«Nur-Sultan ethno fest» فەستيۆالىنىڭ دۋمانى قىزدى

ەلورداداعى «حان-شاتىر» كەشەنى ماڭىنداعى ەتنو-قالاشىق تاڭەرتەڭنەن قالىڭ كورەرمەنگە لىق تولدى. سوندا «Nur-Sultan ethno fest»  فەستيۆالىن تاماشالاۋشىلار بۇل ەتنو-قالاشىقتان قانداي قىزىقتاردى كورە الدى؟ «التىن جەبە» ءى الەم چەمپيوناتىنىڭ العاشقى كۇنگى قورىتىندىسىن ايتپاس بۇرىن ءبىز وسى ەتنو-قالاشىققا  قىسقاشا ءبىر شولۋ جاساعاندى ءجون كوردىك.

اتاپ ايتىپ وتەلىك،  «Nur-Sultan Ethno Fest» مەرەكەسى – بۇل ەلوردادا ءوتىپ جاتقان  ەتنو-جانرداعى بىرەگەي جوبا. مۇندا ەتنو-سپورت تا، ەتنو-مادەنيەت تە، ەتنو-ءداستۇرىمىز دە، ەتنو-ويىندارىمىز دا ءبىر ارنادا، ءبىر جەردە توعىسقان. ەتنو-قالاشىقتىڭ سول جاق قاپتالىندا  – ءتورت ت ۇلىكتىڭ كورمەسى. قاتارلاسا  تۇرعان جىلقىلاردى – ەلىمىزدەگى بايگەلەردە جۇلدە العان جۇيرىك اتتاردى كورەسىز. ارابى تۇقىمدى،  احالتەكە تۇقىمدى، رىساك ارالاس تۇقىمدى جورعانى، تازا قاندى اعىلشىن تۇقىمدى اتتاردى كورەرگە كوز كەرەك. بۇلاردىڭ ءبارى ءبىزدىڭ ۇلتتىق سپورتتىق شارالارعا قاتىسىپ جۇرگەن بايگە اتتارى ەكەن.

جۇيرىكتەرمەن قاتارلاس  قازاقتىڭ كوشپەلى ومىرىندە «دالا كەمەسى» اتانعان تۇيەلەر تۇر. بۇل تۇيەلەرمەن قازاقتىڭ كوشكەن كەزدە تۇيەگە قالاي جۇك ارتاتىن رەتتەرىن كورسەتەدى. ولارمەن ىرگەلەس  قازاقتىڭ «ەدىلباي» تۇقىمدى قويى، وعان تاياۋ ق ۇلىندى بيەنى تاماشالاۋعا بولدى.

ەگەر قالاشىققا كىرگەننەن وڭ جاققا مويىن بۇرار بولساڭىز پوني اتتار مەن ق ۇلىندى بيەلەرىن كورەر ەدىڭىز. ولاردان وتە بەرە «شاڭىراق» اتتى اجەلەر ءانسامبلىنىڭ ونەرىن تاماشالاۋعا بولادى.  اجەلەرىمىز ءان شىرقاي وتىرىپ، ۇرشىق ءيىرۋ، ءجۇن ءتۇتۋ، ءجۇن ساباۋ سياقتى ۇلتتىق قولونەردى دە كورسەتە وتىرادى.

انسامبل تۇسىندا قىران بۇركىتتەر مەن يتەلگى تۇعىرعا قوندىرىلعان. بۇركىتشىلەردىڭ ايتۋىنشا، بۇلار دا سپورتتىق جارىستارعا قاتىسىپ جۇرگەن، اۋشى قۇستار. ءبىر بۇركىتتىڭ اتى  «العىر» – دۇنيەجۇزىلىك كوشپەندىلەر ويىنىندا جۇلدەگەر بولعان قۇس. ەكىنشىسى – اقبالاق. يتەلگىنىڭ اتى- ۇشقىر. قازاقستان چەمپيونى، ءىى ازيا چەمپيوناتىندا ەكىنشى ورىندى يەلەنگەن.

ەگەر وڭ جاق قاپتالدى جاعالاي جۇرە بەرسەڭىز،  ۇلتتىق قولونەر بۇيىمدارى، قۇراق كورپەلەر، ۇلتتىق كيىمدەر، ۇلتتىق ەستەلىك بۇيىمدار كورمەسىن جانە «Nur-Sultan Ethno Fest» مەرەكەسى ءۇشىن ارنايى جاسالعان قازاقتىڭ ۇلتتىق قولونەر بۇيىمدارىنىڭ مۋزەيىن ارالاپ كورەتىن مۇمكىندىك بار. مۋزەيدە ۇلتتىق كيىمدەر، قازاقى ات-ابزەلدەرى، جاۋىنگەرلىك قارۋ-جاراقتار، اتا-بابامىزدىڭ جاۋىنگەرلىك كەزدەگى ساۋىت-سايماندار، قىلىشتارى، بەلدىكتەرى، قالقاندارى كورىنىس تاپقان.

قالاشىقتىڭ ورتا تۇسىنا قازاق كۇرەسىنىڭ بوز كىلەمى جايىلعان. ەرەسەكتەر مەن بالالاردىڭ بەلدەسۋى بۇل بوز كىلەمدە كۇن سايىن وتكىزىلەدى.

