ەركىن كۇرەستىڭ قۇلاگەرى

ەلىمىزدەگى ەركىن كۇرەس تاريحىندا اتى التىن ارىپپەن جازىلعان ايشىقتى بالۋان، قازاق جاستارى اراسىنان تۇڭعىش رەت اتلانتا وليمپياداسىنىڭ قولا جۇلدەگەرى، سونىمەن قاتار، قانداستارىمىزدىڭ اراسىنان  ازيا ويىندارىنىڭ  العاش رەت التىن جۇلدەسىن جەڭىپ العان قازاقتىڭ داڭقتى بالۋانى ماۋلەن ساتىمباي ۇلى مامىروۆتىڭ داڭعىل جولى.

كەڭ بايتاق جەرىمىزدى سىرتقى جاۋدان قورعاۋدا قازاق باتىرلارىنىڭ جاۋىنگەرلىك ونەردى تەرەڭ مەڭگەرگەندىكتەرى تۋرالى بۇگىندە تولاسسىز ايتىلىپ، جازىلىپ كەلەدى. ارينە، باتىر بابالارىمىزدىڭ جاۋىنگەرلىك ونەرى جاس ۇرپاققا ۇلكەن ونەگە ساباق بولسا يگى. سول جاۋىنگەرلىك ونەردىڭ ىشىندە جەكپە-جەك سايىسىنا ايىرىقشا توقتالساق. ەندەشە، وسى جاۋمەن وڭاشادا جەكپە-جەككە شىققاندا كۇرەس ونەرىنە سۇيەنەتىنى بەلگىلى بولعان. سول كەزدە قازاقتىڭ دالا باتىرلارى كۇرەستىڭ ءتۇرلى ايلا-تاسىلدەرىن قولدانا وتىرىپ، جاۋىن تىزەرلەتكەن.

ءبىز بۇگىن ءسوز ەتكەلى وتىرعانىمىز دا وسى كۇرەس ونەرى مەن ونىڭ ىشىندەگى ەركىن كۇرەس ءتۇرى. ەركىن كۇرەس دەگەندە بىردەن ويىمىزعا قاجىمۇقان اتامىزدان باستاپ، ابىلسەيىت ايقانوۆ، امانگەلدى عاپساتتاروۆ، امانجول بۇعىباەۆ، اسقانتاي يمانقۇلوۆ، رامازان نۇرمانوۆ، مالىك نادىربەكوۆ، جاقسىجول كورپەباەۆتى جانە باسقادا ايتا بەرسەڭ اتتارى تاۋسىلمايتىن قازاقتىڭ ءاپايتوس بالۋاندارىن بىردەن ەسكە الارىمىز انىق. وسىلاردىڭ كوپشىلىگى كەزىندە كسرو ايماعىندا وتكەن بايراقتى جارىستاردا توپجارىپ، ەلىمىزدىڭ اتىن شىعارعان ءبىرتۋار بالۋاندار. شاپشاڭدىقتى، ەپتىلىكتى، كۇشتىلىكتى، جان-جاقتىلىقتى تالاپ ەتەتىن بۇل كۇرەس بىزگە اتا-بابالارىمىزدان ۇرپاقتان ۇرپاققا جالعاسىپ جەتكەن جانىمىزعا جاقىن كۇرەس ءتۇرى دەۋگە بولاتىن شىعار. جوعارىدا اتتارى اتالعان قازاقتىڭ ايشىقتى بالۋاندارىنىڭ ءبىرى بۇگىندە ورتامىزدا جوق بولسا، ءبىرى  ءالى دە سول بوزكىلەمدى جاعالاپ، ءالى دە سول بەل شاكىرتتەرىن تاربيەلەپ ءجۇر. ويتكەنى، ولار بار عۇمىرىن كۇرەسكە ارناعان ابزال جاندار. ايتۋلى اعالارىمىزدىڭ تاربيەلەگەن شاكىرتتەرىنىڭ اراسىنان وليمپيادا اسۋىن باعىندىرعان بالۋاندار دا جوق ەمەس. ءيا، وزدەرى كەزىندە كەڭەس ۇكىمەتىنىڭ سولاقاي ساياساتىنىڭ سالدارىنان الەم، وليمپيادا جارىستارىنا بارا الماي قالعانىن ءبىز جاقسى بىلەمىز. دەگەنمەن دە، وزدەرى شىقپاعان وليمپيادا بيىگىنە وزدەرىنىڭ ءتول شاكىرتتەرى جەتكەندەرىنە ەركىن كۇرەس ءتۇرىنىڭ ارداقتى ارداگەرلەرى ءدان رازى. سونىمەن قاتار، اقيىقتان شىققان اقيىق بالۋان ماۋلەن ساتىمباي ۇلى مامىروۆتىڭ ەسىمى  ەرەكشە اتالارى انىق. ماۋلەننەن كەيىن، ەركىن كۇرەستەن ەلەۋلى ۇلەس كورسەتكەن، ەركىن كۇرەس تۇرىنەن سيدنەي وليمپياداسىنىڭ كۇمىس جۇلدەگەرى، ازيا چەمپيونى يسلام بايرامۋكوۆ پەن لوندون وليمپياداسى مەن پاريجدە وتكەن الەم چەمپيوناتىنىڭ قولا جۇلدەگەرى، ازيا چەمپيونى اقجۇرەك تاڭاتاروۆتى مىندەتتى تۇردە ايتۋعا بولادى.

