ارداقتى اكە، اياۋلى انا

بيىل ارداقتى اكەمىز، ءىى دۇنيەجۇزىلىك سوعىستىڭ ارداگەرى ومار كەنجالى ۇلىنىڭ تۋعانىنا 100 جىل تولدى. ال كەلەسى جىلى اياۋلى انامىز ۇلمەكەن تولەنقىزىنىڭ تۋعانىنا 90 جىل بولادى.

9 مامىردا ۇلى جەڭىسكە دە 80 جىل تولعانىن بىلەمىز. ءيا، ءبىز ءۇشىن قان مايداندا جانىن بەرىپ، جاۋمەن سوعىسقان اتالارىمىزدىڭ جەڭىسى – ۇلى جەڭىس!

بۇل سوعىسقا ميلليونداعان وتانداسىمىز سەكىلدى قازاق جەرىنەن بابامىز كەنجالى جالماعانبەت ۇلى مەن ونىڭ ۇلى، اكەمىز ومار كەنجالى ۇلى، بابامنىڭ ىنىلەرى سەرالى، ەرالى، وسپان، قالي، كەنجەباي جالماعانبەت ۇلى اتالارىمىز دا قاتىسقان. سول كەزدە تاعدىر اعايىنداردى باتىر بابالارى، كەنەسارى حاننىڭ سەنىمدى سەرىكتەرىنىڭ ءبىرى بولعان تولەك جاۋكە نازارعۇل ۇلى سياقتى مايداننىڭ ءتورت بۇرىشىنا شاشىراتىپ جىبەردى.

ارعى اتامىز كەنجالىنىڭ اناسى بəتيما اجەمىز وسىنىڭ ءبارىن ۋايىمداپ وتكەن ەكەن. ول سوعىسقا بارلىعىن شىعارىپ سالعان سوڭ، ەندى كەزەك ءوزىنىڭ نەمەرەسى، ءبىزدىڭ اكەمىزگە كەلگەنىن ەستىگەندە سول ۋايىمنان قارا جولدا قۇلاپ، سودان توسەك تارتىپ، تۇرا الماي قالىپتى. ءۇيدىڭ تۇڭعىشى مەملەكەت جانە قوعام قايراتكەرى جۇمابەك ومار ۇلى كەنجالين سونىڭ ءبارىن بىلەتىن. ول بىزگە اتالارىمىز تۋرالى ءجيى ايتاتىن. ولاردىڭ ءبارى حات تانىعان، وقىعان، ساۋاتتى بولعان دەيتىن. ال سوعىستان ەرالى، كەنجەباي جالماعانبەت ۇلى اتالارىمىز بەن اكەمىز ومار كەنجالى ۇلى عانا ورالعان. كەنجالى، سەرالى، وسپان مەن قالي اتالارىم سوعىستان قايتپادى. ارعى اتام كەنجالىنىڭ ءبىر ۇلى مەن قىزى حانشايىم اپام بولعان. ۇلىنان ءبىز تارايمىز. سەرالى اتامنان ولجاباي دەگەن ۇل تۋعان. وسپان اتام مايدانعا جاس كەتىپ، وتباسىن قۇرمادى. ول قۇرالايدى كوزگە اتقان مەرگەندىگىمەن تانىلعان ەكەن.

قالي اتامىز 1935 جىلى تورعاي دالاسىندا كومسومول ۇيىمدارىن قۇرىپ، ەلدىڭ ساۋات اشۋىنا، اشارشىلىقتان كەيىنگى كەزدە مالدى ساقتاپ قالۋعا، ەمدەۋگە كوپ ەڭبەك ەتكەن ازامات بولاتىن.

ەگەر وسى اتالارىمىز سوعىستان امان-ەسەن كەلگەندە ولاردان تالاي ۇرپاق تارايتىن ەدى. كەنجالى اتامىزدىڭ اينەك دەگەن قىزى بولعان. كوزكورگەن ادامداردىڭ ايتۋىنشا، ولار ءوز ىستەرىنە شەبەر، ساۋاتتى، ءبىلىمدى، مىنەزدى، شارۋاعا مىعىم، قايراتتى كىسىلەر بولعان ەكەن.

