جەلتوقسان باتىرلارى جارىس الاڭىنا شىقتى

جەلتوقسان وقيعاسىنا قاتىسقان ۇل-قىزداردىڭ باتىرلىقتارىن ەشۋاقىتتا ۇمىتپاۋ كەلەر ۇرپاق ءۇشىن وتە ماڭىزدى. سوناۋ 1986 جىلعى جەلتوقسان وقيعاسى قازاق تاريحىندا وشپەس ءىز قالدىرعانىن جاقسى بىلەمىز. بىراق سول اتويلاعان جاستىق شاعىن ەل تاۋەلسىزدىگى ءۇشىن قۇربان ەتكەن باتىر ۇل-قىزدارىمىزعا قۇرمەت ءوز دەڭگەيىندە جاسالىپ كەلە مە؟- دەگەن سۇراق ءالى تولىقتاي جاۋابىن تابا الماي كەلەدى. دەگەنمەن دە بۇگىندە ورتامىزدا جۇرگەن جەلتوقسان وقيعاسىنىڭ قاhارماندارى ءوز بەلسەندىگىمەن ۇلتىمىزدىڭ ەگەمەندىلىگىن جەڭىپ الۋ جولىندا جانىن قۇربان ەتكەن باتىرلارىن ۇمىتتىرماي يگىلىكتى ءىس-شارالارمەن ەسكە الىپ قوعامعا قوزعاۋ سالىپ كەلەدى. مىسالى، پاتريوتتىق قوزعالىس «جەلتوقسان اقيقاتى» – رەسپۋبليكالىق قوعامدىق بىرلەستىكتىڭ بەلسەندى جۇمىستارى ماقتاۋعا تۇرارلىق دەپ ايتا الامىز. ناقتىراق ايتساق، قوعامدا وتكەندى ۇمىتتىرماي جەلتوقساندىقتاردىڭ باسىن قوسىپ جان قۋاناتار جاقسى شارالاردى جاساۋ ارقىلى ەل العىسىنا بولەنۋدە.

بۋگىن ايتۋلى ۇيىم ايرىقشا ءبىر شارانىڭ ۇيىتقىسى بولدى. بۇل سپورتتىق شارا جەلتوقسان وقيعاسىنىڭ قۇرباندارى ءلاززات اسانوۆا، سابينا مۇحامەتجانوۆا جانە شولپان ءجۇمادىلوۆا سىندى قازاقتىڭ باتىر قىزدارىن ەسكە الۋعا ارنالعان ۆولەيبولدان ءدۇبىرلى جارىس ەدى. ايتۋلى تۋرنير ارداگەرلەر اراسىندا وتكەندىكتەن كەشەگى بوزبالا مەن بويجەتكەن بۇگىندە سامايىن اق شالعان اعا، اپايلار سىن الاڭىنا شىعىپ، كۇن ۇزاق جەڭىس ءۇشىن تارتىستى ويىندار كورسەتتى. «سىرلى اياقتىڭ سىرى كەتسە دە سىنى كەتپەگەن»، – دەمەكشى، كەزىندە ۇشپا دوپتى ۇرشىقشا يىرگەن ارداگەرلەردىڭ ويىن شەبەرلىكتەرى جاقسى كورىنىپ-اق تۇر. جىلدار ۇرلاپ العان جاستارىن ارينە ارينە قايتارا الماسسىڭ، دەسەك تە جۇرەگى جاس جەلتوقسان قايراتكەرلەرىنىڭ تارتىستى ويىندارى كورەرمەندەردى ءتانتى ەتتى.

