناتۋ قاجەت» دەگەن ەسەرسوقتىق تۇسىنىك قالىپتاستى. مەنىڭشە، ءبىزدىڭ سپورتشىلارىمىز قوساق اراسىندا كەتكەندەي سەزىلەدى. مەن بۇل ماسەلەنىڭ قوياسىن اقتارىپ وتىرىپ، 2016 جىلى وتكەن ريو وليمپياداسىنىڭ قورىتىندى قايىرىمى ىسپەتتى «ماڭگىلىك وليمپيادالىق باعىت» («ۆەچنىي وليمپيسكي مارشرۋت») دەگەن كىتابىمدا جازدىم دا.

—دوپينگ دەگەننەن شىعادى، بۇگىنگى سپورتتىڭ وزىنە ساياسات دەندەپ ءسىڭىپ، ءتىپتى باسىم كۇش الىپ بارا جاتىر. بۇگىن بەتىن بەرگەن تۇسىنىك ەرتەڭ جالت ەتىپ سىرتىن توسادى. كۇش-قۋات جيناۋ ءۇشىن، سپورتتىق بابىڭدا بولۋىڭا بولىساتىن رۇقسات ەتىلگەن دارۋمەندى بۇگىن ىشكەن سپورتشىنىڭ قانىنان قىرىق كۇننەن كەيىن «دوپينگ تابىلاتىن» زامان قازىر.

-ادام سپورتتاعى ءوزىنىڭ تابيعي كۇش-قۋاتىنىڭ دارمەنىمەن جەتەر شىڭىنا شىقتى. ەندى ويلاپ قاراڭىز، 100 مەتردى 5،58 سەكۋندتا جۇگىرىپ ءوتۋ، بيىكتىككە ىرعىعاندا 230 مەتردەن اسىپ ءتۇسۋ ادام اعزاسىنىڭ شەگىنەن اسىپ بارا جاتىر. ءبىز بولاشاقتا بۇدان دا ۇزدىك ناتيجە، جاڭا رەكوردتاردى كۇتىپ، الاقان ىسقىلاپ وتىرمىز. بۇعان جەتۋدىڭ جولى ەكەۋ: ءبىرىنشىسى – مەديتسينالىق ءدارى-دارمەك، ەكىنشىسى – تاعامدار. ال بۇلاردان دا «قارۋلىسى» – دوپينگ. دەمەك دوپينگسىز ۇلكەن سپورت ارى قاراي دامىپ، ىلگەرى باسپايدى. دوپينگتى ويلاپ تاپقاندا-اق دامىعان ەلدەر ونى تۇتىنعان ادامنىڭ قانىنان دا، زارىنەن دە ءىزىن قالدىرماي، جويىپ جىبەرەتىن ءدارى ويلاپ تاپتى. لوندون جازعى وليمپياداسىنا قاتىساتىن سپورتشىلارىمىزدى باپتاۋ، دايىنداۋ، باسقا دا قاجەتتى شارۋالاردى اتقاراتىن سپورت مينيسترلىگىن سول كەزدە تالعات ەرمەگياەۆ باسقارىپ، جازعى وليمپياداعا ءوزى باستاپ باردى. ءبىز جالپىكوماندالىق ناتيجە بويىنشا الەمنىڭ تاڭدايىن قاقتىرىپ، قىزعانىشىنىڭ قىزىل ءيتىن ۇلىتىپ، 12-ساتىعا تۇراقتادىق. مەن سول كەزدە-اق ايتقانمىن، تالعات ەرمەگياەۆ لوندونداعى تولايىم تابىسقا جەتۋ ارقىلى جەڭىمپازدىق پسيحولوگياسىن الىپ كەلدى دەپ. ءبىز بۇرىن كوبىنە كۋبەرتەن ايتقانداي، «ەڭ باستىسى، قاتىسۋ» دەگەنگە مويىنسال بولۋعا بەيىل ەدىك. سپورتتا قازىر بىزگە وسىنداي جەڭىمپازدىق رۋح كەرەك.

—وزىڭىزدە ەلىمىزدەگى اۋىل سپورتى قوعامىنىڭ توراعاسى دەگەن قوعامدىق جۇمىسىڭىز بار.

