SportPress.kz Qazaqstan sport jańalyqtary
Investıııany munaı-gazǵa emes,
Adamǵa salatyn ýaqyt keldi.
N.Nazarbaev
Bul bir klýbtyń ǵana emes búkil Qazaqstannyń armany edi. Qazaqstan úkimetinen jáne fýtbol federaııasynan buryn bul armanǵa «Arlandar» klýby qol jetkizip otyr. Maqsatymyz, Qazaqstannyń jasóspirim balalaryn Portýgalııa fýtbol akademııalarynda oqytý arqyly álemdik deńgeıdegi fýtbolıster daıyndaý.
Nege Portýgalııa?
Fýtbolıster daıyndaýdyń barlyq parametrleri boıynsha Portýgalııanyń akademııalary álemde №1 sport ordasy. «Benfıka» men «Sportıng» fýtbol akademııalary reıtıng boıynsha birinshi orynda kezekpen kezek aýysyp otyr.
Jasaǵan taýaryńnyń tutynýshysy bolmasa ol bıznes qurdymǵa ketedi. Sol sekildi daıyndaǵan fýtbolısterimiz suranysqa ıe bolýy tıis. Al Portýgalııa agentteri men skaýttary sportshylardy halyqaralyq sahnaǵa shyǵarýda da aldyńǵy orynda eshkimge bermeıdi. Demek Portýgalııada daıyndaǵan qarakózderimizdiń álemdik arenaǵa shyǵyp ketýine úlken múmkindigi bar.
Osy eki basty sebepten Portýgalııada fýtbolıster daıyndaý kerek.
Ne úshin fýtbol?
Álemde fýtboldyń aınalasyndaǵy qarjylardyń kólemi men qoǵamǵa/memleketke yqpaldylyǵy jaǵynan jáne aýdıtorııasynyń úlkendigi jaǵynan – fýtbol strategııalyq mańyzdy sala. Bir ǵana fýtbol klýbynyń bırjadaǵy quny kóp memleketterdiń respýblıkalyq bıýdjetinen asyp ketedi. Fýtbol bıznesiniń birinshi tarmaǵy – býkmekerlik keńselerdiń álemdik aınalymy 1 trln AQSh dollarynan asady…
Qazaqstanǵa qanshalyqty paıdaly?
Ekonomıkalyq turǵydan:
1) Portýgalııada daıyndaǵan fýtbolısterimiz kem degende Qazaqstanǵa keledi. Al olar Qazaqstandaǵy úshinshi elderden kelgen, álemdik deńgeıdegi fýtbol mektepterinen ótpegen qaptaǵan legıonerlerdi tabıǵı jolmen naryqtan tolyǵymen yǵystyryp shyǵarady. Legıonerler arqyly Qazaqstan ekonomıkasynan aǵylyp ketip jatqan qarjylardy toqtatady. Aqsha óz ekonomıkamyzda qalady. Eger oblys ákimderi men Qazaqstannyń fýtbol federaııasy Portýgalııada daıyndalǵan fýtbolısterdiń ekonomıkalyq qaýipsizdigimiz úshin mańyzdy ekenin túsinip, qoldasa.
2) Al Portýgalııada daıyndaǵan fýtbolısterimiz eger Eýropa klýbtarynda qalyp jatsa, Qazaqstan úshin úlken jetistik. Ekonomıkamyzǵa syrttan qarjylar keledi. Odan qaldy árbir fýtbolıst salyq tóleýshi. Demek, tapqan tabysynan Qazaqstan bıýdjetine salyq retinde tikeleı qarjy quıady. Jalpy fýtbolısterdiń ekonomıkaǵa yqpal etetin mysaldary kóp. Qaı turǵydan alyp qarasaq ta elimizge paıdasy ushan teńiz bolmaq.
Saıası turǵydan:
Álemdik tarıhta fýtbol men saıasatty bólip qaraýǵa óte kóp kúsh jumsaldy. Qysqasy, bóle almady. Sońynda fýtbol men sport astasyp, qabattasyp ketti. Fýtbol barlyq salaǵa endi. Sol úshin de «Fýtbol – bul ómir» degen túsinik qalyptasty.
Biz qalasaq ta qalamasaq ta álemdik proestiń Qazaqstanǵa yqpaly bolady. Birtindep parlamenttik basqarýǵa ótip, halyqtyń bılikke yqpaly kúsheıedi. Túbi ákimderdi saılaıtyn bolamyz. Osy kezde fýtbol aýdıtorııasy úlken ról oınaǵan, oınap keledi. Álemdegi barlyq damyǵan elder fýtbolmen sanasýǵa májbúr.