جالماعانبەت ەلدەس ۇلى بابامىزدىڭ بالالارى جاستايىنان زەرەك بولىپ، ءارىپتى ەرتە تانىپ، ەڭبەككە دە ەرتە ارالاسقان. اتامىز ەلگە قامقور، جاناشىر، قولى اشىق كىسى بولعان دەيدى. ەمشىلىك قاسيەتىمەن توڭىرەكتەگى ەلدى ەمدەۋمەن دە اينالىسقان. ول ءباتيما اجەمىز ەكەۋى بالالارىنىڭ وقۋىنا، ءبىلىم الۋىنا، تاربيەسىنە كوپ كوڭىل بولگەن ەكەن. سول سەبەپتى التى ۇل مەن قىزى اينەك اپامىز جاقسى تاربيە الىپ، ەڭبەك ەتكەن.

اكەمىز 1925 جىلى 18 مامىردا دۇنيەگە كەلىپ، 1993 جىلى 12 اقپاندا ماڭگىلىك ساپارعا اتتانعان. ءبىز اكەمىزدى «كوكە» دەپ ايتاتىنبىز. كوكەمىز سوعىسقا جاسىن ۇلكەيتىپ بارعان ەكەن. 1943 جىلى اسكەر قاتارىنا شاقىرىلىپ، ءىى بەلارۋس مايدانىنداعى №1213 اسكەري بولىمشەسى قۇرامىندا نەمىس-فاشيست باسقىنشىلارىنا قارسى سوعىس قيمىلدارىنا قاتىستى.

مايداندا اۋىر جاراقاتتانىپ، 1944 جىلى 30 ناۋرىزدا  اسكەر قاتارىنان بوساتىلدى. ۇلى وتان سوعىسىنا قاتىسقانداعى ەرلىكتەرىنە وراي وردەن-مەدالدارمەن ماراپاتتالعان. مايداننان ەلگە ورالعان ول امانكەلدى اۋدانىنىڭ شارۋاشىلىقتارىندا ەڭبەك ەتتى. 1946 جىلى قوستانايداعى وبلىستىق ۆەتەرينارلىق فەلدشەرلەر دايىندايتىن مەكتەپكە ءتۇسىپ، ونى ويداعىداي بىتىرگەن. ال 1950 جىلى قوستاناي اۋىل شارۋاشىلىق تەحنيكۋمىندا وقىپ، مال دارىگەرى-زووتەحنيك ماماندىعىن الىپ شىقتى. وسى جىلداردان باستاپ ونىڭ ەڭبەك جولى امانكەلدى، ارقالىق اۋداندارىنداعى مال شارۋاشىلىعىن وركەندەتۋ ماسەلەلەرىمەن تىكەلەي بايلانىستى بولدى.

كوكەمىز قايدا ەڭبەك ەتسە دە، ءوز ىسىنە دەگەن ادالدىقتىڭ ۇلگىسىن كورسەتىپ ءجۇردى. كىشىپەيىلدىلىك پەن قاراپايىمدىلىق ونىڭ ومىرلىك ولشەمىنىڭ باستى قاعيداسى ەدى. ۇلگىلى اۋلەت يەسى اتانىپ، ۇرپاق ءوسىردى. جان جارى، «ارداقتى انا» التىن مەدالىنىڭ يەگەرى — انامىزبەن بالا تاربيەسىنە ايرىقشا كوڭىل ءبولدى. ءومىرىنىڭ سوڭعى جىلدارىندا قايىڭدى اۋىلدىق بايلانىس بولىمشەسىندە ەڭبەك ەتىپ، زەينەتكە شىقتى.

