SportPress.kz Qazaqstan sport jańalyqtary
Qytaıdyń Hanchjoý qalasynda bastalǵan XIX jazǵy Azııa oıyndary aýyzdyǵyn súze tartqan sáıgúlikteı zaýlap bir berdi deısiń! Kózdi ashyp-jumǵansha kóptegen jarys márege jetip,jeńimpazdar men júldegerler máz-máıram bolyp,aspanǵa sekirip jatyr.
Oıyndardyń komandalyq eseptegi jeńimpazyn oılap bas qatyryp keregi joq: ol — Qytaı ulttyq qurama komandasy!!! Alǵashqy kúngi jarystan soń-aq 20-dan asa altyn júlde alyp qoıǵan qytaılyqtar,búgin,dúısenbiniń kúni jartylamaı-aq ol altyndaryn otyzdan asyrdy! Olardyń qarasyn alystan bolsa da kórip otyrǵan Japonııa men Ońtústik Koreıa qurama komandalary da osy oryndarǵa saılanǵan komandalar. Bul tizimde dál osy sát kim tańqaldyryp tur deseńizder — О́ZBEKSTAN sportshylary deımin men. Olar qazirge deıin 3 birdeı altyn medal jeńip alyp,ázirshe tórtinshi komandalyq esepte orynǵa qonjııa jaılasyp alypty. Bul tańdanatyn da, shirkin-aı dep tańdaı qaǵatyn da oqıǵa. Komandasy altyn ala alǵan alǵashqy jetilikte taǵy úsh qytaı tektes komandalar tur qasqaıyp: olar — Gonkong, Taıpeı men Makao.
… Men jarystyń nátıjelerin aıtyp qara ter bolýdan aýlaqpyn. Bir sátte 30-40 jerde bolyp jatqan jarystardan jańalyq izdep júgirý jyndy adamnyń isi. Báribir jańalyqty bolǵan sátinde habarlaı salatyn ınternetten jyldam emespin! Men bir arenaǵa baryp-kelemin degenshe, júz jańalyq bolyp úlgeredi. Bul Oıyndar baıaǵyda biz sport jýrnalıstıkasyna alǵash kelgendegideı ógiz aıań jýrnalıstıka emes: ol kezde biz, óz basymdy aıtaıyn, jarystan elge habar berý úshin redakııadaǵy telefonǵa zakaz berip, jarty-bir saǵat kútip otyryp sóılesetinbiz. Sonda telefonmen baılanysý qandaı qıyn: ımandy bolǵyr Búbihan apaıymyz telefon trýbkasyn qulaǵyna oramalymen baılap alyp, meniń telefonmen aıtqan reportajymdy máshınkege basyp, «Lenınshil jas» gazetine shyǵaryp otyratyn. Keı kúni gazettiń bas redaktory, meniń uly ustazym, búginde 90 jasqa tolyp, el bolyp atap ótetin datany Almaty oblysy ǵana ortashalap toılap jatqan qazaq jýrnalıstıkasynyń qaıtalanbas tulǵasy, Seıdahmet aǵa Berdiqulovtyń ózi telefonǵa kelip, meniń hal-jaǵdaıymdy bilgennen keıin, daýysy dirildep: «Nesip, sen qazaq jýrnalıstıkasynda sony iz qaldyryp jatqan qalamgersiń! Aman bol, elge aman oral!» dep, meni qyrǵyn soǵysta júrgen jaýyngerdeı alystan arqamnan sıpap qoıatyn. Oı, asqartaýdaı aǵataı-aı!!. …E, Azııa oıyndarynan nátıje qýyp, ony habarlaýdan qashamyn dedim ǵoı. Biraq mundaı keshendi jarysqa jolym tústi me, aınalamdy tyrmalap, erteńgi qazaq sportyn damytýǵa qajet oı-tolǵamdar jasamasam meniń tájirıbeli jýrnalıstigim qaısy, kózkórgendigime syn emes pe?! Bizdiń 20-ǵa taıaý jýrnalısterimiz jarys ótetin jerlerge tarydaı shashylyp shapqylaıdy tań ata. Negizine bári de kúres, boks, dzıýdo, voleıbol, fýtbol, taǵy sol sııaqty Qazaqstan táýir edi degen arenalarǵa shabatyny zańdy. Aıyby joq. Jastaý kezimizde biz de sóıtetinbiz.