Eger bul kúshti Qazaqstan baqylaýyna almasa, syrtqy kúshter baqylaýyna alady. Fýtbol aýdıtorııasy jyldam qarqynmen úlkeıip jatqan Qazaqstanǵa qazirdiń ózinde ózge kúshterdiń aıaq izderi kórinýi jaqsylyqtyń belgisi emes. 1980 jyldardaǵy fýtbol fanattary Eýropanyń bas aýrýy bolǵany, polıııanyń shamasy jetpeı, tipti bir el turmaq búkil qurlyqtyń jumylyp zorǵa sheshkenin umytpaǵan jón. Osyndaıda álemdik tájirıbeni alsaq utarymyz kóp. Bizge taǵdyry uqsas Qyrǵyz elinde aınalasy 10 myń adam tóńkeris jasap júr. Eger «Astana-Arena» stadıonyna jınalǵan 30 myń adamdy Aqordaǵa qaraı arandatyp aıdap salsa ne isteımiz? Onsyz da Qazaqstan fýtbolyna narazylyqtardyń kúsheıýi jaqsylyq emes. Sol úshin fýtboldy júıeli damytýǵa múddelimiz…
Álemdik tájirıbe kórsetkendeı, fýtbol qoǵamdaǵy barlyq qabattardy biriktiretin jalǵyz kúsh. Qazirgi tańda Qazaqstan qoǵamynda dinı, tildik, aımaqtyq, rýlyq sıpattary boıynsha bólinýshilik qatty kúsheıip tur. Osy jaǵdaıda eshqandaı shekara men qabattarǵa qaramaı biriktiretin, fýtbol taptyrmas qural.
Bul Portýgalııa jobasy qazirdiń ózinde Qazaqstandaǵy mıllıondaǵan balalarǵa úlken motıvaııa bolyp jatyr. Portýgalııa akademııalarynda oqý degen arman jeteginde, bar kúsh qaıratyn sarp etip, óz ózin damytýmen, talantyn shyńdaýmen aınalysyp jatqandar kóbeıýde. Irikteýlerge daıyndalýda. О́mirlik maqsattary paıda bolýda. Irikteý jasaǵan kezderi balalardyń arasynda úlken tolqý paıda bolǵanyn baıqadym. Nátıjesinde, sportpen shuǵyldanýshy deni saý urpaqtyń ósip jetilýine sebepshi bolady. Kem degende balalar arasyndaǵy qylmys, tártip, quqyq buzýshylyqtardyń azaıyp, jaman ádetterge ýaqyty qalmaǵan urpaq ósedi.
Fýtbol armany jeteginde elimizdi shetelge tanytý jolynda balalar arasynda patrıottyq rýh qosa birge damıdy. Qazirdiń ózinde Portýgalııaǵa ketip jatqan, ketýge daıyndalyp jatqan balalar arasynda jaýapkershiliktiń kóbeıgenin sezingen, túsingen, jaman ádet qylyqtardan arylyp, Qazaqstannyń ókili bolýǵa boı túzep jatqan balalardy baıqadym.
Nege aldymen oqytý? Nege akademııany Qazaqstanda salmaımyz?
Onda nege «Bolashaq» baǵdarlamasy arqyly 25 jyl boıy álemniń ataqty ýnıversıtetterinde oqytyp jatyrmyz? Ortasha eseppen, shamamen 350 mlrd. teńge qarjy jumsalypty. Osy aqshaǵa Oksford, Garvard, Kembrıdj ýnıversıtetterin salyp tastaýǵa bolatyn edi ǵoı. Kórdińiz be, osy sekildi bizde aldymen álemniń aldyńǵy akademııalarynda oqytýǵa májbúrmiz. Bul durys saıasat. Álemniń kez kelgen damý tarıhy oqytýdan bastalǵan. Sebebi kez kelgen damýdyń alǵysharty – oqý. «Benfıka», «Sportıng» sekildi fýtbol akademııalaryn jaqyn bolashaqta Qazaqstanda salý múmkin emes. Sebebi oǵan qarjy ǵana emes, ýaqyt ta kerek. Ýaqytpen qalyptasatyn júıe, kadr, taǵy basqalar bar.
Qazaqstan balalarynyń áleýeti (potenıaly) jete me?
Jaqynda bizdiń balalarymyz «Qazaqstannyń balalary fýtbol oınaı almaıdy» degen keraǵar pikirdiń tas talqanyn shyǵardy. Iaǵnı, Eýroparlamenttiń sheshimimen «Eýropanyń sport qalasy» atanǵan Portýgalııanyń Braga qalasynda ótken (30.06-07.07.2019) BragaCup halyqaralyq týrnırin jeńip aldy. Osy eldiń aqparat quraldaryna ilikti. Portýgalııa halyqaralyq fýtbol akademııasy, Eshtorıl, BSports sekildi fýtbol akademııalarynyń qyzyǵýshylyǵyn týǵyzdy. Shaqyrtýlar aldy. Kelissózder jalǵasyp jatyr. Aldy 1 jylǵa oqýǵa kete bastady. Eshqandaı jaǵdaı jasalmaǵan, joǵary deńgeıdegi jattyǵýdan ótpegen Qazaqstannyń balalary álemdik deńgeıdegi fýtbol mektepterinen ótken balalardy jeńse, onda bizdiń balalar Pele, Maradona, Ronaldo, Messı, Ronaldýlardy on orap ketetin fýtbolısterdiń shyǵatynyna eshqandaı kúmán bolmaýy tıis.
Fazylbek ÁBSATTARULY,
«Arlandar» fýtbol klýbynyń prezıdenti