اتا-انامىز 14 بالانى تاربيەلەگەن. وسىلاردىڭ ىشىندە ءۇيدىڭ ۇلكەنى جۇمابەك اعامىز، بەيسەنبەك پەن دۇيسەنبەك اعالارىمىز، مارياش، قالياش تاتەلەرىمىز، ايناش پەن داۋرەن باۋىرىمىز ومىردەن ءوتتى. ال جۇمابەك اعامىزدى ءبىز «تاتە» دەپ ايتىپ وستىك. ول كىسى ەلىمىزگە بەلگىلى جۋرناليست، جازۋشى، پۋبليتسيست، قوعام قايراتكەرى بولدى. ەلىمىزدەگى بىرنەشە گازەت-جۋرنالدى باسقارىپ، بىرنەشە باسىلىمنىڭ باسىن بىرىكتىرگەن «قازاق گازەتتەرى» اق پرەزيدەنتى بولىپ قىزمەت ەتتى.

ءبىز انامىز ۇلمەكەن تولەنقىزىن بالا كەزىمىزدەن «اپا» دەپ ايتىپ وسكەنبىز. اپامنىڭ نەمەرەلەرى دە ونى وسىلاي ايتاتىن ەدى. ول كىسى 1936 جىلى تۋعان. ءوزى دە «تىشقان جىلى تۋعانمىن» دەپ ايتىپ وتىراتىن. اپامىز كوكەمىزگە جاستايىنان تۇرمىسقا شىققان ەكەن. سودان بەرى ەكەۋى ءومىر بويى ءبىر-ءبىرىنىڭ قاس-قاباعىنا قاراپ، سىيلاسىپ ءوتتى. ءبىزدىڭ ءۇي اۋىلداعى كوپ بالالى وتباسىنىڭ ءبىرى بولدى.

جالپى، بۇرىن اۋىلدىق جەردە ءبىر شاڭىراقتا 10-15 بالانىڭ بولۋى قالىپتى جاعداي ەدى. ءبىزدىڭ ۇيدە دە، جاڭا ايتقانىمىزداي، 14 بالا بولدى. اپامىز كەزىندە وسىنشاما قۇرساق كوتەرىپ، «ارداقتى انا» التىن مەدالىن العان.

اپام ءۇيدىڭ تۇڭعىشى — تاتەمىزدى ەرەكشە جاقسى كوردى. «جۇمابەگىم، مەنىڭ ماڭدايىمنىڭ جۇلدىزى عوي» دەپ ايتىپ وتىراتىن ەدى، جارىقتىق. كەيىن ول ەل اعاسى بولعاندا دا اتا-انامىز ونى ماقتان تۇتتى.

اپامىزدىڭ ءوزى دە ەر مىنەزدى، سىپسىن اڭگىمەگە جوق، تازالىققا وتە ۇستا، ىسمەر كىسى بولعان. ءۇي شارۋاسىنداعى ايەل بولسا دا بالالارىنىڭ ءبىلىم الىپ، ءبىر-ءبىر كاسىپتىڭ يەسى بولۋىنا بار جاعدايدى جاساعان. اپامىز بىزگە جىلى قۇشاعىن سىيلاعانداي قويدىڭ ءجۇنىن جۋىپ، تازالاپ، ونى ءيىرىپ، ءار ءتۇرلى توقىمالار توقىپ بەرەتىن. توقىما توقىعانعا وتە شەبەر ەدى.

اپامنىڭ توقىعان ورامالىن، ش ۇلىعىن، مويىنشالماسى مەن قولعابىن كيىپ جۇرەتىنبىز. سونداي جىلى ءارى ىستىق ەدى.

ءبىزدىڭ اپامىز مىنەزگە دە وتە باي ەدى. ءبىز ونىڭ اكەمىزبەن رەنجىسىپ، ءبىر-بىرىنە قاتتى داۋىس كوتەرگەنىن كورگەن ەمەسپىز. ەكەۋى دە ءبىر-ءبىرىن قاس-قاباعىنان تۇسىنەتىن. سونىمەن دە ولار بۇكىل قايىڭدىعا، وعان جاقىن ماڭداعى اۋىلدارعا سىيلى بولدى. مۇنى ۇرقيا جاقانقىزى اپامىز بەن ماليكە شالابايقىزى تاتەمىزدەن انامىز تۋرالى سۇراعانىمىزدا ايتتى.

