Qaıraǵy myqty qaıratty jastar

El sportynyń erteńi jalyndy jastarymyzǵa tikeleı baılanysty. Sport mektepterinde shynyqqan jas býyndy qazaq eliniń álemdik jarystarynda týyn jyqpaı tuǵyrdan kórsetetin jaryq juldyzdary dep senimmen aıta alamyz.

Búgingi tańda Qazaqstannyń ár aımaǵynda Balalar men jasóspirimderdiń, Olımpıadalyq ortalyqtardyń qatary kóbeıe túskenine qýanýymyz kerek. О́ıtkeni, aýyl sportynan qanattary qataıǵan talanttar kásibı joldaǵy jeńisti joldaryn jalǵastyrý úshin arnaıy mektep-ınternattarǵa kelip túsip jattyǵýynyń orny bólek.

Iá, qazir aýyl-aımaqtarda da sport mektepteri kóptep boı kóterip keledi. Ol árıne, el prezıdentiniń  sport salasyna úlken qoldaý kórsetkeniniń nátıejesi dep bilemiz. Degenmende oqý-jattyǵý baǵytynda kásibı deńgeıde dáris alýdyń mańyzy jas óren úshin óte zor. Qatarynan oza shapqan, ortasynda alǵyr da alymdy talanttar tasada qalmaý úshin neǵurlym joǵary deńgeıde sabaq beretin Olımpıadalyq mektep-ınternattarǵa joly bolyp túsip jatsa nur ústine nur bolmaq.

Álemdik jarystarda top jaryp el namysyn abyroımen qorǵap júrgen kóptegen sport mektepteriniń talanttary bar. Solardyń ishinde búgingi kúni sporttyń ár túrinen úlken jetistikterge jetip júrgen Almatydaǵy Karken Ahmetov atyndaǵy Olımpıada rezerviniń respýblıkalyq mamandandyrylǵan mektep-ınternat-kolledjiniń daryndy ul –qyzdarynyń  kórsetken ónerlerine, jetken jetistikterine tańdaı qaǵyp qýanýǵa bolady.

Árıne, qazaq «Durys qanattanǵan túzý ushar», degen. Osy mekteptegi daryndy jastardyń  qalaǵan sport túrinen úlken bıikke  shyǵýy úshin bar jaǵdaı týǵyzylyp otyrǵandyǵyn eskermese bolmaıdy. Mektep dırektory, bilikti basshy óz isiniń bilgir mamany Ernar Talasbekulynyń qoldaý, qamqorlyǵynyń shapaǵatyna bólengen daryndy jas talanttar tolaǵaı tabystarmen qýantyp keledi. Aıtalyq, 28-29 sáýir aralyǵynda Afınada (Grekııa) Athens Track Grand Prix 2023 trekten halyqaralyq velosport jarysy bolyp ótken edi.

Bul jarysqa Qazaqstannyń atynan qatysyp, el namysyn qorǵaǵan sport mektep-ınternat-kolledjdiń velosportshylary qoıyny qonyshyn alyp, kúmis júldege toltyryp elge oraldy. Dúbirli synda sańlaqtarymyz bar jıyntyǵy 5 medal jeńip aldy. Mysaly, Sılyqbek Aslan jasóspirimder arasynda toptyq jarysta chempıon atansa, skretch saıysynda: Sılyqbek Aslan kúmis medal, Belýgın Vadım  qola júlde alsa, omnıým jattyǵýynda Sılyqbek Aslan kúmis medal, Vadım Belýgın  qola júldege  ıe boldy.

Árıne, aıtýly mekteptegi velosport bólimindegi jattyqtyrýshylardyń qosqan úlesi, eńbegi zor ekenin eskergen  jón. Sonymen qatar, jeńistiń joldy jalǵastyrǵan Asambek Nurasyl Túrkııanyń Stambýl qalasynda  ótken «Chempıon» atty halyqaralyq týrnırge qatysyp,  altyn júldeni jeńip alsa, izin ala erkin kúresten Azııa chempıony atanǵan.

Mamyr aıynyń 2-7 aralyǵynda Almatyda taekvondodan jastar men jasóspirimder arasynda ótken Qazaqstan chempıonatynda  úsh salmaq boıynsha Álibek Nurǵazy, Ilııas Marýpov pen Nurasyl Qýandyq chempıon atanyp, Beırýt qalasynda ótetin Azııa chempıonatynda el namysyn qorǵaıtynyn aıta ketsek bolar.

