SportPress.kz Qazaqstan sport jańalyqtary
28-29 qazan kúnderi Atyraý oblysy Maqat aýdanynyń Dossor kentinde osy aýdanda erkin kúrestiń negizin qalaýshy, Maqat aýdanynyń qurmetti azamaty, erkin kúresten KSRO sport sheberi Tilekqabyl Qusaıynovty eske alýǵa arnalǵan 2002-2004 jáne 2005-2007 jyldary týǵan jasóspirimder arasynda ashyq respýblıkalyq týrnır bolyp ótti.
Atalǵan týrnır bıyl besinshi ret qatarynan úzilmeı ótkizilip otyr. Ol birinshiden, áke esimin óshirmeı jas urpaqqa úlgi etip júrgen uly Ǵalymjan men Maqat aýdanynyń ákimdiginiń eren eńbegi ekeni daýsyz. Bolashaqta osy týrnırden elimizdiń atyn halyqaralyq arenada shyǵaratyn palýandar shyǵyp jatsa, uıymdastyrýshylardyń aldyna qoıǵan maqsaty oryndalǵany dep bilemiz.
Týrnırdi Dossor kentiniń ákimi Erbol Ermaǵambetov quttyqtaý sózben ashyp, odan keıin Tilekqabyl aǵamyzdyń áriptesi, Maqat aýdandyq ardagerler keńesiniń tóraǵasy Sábıt Qalenov jarysqa qatysýshylarǵa sáttilik tiledi. Aǵamyzdyń jattyqtyrýshysy, Qazaqstanǵa eńbek sińirgen jattyqtyrýshy, erkin jáne grek-rım kúresinen KSRO sport sheberi, QR bilim berý isiniń úzdigi Sýlıko Kozonov Tilekqabyl Bazarbaıuly týraly áserli estelikterimen bólisti.
Respýblıkalyq «Sport juldyzdary» jýrnalynyń bas redaktory Musaǵalı Tasqalıev Tilekqabyl aǵamyzdyń kózin kórgen bir top joldastary men áriptesterine jáne oblys sportynyń damýyna úles qosyp júrgen bapkerler men osy týrnırge demeýshilik kórsetken Ǵalymjan Tilekqabylulynyń dostaryna jýrnal redakııasy atynan estelik tósbelgiler tabys etip, marapat jasady. Osy jerde Tilekqabyl aǵamyzdyń týrnırine jyl saıyn kómektesip, qoldaý bildirip júretin Ǵalymjannyń dostarynyń esimderin aıta ketkendi jón kórip otyrmyz. Olar — Orynǵalı Tenelbaev (Aqtaý), Almat Shaıahmetov (Astana), Qaırat Ysqaq (Pavlodar), Baqytjan Bajıkov (Almaty), Saıffolla Sáken (Atyraý), Qurmanǵazy Iztileýov, Serik Boranbaev, Nurǵazy Tólebaev (barlyǵy da Astanadan), Maqsot Luqpanov (Oral) jáne Serik Temirtasov (Aqtaý).
Aǵamyzdyń jary Aǵılash apaı týrnırge qatysýshylarǵa analyq aq batasyn berip, qoldaý bildirgen azamattarǵa Qusaıynovtar otbasy atynan shapan jaýyp qurmet kórsetti. Olardyń arasynda H.Dosmuhambetov atyndaǵy Atyraý memlekettik ýnıversıtetiniń professory, aǵamyzdyń shákirti Alpysbaı Aralbaev pen Qazaq Sport jáne Týrızm akademııasynyń qurmetti professory Mýsaǵalı Tasqalıev jáne Maqat aýdandyq sport mektebiniń dırektory Nurbergen Tólegenovter bar.
Bul jolǵy týrnırge О́zbekstan, Qaraqalpaqstan, Daǵystan jəne Sheshenstan men elimizdiń kóptegen oblystarynan eki júzge jýyq palýan qatysyp, kezinde qazaq sportynyń damýyna ólsheýsiz úles qosqan aǵamyzdyń júldesin ózara sarapqa saldy.
Týrnırde jarystyń mártebesi jyl saıyn artyp, qatysýshylardyń jaǵrapııasy ulǵaıyp kele jatqanyna kózimiz jetti. Bolashaǵynan mol úmit kúttiretin kishkentaı palýandardyń aıaq alystary, olardyń kúreske degen ynta-jigeri qýantty. S.Baıdaev bastaǵan tóreshilerge shyn myqtylardy anyqtaý ońaıǵa soqqan joq. Degenmen, júzden júırik shyqqandar jarys jeńimpazdary men júldegerleri bolyp tanyldy.