– ۇلمەكەن اپامىز – قىرجىگىتتىڭ قىزى. ەكەۋىمىز «ارداقتى انا» التىن القاسىنىڭ يەگەرىمىز.  ول 14 قۇرساق كوتەرسە، مەن 17 بالانى ءوسىردىم. ونى ومار اعا كوتەرمەلەپ ءجۇردى. اعامىز قىزمەت ىستەپ، اۋىلدا زووتەحنيك، ۆەتتەحنيك بولدى. ومار اعانىڭ ارقاسىندا تۇڭعىشتارى جۇمابەك تە كوز الدىمىزدا ۇلكەن ازامات بولىپ ءوستى. بۇرىن اۋىلدا كوپ جۇمىس بولمايتىن. سوعان قاراماستان ۇلمەكەن قولدان كەلگەن جۇمىستىڭ ءبارىن ىستەدى. ءۇي شارۋاسىمەن اينالىستى. وتە جاقسى كىسى بولاتىن، — دەپ ەسكە الدى ۇرقيا اپامىز.

ال ماليكە تاتەمىز بولسا، اپامىزدىڭ ءبوپىش اجەمىزگە ۇقساعانىن ايتتى. ول — اپامىزدىڭ اناسى ەدى.

– ءبوپىش اجەمىز دە تازالىقتى جانى سۇيەتىن كىرپياز كىسى بولاتىن. ءبىز بالا كەزىمىزدە جۇماش ەكەۋىمىز (ناعاشىمىز Cماعۇل تولەن ۇلىنىڭ قىزى) ومار اكەمىزدىڭ ۇيىنەن شىقپايتىنبىز. ۇلمەكەن اپام ءبىزدى جۋىندىرىپ، شايىندىرىپ، شايىمىزدى، تاماعىمىزدى بەرىپ، ۇيىقتاتاتىن. بىزگە جاقسى تاربيە بەرەتىن. جالپى، ءبىز ءبىر اۋىلدا تۇرعان سوڭ، جالماعانبەت بابامىزدىڭ ۇرپاقتارى بولىپ تاتۋ-ءتاتتى ءومىر سۇردىك.  بابامىزدان التى ۇل، ءبىر قىز تاراعان. ءبىز سول التى ۇلدىڭ ۇرپاقتارىمىز، – دەدى ول.

ءبىزدىڭ ناعاشى اتامىز تولەن ەرمان ۇلى مەن ونىڭ زايىبى ءبوپىش اجەمىز داۋلەتتى كىسىلەردىڭ ۇرپاعى بولعان ەكەن. وزدەرى دە باي-قۋاتتى ادامدار بولعان دەسەدى. بۇل اڭگىمەنى ءبىز باۋىرىمىز كادىرباي قاليەۆتەن ەستىدىك. ونىڭ  ايتۋىنشا، تولەن اتامىز سىمباتتى، اجەمىز اجارلى كىسى بولىپتى.

– مەنىڭ بالا كەزىمدە ەسىمدە قالعانى، تولەن اتامىز ەسىك الدىندا اپپاق ۇزىن ساقالىن سيپات وتىراتىن. ال ءبوپىش اجەمىز ۇزىن بويلى، اجارلى كىسى ەدى. كوزكورگەندەر ونى ءباتيما اجەمىز سەكىلدى ارۋاقتى ادام بولعان دەيدى. ءباتيما اجەمىز – جالماعانبەت بابامىزدىڭ زايىبى. ولار دا كەزىندە داۋلەتتى كىسىلەر بولعان ەكەن. ءبوپىش اجەمىز ايتتى دەگەن مىنا اڭگىمە ەسىمدە قالىپتى. بۇرىن اشتىق جىلدارى ولار بۇكىل دۇنيەسىن تاستاپ، جاياۋلاپ قارابالىق (فەدوروۆكا) جاققا بارىپتى. جولدا زاتتارى اۋىر بولعان سوڭ با، جولدىڭ جيەگىنە بايلار پايدالانعان جەزقۇمان، شاينەك، التىن، كۇمىس، مىستان جاسالعان ىدىس-اياقتاردى، قىمبات-قىمبات زاتتاردى كومىپ كەتكەن ەكەن. سول كەزدە ءبوپىش اجەمىز: «ارپا-بيداي اس ەكەن، التىن-كۇمىس تاس ەكەن» دەپ باعالى زاتتاردان كوڭىلى قالعانىن ايتقان دەسەدى، – دەيدى ول.