وسىنداي عيمارات سپورت كەشەنىن جەلتوقساندىقتارعا تارتۋ ەتىپ، قولداۋ كورسەتكەن اباي اتىنداعى قازاق ۇپۋ باسشىلىعىنا بارشا قاۋىم ەرەكشە راحمەتتەرىن جەتكىزىپ جاتتى. ءتۋرنيردىڭ اشىلۋىندا ەستە قالار ءبىر ءسات شەيىت بولعان باتىر قىزدارىمىزدى ءبىر مينۋتتىق ۇنسىزدىكپەن ەسكە الۋ بولدى. سوسىن مارقۇمداردىڭ رۋحىنا ارنالىپ قۇران باعىشتالدى. مۇنداي ساۋابى زور امالدى جارىس باعدارلاماسىنا كىرگىزگەن ۇيىمداستىرۋشىلارعا كوپشىلىك ەرەكشە ريزا. وسى جارىسقا ارنايى شاقىرىلىپ، ەلدەن كەلگەن ءلاززات اسانوۆانىڭ اناسى قىزىنىڭ ارۋاعىنا ارناپ جاساپ جاتقان وسىنداي يگىلىكتى سپورتتىق شارانى ۇيىمداستىرۋشىلارعا انالىق اق باتاسىن بەرىپ، زور العىسىن ءبىلدىردى.

نۇرداۋلەت جايناقوۆ پەن  قۇسايىنوۆ سەمبەك سەكىلدى ەلدىڭ اتقامىنەر ازاماتتارى، جەلتوقسان وقيعاسىنىڭ قاhارماندارى جاركەنتتەن كەلگەن ءلاززاتتىڭ اناسى التىناي قاۋمەتقىزى اسانوۆاعا قارجىلاي سىي تارتۋ ەتىپ، كوپتىڭ قوشەمەتىنە بولەندى. سونىمەن، تاڭ ازاننان باستالعان جارىس كۇن ەڭكەيە بارىپ مارەسىنە جەتتى. قاتىسۋعا ىقىلاس بىلدىرگەن كوماندا اراسىندا ءتىپتى، ەسىك ەلدى-مەكەنىنەن دە ءبىر كوماندا كەلىپ ونەر كورسەتتى. ءسويتىپ، ويىن الاڭىندا جەڭىس جولىندا بار كۇش-جىگەرەن سالعان التى كوماندانىڭ ىشىندە توپ جارىپ باس جۇلدەنى اباي اتىنداعى قازاق ۇپۋ كومانداسى جەڭىپ الدى. ەكىنشى ورىندى الماتى ىرگەسىنەن كەلگەن «ەسىك» كومانداسى يەلەنسە، وسى جارىسقا مۇرىندىق بولعان پق «جەلتوقسان اقيقاتى» – رەسپۋبليكالىق قوعامدىق بىرلەستىگىنىڭ توراعاسى بولات قۇرىمباەۆ باستاعان قالالىق توراعانىڭ ورىنباسارى، سپورت سەكتورى  ەرمەك ايتۋاروۆ، عاني قالماقباەۆ قوشتاعان شەبەر ويىنشىلارى تاماشا ويىن ورنەكتەرىمەن قولا جۇلدەنى جەڭىپ الدى. سونىمەن بىرگە وسى سىندا ەرەكشە ويىندارىمەن كوزگە تۇسكەن ۇزدىك ويىنشىلار ۇيىمداستىرۋشىلاردىڭ ازىرلەگەن باعالى سىي-قۇرمەتتەرىمەن ماراپاتتالدى. ولاردىڭ اراسىندا ۇزدىك ۇيلەستىرۋشى اتاعىنا «قارعالى» كومانداسىڭ بەلدى ويىنشىسى سايفۋدين شامسۋتدينوۆ يە بولدى. جانە دە ءتۋرنيردىڭ ۇزدىك قورعاۋشىسى مەن ۇزدىك شابۋىلشىسى اتاعىنا ايگۇل يبراگيموۆا مەن ەرتاي ابەۋوۆ سىندى ويىنشىلار لايىق دەپ تانىلدى. سونداي-اق وسى جارىستا جان اياماي ونەر كورسەتكەن «جەلتوقسان» قىزدار كومانداسىنىڭ ويىنشىلارىنىڭ كوپشىلگى نازاردان تىس قالماي پق «جەلتوقسان اقيقاتى» – رقب اتىنان ماقتاۋ قاعازدارىمەن بىرگە مەرەكەلىك حوش ءيىستى گۇل شوقتارىمەن ماراپاتتالدى. كۇنى بويى وتكەن جارىستى حاتتاماعا ءتۇسىرىپ، قاتىسۋشىلاردىڭ العىسىنا بولەنگەن پق «جەلتوقسان اقيقاتى» – رقب قارجى ءبولىمىنىڭ باسشىسى ءىزباسار مۇساباەۆ پەن زاڭگەر گ ۇلىم وزبەكوۆالاردىڭ ەڭبەكتەرىن ەكشەپ ايتا كەتكەن ورىندى بولارى. ءيا، وسىنداي الامان سىندى ۇيىمداستىرۋ وڭاي شارۋا ەمەس. كوپشلىكتىڭ كوڭىلىن تاۋىپ، جاۋاپتى ءىستى تياناقتى اتقارۋ ناعىز ءوز ىسىنە بەرىك، العىر ازاماتتىڭ عانا قولىنان كەلەرى ءسوزسىز. وسى ورايدا ايتۋلى ءتۋرنيردىڭ وتە جاقسى دەڭگەيدە وتۋىنە اۋقىمدى ۇلەس قوسا بىلگەن جان، جەلتوقسان وقيعاسىنا قاتىسۋشى، جۋرناليستەر وداعانىڭ مۇشەسى، س.بەردىقۇلوۆ اتىنداعى سىيلىقتىڭ يەگەرى اقىن ورداباي ۇلىن ايرىقشا اتاي وتكەن ارتىق بولماس دەپ ويلايمىن. بەلگىلى سپورت قالامگەرىنىڭ جارىستى  ۇيىمداستىرۋ قابىلەتى مەن ءساتتى وتكىزۋدەگى  جوعارى بىلىكتىلىگىنە قاراپ ەرەكسىز ريزا بولاسىڭ. تانىمال جۋرناليست سپورت دەسە ىشكەن اسىن جەرگە قوياتىندىعى ءبىر بولەك، ۇلتجاندىلىعى مەن ادامگەرشىلىگىنە قاراي وتىرىپ، شىركىن سەنى تۋعان اناڭنان اينالدىم دەۋگە بولادى.