ودان وتە ۇلتىمىزدىڭ ءداستۇرلى ونەرىنىڭ بەيتانىس  ەلەمەنتتەرى ءسىزدى وزىنە ەرىكسىز تارتادى. مىسالى، مۇندا شي توقۋ، باسقۇر توقۋ، ارقان ءورۋدىڭ قالاي جاسالاتىنى كورسەتىلەدى. جارقىراپ كورىنەتىن اناۋ قىزىل بوياۋلى اعاش – تەز دەپ اتالادى ەكەن. قازاقتىڭ «تەز باسىندا قيسىق اعاش جاتپايدى» دەگەن ءسوزى بار. بۇل كيىز ءۇيدىڭ قۇرىلىمىنا  قاجەتتى قيسىق اعاشتى، ياعني، ۋىقتىڭ، كەرەگەنىڭ  اعاشتارىن تۇزەيتىن اسپاپ كورىنەدى.

بۇگىن 1 ماۋسىم – حالىقارالىق بالالاردى قورعاۋ كۇنى بولعاندىقتان، مۇندا بالالارعا ارنالعان ەتنو-ويىنداردىڭ بىرنەشە ءتۇرى وتكىزىلىپ جاتىر. بالالاردىڭ ەتنو-اتتراكتسيونى. وڭ جاعىمىزدا بالالار التىباقان الاڭى. ساداق اتۋ سايىسىنىڭ بالالارعا ارنالعان ءتۇرى. اسىق اتۋ الاڭى.

بالالار اراسىندا بۇعالىق سالۋ، شالما تاستاۋ، قۇرىق تاستاۋ ويىندارى. قازاقتا اساۋ ۇيرەتۋ ءداستۇرى بار. بۇل سونىڭ ءبىر ەلەمەنتى وسى ەكەن. بۇل شالما تاستاۋ ويىنى تۇڭعىش رەت ەل-جۇرت نازارىنا ۇسىنىلىپ وتىر.

مىنا تۇستا – بالالار كيىز ءۇيدى قالاي قۇرۋعا بولاتىنىن ۇيرەنەتىن جەر. وسى جەردە بالالار اراسىندا كيىز ءۇيدى تەز قۇرىپ جارىسۋ ويىنى وينالادى. بالالارعا شاڭىراقتىڭ، كەرەگەنىڭ، ۋىقتىڭ نە ەكەندىگى تۇسىندىرىلەدى، كيىز ءۇي قۇرىپ ۇيرەتىلەدى.

تاياق تارتىس ويىنى، قول كۇرەسى جارىسى وتەتىن الاڭدا ەلوردالىق رەكوردشى تيمۋر سىپاتاەۆتىڭ ونەرلەرىن كورۋگە بولادى. تيمۋر سىپاتاەۆ ءوزىن بالۋان شولاق، قاجىمۇقان سياقتى الىپ كۇش يەلەرىنىڭ ءداستۇرىن جالعاستىرۋشى سانايدى. ءۇش جىلدان ارتىق وسى ونەرمەن شۇعىلدانادى ەكەن. جاسى – 37-دە. قول كۇرەستەن حالىقارالىق دارەجەدەگى سپورت شەبەرى. قازاقستاندا ءتورت دۇركىن رەكوردتىق كورسەتكىش ورىنداعان. تيمۋر سىپاتاەۆ – وتباسىلىق سپورتشى. ۇلى –  بەكمانسۇر داۋلەتباقتەگى. جاسى التىدا. وتكەن جىلى ەلوردانىڭ 20 جىلدىعىندا ءبىر جارىم توننا اۆتوكولىكتى سۇيرەگەن. رەكوردتىق كورسەتكىش جاساعان. كىر تاستارىن كوتەرەدى.

مىنە، ەتنو-قالاشىقتا قالىڭ جۇرتشىلىق وسىنداي بۇرىن-سوڭدى ۇيىمداستىرىلا بەرمەگەن تاڭسىق دۇنيەلەردى تاماشالادى. سونداي-اق، وسى «Nur-Sultan Ethno Fest» مەرەكەسى اياسىندا ەكى ۇلكەن سپورتتىق جارىس وتكىزىلۋدە.  بىرى – ءداستۇرلى ساداق اتۋدان رەسپۋبليكالىق تۋرنير. بۇل جارىستىڭ العاشقى كۇنگى «ازيا ءستيلى» مەن «قازاق ءستيلى» باسەكەسىندە مۇرات عابدۋساليموۆ، اجار سىزدىقوۆا،  ەربولات بەكبوسىنوۆ مەرگەندەر توپ باستادى. ەرتەڭ بۇل سايىستىڭ «اڭشىلىق ستيلىنەن» سوڭ جارىستىڭ قورىتىندى ناتيجەلەرى جاريالانادى.

ەكىنشىسى – «التىن جەبە» ءى الەم چەمپيوناتى. 12 مەملەكەتتىڭ 24 مەرگەنى باق سىناعان بۇگىنگى جارىستا بەس مەرگەن دارا شىقتى. «ازيا ءستيلى» بويىنشا ات ۇستىنەن ساداق اتۋدا موڭعوليالىق ەردەنەسۋفت ەردەنە مەرگەن 66، 41 ۇپايمەن ءبىرىنشى ورىندى يەلەندى. ەكىنشى ورىن 64،73 ۇپاي العان ميحاي كوزمەيگە بۇيىردى.

ءۇشىنشى ورىنعا 62،91 ۇپايمەن باباجان باقداۋلەت تابان تىرەدى. ءتورتىنشى ورىندى 55،84 ۇپايمەن ەرالحان ايكوز، بەسىنشى ورىندى كورەيالىق مەرگەن لي سۋنگ حو الدى. ءسويتىپ، العاشقى كۇنگى مەرگەندىك باسەكەسى وسىنداي ناتيجەمەن اياقتالدى.

سونداي-اق، فەستيۆال كورەرمەندەرى اقىندار ايتىسىن تىڭداپ، اۋدارىسپاق، تەڭگە ءىلۋ مەن كوكپار ويىندارىنىڭ كورىنىستەرىن تاماشالادى.

 

تولەگەن جاكىتاي