مىنە، اپامىزدىڭ اتا-اناسى، ءبىزدىڭ ناعاشى جۇرتىمىز وسىنداي ادامدار بولعان. سول اشتىق جىلدارىنان كەيىن انامىز دۇنيەگە كەلگەن. اپامىزدىڭ بالالىق شاعى سارىتورعاي ەلدى مەكەنىندە وتكەن ەكەن. قايىڭدى اۋىلىندا ۇزاق ۋاقىت كورشى تۇرعان قاراقويلى قۇسايىنقىزى اپامىزدىڭ ايتۋىنشا، ول انامىزبەن ەكىدىڭ اۋىلىندا 6 كلاسس وقىپ، سارىتورعايدان ءبىر ۋاقىتتا كوشىپتى. سودان كەيىن انامىز ۇلمەكەن تولەنقىزى كوكەمىزگە تۇرمىسقا شىعىپ، ك ۇلىك دەگەن ەلدى مەكەندە تۇرىپتى.

– مەن ۇلمەكەننەن ءبىر جاس كىشىمىن. ءبىز سارىتورعايدا بىرگە وقىدىق. سودان بەرى ەكەۋمىز ءومىر بويى سىيلاسىپ وتتىك. ول وتە مەيىرىمدى، ەتىنەن ەت كەسىپ بەرگەندەي سەنگىش ەدى. كۇيەۋى ومار اعامىز دا جاقسى كىسى بولاتىن. ەكەۋى ءومىردىڭ قيىنشىلىعىن دا، جاقسى جاقتارىن دا بىرگە كوردى. كوپ بالانى تاربيەلەپ ءوسىردى. سوڭعى كەزدە قاتتى اۋىردى. ءبىر كۇنى كوشەدە كەتىپ بارا جاتىپ ۇلمەكەندى كورىپ قالدىم. قولتىعىنان اقجىبەك ۇستاپ بارا جاتىر ەكەن. قاسىنا جاقىنداي بەرىپ ەدىم، «بىلەسىڭ بە، مەن اۋىرىپ قالدىم عوي»، دەگەنى ەسىمدە. سوسىن توسەك تارتىپ جاتقانىن كوردىك. قۇدايعا دا جاقسى ادام كەرەك ەكەن. قالعاندارى امان بولسىن! – دەيدى قاراقويلى اپا.

ءبىزدىڭ ءۇي ك ۇلىكتەن قايىڭدىعا 1972 جىلى كوشىپ بارىپتى. بۇل تۋرالى تولەۋبيكە ناقىپقىزى اپامىز دا ايتتى.

– قازىر ك ۇلىكتە ءالى كۇنگە دەيىن ءبىزدىڭ ۇيلەردىڭ ورنىندا قالعان قىزىل كوڭدەر بار. وسى جەردە ءبارىمىز تۋعان-تۋىس بولىپ تاتۋ-ءتاتتى ءومىر سۇردىك. جاقسى ارالاستىق. بارلىعىمىز ەكى-ءۇش، ءتورت-بەس اتادان تۋىسساق تا، ءبىر ءۇيدىڭ بالالارى، باۋىرلارى بولىپ تۇردىق. ابىسىندار وتە تاتۋ بولدى. بۇل، ارينە، بۇرىنعى كوزكورگەن ادامداردىڭ بىزگە بەرگەن تاربيەسى عوي. سودان كەيىن ءبارىمىز قايىڭدىعا كوشىپ كەلدىك. ۇلمەكەن اپامىز قايىن سىڭلىلەرىنە ات قوياتىن. مەنى «شىرايلىم» دەيتىن. اپامىز وتە جاقسى جان ەدى. سونداي كىشىپەيىل، كەڭپەيىل، ادال ادام بولدى. ۇلكەن اكەلەرىمىزدىڭ الدىنان وتپەيتىن، – دەدى ول.