Men bul joly ESKEK ESÝ sportyn tańdadym. Bul bilgen adamǵa medal qory mol sport túri. Munda erler men áıeder arasyndaǵy jekeleı de, juptasyp esý de, tórtik pen segizdik te, sarqyramadan quldılaý da,qaıshylap esý de bar. Bizdiń elimizden kelgen eskek esýshilerdiń uzyn sany 36 adam. Az emes! Áıtse de sanǵa emes sapaǵa qaraıtyn sport jarystarynyń zańy basqa. Búgin tań atqannan ótip jatqan túrli eskek esý jarystarynda ázirshe biz quralaqanbyz… Esesine,áıelder arasyndaǵy 1000 metrge jekeleı synda ózbekstandyq sportshy Anna Prokatına altyn júlde aldy! Qytaı men Japonııa eskekshileri Annanyń artyna tizildi. Erler arasyndaǵy 1500 metrge bolǵan synǵa bizdiń Vıacheslav Iakovlev qatysqan. Ol alty adamnyń arasynda besinshi keldi. Boldy. Á,áıelder arasynda 1500 metrge jarysqan tórttiktiń arasynda Qazaqstan sportshylary bes komanda ishinde …besinshi keldi. Bul nátıjeler oılandyrmaı qoımaıdy. Árıne, bar altyn júldeni alyp jatqan qytaılar! Olardyń balalary anasynan Brazılııadaǵy dop ustap týatyn uldardaı, qolyna eskek ustap týady deýge kelmeıdi. Sonda bul ne! Sonda bul qalaı? Sonda bul ne qudiret? Sebebin surastyryp júrip, bilip aldyq: Qytaıda bizdegi sekildi «Ulttyq sportymyz kúres, boks, aýyr atletıka, taǵy basqalar» dep syńarjaqtamaı, medaldy úıip-tógip beretin sporttyń bárine qamqorlyq kórsetip, ózgelermen teń damytady eken! Biz qyms etse «Sý joq, dop joq,shańǵy joq, muz joq…» dep joqtardyń tizimin jerden aıǵa jetkizip qoıamyz ǵoı. Olarda ondaı «joqtyqty» aıtý atymen joq! Qytaıdy bylaı qoıaıyq, qazaq «Aıaǵyń jetpeıtin jerge basyńdy salma» deıdi ózgelermen-aq salystyraıyq ózimizdi.
Kórshiles О́zbekstan eskek esýden bir altyn alyp úlgerdi! Olardyń 1000 metrge jarysqan qosaqtap esýshi qyzdary Qytaıdan keıin ekinshi keldi! Sonda… О́zbekstanda sý bar da Qazaqstan taqyr jerde otyr ma?! Tartylsa da Aral bar, shalqyp jatqan Kaspıı bar, eldiń týra ortasynda men týǵan Balqash kóli bar, baılap ustap, jaıylym etken Ileniń salasy Qapshaǵaı bar, odan ózge de ózen-kólder, Qudaıǵa shúkir, tolyp jatyr… Joq bolsa sol sport túrin jaqsylap qolǵa alyp, tıisti dárejede órkendetý joq bolar! Eskek esý de tegin sport emes. Biraq ǵumyr boıy balyqshy bolǵan ata-ananyń balasy retinde men biletin shyndyq: tózimdilik, tózimdilik jáne tózimdilik!!! Qaıyq esýge odan ózge túk te kerek emes!!! Sen tolqyndy teńizben alysyp jatqan joqsyń, aǵysqa qarsy júzip, alqynyp jatqan joqsyń… Balyqshynyń balasy retinde de, keıinnen ómir súrý úshin birer jyl balyqshy bolǵan bala retinde de bir biletinim: balyqtan basqa kúnkóris kózi joq alystaǵy balyqshy aýyldardyń balalary velosıpedke minýden buryn eskek esip úırenedi. Átteń, búginde erinshektik degen sumyraı shet jatqan eldi mekenge deıin motorly qaıyq jetkizip berdi ǵoı. Shirkin, bizdiń bala kezimizde «Kópbirlik» aýylyna eskekshiler izdep ǵylymı-bapkerler toby keldi me, myna jelqaıyq túgili tomardaı aýyr qaıyqtardy úı qulatatyn daýyldarǵa qarsy esip qozǵalta beretin nebir chempıon-balardy kózinen tizip alyp keter edi-aý… Áli de kesh emes: qaıyq esý atadan balaǵa mura bop qalǵanda olardyń balalary eskekshi bop týmaı kosmonavt bop týyp jatyr deımisiz?! Men bapkerlerge myqty eskekshilerdi qaıdan izdeý kerektigin aıtyp berip qana jatyrmyn.
