SportPress.kz Qazaqstan sport jańalyqtary
Mańǵystaýlyq kórkem gımnastshylardyń Azııa, Eýropa, álem jáne tórt jylda bir keletin jazǵy Olımpıada oıyndarynda top jaratyn kúnderi alys emes. Nebir bıikterdi baǵyndyrýdy osy bastan maqsat etken olardyń qazirgi daıyndyǵyna mamandar joǵary baǵa berip otyr.
Jaqynda ǵana Aqtaý qalasynda kórkem gımnastıkadan 2003-2012 jyldary týǵan qyzdar arasynda II halyqaralyq «Shaǵala» týrnıri óz máresine jetken bolatyn. Bıylǵy jyly ótken týrnırdiń ereksheligi gımnastıkanyń halyqaralyq FIG erejesine sáıkes ótkizilgen. Elimizdiń Almaty, Túrkistan, Atyraý, Mańǵystaý, sondaı-aq kórshiles Túrkimenstan, О́zbekstan, Reseı, Ázirbaıjan jáne Grýzııadan 200-den astam gımnastshy qyzdar ózara myqtylardy anyqtaǵan bolatyn. Aıta ketý kerek, jarys baǵdarlamasy aýqymdy boldy, sebebi týrnırge qatysýshylar jekeleı de, toptyq syndarda da óner kórsetti.
Mańǵystaý oblystyq kórkem jáne estetıkalyq gımnastıka federaııasynyń dırektory Gúlzıra Aqjigitovanyń aıtýynsha, týrnırdi ótkizýdegi maqsat – aımaqta kórkem gımnastıkany damytýǵa kúsh salý jáne sportshylardyń sheberligin shyńdaý arqyly jańa esimderdi anyqtaý boldy. Jekeleı jáne toptyq jarysta baq synaǵan gımnastshy qyzdardyń arasynan sýyrylyp shyqqandar az emes. Kózge túskenderdiń biri — Jansaıa Jańbyrshıeva. Ol kópsaıysta, dop, jip jáne lentamen jattyǵýda úzdik nátıje kórsete bildi. Bolashaǵynan zor úmit kúttiretin Jansaıanyń ózi bolsa kórkem gımnastıkaǵa kelgenin maqtanyshpen aıtady. Bolashaqta óziniń halyqaralyq jáne álemdik deńgeıdegi saıystarda top jaratynyna senimdi.
-Jarys kezinde túrli elementterdi oryndaýǵa týra keledi. Ońaı deýge aýyzym barmaıdy, negizinen qıyn árıne. Biraq, soǵan qaramastan jattyqtyrýshymnyń aqyl-keńesine qulaq túrip, kemshilikterdi boldyrmaý boıynsha jumystandym. Jalpy jarysta jaqsy óner kórsetý aldymen tyńǵylyqty daıyndyǵyńa baılanysty. Aıtaıyn degenim eń bastysy shydamdylyq kerek. Iilý mańyzdy, ásirese kúrdeli elementterdi oryndaý barysynda kózińe jas kelgende gımnastıkany tastap ketkiń keletin sátter kóp bolady, biraq óz-ózimdi jeńýge tyrysamyn. Endi mine nátıjesin kórip júrmin, sátin salsa baıraqty básekelerde atoı salamyn degen senimdemin, — deıdi ol.
Ras, el birinshiliginen súrinbeı ótse, onyń bolashaǵy jarqyn ekendigi sózsiz. Kóp uzamaı ulttyq qurama sapynda óner kórsetip qalýy bek múmkin. Mańdaı terińdi tógip jattyǵatyn bolsań, erteli-kesh nátıje shyǵarýǵa bolady. Bul rette eń mańyzdysy qyzdardy túrli jarystarǵa qatystyrý. Sebebi ózderinen tájirıbesi mol sportshylarǵa qarap boı túzeıdi, alǵa degen umtylys paıda bolyp qyzyǵýshylyǵy odan saıyn arta túsedi, bul olardyń shyńdalýyna jaqsy.