ەكىدىڭ اۋىلىندا تۇرعان كۇلاش ەرالىقىزى اپامىز دا انامىز تۋرالى ەستەلىگىن ايتىپ بەردى.

– ۇلمەكەن اپام مەنى ەركەلەتىپ «ەركەجان»، ال اكەمنىڭ ءىنىسى كەنجەباي اتامنىڭ قىزى حانزادانى «قالقاجان» دەيتىن ەدى. ول ابىسىندارىمەن تاتۋ-ءتاتتى ارالاستى. قايىن سىڭلىلەرىن ەركەلەتتى. ءبارىن جاقسى كوردى. بىلەتىن نارسەنىڭ ءبارىن ۇيرەتتى، – دەدى ول.

ءيا، ايتسا ايتقانداي، اپامىز قانداي شارۋا بولسا دا بارلىعىنىڭ باسىندا جۇرەتىن. قانداي جۇمىس بولسا دا ەبىن تابا بىلەتىن.

– «ۇيادا نە كورسەڭ، ۇشقاندا سونى ىلەرسىڭ» دەگەندەي، سول كورگەن تاربيەمىزبەن ءبارىمىز ادامي تۇلعا بولىپ قالىپتاسىپ ءجۇرمىز. اپامنىڭ ءبىر ادامي قاسيەتىن تۇرمىسقا شىعاردا كوردىم. اناما «وڭتۇستىكتىڭ جىگىتىنە شىعامىن» دەگەنىمدە، ۇندەمەي، ءلام-ميم دەمەستەن ءبىر اۋىر كۇرسىنىپ، «باعىڭ اشىلسىن، قىزىم» دەپ كوزىمە تىك قاراپ، قۇشاعىنا قاتتى قىسقانى ەسىمدە. اتا-انامنىڭ بەينەسى ارقاشان جادىمدا ماڭگى ساقتالىپ قالعان. قازىر انامنان العان تاربيەمدى ءوز بالالارىما بەرىپ وتىرمىن، – دەيدى زالياش باۋىرىمىز.

ءبىزدىڭ اكەمىز – ومار كەنجالى ۇلى ۇلى وتان سوعىسىنىڭ ارداگەرى بولسا، اپامىز، جوعارىدا ايتقانىمىزداي، كەزىندە «ارداقتى انا» التىن مەدالىمەن ماراپاتتالعان. ەكەۋى دە بەتكەۇستار، كەيىنگى ۇرپاققا ۇلگى بولار كىسىلەر بولدى. ءۇيدىڭ 1968 جىلى تۋعان قىزى سانياشتىڭ ايتۋىنشا، ول 4-كلاستا وقىپ جۇرگەندە انامىز سوۆحوزدىڭ اسپازى بولىپ ىستەگەن.

– مەن اپاما اسحاناعا بارعاندا ۇيدەگى ءىنى-سىڭلىلەرىمە تاماق بەرىپ جىبەرەتىن. جوعارى كلاستا فارابي ءىنىم ەكەۋمىز اپاما جۇمىستا كومەكتەسەتىنبىز. 1981 جىلى مارياش دەگەن تاتەمىز اۋىر ناۋقاستان قايتىس بولدى. اپام وسىنى كوپ ۋايىمداپ، قايعىرىپ، اۋىرا باستادى. ءبىر اۋرۋ جابىسىپ، كۇننەن كۇنگە السىرەي بەردى. سول كەزدە كوكەم الماتىدا جۇمىس ىستەپ جۇرگەن اعامدى شاقىرتتى. جۇمابەك اعام ءۇيدىڭ تۇڭعىشى ەدى. ول اپامنىڭ وسىنداي حالگە تۇسكەنىنە ۋايىمداپ، الماتىعا ەمدەتۋگە الىپ كەتتى. انام ءبىر جىلداي ساناتوريدە ەمدەلدى. اپام اعامدى جاقسى كورەتىن. «اعالارىڭدى سىيلاڭدار. كوڭىلگە قاياۋ سالماڭدار. سەندەردى جەتەلەيتىن وسى اعالارىڭ» دەپ ايتىپ وتىراتىن. جۇمابەك اعامدى اپام «ماڭدايىمنىڭ جارىق جۇلدىزى» دەيتىن.

