اۋىلشارۋاشىلىعىنا قاتىستى ماسەلەلەر تالقىلاندى

الماتىدا ورتالىق ازيا ەلدەرىندە جاسىل اۋىل شارۋاشىلىعىن دامىتۋ ءۇشىن لاستانعان اۋىلشارۋاشىلىق توپىراعىنىڭ بيو جانە فيتورەمەدياتسيالىق تەحنولوگيالارى بويىنشا حالىقارالىق كونفەرەنتسيا ءوتتى.

كونفەرەنتسيانىڭ ماقساتى – ەسكىرگەن پەستيتسيدتەرمەن، تۇراقتى ورگانيكالىق لاستاۋشىلارمەن (تول) بايلانىستى پروبلەمالاردىڭ شەشىمىن تابۋ بويىنشا بىرلەسكەن كۇش-جىگەردى ارتتىرۋ، قولجەتىمدى تەحنولوگيالاردى پايدالانا وتىرىپ، زيانكەستەرمەن كۇرەسۋگە (IPM) كەشەندى جانە ەكولوگيالىق تازا شەشىمدەردى پايدالانۋ، قازاقستانداعى جانە باسقا دا ورتالىق ازيا ەلدەرىندەگى فەرمەرلەردىڭ پەستيتسيدتەردى پايدالانۋدى ازايتۋ. بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمىنىڭ ازىق-ت ۇلىك جانە اۋىل شارۋاشىلىعى ۇيىمى (فاو)، جاھاندىق ەكولوگيالىق قور (GEF) جانە ەكولوگيا جانە تابيعي رەسۋرستار مينيسترلىگى «ورتالىق ازيا ەلدەرى مەن تۇركياداعى تول پەستيتسيدتەردى جويۋ جانە پەستيتسيدتەردىڭ ومىرلىك تسيكلىن باسقارۋ» بىرلەسكەن جوباسى اياسىندا ۇيىمداستىرعان كونفەرەنتسياعا ءارتۇرلى ەلدەردىڭ ساراپشىلارى، فاو حالىقارالىق كەڭەسشىلەرى، عىلىمي-زەرتتەۋ ينستيتۋتتارىنىڭ عالىمدارى، ءتيىستى مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ جانە ازاماتتىق قوعامداستىقتىڭ وكىلدەرى قاتىستى.

فورۋم اياسىندا ساراپشىلار ايماقتاعى فاو جوبالارىنىڭ ناتيجەلەرىمەن، لاستانعان اۋىل شارۋاشىلىعى توپىراقتارىن قالپىنا كەلتىرۋ جانە قاۋىپسىز وندىرىسكە كوشۋدىڭ زاماناۋي تاسىلدەرىمەن، سونداي-اق پەستيتسيدتەردىڭ قورشاعان ورتاعا جانە ادام دەنساۋلىعىنا كەرى اسەرىن ازايتۋ ماقساتىندا اۋىل شارۋاشىلىعىندا تسيفرلىق تەحنولوگيالار مەن جاساندى ينتەللەكتتى قولدانۋ تاجىريبەسىمەن تانىستى.

كونفەرەنتسيادا كۇن تارتىبىندە ايماقتاعى اۋىلشارۋاشىلىق توپىراقتارىن قالپىنا كەلتىرۋ شەشىمدەرىن ىلگەرىلەتەتىن ورتالىق ازيا ەلدەرىنىڭ جۇمىس توبىن قۇرۋ، سونداي-اق بيو-فيتورەمەدياتسيا جانە باسقا دا ەكولوگيالىق تازا شەشىمدەردى ودان ءارى دامىتۋ جانە كەڭەيتۋ بويىنشا ۇسىنىستار ازىرلەۋ ماسەلەسى قاراستىرىلدى.

قازاقستان پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت توقاەۆ بيىلعى جىلدىڭ باسىندا يتاليانىڭ استاناسى ريمدە فاو باس ديرەكتورى تسيۋ دونگيۋمەن كەزدەسۋىندە قازاقستاندا ورتالىق ازيا ءۇشىن فاو-نىڭ سۋبوڭىرلىك كەڭسەسىن قۇرۋدى ۇسىنعان بولاتىن. مەملەكەت باسشىسى جاھاندىق ازىق-ت ۇلىك قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋدىڭ جانە اگروونەركاسىپتىك كەشەننىڭ تۇراقتى دامۋىنا جاردەم كورسەتۋدىڭ ماڭىزدىلىعىن اتاپ ءوتىپ، رەسپۋبليكامىزدىڭ استىق پەن ۇن وندىرۋشىلەردىڭ العاشقى وندىعىنا كىرەتىندىكتەن، بۇل ماسەلەنى شەشۋگە ءوز ۇلەسىن قوسۋعا نيەتتى ەكەنىن اتاپ ءوتتى.