سونىمەن تارتىستى وتكەن جارىستىڭ جابىلۋ ساتىندە قۇرمەتتى قوناقتىڭ ءبىرى، قازاقستان رەسپۋبليكاسىنا ەڭبەگى سىڭگەن جاتتىقتىرۋشى، اباي اتىنداعى قازاق ۇپۋ دەنە شىنىقتىرۋ جانە سپورت كافەدراسىنىڭ مەڭگەرۋشىسى ەرعالي مۇحيتدينوۆ ءوز سوزىندە: «جەلتوقسان وقيعاسىنا كاتىسىپ، شەيىت بولعان باتىر قىزدارىمىزدى وسىنداي سپورتتىق شارا ارقىلى ەسكە الۋ كوپكە ۇلگى دەپ بىلەمىن. سوندىقتان دا بۇل جارىستىڭ داستۇرلىك سيپات الىپ جاتسا، نۇر ۇستىنە نۇر بولار ەدى»، – دەگەن جۇرەكجاردى ويىن بىلدىرە كەتكەن ەدى.

جارىس وسىلايشا مەرەكەلىك كوڭىل-كۇيمەن اياقتالىپ، قاتىسۋشىلار مەن جەلتوقساندىق قايراتكەرلەر  قوشتاسىپ كەتە الماي، ءبىر-ءبىرىن قيا الماي كوپكە دەيىن تارقامادى.  راسىمەن دە «ءولى رازى بولماي، ءتىرى بايىمايدى»، – دەمەكشى، باتىر قىزدارىمىزدى ەسكە الىپ،  ۇمىتتىرمايتىن وسىنداي ساۋاپتى شارانىڭ جالعاسىن ۇزبەۋىن شىن جۇرەكتەن مەندە تىلەر ەدىم.

بەكەن دوسىمبەت ۇلى

الماتى