ال، ەندى ماۋلەننىڭ ۇلكەن سپورتتاعى ءومىر جولىنان اڭگىمەمىزدى باستايىق. ماۋلەن الماتى وبلىسى، قاراتال اۋدانى، اقيىق اۋىلىندا 1970 جىلى 14 جەلتوقساندا دۇنيەگە كەلەدى. اكەسى ساتىمباي ماكەي ۇلى مامىروۆ 1922 جىلى 2 قازاندا الماتى وبلىسى، نارىنقول اۋدانى، سارىجاز اۋىلىندا تۋعان. ال، اناسى زەينەش ماقسۇتقىزى مامىروۆا  1936 جىلى دۇنيە ەسىگىن اشقان. ماۋلەن 1978 جىلى تالدىقورعان وبلىسى، كيروۆ اۋدانى، جەتىجال اۋىلىنا وتباسىمەن كوشىپ بارىپ، وسى  اۋىلدا العاش مەكتەپ تابالدىرىعىن اتتاپ، ورتا مەكتەپتى 6 سىنىپقا دەيىن وقىعان. دارىندى جاس 1984 جىلى الماتى قالاسىنداعى ق. مۇڭايتپاسوۆ اتىنداعى  رەسپۋبليكالىق سپورت مەكتەپ-ينتەرناتىنا كەلىپ وقۋعا تۇسەدى. بۇل مەكتەپ-ينتەرناتتى اياقتاعاننان كەيىن وليمپيادالىق رەزەرۆتەر كاسىپتىك مەكتەبىندە ءبىلىمىن جالعاستىرىپ، ونى 1990 جىلى بىتىرەدى. «ۇستازسىز شاكىرت تۇل» دەمەكشى، قانداي ادامعا بولماسىن العاشقى ءبىلىم بەرگەن ۇستازى ىستىق بولارى ءسوزسىز. ماۋلەن وسى مەكتەپ-ينتەرناتتى اياقتاپ اتتانىپ كەتكەنشە، ءبىلىم ءنارىن شاكىرتىنىڭ بويىنا ەگە بىلگەن سىنىپ جەتەكشىسى، قازاقستان ءبىلىم بەرۋ ءىسىنىڭ ۇزدىگى، پەداگوگيكا سالاسىندا  «ىبىراي التىنسارين»  اتىنداعى بەلگىنىڭ يەگەرى، قازىرگى تاڭدا زەينەتكەر، قۇرمەتتى ۇستازى ايىم ەسەنحانقىزى مۇراتوۆانى ەشقاشان ۇمىتپاي، ىستىق ىقىلاسپەن ەسكە الىپ وتىرادى ەكەن. بۇل دا ۇستازعا دەگەن دارىندى بالۋاننىڭ ءبىر جاقسى قىرى بولسا كەرەك. ماۋلەننىڭ ەندى جوعارى وقۋ ورنىنا  ءتۇسۋ ارمانى وي تۇبىنەن قىلاڭ بەرەدى. ول تالدىقورعان قالاسىنداعى ءى. جانسۇگىروۆ اتىنداعى ۋنيۆەرسيتەتكە «دەنە شىنىقتىرۋ»  فاكۋلتەتىنە ءتۇسىپ، جوعارى وقۋ ورنىن 1994 جىلى اياقتاپ شىعادى. ماۋلەننىڭ ەركىن كۇرەس تۇرىندە جەتكەن جەتىستىكتەرى تۋرالى ايتىپ تاۋىسۋ از ۋاقىتتى المايتىنى انىق. ءومىرىن كۇرەسسىز ەلەستەتە المايتىن دارا تۇلعانىڭ، ەندى  ءومىر جولىنداعى تولاعاي تابىستارىمەن ءسوزىمىزدى جالعاستىرايىق. مىسالى، كسرو چەمپيونى اتانعان امانجول بۇعىباەۆتاي ارداگەر بالۋاننىڭ شاكىرتى، ەركىن كۇرەستەن حالىقارالىق دارەجەدەگى سپورت شەبەرى، قازاقستانعا ەڭبەك سىڭىرگەن سپورت شەبەرى ماۋلەن مامىروۆ (1990 –2002) جىلدارى قازاقستان چەمپيوناتىن 13 رەت جەڭىپ، وليمپيادا  ويىندارىندا قولا مەدالدى العان ەلىمىزدىڭ ماقتانىشىنا اينالعان ءبىرتۋار بالۋاننىڭ ءبىرى. ەركىن كۇرەستەن 1988 جىلدان باستاپ، بايراقتى جارىستاردا الدىنا جان سالماعان ماۋلەننىڭ اتى قازاق سپورت تاريحىندا وشپەستەي بولىپ ءىز قالدىردى دەسەك بولادى. ال، ەندى رەت-رەتىمەن جەڭىستى جولىنا نازار سالساق.