Sáýir aıynyń 29-30 aralyǵynda Grýzııanyń Gorı qalasynda dzıýdo kúresinen kadetter arasynda Eýropa kýbogy bolyp ótken edi. Sol alaman jarysta 16 elden qatysqan 300-den astam balýannyń arasynan Karken Ahmetov atyndaǵy Olımpıada rezerviniń respýblıkalyq mamandandyrylǵan mektep-ınternat-kolledjiniń jas balýandary 1 altyn, 1 kúmis, 3 qola medaldi jeńip aldy.

Jeńistiń bas tuǵyrynda 81 kg salmaqta Balǵabaı Dosbol  altyn alqany moınyna taqsa,73 kg salmaqta Edil Erboluly kúmis júldege ıe boldy. Al, júldeli qola medaldardy 60 kelide  Nurgeldi Qanat, 70 kelide Anısa Ibatolla, 90 keliden asa salmaqta  Shyńǵys Erjanuly jeńip aldy.  Sonymen birge, Vengrııada sınhrondy júzýden ótken halyqaralyq jarysta atalǵan mektep-ınternattyń qyzdary júldeli úshinshi oryndy jeńip alyp oralǵan eken.

Mine, osyndaı Eýropanyń jarys alańdarynda  qanjyǵalary maılanǵan balýandarymyz mekteptiń ǵana emes elimizdiń maqtanyshtaryna aınalýda.

Osylaı mekteptiń talantty sportshylary qýanyshty eseleı túsirgenin kóremiz. Endi osyndaı berekeli ujymdy aırandaı uıytyp, tolymdy tabystarǵa jetkizý úshin qolynan kelgen múmkindikterdi jasap jatqan aıtýly Karken Ahmetov atyndaǵy Olımpıada rezerviniń respýblıkalyq mamandandyrylǵan mektep-ınternat-kolledjiniń dırektory Ernar Talasbekulymen jolyǵyp birshama suraqqa jaýap alǵan edik.

-Ernar Talsbekuly, deni saý adam-tabıǵattyń eń qymbat jemisi demekshi, densaýlyǵy myqty jas talanttardy tárbıelip shyǵaryp jatqan sizdiń mektep-ınternat eldegi kóshbasshy oqý-sport shańyraǵynyń biri bolyp sanalady. Jasóspirim talanttarǵa osy mektep-ınternatta bar jaǵdaı jasalǵan dep aıtýǵa bola ma?

-Birinshiden, Karken Ahmetov atyndaǵy Olımpıada rezerviniń respýblıkalyq mamandandyrylǵan mektep-ınternat-kolledj Mádenıet jáne sport mınıstriligine tikeleı qaraıdy. Jyl saıyn qarasytyrylyp qoıǵan qorǵa qatysty osy mekteptegi balalardyń kúndelikti júrip-turýy, as-dámi, jatar jaıy túgeldeı mınıstrliktiń bólip otyrǵan qarajatynyń esebinde.

Balalar kúndelikti bes mezgil aýqattanyp, osy mektep-ınternattyń jatahanasynda turyp ómir súredi. Bizdiń mektepte balalar sporttyń 17 túrimen aınalasady. Bar jaǵdaı tolyqtaı jasalǵandyqtan jasópirim sportshylar osy mektep –ınternatta ornalasqan mekteptiń tabaldyryǵyn attap,  bilim alyp, sodan keıin sport zaldarǵa baryp, qalaǵan sportpen shuǵyldanady. Menińshe, bar jaǵdaı qarastyrylǵan dep tolyqtaı aıtýǵa negiz bar.

 -Tarıhı ómirjoly bar Karken Ahmetov mektebine daryndy balalar qalaı saraptalyp alynady? Olardyń oqýǵa túsý úshin qandaı talaptar qoıylady?