Jansaıanyń jetistigine anasy ári oblystyq kórkem jáne estetıkalyq gımnastıka federaııasysynyń dırektory Gúlzıra Aqjigitova bolashaqta zor úmit kútetinin jasyrmady. О́zi sportpen shuǵyldanyp bıik belesterdi baǵyndyrmasa da, sportshy qyzdarǵa qoldaý kórsetip júr. О́z qarajatyn jumsap, bar tergen jıǵanyn kórkem gımnastıka federaııasynyń damýyna jumsaýda. Onyń aıtýynsha «Mańǵystaý oblysy kórkem jáne estetıkalyq gımnastıka federaııasy» qoǵamdyq birlestiginiń ashylýyna oblystyq dene shynyqtyrý jáne sport basqarmasy basshysynyń burynǵy orynbasary Rýshanııa Eltızarova jáne «Jas batyr» mamandandyrylǵan balalar men jasóspirimder sport mektebiniń dırektory Manarbek Bısekenov muryndyq bolǵan. Sonymen qatar Munaıly aýdanynyń burynǵy ákimi Elýbaı Ábilovke de aıtar alǵysy sheksiz, sebebi qarjy máselesinde aıtarlyq qıyndyqtar buryn bolmaǵan.
Jergilikti jerde kórkem gımnastıkadan tájirıbeli maman tapshy. Al qyzdardyń shyńdalýy úshin elimizdiń ár óńirinen, tipten ózge elderden de maman shaqyrtýǵa týra keledi. «Shaǵala» týrnıri bastalmaı turyp Pavlodar shaharynan Ásel Mustafına esimdi aǵa jattyqtyrýshy Aqtaýǵa shaqyrtylǵan. Ol el birinshiliginiń jeńimpazy, kezinde Reseı men Azııa qurlyǵynda atoı salǵan. Bapker óziniń tájirıbesimen bólisý úshin Aqtaýda eki apta bolyp ketken. Sol sııaqty kórshi О́zbekstan elinen sporttyq gımnastıka jáne horeograf arnaıy shaqyrtylǵan.
Qazir federaııada 5 jattyqtyrýshy shákirt tárbıeleýde, onyń ekeýi horeograf. Jaqyn arada beseýdiń qataryn taǵy bir tájirıbeli bapker tolyqtyrmaq. Ázirge onymen aýyzsha kelisim bar. Bes jattyqtyrýshynyń úsheýi syrttan kelgen, tek ekeýi jergilikti. Al kórkem gımnastıkamen aınalysamyn deýshilerge aqyly da, tegin de túri qarastyrylǵan. Bul sport túriniń ereksheligi joq emes, sebebi az aqshaǵa shetelden bapkerlerdiń kelgisi joq. Sol sebepti kelisimshart jasaýǵa týra keledi. Jańaózen qalasynda da federaııanyń bólimshesi esigin aıqara ashqanyna kóp bola qoımaǵan. Jýyrda ǵana jańaózendikter Atyraýda ótken jarysta 5 altyn, 2 kúmis jáne toptyq bıden qola medal ıelengen. Jasyratyny joq, ázirge kórkem gımnastshylardyń respýblıkalyq deńgeıde reıtıngi tómen bolyp tur. Ol úshin aldymen el birinshiliginde top jarý qajet. Qyzdardyń ázirge top jara almaýyna basty birneshe sebebi bar. Onyń bastylaryn atap aıtsaq, birinshiden arnaıy mamandandyrylǵan sport kesheni jáne jarys ótkizýge arnalǵan kilemniń joqtyǵy, odan qaldy qazirgi kezde óner kórsetip júrgenderdiń deni jasóspirimder, al jastar quramynda óner kórsetetin qyzdar endi shyǵady úmit bar. Biraq soǵan qaramastan 7 shákirt sport sheberligine úmitker atanǵan.
Taǵy bir aıta ketetini federaııa kómekke zárý. Búginde qol ushyn sozaıyn dep turǵan demeýshiler tabylmaı tur. Al jas gımnastshylardyń jarystarǵa barýy ata-analardyń qarajatyna baılanysty, biri taýyp bere alsa endi biriniń qaltasy kótermeıdi. Tipten Aqtaýdyń ózinde jarys ótkizý úshin sport keshenderin jalǵa alýǵa týra keledi. Máselen respýblıka Kýbogyn ótkizý úshin shahardaǵy sport keshenniń birine 360 000 teńge tóleýge týra kelgen.