انامىز 1992 جىلى اۋىر دەرتتەن قايتىس بولدى. اپام ءبىزدى ەلدەن كەم قالدىرماي ءوسىردى. اكەم دە بالاجان بولاتىن. بۇل كىسىلەر سول زاماننىڭ ارداقتى ادامدارى. اتا-انامدى ارقاشان اۋىز تولتىرىپ ماقتانىشپەن ايتىپ جۇرەمىن، – دەيدى سانياش.

ءيا، راسىندا انامىز جۇمابەك اعامىزدى ەرەكشە جاقسى كوردى. اپامىز اۋىر دەرتكە ۇشىراپ، ۇيدە توسەك تارتىپ جاتقاندا اعامىز الماتىدان كەلگەن ەدى. سول كەزدە ەشكىمدى تانىماي جاتقان اپامىز ونىڭ كەلگەنىن ەستىگەندە ءسال باسىن كوتەرىپ: «ايىم با ەكەن، كۇنىم بە ەكەن» دەگەن ەكەن…

…اپامىزدىڭ 14 قۇرساق كوتەرگەنىن ايتتىق. ءۇيدىڭ تۇڭعىشى 1954 جىلى تۋعان تاتەمىز بولسا، ودان كەيىن بەيسەنبەك پەن دۇيسەنبەك اعالارىمىز دۇنيەگە كەلدى. اللانىڭ جازعانىنا امال بار ما، بەيسەنبەك اعامىز بالا كەزىندە قايتتى. ال دۇيسەنبەك اعامىز بەرتىندە، 1997 جىلى الماتىدا ومىردەن ءوتتى. وسى اعالارىمىزدان كەيىن مارياش پەن قالياش تاتەمىز تۋعان. قالياش تا بەرتىندە ءجۇرىپ كەتتى. ال مارياش تاتەمىز 1961 جىلى تۋىپ، 1981 جىلى باقيدان ءفاني دۇنيەگە اتتاندى. ودان كەيىن ءبىز — 1964 جىلى جۇماعازى، 1966 جىلى زالياش، 1968 جىلى سانياش، 1970 جىلى فارابي، 1972 جىلى ەركەبۇلان، 1974 جىلى گۇلباھرام، 1977 جىلى گۇلبارشىن دۇنيەگە كەلدىك. ءبىزدىڭ ءۇيدىڭ كەنجەسى — داۋرەن 1980 جىلى تۋعان. ول 2002 جىلى قايتتى. گۇلباھرام مەن گۇلبارشىننىڭ اراسىندا ايناش دەگەن باۋىرىمىز دا بولعان. ول كىشكەنتاي كەزىندە شەتىنەپ كەتتى.

ءبىزدى باعىپ-قاعىپ وسىرگەن اكە-شەشەمىزدىڭ جارقىن بەينەسى ەشقاشان جادىمىزدان كەتپەيدى. اپامىزدىڭ ءوزى دە بالا كەزىندە جاقسى تاربيە العان. ونىڭ اكەسى تولەن ەرمان ۇلى باي-قۋاتتى، ەلگە سىيلى كىسى بولعان دەسەدى. اپامنىڭ ءجۇرسىن، تۇرسىن، سماعۇل، سماعزام دەگەن اعالارى بولعان. سماعۇل كوكەمىز قايىڭدىدا شوپان بولىپ جۇمىس ىستەگەن. باسقا اعالارى بالا كەزىندە قايتىس بولعان. ال اپامىز جاميلا اپا تورعاي جاقتا تۇرىپ، بەرتىندە استاناعا كوشىپ كەلدى. بۇل كىسى دە بەرتىندە ومىردەن ءوتتى.