Endi sizderdiń nazarlaryńyzǵa ár salmaq boıynsha jeńimpaz bolǵan palýandardyń tizimin bereıik:
2002-2004 jyldary týǵan jasóspirimder arasynda N.Muhtarov (Atyraý, 35 kg), A.Taýbaı (Mańǵystaý, 39 kg), A.Muhtaparov (Atyraý, 42 kg), N.Bazarbaev (Mańǵystaý, 46 kg), Q.Joldasov (Qulsary, 50 kg), A.Sapıýllaev (Atyraý, 54 kg), J.Júginisov (О́zbekstan, +54 kg) jeńimpaz atansa, 2005-2007 jyldary týǵan jasóspirimder arasynda I.Ahmedhan (Daǵystan, 27 kg), I.Ismoılov (О́zbekstan, 30 kg), N.Ibragımov (Mańǵystaý, 33 kg), G.Parılaev (Daǵystan, 36 kg), A.Abdýkalıev (О́zbekstan, 39 kg), J.Palımbetov (О́zbekstan, 42 kg), E.Saıranov (Maqat, 46 kg) as júldeni jeńip aldy.
Týrnır jeńimpazdary men júldegerleri dıplom, medaldarǵa jəne kýboktarǵa ıe boldy.
Tilekqabyl Bazarbaıuly Qusaıynov – 1943 jyldyń 20 mamyrynda Atyraý oblysy, Qyzylqoǵa aýdany, Qarakól aýylynda týǵan. Eńbek jolyn Maqat aýdany, Saǵyz munaı-gaz óndirý basqarmasynda qatardaǵy jóndeýden bastaǵan aǵamyz keıin Jylyoı aýdanyndaǵy №84 aýylsharýashylyq ýchılıщesinde jáne Dossor kentiniń Abaı atyndaǵy orta mektebinde fızıka pániniń muǵalimi boldy.
1969 jyly Dossor balalar men jasóspirimder sport mektebin ashyp, ózi osy mektepte jattyqtyrýshy, dırektordyń orynbasary, dırektor qyzmetterin atqardy. Keıin partııa aǵamyzdy aýdandyq ishki ister bólimi bastyǵynyń orynbasary qyzmetine jiberedi. Alaıda, sport dese ishken asyn jerge qoıatyn Tilekqabyl aǵamyz ol qyzmetten óz erkimen bas tartyp, aýdandyq sport komıtetiniń tóraǵasy bolyp, sportqa qaıtyp oralady. Qaı jerde eńbek etse de ózin jaqsy jaǵynan kórsetetin aǵany partııa báribir qaıtadan kóptegen basshy qyzmetterge, jaýapty oryndarǵa qoıady. Atap aıtar bolsaq, Dossor kásiptik-tehnıkalyq ýchılıщesi dırektorynyń orynbasary, halyqqa turmystyq qyzmet kórsetý bóliminiń dırektory, Atyraý memlekettik ań aýlaý sharýashylyǵy Dossor bólimshesiniń bastyǵy, S.Sháripov atyndaǵy mektep-ınternattyń dırektory qyzmetterin adal da abyroımen atqardy.
Tilekqabyl Bazarbaıuly osyndaı jaýapty qyzmetter atqara júrip, shákirt tárbıelep, Maqat aýdanynda erkin kúrestiń negizin qalady. О́zi Gýrev aýylsharýashylyǵy tehnıkýmynda oqyp júrgende asan Saparov sekildi bilikti bapkerden kúrestiń álippesin úırenip, talaı dúbirli dodalarda top jardy. Qazaq kúresiniń abyzy Ábilseıit Aıhanovtan bata alǵan Tilekqabyl aǵamyz 1968 jyly 4 qarashada erkin kúresten KSRO sport sheberi ataǵyna qol jetkizdi. Keńes odaǵy kezinde sport sheberi ataný kez-kelgen sportshynyń qolynan kele bermeıtin edi ǵoı… Talaı jyl shúmektep aaqqan ter sóıtip óz jemisin berdi.
Sport jolyn aıaqtap, ár salada eńbek etse de ol kisi shákirt tárbıeleýin tastaǵan joq. Dossor sekildi kishkentaı aýylda turyp, Keńes odaǵynyń batyry Musa Baımuhanovty eske alýǵa arnalǵagn búkilodaqtyq týrnırdiń negizin qalady. Qazaq mumnaıynyń otany bolyp tabylatyn óńirde Tilekqabyl aǵamyzdyń bastamasymen dúnıege kelgen bul týrnırden talaı talantty palýaandar shoǵyry ósip shyqty. Atalǵan týrnırge Keńes odaǵynyń túkpir-túkpirinen komandalar kelip qatysatyn. Aǵamyz bastap ketken bul týrnır sońǵy kezde qaıtadan ótkizile bastaǵany kóńil qýantady.
Osy týrnırden R.Áljanov, S.Patrýshev, J.О́tebalıev, A.Shákeev, T.Jalǵasov, I.Qosov, S.Turyshov, B.Nurjanov, N.Qalımov, B.Aqmurzıev, O.Esenbaev, M.Qusaıynov, S.Bájbenov, N.Halyqbergenov sekildi kókptegen myqty palýandar shyǵyp, oblysqa, respýblıkaǵa tanymal boldy. Olardyń kópshiligi bul kúnderi basshy qyzmetterde júr.