…Oıyndardaǵy eskek esý sportynyń barysyn taldap otyryp men mynaǵan tań qaldym: eskekshilerdiń arasynan ózbekterden basqa Iran eliniń, Vetnam men Iraktyń, Pákistannyń,Taılandtyń, Shrı-Lanka,Fıllıppın, ásirese, Úndistannyń sportshylary tań qaldyrdy! Árıne, álemde qurǵaq jerden sý basqan jerler úsh ese kóp. Shóldemiz degen jerlerdiń ózinde ózen-kólder barshylyq. Biraq ESKEK ESÝ sekildi medaldardy mol úlestiretin sport túrimen memlekettik dárejede aınalysý basqa másele. Sonaý Beıjiń Olımpıadasy kezinde osy eldegi dańqty bapkerlerdiń biri bop úlgergen tuqymy qazaq Abdolla Qobdauly bizdiń jeńip alǵan medaldardy azsynyp, kúıip turǵanda: «Sender qyzyqsyńdar, baýyrlar, men osy Olımpıadanyń basynan aıaǵyna deıin baıqap júrmin, sender sol baıaǵy boks kúres, shtanga dep qyzyltanaý bolasyńdar da júresińder. Ol sport túrleriniń medaldarynyń bárin qossańdar da bir ǵana sý sporty túrlerine jetpeıdi: Onyń ústine ol sporttaǵy bar medaldardy senderge bermeıdi ǵoı! Mine, sý sportymen jaqsylap turyp shuǵyldanyp, Qazaqstanda keń kólemde damytý kerek. Baıqaısyz ba, sý sportynda sýǵa bir ret sholp ete qaldyń — bir medal, eki ret sholp ete qaldyń — eki medal! Júzseń — medal, sekirseń — medal, súńgiseń — medal, sýda bıleseń — medal! Sýdyń ishi tolǵan medal!!!» dep edi. Muny sol kezde qazaqsha da, oryssha da aıttyq ta, jazdyq ta… О́kinishke qaraı, sýdan medaldardy súzip alatyn sportshylarymyz sol kúıi — azdan joqqa deıin ǵana…
…ESKEK ESÝ sporty jaıly aıttyq qoı,sol sport jaıly qoıaıyq núkteni de: elimizde sport óndirisin durys jolǵa qoıatyn ýaqyt jetti. «Esektiń eńbegi adal da eti aram!» degendeı, jeńisimizge halqymyz ben prezıdentimiz qatar qýanatyn sport ónerin qaǵajý qaldyrmaı, búgingi órkenıetti zaman talap etkendeı jańasha órkendetýdi shuǵyl qolǵa alý qajet! Ol jaıly keńinen áńgimeleýdiń kezegi de keler. Eskek esý de sol uly shaýanyń bir salasy bop atqarylsa quba qup.
Nesip JÚNISBAEV,
sport jýrnalısi, jazýshy, sport qaıratkeri
HANChJOÝ