ەندى اپامىز تۋرالى ەستەلىكتى باۋىرىمىز جۇماعازى ومار ۇلىنىڭ سوزىمەن اياقتاۋدى ءجون كورىپ وتىرمىز.

– انا! وسى ءسوزدى ەستىگەن ءار پەندەنىڭ  بويىن ءبىر جىلى سەزىم  باۋراپ الاتىنى بەلگىلى. اپاما دەگەن ساعىنىش كوز الدىما كەلەدى. كەڭ دۇنيەنى شارلاپ، جەر بەتىن ارالاسام دا سىزدەن قاسيەتتى، ۇلى جاندى تابا الماس ەم؟! نەگە ەكەنىن بىلمەيمىن، «مىنا جالعان ومىردە سەن ءۇشىن ەڭ ىستىق جان كىم؟» دەپ سۇراعان پەندەگە جاۋاپ رەتىندە، اپا، ءسىزدى  ايتار ەدىم. ءسىزدىڭ مەيىرىمگە تولعان كوز قاراسىڭىز، بيازى جانعا جايلى تيەتىن جىلى سوزدەرىڭىز كوز الدىمنان كەتەر ەمەس.

ءسىز ءبىز ءۇشىن ۇلىلاردىڭ ۇلىسى بولا ءبىلدىڭىز. سول ءۇشىن دە سىزگە قارىزدارمىز.  سىزگە دەگەن پەرزەنتتىك ساعىنىشىم مىنا جالعان دۇنيەدە ەش تاۋسىلماس. ارقاشان ءسىزدى ارايلاپ اتقان تاڭ نۇرىنان ىزدەيمىن. ساعىنىشپەن ەسكە الام، ءسىزدى ىزدەيمىن. وسىدان ءبىراز جىل بۇرىن، اپا، ءسىزدىڭ زامانداسىڭىز، اۋىلداسىڭىز جانايدار كوكەمنىڭ ۇيىندەگى تويىندىق اپامدى كوردىم، ارنايى بارىپ امانداسىپ ەدىم، بىردەن تانىدى. «ومار مەن ۇلمەكەن جارىقتىقتاردىڭ بالاسىسىڭ عوي» دەپ بىردەن تانىپ جاتىر. ءسىز تۋرالى، اپا، جاقسى ەستەلىكتەر ايتتى. «كوزدەن كەتسە دە كوڭىلدەن كەتپەيدى عوي» دەپ جىلاپ تا الدى. سول تويىندىق اپام دا كوپ ۇزاماي قايتپاس ساپارعا اتتانىپ كەتتى.

اپا، سىزدەر كەتكەلى دە تالاي ۋاقىت ءوتتى عوي. قاناتتىعا قاقتىرماي، ايالاپ باعىپ-قاعىپ وسىرگەن ۇل-قىزدارىڭىز، پەرزەتتەرىڭىز بۇگىندە ەر جەتىپ، ازامات بولىپ ءبىر-ءبىر شاڭىراق كوتەرىپ، سول شاڭىراققا يە بولىپ وتىر. نەمەرەلەرىڭىز دە  ەسەيىپ، ەر-جەتىپ، الدى وتباسىن قۇرىپ جاتىر. ۇرپاق جالعاستىعى دەگەن، مىنە، وسى. كوكەم ەكەۋلەرىڭىزدىڭ اتتارىڭىز ءبىز باردا، نەمەرە-شوبەرەلەرىڭىز باردا ەشقاشان وشپەيدى، – دەيدى جۇماعازى اعامىز.

جاتقان جەرلەرىڭىز جايلى، توپىراقتارىڭىز تورقالى بولسىن، ارداقتى اكە، اياۋلى اپا! پەيىشتە نۇرلارىڭىز شالقىسىن!

 

جازىپ العان داستان كەنجالين،

استانا

 

ەرلى-زايىپتى اتا-انامىز ۇلى وتان سوعىسىنىڭ ارداگەرى ومار كەنجالى ۇلى مەن «ارداقتى انا» التىن مەدالىنىڭ يەگەرى ۇلمەكەن تولەنقىزىنىڭ جاس كەزى