— Birinshi másele, bapkerler ár sport túri boıynsha elimizdiń túpkir-túpkirinen kelgen daryndy jas balalardy elekten ótkizip tańdap alady. Jyl saıyn tamyz aıynyń basynda dástúrli formatta emtıhan bastalady. Sol emtıhannan súrinbeı ótken sańlaqtardy saıtqa salyp jarııalaımyz.Talapkerge qoıylar negizgi talaptyń biri — ol árbir jas óren ózi qalaǵan sport túrinen týǵan óńirinde top jaryp, kem degende Qazaqstan chempıonatynyń úshtigine kirýi kerek. Ne bolmasa halyqaralyq jarystarda júldeli oryndardan kóringen bolsa, tipti jaqsy. Oqýǵa túsýge kelgen yntaly jastyń fızıkalyq turǵyda mindettelgen normatıvterdi oryndaýy shartty. Sonymen qatar, bapkerler keıbir respýblıkalyq jarystarda kózge túsken talantty jastardy ózderi shaqyrýy ábden múmkin. Olar úshin emtıhansyz alýǵa múmkindik bar ekenin de aıta ketýge bolady. Al, endi ekinshi másele aýyl, aýdandarda jeńimpaz bolyp júrgen talapty balalar da keledi. Olar emtıhada baǵyn synaıdy. Eger de mamandardyń kózine túsip, jaqsy nátıje kórsetkenderi bolsa ózimizde alyp qalýǵa tyrysamyz. Aıtalyq, kúres túrinen ótetin emtıhanǵa memlekettik bapkerler men qosa ózimizdiń bilikti mamandarymyz komıssııa alqasyna kirip qarap saralaıdy. Sóıtip, «júzden júırik, myńnan tulpar», demekshi, ortasynan ozyp shyqqan daryndy jastar qabyldanyp, qyrkúıek aıynda sabaqtaryn bastaıdy.

-Qarap otyrsaq, mektep-ınternatta oqıtyn jastardyń sporttyń ár túrinen álemdik, Azııalyq jarystarda úlken jetistikterge jetkenderin kórip otyrmyz. Sonyń arasynda sońǵy kezderi aýyz toltyryp aıtarlyqtaı elimizdiń atyn shyǵarǵan mekteptiń daryndy jastarynyń ataı ketesiz be?

— Bizdiń mektepte ustazdardyń, bapkerlerdiń aılyq jalaqysy olardyń eńbeginiń kórsetken jemisindegi paıyzy arqyly kóterilip otyrady. Balanyń jetken jetistigi arqyly paıyzy kóterile túsedi. Mysaly, ózge mektep-ınternat kolledjder 280 paıyzben bekitse, biz respýblıka boıynsha bıyl 615 paıyzben bekittik. Aıyrmashylyǵyn qarap otyrsańyz, qandaı bıik kórsetkishke qol jetkizdik dep aıtýǵa bolady. Jaqynda ǵana Balýan sholaq sport saraıynda ótken Azııa jarysynda bizdiń mekteptiń eki birdeı balýany Azııa chempıony atandy. Al, jyldyń aıaǵyna Bogdan Lýkın degen oqýshymyz semserlesýden álem chempıony atanyp, elimizdi álemge tanytty. Sonyń ishinde qanshama órenderimiz sport sheberi atanyp, qanshama  Qazaqstan men halyqaralyq jarystardy, kóptegen dúbirli týrnırlerdi jeńip alǵan sportshylarymyz bar. Onyń bárin aıtyp taýysa almaımyz.

Bir mysal, 2022 jyly qyrkúıek aıynda ǵana osy mektep-ınternattyń qabyrǵasynda taekvondo sporty  ashylǵan bolatyn. Búgin sonyń jemisin kórip otyrmyz. Aıtalyq, jaqynda Tólegen Tileýmuratov esimdi bapkerdiń úsh birdeı  shákirti Qazaqstan chempıonatynda chempıon bolyp qýantyp otyr. Sonymen qatar, bokstan da tusaý endi ǵana kesilgen boks zalynan úsh birdeı jas bylǵary qolǵap sheberi el birinshiliginde jeńimpaz boldy. Erkin kúres túrinen de Azııa chempıony atanyp qana qoımaı, eki birdeı bota balýan Qazaqstan chempıony atandy. Qoryta aıtsam, bıyl barlyq sport túrinen oqýshy sportshylarymyz tamasha kórsetkishterge jetti. «Eńbek bárinde jeńbek», degen ǵoı. Yntymaǵy uıyǵan ujymmen, bilikti bapker, ustaz mamandardyń tabandy eńbeginiń nátıjesinde balalar jaqsy nátıjelerge jetti degen oıdamyn.

-Sportpen birge bilimdi de qatar alyp júrgen ulandar bolǵan soń, bilim baǵytyndaǵy jetistikterde mektep oqýshylarynyń aıaq alysy qalaı?

— «Bilimdiden sóz tyńdasań, kúsh tasyr.Úırengendi jelge ushyrmaı iske asyr», degen eken Mahmud Qashǵarı.