-مينيسترلىكپەن العاشقى جىلدارى تىزە قوسىپ جۇمىس ىستەپ كوردىك، كەيىن قارجىلىق قيىندىقتار بولدى. ۇكىمەت باسىنداعىلارعا، «سامۇرىق-قازىنا» ءال-اۋقات قورىنىڭ باسشىسىنا دەيىن حات جازىپ، اۋىل سپورتىنا قارجى سۇرادىم. العان جاۋابىم – «قارجى جوق». سول كەزدە «استانا» ۆەلوكلۋبىنا 21 ميلليون، «استانا» باسكەتبول كلۋبىنا 12 ميلليون، «استانا» فۋتبول كلۋبىنا 20 ميلليون ەۋرو تولەپ قارجىلاندىردى. جارايدى، فۋتبول الەمدەگى ءنومىرى ءبىرىنشى سپورت ءتۇرى، وعان داۋ جوق. الا دوپتى دامىتۋ ءۇشىن ايانىپ، ساراڭدىق تانىتۋ جاراماس. ال ۆەلوكلۋب، باسكەتبول كلۋبتارىنىڭ ساپىندا قاراكوزدەرىمىز جوقتىڭ قاسى. جاڭاعى ايتقان قارجىعا ءبىز شەتەلدىڭ سپورتشىلارىن ساتىپ الىپ، تەرىنىڭ وتەۋىنە وراسان قارجى شىعىندايمىز. ال وسىنداي سالاعا بولىنگەن قارجىنىڭ وننان ءبىر بولىگىن اۋىل سپورتىنا قاراي اۋدارۋعا نەگە قازىمىرلىق تانىتامىز؟ مىنە، ۇكىمەتكە دە، «سامۇرىق-قازىناعا» دا جولداعان حاتىمدا وسى ماسەلەنى سوقىرعا تاياق ۇستاتقانداي ەتىپ، ءتىزىپ جازىپ بەردىم. العان جاۋابىم الگىندەي. بۇدان كەيىن «اۋىل سپورتىنىڭ احۋالى قالاي» دەگەن ساۋالىڭا جاۋاپتى ءوزىڭ باعامدارسىڭ.