Tilekqabyl Bazarbaıulynyń uzaq jylǵy eńbegi joǵary baǵalanyp, «Maqat aýdanynyń qurmetti azamaty» degen mártebeli ataqqa ıe boldy. Sonymen qatar, «QR Bilim berý isiniń qurmetti qyzmetkeri» atandy. Birneshe ret Maqat aýdandyq máslıhatynyń depýtaty bolyp saılandy. Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdentiniń Alǵys hatymen, oblystyq máslıhattyń, QR Týrızm jáne sport isteri jónindegi agenttiktiń,oblystyq bilim basqarmasynyń Qurmet gramotalarymen, Maqat aýdany ákiminiń Alǵys hatymen marapattaldy.
Tilekqabyl aǵamyz ben Aǵılash apamyz bir ul men bir qyz ósirgen baqytty ata-ana. Tuńǵyshtary Ǵalymjan Qashaǵan munaı-gaz ken orynda, kelinderi Baqytgúl H.Dosmuhambetov atyndaǵy atyraý memlekettik ýnıversıtetinde jumys jasaıdy. Ǵalymjan men Baqytgúlden órbigen nemereleri Mereı men Inabat joǵary bilim alyp, bul kúnde óz mamandyqtary boıynsha eńbek etýde. Saıatjan S.Aspandııarov atyndaǵy ulttyq medıınalyq ýnıversıtettiń I kýrsynda bilim alsa, Satybaldy 5 synypta oqyp júr. Qazaq kúresiniń abyzy atanǵan Ábilseıit Aıhanov aǵamyz kishkentaı Satybaldynyń aýzyna qazaqtyń yrymy boıynsha túkirgen eken. Bolashaqta atasynyń sporttyq jolyn osy nemeresi jalǵastyrady dep oılaımyz. Aǵamyz ben apamyzdyń qyzdary Sveta men kúıeý balalary Saǵyntaıdan Ańsar atty jıenderi bar.
S.A.Kozonov (Qazaqstanǵa eńbek sińirgen jattyqtyrýshy, erkin jáne grek-rım kúresinen KSRO sport sheberi, QR bilim berý isiniń úzdigi):
— Tilekqabyl meniń eń alǵashqy shákirtterimniń biri boldy. 1965 jyly ol Atyraý pedagogıkalyq ınstıtýtynda oqyp júrgende men jas maman bolyp keldim. Sol jyly oblystyq sport komıtetiniń tóraǵasy Júres Isqaqovtyń sheshimimen men erkin kúres tobyn ashyp, jattyqtyra bastadym. Tilekqabyl 1968 jylǵa deıin meniń qaramaǵymda jattyǵyp, sport sheberligine úmitker dárejesine deıin jetti.
Keıin ol Dossor sport mektebiniń dırektory, men oblystyq sport mektebiniń dırektory qyzmetin atqarǵan kezderimizde men oǵan qolymnan kelgenshe kómektesip turdym. Ol menimen únemi habarlasyp, aqyl-keńes surap otyratyn.
Tilekqabyl Dossor sport mektebiniń dırektory bola júrip, Keńes odaǵynyń batyry Musa Baımuhanov atyndaǵy búkilodaqtyq týrnırdi uıymdastyrdy. Ol kezde sport mektebiniń jaǵdaıy óte nashar, jarys ótkizetin durys jer de joq bolatyn. Soǵan qaramastan ol týrnırge Keńes odaǵynyń 40 qalasynan komanda qatysatyn úlken týrnırge aınaldyrdy.
Tilekqabyl Bazarbaıuly tek qana erkin kúres emes, Maqat aýdanynyń sportyn kótergen azamat. Onyń sportqa sińirgen eńbegin men óz kózimmen kórgesin aıtyp turmyn. Sport dese ishken asyn jerge qoıatyn ol sekildi azamattar bul kúnde óte az.
Sonymen qatar, Tilekqabyldyń qonaqjaılylyǵy keremet bolatyn. Onyń úıinde kimder bolmady deseńizshi?! Kúni-túni onyń úıine 10-15 adam kelip-ketip jatatyn. Jubaıy Aǵılash sonyń birde-birine qabaq shytqanyń kórgen emespin. Bul kúnde uly Ǵalymjan da tap ákesinen aýmaı qalǵan. Úlkendi syılaý, kishini qurmetteý – Qusaıynovtar áýletiniń buzylmaıtyn zańdylyǵy dese de bolady. Ákesiniń atyn óshirmeı, jyl saıyn osyndaı týrnır ótkizip júrgen Ǵalymjan balama jáne oǵan qoldaý bildirip júrgen barsha azamattarǵa Tilekqabyldyń áriptesteri atynan shyn júrekten alǵys aıtamyn. Mundaı týrnırler jas palýandardyń ósýi men sheberlikterin shyńdaý úshin aýadaı qajet. Sol sebepten aldaǵy ýaqytta týrnırdi toqtatyp almaı, kerisinshe jyldan-jylǵa keńeıte berińizder degim keledi.
Baýyrjan Sısenov,
Dossor kenti
Maqat aýdany
Atyraý oblysy.