ساراپشىلاردىڭ پىكىرىنشە، ورتالىق ازيا ەلدەرىندە كوپتەگەن اۋىلشارۋاشىلىق ايماقتارىنىڭ توپىراعى تول جانە پەستيتسيدتەرمەن لاستانعان، بۇل ەكولوگيالىق جانە ەكونوميكالىق قاۋىپتەردى تۋدىرادى، سونىمەن قاتار ەو نارىقتارىنا ازىق-ت ۇلىك ەكسپورتىن كەڭەيتۋگە كەدەرگى كەلتىرۋدە. فاو قولداۋىمەن قىرعىزستان مەن قازاقستاندا تول جانە اۋىر مەتالدارمەن لاستانعان توپىراقتاردى بيورەمەدياتسيا جانە فيتورەمەدياتسيالاۋ بويىنشا سىناقتار جۇرگىزىلىپ، جاقسى ناتيجە كورسەتتى. جيىنعا قاتىسۋشىلار فاو ۇسىنىمدارىن قولدانۋ بارىسىندا الىنعان ناتيجەمەن تانىسۋ مۇمكىندىگىنە يە بولدى.

كونفەرەنتسيا دەلەگاتتارى اۋىل شارۋاشىلىعىن تسيفرلاندىرۋ بويىنشا قوسىمشا ءىس-شارالارعا قاتىسادى، پەستيتسيدتەردىڭ ومىرلىك تسيكلىن باسقارۋ بويىنشا فاو-گەف جوباسىنىڭ ناتيجەلەرىن تالقىلايدى جانە قازاقستاندا فاو-مەن بىرلەسىپ جۇزەگە اسىرىلىپ جاتقان پيلوتتىق نىسانداردى ارالادى.

الماتى وبلىسىنا قاراستى  ەڭبەكشىقازاق اۋدانى، بايدىبەك بي كەنتىندە «جەمىس» شارۋا قوجالىعىنىڭ الما باقتارىن باق وكىلدەرى مەن كونفەرەنتسياعا قاتىسقان سپيكەرلەر دە ارالادى. وندا فاو ۇسىنعان ەكولوگيالىق تازا كەشەندى وسىمدىكتەردى قورعاۋ ادىستەمەسىن قولدانۋ ارقىلى زيانكەستەرمەن كۇرەسۋ شارالارىنىڭ ناتيجەلەرى كورسەتىلدى. بىلتىرعى جىلى باستالعان تاجىريبە پەستيتسيدتەردى مينيمالدى قولدانۋعا جانە بالاما حيميالىق ەمەس ادىستەرگە نەگىزدەلگەن. سونداي-اق قوناقتارعا درون قولدانۋ ارقىلى ەگىستىكتەرگە بۇركۋ پروتسەسى كورسەتىلدى.

بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمىنىڭ ازىق-ت ۇلىك جانە اۋىل شارۋاشىلىعى ۇيىمى (فاو) بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمىنىڭ مامانداندىرىلعان مەكەمەسى بولىپ تابىلادى، ول مۇشە ەلدەر تاپ بولعان اۋىل شارۋاشىلىعىن دامىتۋدىڭ جاھاندىق ماسەلەلەرىن شەشۋ، سونداي-اق ازىق-ت ۇلىك قاۋىپسىزدىگى مەن حالىقتىڭ جوعارى ساپالى ازىق-ت ۇلىككە قولجەتىمدىلىگىن قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن قۇرىلعان. فاو-عا 194-تەن استام ەل مۇشە جانە ول ۇيىم الەمنىڭ 130-دان استام ەلىندە جۇمىس ىستەيدى. قازاقستان مەن فاو اراسىنداعى سەرىكتەستىك قازاقستان فاو-عا 1997 جىلى قوسىلعاننان بەرى دامىپ كەلەدى.

نۇرلان قۇمار،

الماتى