—ءوزىڭىز جەتەر جەرگە جەتكىزىپ، ايتىپ جۇرگەندەي، سپورتتى مادەنيەتتەن ءبولىپ، باسقا دا سالاعا قوساقتاماي، دارا ۆەدومستۆو رەتىندە قۇرىلىمداۋ قاجەت قوي. قىر استىندا پاريج جازعى وليمپياداسى كۇتىپ تۇر.
-ەگەر سپورت سالاسىن جەكە مينيسترلىك ەتىپ قۇرۋعا ءالىمىز كەلمەسە، اگەنتتىك، بولماسا مەملەكەتتىك كوميتەت ەتىپ وتاۋىن تىگۋ كەرەك. سوندا سپورتتىڭ دامۋىن، جارىسقا قاتىسۋ جوسپارىن، بالالاردىڭ سپورتپەن شۇعىلدانۋىن ەركىن جوبالاي الادى. «ورتاق وگىزدەن وڭاشا بۇزاۋ ارتىق» دەيدى. ويتكەنى ەكى بىردەي اۋقىمدى سالاعا بولىنگەن قارجىنى جۇمساۋدا دا دوربانىڭ ءتۇبى تەز كورىنىپ قالادى. سوندىقتان دا ءبىز قالايدا سپورتتى جەكە-دارا قۇرىلىمداۋىمىز كەرەك. اقىلىمدى تىڭداسا، سپورتتى جەكە مينيسترلىك ەتىپ قۇرعان دۇرىس. ونىڭ قۇرامىنا سپورتشىلاردى ازيا، الەم چەمپيوناتتارى، ازيا وليمپيادا ويىندارىنا قاتىسۋدى قامتاماسىز ەتەتىن كوميتەت ەنۋى ءتيىس. ودان كەيىن ەكىنشى باعىت – بۇقارالىق سپورت، ۇلتتىق سپورت، اۋىل سپورتىن دامىتۋ، كوركەيتىپ، گۇلدەندىرۋ ءىسىن ىلگەرى باستىرۋدى ەكىنشى ءبىر كوميتەتكە جۇكتەۋىمىز كەرەك. سوندا عانا ءىسىمىز وڭىنان بولادى. بۇگىندە اۋىل-اۋىلدىڭ سپورتىن، بۇقارالىق سپورتتى دامىتۋ دەگەندە ءبىز جەكەلەگەن اتىمتاي-جومارت ازاماتتاردىڭ، دەمەۋشىلەردىڭ قارجىسىنا سالىنعان ستاديوندار مەن شاعىن عانا سپورت كەشەندەرىن ءسوز ەتەمىز. مىسالدى الىستان ىزدەمەي-اق، ءوزىمنىڭ كىندىك قانىم تامعان اۋىلدىڭ باسىنداعى كەپتى ايتايىن. مەن ومىرگە كەلگەن 1950 جىلى بۇل اۋىلدا سپورت كەشەنى جوق ەدى. مىنە، ارادا 72 جىل ءوتتى، ءالى سول تاز قالپىندا. وسى جىلدار بەدەرىندە ءۇش جىلدى قاتارىنان «اۋىل جىلى» دەپ جاريالادىق. ودان قانداي شاراپات كوردىك؟ تاۋەلسىزدىكتىڭ العاشقى جىلدارىنداعى جەكەشەلەندىرۋ تۇسىندا اۋىلداعى كىتاپحانا، مادەنيەت ۇيىنە دەيىن تونالىپ، قيراپ، تالان-تاراجعا ءتۇستى. بالا كۇنىمدە اۋىلدىڭ كىتاپحاناسىنا جاڭا كىتاپ تۇسكەندە كىتاپحاناشى اپايىم حابارشى جىبەرىپ، جاڭا تۋىندىلاردى وقىپ، تانىمىم كەڭەيدى. قازىر سول اۋىلىمدا مادەنيەت ءۇيى دە، كىتاپحانا دا جوق. ال ءبىز «اۋىل جىلى» دەيمىز. سول «مادەنيەت ءۇيىن، كىتاپحانانى، سپورت كەشەنىن سالدىرسام» دەپ اكىمدىككە حات جازىپ، ەمەن ەسىكتەردى اشۋدان جالىقپاي كەلەمىن. مۇنىڭ بارلىعى دا ماعان ەمەس، اۋىلىمدا قالعان اعايىنعا، قاراسيراق بالالارىنا كەرەك. مەن ومىردەن وزىمە تيەسىلى سىباعامدى الدىم، بۇيىرعان قىزىقتى دا، قيىندىقتى دا كوردىم. كىندىك قانىم تامعان اۋىل بالقاش كولىنىڭ باۋىرىندا. ۇشتوبەدەن شىققان قارا جول ءبىزدىڭ اۋىلعا كەلىپ تىرەلەدى، ارعى جاعى – ايدىن كول. مىنە، وسى اۋىلدىڭ بالالارى سپورتپەن شۇعىلدانسا، كىتاپحانادا كەرەكتى كىتابىن وقىسا دەگەن ارمانىمدى ىسكە اسىرسام دەگەن ويدى ارقالاپ ءجۇرمىن. اكىمدىكتەگىلەردىڭ ايتار جاۋابى، شىعارىپ سالما ءسوزى سوزىلا بەرەدى، سوزىلا بەرەدى. ال وعان مەنىڭ ءومىرىم ۇزارا ما؟ مەنىڭ كوزىم كەتكەن سوڭ، بۇعان كىم قىزىعىپ، اقىرىنا جەتكىزەدى؟ ۇلكەن سپورتتى دامىتامىز دەسەك، سپورتقا ماماندانعان، سپورتتىق عىلىممەن عۇمىرىن قاتار ورگەن، ءوز سالاسىنىڭ بىلگىر سۇڭعىلا ماماندارى جۇمىستى قولعا العاندا عانا ءبىز وسىنداي تۇيتكىلدى ماسەلەلەردىڭ سوقتاسىن سىعىپ، جاراسىن جازىپ الاتىن ەدىك. ايقايمەن ۇلكەن سپورتتا جەڭىسكە جەتۋ مۇمكىن ەمەس، مۇمكىن بولمايدى دا! ەلىمىزدە سپورتتى زەرتتەيتىن ءبىر عىلىمي-زەرتتەۋ ينستيتۋتىن اشۋ قاجەت دەگەندى تاڭدايىم تاقىلداپ ايتىپ جۇرگەنىمە دە قانشا ۋاقىت ءوتتى. ەشبىر قايران جوق. الەمدە سپورتتىق مەديتسينا كوز ىلەسپەس قارقىنمەن دامىپ جاتىر، ءسات سايىن جاڭارىپ، جاڭعىرىپ كەلەدى. ءبىزدىڭ سپورتشىلارىمىز تۇتىلا بەرەتىن دوپينگتىڭ دە ءتۇر-ءتۇرى شىعىپ، سورەدە سامساپ تۇر. ءبىز سپورتتىق عىلىمي-زەرتتەۋ ينستيتۋتىن تاۋەلسىزدىكتىڭ العاشقى جىلدارىندا اشۋىمىز كەرەك ەدى. «قولىمىزدى مەزگىلىنەن كەش سەرمەپ» وتىرمىز ءالى كۇنگە. جاڭا 2024 جىلى وتەتىن پاريج جازعى وليمپياداسى دا جاقىن قالعانىن ايتتىڭ. ءبىز سپورتشىلاردىڭ الەۋەتىن عىلىمي نەگىزدە دامىتىپ، وركەندەتىپ، جاراتا الماي وتىرىپ، جوعارى ناتيجە كۇتۋىمىز قانشالىقتى اقىلعا قونىمدى ءوزى؟

