Qazaq boksyn ózgerte alamyn – Asylbek Qılymov (VIDEO)

Keshe О́zbekstannyń astanasy – Tashkent qalasynda bokstan eresekter arasyndaǵy álem chempıonatynyń jalaýy jelbiredi. 

Qazir Tashkenttiń tórinde ózge eldermen birge Qazaqstannyń ulttyq qurama komandasy da sharshy alańǵa shyǵyp, qolǵap túıistirip jatyr. Kesheden beri ulttyq quramanyń tórt boksshysy rıngke kóterildi.

Búgin biz qazaqtyń áıgili boksshysy, KSRO-nyń halyqaralyq deńgeıdegi sport sheberi, KSRO-nyń sport sheberi, Qazaq KSR-ne eńbegi sińgen jattyqtyrýshy, Qazaqstan Respýblıkasyna eńbegi sińgen jattyqtyrýshy, bir sózben aıtqanda Keńes Odaǵy men qazaq boksynyń ańyzyna aınalǵan Asylbek Saqtapbergenuly Qılymovtan osy boks básekesi týraly aıtyp berýin ótingenimizde, ol álem chempıonatyna qatysýdyń ózi kez kelgen sportshy úshin máni men mańyzy zor oqıǵa ekenin, al boksshy álem chempıony atansa, bul Qudaıdyń adamnyń aldyna ákelip bergen úlken syıy bolatynyn aıtty.

— О́zbekstan – bizdiń elge ejelden dos el. Bul memlekette álem chempıonaty ótip jatsa, biz oǵan qýanymyz kerek. О́ıtkeni, álem chempıonatyn uıymdastyrý, ony laıyqty deńgeıde ótkizý degen úlken jaýapkershilikti qajet etedi. Al eger chempıonat tıisti deńgeıde ótse, bul elge abyroı ákeledi, –  dep bastady áńgimeni áıgili boksshy.

Odan ári ol tilshiniń tómendegi suraqtaryna bylaı dep jaýap berdi:

-Asylbek Saqtapbergenuly, Tashkent tórinde álem chempıonatynyń týy tigilip, oǵan 140 eldiń 600-den astam bylǵary qolǵap sheberi qatysýda. Osy dodaǵa qatysyp jatqan memleketterdiń ulttyq quramalary arasynda bizdiń eldiń boksshylary da favorıt bolyp sanalady delinip jatyr. Sizdiń oıyńyzsha, pikirińizshe, qazaq boksshylarynyń múmkindikteri qandaı? Osy suraqty birden qoıaıyn degenim ǵoı.

-Bilesiz be, boksta, jalpy sportta boljam jasaý jaqsy ataq ápermeıdi. Ony sizge de birden aıtaıyn. Sondyqtan men bizdiń boksshylarǵa tek sáttilik tileımin! Jarysqa jaqsy daıyndalǵan degendi estip jatyrmyn. Ár adamnyń mańdaıǵa jazylǵan taǵdyry bar ǵoı. Boksshy eńbektense, talantty bolsa, aldyna belgili bir maqsat qoıyp, soǵan jetý úshin búkil kúsh-jigerin jumsasa, alar qamaly qalmaıdy dep oılaımyn.

Qazir ulttyq qurama bir ótpeli kezeńnen ótip jatqan sııaqty. Ulttyq quramanyń quramy da jańarǵan. Álem chempıonatyna qatysýdyń ózi kez kelgen sportshy úshin máni men mańyzy zor oqıǵa. Mundaı múmkindik kez kelgen adamǵa berile bermeıdi. Al boksshy álem chempıony atansa, bul Qudaıdyń adamnyń aldyna ákelip bergen úlken syıy dep bilemin. Aıtpaqshy, men Tashkent qalasynda KSRO-nyń chempıony bolǵanmyn. Osy qalada Serik Qonaqbaev, Kárimjan Abdrahmanov, Serik Nurqazovpen birge 1984 jylǵy Olımpıadaǵa da joldama alǵanmyn. Sondyqtan men úshin Tashkenttiń orny bólek.

-Ulttyq quramada álem chempıony atanýǵa laıyqty jigitter kóp qoı. Solardyń biri – Qamshybek Qońqabaev. Ol jerebe boıynsha reseılik Alekseı Dronovpen qolǵap túıistiredi eken. Bul boksshy týraly ne aıtar edińiz? Eger Qońqabaev Dronovty jeńse, Bahodır Jalolovpen kezdesýi múmkin. О́zbek boksshysy álem chempıonatynyń favorıti dep sanalyp jatyr. Qazir Bahodırge teń keletin sportshy joq pa?

-Qamshybek – jaqsy boksshy. Nátıjesi bar. Dronovtan buryn Jalolov týraly aıtaıyn. О́zbek boksshysy óte myqty. Shynyn aıtý kerek, ol Qamshybekten myqty. Bilesiz be, sportta úzdikterdiń úzdigi degen bolady. Solar úshin jankúıer jarysty tamashalaýǵa barady, solar úshin ata-analar balalaryn sportqa beredi, solar úshin ishken asyn jerge qoıady. Mundaı adamdar sportta sırek kezdesedi. Mysaly, hokkeıde, fýtbolda, sporttyń basqa túrinde myqty komanda bolsa, solardyń arasynan mindetti túrde úsh-tórteýi qara úzip shyǵady.