Qazir federaııanyń bólimsheleri Aqtaý, Jańaózen jáne Munaıly aýdanynda jumys jasap tur. Bolashaqta qalǵan tórt aýdanda gımnastıkadan sport mektepterin ashý josparda bar, atap aıtqanda Qaraqııa, Mańǵystaý, Beıneý ján Túpqaraǵan aýdandary. Biraq, kedergi joq emes. Bar másele qarajatqa tirelip tur. Tájirıbeli bapkerlerdi de syrttan shaqyrýǵa týra kelip tur, onyń jaǵdaıyn jasaıtynyń taǵy bar, jolaqysy bylaı tursyn eń bastysy baspasamen qamtyp, eńbek aqysyn kóńilden shyǵatyn etip tóleý qajet. Sondyqtan alda ózimizdiń qyzdardy sport sheberi deńgeıine jetkizip, oqytyp, kórkem gımnastıkadan bapkerlikke baýlý mindeti tur. Qazirgi basty maqsat qyzdardyń sheberligin shyńdap respýblıkalyq chempıonattarǵa daıyndaý.
Aıta ketý kerek, kórkem gımnastıka alǵashynda Munaıly aýdanynda úıirme retinde Bıbigúl Ernazarova jetekshiligimen jumys jasap turǵan edi. Qazir ol Mańǵystaý oblysynyń kórkem gımnastıkadan bas bapkeri jáne qyzdardyń jetken jetistigi aldymen osy kisiniń eńbegi. Atap aıtqanda № 5 orta mekteptiń sport zalynda ornalasqan úıirmege Gúlzıra Aqjigitova qyzyn kórkem gımnastıkaǵa aparǵan soń, onyń boıyndaǵy talantyn baıqaǵan soń shyraıly Shymkentke baryp, Álııa Iýsýpovanyń mektebine jolyqqan. Mektep basshylyǵymen júzdesip qana qoımaı alda ótkilizetin jarystarǵa Mańǵystaýlyq gımnastshylardy da shaqyrtýyn ótingen. Osylaısha eń alǵashqy jarys Shymkent shaharynan bastaý alyp, ýaqyt óte kele Taraz, Qyzylorda, Petropavlǵa jarystarǵa shyǵa bastaıdy. Araǵa aılar salyp Ýkraınadan kórkem gımnastıka boıynsha aǵa bapker Albına Derıýgınanyń shákirti Darıa Bondar degen bapkerdi shaqyrtyp, oqý-jattyǵý jıyny uıymdastyrylǵan. Alǵash ret 5 shákirtpen bastalǵan federaııada búginde 250-ge jýyq qyzdar bar. Byltyr Ýkraınada ótken ashyq týrnırde jerlesterimiz 2 altyn, 1 qola medalmen oralypty. Bıyl Ázirbaıjan eliniń astanasy Bakýde ótken halyqaralyq jarysta 11 shákirti júlde alǵan. Sonymen qatar, Tashkentte ótken týrnırde 3 altyn, 2 kúmis, 5 qola medalmen oralǵandar bar.
Federaııanyń qurylǵanyna bıyl eki jyl. Osynshama az ýaqytta aýyz toltyryp aıtarlyqtaı jaqsy nátıjelerge qol jetkizip úlgergenin federaııa dırektory maqtanyshpen aıtyp otyr. Mańǵystaý tarıhynda alǵash ret Qazaqstan Respýblıkasynyń kýbogy Aqtaýda ótkizildi. Úmit kútip otyrǵan jetkinshekter de joq emes, olar 2007 jyly týǵan Jansaıa Jańburshıeva jáne 2005 jyly týǵan Uljan Abdrahman túrli jarystarda aldyńǵy qatardan kórinip júr. Sondaı-aq, 2008 jyly týǵan Aıaýlym Kıbasova men Rysbıke Seıbaǵyt, 2010 jyly týǵan Saıda Dáýrenqyzy, Manarbekkyzy Aqqýym Aqtaýdaǵy týrnırde 1 oryndy jeńip alǵan. Budan basqa 2011 jyly týǵan Darııa Jeken, 2012 jyly týǵan Galına Ivanovanyń bolashaǵynan zor úmit kútýge bolady.
Jalpy federaııa qyzdardy úsh jastan qabyldaıdy. Basym bóliginiń aıaq alysy jaman emes, eń bastysy umtylys joǵary ekendigi qýantady. Alǵashynda qyzyǵýshylyq tanytyp keletinder kóp bolǵan, biraq jarty joldan tastap ketetinderide az emes. Dop, lenta jáne taǵy basqa arnaýly zattarmen sheber óner kórsete bilý mańyzdy. Kez-kelgen jarysta júlde alý ońaıǵa soqpaıdy, sebebi bilikti tóreshiler tórelik etedi.
