«ۆەلوسيپەدپەن – قاجىلىققا!»: پاۆلودارلىق جۋرناليست ماڭعىستاۋ وبلىسىنا جەتتى

28 مامىردا ەكىباستۇز قالاسىنان ۆەلوسيپەدپەن ساۋد ارابياسىنىڭ مەككە قالاسىنا قاجىلىق پارىزىن وتەۋگە جولعا شىققان رەسپۋبليكالىق «سپورت جۇلدىزدارى» جۋرنالىنىڭ پاۆلودار وبلىسىنداعى مەنشىكتى ءتىلشىسى قوجاكەلدى الدانوۆ ماڭعىستاۋ وبلىسىنىڭ شەتپە اۋدانىنىڭ ورتالىعى شەتپەگە جەتتى.

بۇل ساپار «قۇنانبايدىڭ ىزىمەن مەككە ساپارى» دەپ اتالادى. ارىپتەسىمىز قازاقستاننان ازەربايجانعا، ودان ءارى گرۋزيا، تۇركيا، يوردانيا ەلدەرى ارقىلى ەكى تەڭىزدى كەسىپ ءوتىپ، ساۋد ارابياسىنا جەتۋدى جوسپارلاپ وتىر.

قوجاكەلدى الدانوۆ 28 مامىردا ەكىباستۇزدا قاسيەتتى ساپارعا تۋعان-تۋىستارى مەن جەرلەستەرى شىعارىپ سالعاننان كەيىن كەلەسى كۇنى تاڭەرتەڭ استانا قالاسىنا جەتتى. وسى جەردەن ول ءارى قاراي ساپارىن جالعاستىردى.

ارىپتەسىمىزبەن قاجىلىققا ساپارىنىڭ قالاي بولىپ جاتقانىن ءبىلۋ ءۇشىن وزىمەن حابارلاسقانىمىزدا ول بىزگە بىلاي دەدى:

-قازىر مەن ماڭعىستاۋ وبلىسىنىڭ شەتپە اۋدانىنا كەلىپ جەتتىم. ءارى قاراي جول جۇرەيىن دەپ ەدىم. بىراق كەمپينگتەر جوق ەكەن. جولدا «كاماز-دىڭ» جۇرگىزۋشىلەرىمەن سويلەسىپ وتىرامىن. سولار جولدا كەمپينگتەردىڭ جوق ەكەنىن ايتتى. «بۇگىن اقتاۋعا جەتە المايسىز» دەگەن سوڭ وسى جەرگە تابان تىرەدىم.

كۇن دە اسىپ كەتتى. كەش تە جاقىندادى (اڭگىمە كەشە كەشكىسىن بولعان، — رەد.). اقتاۋعا 200-دەي شاقىرىم جەر قالدى. ەندى دەمالىپ ەرتەڭ ەرتەمەن جولعا شىعامىن. ساپار جاقسى بولىپ جاتىر. اللاعا شۇكىر!

-استانادان شىققان سوڭ قاي جولمەن ءجۇردىڭىز؟

-استراحان، اتباسار، جاقسى، ەسىل اۋداندارىمەن ءجۇردىم. ول جەرلەردە جورا-جولداستارىم، تانىستارىم كۇتىپ الدى. قوستاناي وبلىسىنا وتكەندە اۋليەكول، رۋدنىيعا ايالدادىم. اقتوبە وبلىسىندا ساپارىم ۇزاقتاۋ بولدى. ايكە اۋىلىنان باستاپ، ءبىراز جەرلەرگە توقتادىم.قارابۇتاق، اقتوبە، قاراۋىلكەلدىدە بولدىم. مەن ۇلكەن ەلدى مەكەندەردى ايتىپ وتىرمىن. قاندىاعاشقا دا ايالدادىم. سوسىن اتىراۋ وبلىسىنىڭ ساعىز اۋىلىنا باردىم. ساعىزدان ماقاتقا، ماقاتتان دوسسورعا جەتتىم. قۇلسارى قالاسىندا ايالدادىم.

ماڭعىستاۋ وبلىسىنىڭ بەينەۋ قالاسىندا بولعاننان كەيىن بەكەت اتانىڭ جەر استى مەشىتىندە بولدىم.

-ساپاردا ەڭ ەستە قالاتىن جەر قاي جەر بولدى؟

-وسى جەر بولدى. بەكەت اتا مەشىتى ۇلتتىق پارك سياقتى ىستەلىنگەن ەكەن. كادىمگى دەمالاتىن ورىندارى بار. مەشىتىڭ اينالاسى اباتتاندىرىلعان، كوگالداندىرىلعان. حالىق زيارات ەتەتىن ورىنعا اينالىپتى. باتىرلار اللەياسى ۇنادى. ادەمى جەر ەكەن.