Kezinde hokkeıden KSRO quramasynda Petrov, Mıhaılov, Harlamov qurama komandanyń betkeustarlary bolǵan. Odan keıin Fetısov, Larıonov, Makarov, Krýtov, Kasatonovtar shyqty. Olardy úzdik «bestik» dep atady. Álemdik boksta Muhammed Álı, Roı Djons, Maık Taıson sııaqty myqtylar tóbe kórsetti. Keńes Odaǵynyń boksynda Serik Qonaqbaev, Vıktor Rybakov, Iýrıı Aleksandrov sharshy alańnyń shańyn qaqty. Mine, osyndaı adamdardy óz isiniń naǵyz sheberi dep aıtýǵa bolady.

Sportshy mádenıetti, talantty, eńbekqor, ádil bolý kerek. Eger sportshy adamnyń boıyndaǵy barlyq jaqsy qasıetterdi sińire bilse, onyń jarysyna, jekpe-jegine barlyq adam tartylady. О́zderi barǵysy kelip turady.

Qazir О́zbekstannyń boksshylary úzdikterdiń úzdigi bolǵysy keletin sııaqty. Maǵan solaı kórinedi. Sońǵy jyldary kórshi eldiń boksy bizden kósh ilgeri ketti. 2016 jylǵy Rıo Olımpıadasynan keıin ózbek boksy adam tanymastaı ózgerdi. Al qazaq boksynda bir toqyraý bolyp tur. Aqsha aralasqan jerde shyǵarmashylyq izdenis, talpynys bolmaıdy.

-Osy jaǵdaıdy qalaı ózgertýge bolady?

-Bárin ózgertýge bolady. Eń bastysy nıet kerek. Boksshylar, jattyqtyrýshylar bilimdi, bilikti, shyǵarmashyl, talantty bolý kerek. Aıtpaqshy, talantty bolý da az. Boksshylarǵa soqqylardyń geometrııasyn jasaı alý kerek. Sol kezde sportshy jaraqat az alady. Qazir boksta klınch pen qolǵapty ózgertý kerek. Klınch degendi bilesiz ǵoı? Ol boksshylardyń qorǵanys tásili. Qarsylasy shabýyl jasaǵanda qushaqtap, sál demalyp alǵandy aıtady. Mine, sol klınch boksqa kerek emes. Men osynyń bárin ózgerte alamyn.

-Bıyl Myrzaǵalı Aıtjanov ulttyq quramanyń bas jattyqtyrýshysy bolyp qaıta taǵaıyndaldy ǵoı. Endi ózgeris bolady dep oılaısyz ba?

-Myrza Aıtjanov óz isin jaqsy biletin jigit. Ol meniń qaramaǵymda daıyndalǵan. Men 1980-1990 jyldary memlekettik jattyqtyrýshy bolǵan kezde Ermahan Ybyraıymovtyń, Mıhaıl Iýrchenkonyń jattyǵýlaryna úılestirýshi bolǵanmyn. Men olar úshin árqashan qýanamyn, olar bizdiń eldiń maqtanyshtary.

-Osy bizge qyzdardyń boksy kerek pe?

-Kerek emes. Men qyzdar boksyna múldem qarsymyn. Birinshiden, jaraqat alsa ony jyldar boıy emdeıdi. Sosyn boks áıeldiń bala týýyna keri áser etedi. Jeńil atletıkamen, sporttyń basqa da oıyn túrlerimen aınalyssyn. Al boksqa qyzdardy aralastyrý kerek emes.

— Asylbek Saqtapbergenuly, siz 1984 jyly óz salmaǵyńyzda Álemdik jáne Eýropanyń boks uıymdarynyń (European Ranking List, A.I.P.S., Boxing illustrated, Amatuer Boxing) reıtınginde úzdik boksshy bolǵan edińiz. Osynyń syry nede dep oılaısyz? Sizdiń salmaqta tizimde Olımpıada, álem chempıondary joq. Menińshe, bul sizdiń bokstasý ónerińizge shynaıy berilgen baǵa.

-Shynymdy aıtsam, men áli kúnge deıin ózim de osyny bilmeımin. Men Olımpıada, álem chempıony emespin. KSRO chempıonymyn. 1984 jyly KSRO Olımpıadaǵa qatysqan joq. Biraq sonyń tiziminde boldym. Múmkin, qalaı aıtsam eken… Keńes Odaǵynyń chempıonaty álem chempıonatynan, Olımpıadadan myqty bolǵan shyǵar. Olaı da bolýy múmkin ǵoı. Biraq, eshqandaı aqshaǵa satylmaıtyn, ar-namysyn bıik qoıatyn, bedeline nuqsan keltirgisi kelmeıtin halyqaralyq uıymdardyń baǵa bergeni áli kúnge deıin ózime qyzyq bolyp júr. Men muny teńdesi joq oqıǵaǵa uqsas jaǵdaı («Bespreedentnyı preedent», — A.Q.) dep aıtyp júrmin.

-Áńgimeńizge rahmet!

-Áńgimelesken, Dastan KENJALIN,

ASTANA