—ۇلكەن سپورت، ونىڭ ىشىندە وليمپيادالىق سپورت تۇرلەرىنەن جوعارى ناتيجەگە جەتە الماۋىمىزدىڭ ءبىر سەبەبى باپكەرلەردىڭ دەڭگەيىنە بايلانىستى ەمەس پە؟

-جانىمىز ءبىر، جۇرەگىمىز ءبىر سوققان جولداسىم، جان دوسىم جاقسىلىق ۇشكەمپىروۆتىڭ ارمانىن ءبىز ورىنداي المادىق. ماسكەۋ وليمپياداسىنىڭ چەمپيونى جاقسىلىق باۋىرىم «مەنىڭ ارمانىم – قازاق بالاسىنىڭ جازعى وليمپيادا التىن مەدالىن جەڭىپ العانىن كورۋ، قىزىعىنا ورتاقتاسۋ» دەپ ەدى. ءبىز وعلاننىڭ ۇلى ارمانىن كوزىنىڭ تىرىسىندە بۇيىرتپادىق كۇرەس تۇرلەرى بويىنشا. باپكەرلەردىڭ دەڭگەيىنىڭ جەتپەيتىنى تۋرالى پىكىردى قوستايمىن. ادام ۇنەمى ىزدەنىستە، وقۋدا، توقۋدا وسەدى، ورەسى كەڭەيەدى. شاكىرتىن بالا كۇنىندە باپتاپ ءوزىنىڭ شاما-شارقى جەتەتىن دەڭگەيگە جەتكىزگەننەن كەيىن ارى قاراي باسقا مامانعا تابىستاۋى كەرەك. ال ول ماماننىڭ ءبىلىمى مەن بىلىگى الەمنىڭ ۇزدىك جاتتىقتىرۋشىلارىمەن شەندەسە الۋى ءتيىس. ەگەر ونداي دەڭگەيگە جەتەتىن دارەجەمىز جوق بولسا، شەتەلگە جىبەرەيىك، بولماسا، سپورتتاعى جەڭىسى شارىقتاپ تۇرعان ەلدەن باپكەر شاقىرتىپ، ۇيرەنۋىمىز كەرەك. سوندا ءبىز ناتيجەگە قول جەتكىزەمىز. Jas qazaq:

اڭگىمەڭىزگە راحمەت!

سۇحباتتاسقان قۋانىش نۇردانبەك ۇلى،

الماتى