ماڭعىستاۋدا ەستە قالاتىنى، شاتقالدارى عوي. ونىڭ ءتۇر-ءتۇرى بار. قىزىل شاتقال، اق شاتقال، سۇر شاتقال دەپ كەتە بەرەدى. بەكەت اتا مەشىتى XIII عاسىردا سالىنسا، ءالى كۇنگە دەيىن سول باستاپقى قالپىندا تۇر. جالپى، ەلىمىزدە وسىنداي سەگىز مەشىت بار دەسەدى. بەكەت اتا جۇرگەن جەرىندە مەشىت سالىپ، بالا وقىتقان ەكەن. مەشىتتىڭ تۇپنۇسقاسى ساقتالىپ قالعان، ەش جەرى بۇزىلماعان. بۇل جەردە بەكەت اتانىڭ تىكەلەي ۇرپاعى جەرلەنگەن. ياعني، مەشىت ءبىر جاعىنان قورىمعا اينالعان. قازىر ول مەملەكەتتىك قاراۋىندا. مۇندا قالىمبەگى ءابۋ ۇلى دەگەن اقساقال ءوزىن بەكەت اتانىڭ التىنشى ۇرپاعىمىن دەپ تانىستىردى. سول كىسىمەن اڭگىمەلەسىپ، قونىپ شىقتىم.

جاڭا ايتۋدى ۇمىتىپ بارا جاتىر ەكەنمىن، اقتوبەدە كۇرەس تۇرلەرىنەن 9 دۇركىن الەم چەمپيونى قۋانىش مىرزا، رەسپۋبليكالىق «سپورت جۇلدىزدارى» جۋرنالىنىڭ باس رەداكتورى مۇساعالي تاسقاليەۆ قارسى الىپ، قۇرمەت كورسەتتى. كاراتەدەن قازاقتان شىققان تۇڭعىش الەم چەمپيونى ءاشىم قالي دەگەن اعامىزبەن كەزدەسە الماسام دا ونىمەن تەلەفونمەن سويلەستىم. ول ماعان قارجىلاي قولداۋ كورسەتتى.

-جولدا قانداي وقيعالار بولدى؟ ەستە قالاتىن، ايتىپ جۇرەتىن وقيعا بولدى ما؟

-مەن ءوزىم تاريحتى جاقسى كورەمىن. سوندىقتان جولعا شىققاندا تاريحي جەرلەردى ارالاپ جۇرەمىن. سولارعا ارنايى توقتاپ، تاريحىن بىلگىم كەلەدى. ماڭعىستاۋ وبلىسىندا تاريحي جەرلەر كوپ ەكەن. بىراق جولدارى ءبىر-بىرىنە الىس. جولدان اۋىتقۋ كوپ بولدى. بەكەت اتا مەشىتىن اينالىپ ءوتۋ جوسپاردا بار ەدى. بەكەت اتانىڭ ءوزىنىڭ جەرلەنگەن جەرىنە بارا المادىم. اسفالت جوق ەكەن. ول ءۇشىن 130 شاقىرىم جول ءجۇرۋ كەرەك. سول سەبەپتەن ول ويىم ىسكە اسپادى.

قارا جولدا شەتەلدىك تۋريستەردى كوپ كەزدەستىردىم. ارنايى كەزدەسىپ، داستارحانداس بولعانداردىڭ اراسىنان داۆيد دەگەن يتاليان جيھانگەزىن ايتا الامىن. ول فۋرگونمەن ءجۇر. بەينەۋ ارقىلى وزبەكستانعا بارا جاتىرمىن دەيدى. سوسىن يرلانديالىق پۋگو دەگەن جىگىتپەن كەزدەسىپ قالدىم. ەكەۋمىز كەمپينگتە كەزدەستىك. ول دا مەن سياقتى ۆەلوسيپەدپەن ءجۇر ەكەن.

كەمپينگتە تۇركيادان كەلگەن فۋرالاردىڭ جۇرگىزۋشىلەرىمەن اڭگىمەلەستىك. جولدا كەتىپ بارا جاتقاندا وسى فۋرالاردىڭ جۇرگىزۋشىلەرى توقتاپ، قال-جاعدايىڭدى، قانداي كومەك كەرەك ەكەنىن سۇرايدى. «كوڭىل كوڭىلدەن سۋ ىشەدى» دەيدى عوي. بۇل دا بولسا كوڭىلگە ءبىر مەدەۋ.