«Bıyl qyzym 11 jasta. Kóptegen jarystarda bas júldeger atanyp júr. Árıne, ana retinde qyzymnyń jetistigine syrttaı qarap otyryp qýanamyn. Men eshkimdi bólmeımin, barlyq qyzdarǵa úlken úmitpen qaraımyn. Qol ushyn sozyp júrgen ata-analar bar, múmkindiginshe kómekteskisi keledi. Endigi jerde qyzdarymyz el birinshiliginde jeńiske jetse, ulttyq qurama sapynda óner kórsetý múmkindigi ıe bolady. Shaqyrǵan jarystan qalmaýǵa tyrysamyz. Jas gımnastshylardy jigerlendirý úshin barynsha jaǵdaı jasaýǵa tyrysyp júrmiz», — deıdi Mańǵystaý oblystyq kórkem jáne estetıkalyq gımnastıka federaııasysynyń dırektory Gúlzıra Aqjigitova.
Jasyratyny joq búginde boks, kúres, shyǵys jekpe-jegi, fýtbol nemese voleıbol sııaqty sport túrlerine jastardyń qyzyǵýshylyq joǵary. Sońǵy kezderi erejesiz jekpe-jek klýbtary birinen soń biri ashylyp jatyr. Segiz buryshty baǵyndyramyn deýshilerdiń qatary bolsa kún sanap artyp kele jatqandyǵy barshaǵa belgili. Joǵaryda aıtylǵan boks, kúres, aýyr atletıka zaldarynda názik jandylardy kezdestirseńiz tań qalmaıtyn zaman qazir. Al qyzdarǵa úılesimdi kórkem gımnastıkanyń sport áleminde alatyn orny bólek. Tórt jylda bir ótetin Olımpıada oıyndarynyń baǵdarlamasyna da engen sport túri bul.
Kórkem gımnastıka demekshi, qyz balalarǵa qajet emes degen pikir aıtýyshlarda kezdespeıdi emes. Biraq bir adamnyń pikiri on adamnyń oıyn bildirmeıdi. «Talǵamda talas joq» demekshi, kimniń qaı sport túrimen aınalysamyn dese óz erki. Sport áleminde kórkem gımnastıkanyń alatyn orny erekshe, talaıdy tańdaı qaqtyryp júrgender Reseı, Belorýs, Ýkraına, Qytaı, AQSh, Eýropa elderinen shyǵyp júr. Al bizdegi jaǵdaı qalaı? Nege kúni búginge deıin olımp bıigin baǵyndyrǵan qazaqtyń qyzy joq degen suraqty kópti mazalap júrgeni aıdan anyq.
Aıtpaqshy, elimizdegi kórkem gımnastıka dese álbette esimizge Álııa Iýsýpova túsetini sózsiz. Ol 2000 jyly Avstralııanyń Sıdneıinde ótken Olımpıada oıyndaryna qatysqany belgili. 2004 jyly Grekııanyń Afına shaharynda ótken jazǵy Olımpıadada 4 orynǵa turaqtasa, 2008 jyly Beıjiń Olımpıadasynda 5 orynǵa turaqtaǵan edi. Elimizdiń úzdik sportshysy, eńbek sińirgen sport sheberi atandy. «Qurmet» jáne «Eren eńbegi úshin» medaldarymen marapattalǵan. Jasyratyn nesi bar ázirge elimiz boıynsha Álııa Iýsýpovanyń jetistigin qaıtalaǵan gımnastshy joq.
Alaıda Álııanyń sportta júrip ótken jolyn, qala berdi baǵyndyra almaǵan bıikterin baǵyndyratyn bolashaq Álem jáne Olımpıada chempıondarynyń qasıetti Mańǵystaý óńirinen shyǵatynyna Gúlzıra Aqjigitova kámil senedi. Onyń tilegine bizde qosylamyz jáne Mańǵystaýda kórkem gımnastıkanyń bolashaǵy jarqyn ekendigine senimmen qaraımyz.
Kámshat IZBASAROVA,
QR Jýrnalıster Odaǵynyń múshesi
Mańǵystaý oblysy, Aqtaý qalasy