Balanyń bilimde ozyq oıly, zerdeli bolyp ósýi qarańǵy túnde qolyna jaryq alyp shyqqandaı bolar. Oqýyna uqypty, bilimge qushtar baladan myqty sportshy shyǵady dep oıalımyn. О́ıtkeni, sport aqylmen oılap, jınaǵan sheberlikpen túıinin sheshetin úlken óner.  Sondyqtanda bala tárbıesine, olardyń bilimine erekshe nazar aýdaryp, qadaǵalaımyz. Iá, qalalyq, respýblıkalyq deńgeıde bilim salasynda túrli Olımpıadalarǵa bizdiń mekteptiń oqýshalary da qatysyp júldeli orynnan kórin júr. Mysaly, jyl saıyn respýblıkalyq mektep-ınternattar arasynda jalaýy kóteriletin bilim jarystarynda bizdiń Karken Ahmetov atyndaǵy mektep-ınternattyń daryndy jas ulandary úlken nátıjeler kórsetip, 1-2 oryndardy bermeı keledi.  Sonymen qatar jýyrda ǵana Birikken Arab Ámirligi Dýbaıda ótip jatqan  úlken bilim saıysyna da bizdiń ustazdarymyz qatysyp jatyr. Endeshe, bilim salasynda kóshtiń aldyna shyǵýǵa tyrysa otyryp, úlken jumystar atqarylyp jatyr.

-Aıtýly mekteptiń  alǵa qoıǵan maqsattarynan sóz etseńiz?

-Bizdiń mektepte jastar men jasópirimder jatyǵyp shyńdalady. Osy Karken Ahmetov atyndaǵy Olımpıada rezerviniń respýblıkalyq mamandandyrylǵan mektep-ınternat-kolledjdiń  qabyrǵasynan kóptegen Olımpıada, álem, Azııa jarystarynda jeńiske jetip, qazaq eliniń maqtanyshyna aınalǵan juldyzy jaryq sportshylar shyqqan belgili. Olardyń arasynda Eldos Smetov, Ashat Jitkeev syndy aıtýly sport sańlaqtaryn aıtsa jetip jatyr. Sodan keıin taǵy bir aıta keter másele, álem boıynsha bizdiń mektep –ınternat  tuńǵysh ret osyndaı ataý alǵan mektep-ınternat bolyp sanalady. Onyń anyq qanyǵyn belgili sport qaıartkeri, kóptegen sport salasyndaǵy ǵylymı metodıkalyq kitaptardyń avtory Anatóli Qajykenuly Qulnazarov degen aǵamyz zerttep osyndaı sheshimge kelgen eken.

Bizdiń mektep-ınternat sonaý 1960 jyldary osyndaı statýs alǵannan keıin baryp, kórshiles Reseı memleketi mekteptiń analogyn alyp ketip, ózderinde asha bastaǵan eken. Endi aıta ketsek osy mektepte oqıtyn jasópirimder 7-11 synyp aralaǵynda mektep-ınternatta bilim men sportty qatar ala júrip dáris alady. Sosyn 11 synyptan keıin jaqsy jetistikterge jetkenderi iriktelinip alynyp úsh jyldyq kolledjde oqýyn jalǵastyrady. Al, kolledjde úzdikterdiń qatarynan kóringender ulttyq quramaǵa kirip el namysyn baıraqty jarystarda qorǵaıtyn bolady. Maqsatymyz bireý ǵana, aldyńǵy tolqyn attary áıgili aǵalary sekildi Qazaqstannyń atyn álemdik dodalarda abyroımen qorǵaý úshin barynsha tálim-tárbıeni berý. Sol úshin qoldan kelgin múmkindikterdi aıamaýǵa árqashan daıynbyz.

Kez-kelgen memlekettiń jarqyn bolashaǵy jastardyń bolmysy men sanasyna, mádenı damýyna, bilim men tájirbıe deńgeıine baılanysty ekeni barshamyzǵa málim.

Iá, Qazaqstandaǵy el sportynyń erteńi daryndy ósip kele jatqan jas urpaqqa tikeleı baılanysty. Osy baǵytta jas býynnyń boıyndaǵy talantyn ashatyn bilikti de bilimdi bapkerlerdiń eńbegi eren. Tárbıe mektep qabyrǵasynan bastalady. Endeshe, kóp ishinen oza shyqqan talapty da talantty jastardy tárbıelep, alaman jarystarǵa qosyp jatqan aıtýly  Karken Ahmetov atyndaǵy Olımpıada rezerviniń respýblıkalyq mamandandyrylǵan mektep-ınternat-kolledjdiń ujymyna tabys tileımiz. Osyndaı jemisin úzbeı berip otyratyn máýeli jemis aǵash sekildi mektep-ınternattardyń tolaǵaı tabystaryn kórgende qyzyǵa da qýana qaraımyz.Tilekke eńbek tirek bolǵanyn qalar edik.

 

Aqyn ORDABAIULY,

ALMATY