بىزگە جولدا مۇز عانا كەرەك. ويتكەنى، كۇن ىستىق. سونى سۇرايمىن. بولسا بەرەدى. مۇز بولسا ونى توسەككە وراپ تاستايمىن. سوندا ەرىپ كەتپەيدى. ول 150 -200 شاقىرىمعا جەتەدى. جولدا وبلىستىق پاترۋلدەر دە كوپ جۇرەدى ەكەن. ولار دا قولدان كەلگەنشە كومەكتەسەدى. بۇل دا ءبىر ۇمىتكە قانات ءبىتىرۋ، قولداۋ عوي.

باتىس جاقتا جەل كۇشتى ەكەن. تۋرا بەتىڭە سوعادى. وسىدان 3-4 كۇن بۇرىن قاتتى جەل سوقتى. سوندا الدىڭنان جەل سوققاندا ءجۇرۋ قيىن بولدى. جۇرگىزبەيدى ەكەن. جەل 2-3 كۇن بۇرىن باسىلدى.

وبلىستاردا ەستە قالعانى، مىسالى اقمولا وڭىرىندە بيداي القابى كوپ ەكەن. قوستاناي وبلىسىنا دەيىن بيداي القابى بولدى. ال قوستاناي جاقتا ەلدى مەكەندەردىڭ اتتارى تۇگەلىمەن ورىسشا ەكەنىن كوردىم. اتىراۋ وبلىسىن مۇناي ءوڭىرى دەيمىز عوي. مۇندا مۇناي قازىلعان جەرگە جولدىڭ بويىندا ەسكەرتكىش تاقتا ورناتىلعان. سونىڭ تاريحى جازىلعان. ال اقتوبە وبلىسىندا مەنى تاڭقالدىرعانى، كەلىنتوبەلەر كوپ ەكەن. ولار تەمىردەن ىستەلىنگەن. وسىنى كورگەندە «بۇل نە بولدى ەكەن؟»، دەپ ويلايتىنمىن. سويتسەم ول جاڭا تۇسكەن كەلىندى، قۇدا-جەگجاتتى قارسى الۋعا ارنالعان ورىن ەكەن.

ماڭعىستاۋ وبلىسىندا بەيىتتەر، زياراتتار كوپ. ەسكى قۇلپىتاستاس بال-بال تاستار سياقتى جاسالىنعان.

-ەندى الداعى جوسپار اقتاۋعا جەتىپ الۋ، ودان كەيىن شەتەل اسۋ ما؟

-اقتاۋعا جەتكەن سوڭ، جۇكتەردى ازايتىپ، كەرەكتى زاتتاردى عانا قالدىرامىن. ۆەلوسيپەدتى شاشىپ، قايتىپ جوندەپ، جينايمىن. 3 مىڭ كم جول ءجۇردىم. ۆەلوسيپەدكە دە وڭاي ەمەس. جولدا اسا قاتتى قينالدىم دەپ ايتا المايمىن. كۇن ىستىقتا جولعا شىعۋ وڭاي ەمەس.  جولدا ۆەلوسيپەدتىڭ جەلى شىعىپ وتىردى. 2 200 كم بولعاندا شىقتى-اۋ دەيمىن. بىرنەشە رەت شىقتى. توقتاپ، ۇرلەپ الامىن دا قايتىپ جولعا شىعامىن.

جالپى، كارتادا كيلومەتردى ءبىلىپ وتىرۋ ءۇشىن سپيدومەتر قويۋ كەرەك ەكەن. سونى قويمادىم. قالاعا كىرەمىز، ودان شىعامىز. سول كەزدە كم ەسەپتەلىنبەي قالادى. قازىر جۇرگەن جولىم ءبىر كارتادا 2 930 كم، تاعى ءبىر كارتادا 3 032 دەپ تۇر. سوندا شامالاپ العاندا 3 مىڭ شاقىرىم جۇرگەن بولىپ تۇرمىن.

ەندى اقتاۋعا 165 شاقىرىم قالدى.

ۇيمەن حابارلاسىپ تۇرامىن. تەلەفون بايلانىسى بولعاندا سويلەسەمىن. بايلانىسى جوق جەرگە بارا جاتقاندا اماندىعىمدى ايتىپ، ەسكەرتىپ قويامىن. ايەلىم، بالا-شاعىم ارينە، ۋايىمدايدى. مەنى ۋايىمدايتىندارىن ايتادى. اللا قالاسا ءبارى جاقسى بولادى.

اللاھىم وسى كۇندى بۇيىرتقان شىعار. جانىم جاراتۋشىعا امانات! ەندى اللاھىم مەككەدە، قاعبانىڭ جانىندا جاراتقانعا دۇعا ەتۋدى جازسىن!

-ءامين! جول اماندىعىن بەرسىن! اڭگىمەڭىزگە راحمەت!

اڭگىمەلەسكەن داستان كەنجالين،

استانا