ول – جاسوسپىرىمدەر اراسىندا كسرو چەمپيونى،  جاستار اراسىندا كسرو چەمپيونى، جاستار اراسىندا الەم بىرىنشىلىگىنىڭ قولا جۇلدەگەرى (اۆستريا، 1988 جىل)، بۇكىلوداقتىق جاستار ويىندارىنىڭ كۇمىس جۇلدەگەرى (1989 جىل)، جاستار اراسىندا  الەم كۋبوگىنىڭ قولا جۇلدەگەرى (كانادا، 1990 جىل)، كسرو كۋبوگىنىڭ يەگەرى (تبيليسي، 1990 جىل )، كسرو چەمپيونى  (گومەل، 1990 جىل)، كسرو حالىقتارى سپارتاكياداسىنىڭ  كۇمىس جۇلدەگەرى (زاپوروجە، 1991جىل)، كسرو چەمپيوناتىنىڭ قولا جۇلدەگەرى (زاپوروجە، 1991 جىل)، تمد ەلدەرى چەمپيوناتىنىڭ قولا جۇلدەگەرى (ماسكەۋ، 1992 جىل)، ازيا كۋبوگىنىڭ 1994، 1995، 1996، 1997، 1999 جىلدارداعى چەمپيونى، ورتالىق ازيا ويىندارىنىڭ جەڭىمپازى (تاشكەنت، 1995 جىل)، ورتالىق ازيا ويىندارىنىڭ جەڭىمپازى (الماتى، 1997 جىل)، شىعىس ازيا ويىندارىنىڭ جەڭىمپازى (پۋسان، كورەيا، 1997 جىل)، شىعىس ازيا ويىندارىنىڭ جەڭىمپازى (وساكا، جاپونيا، 2001 جىل)، ءحىى ازيا ويىندارىنىڭ چەمپيونى (حيروسيما، جاپونيا، 1994 جىل)، ءحىىى ازيا ويىندارىنىڭ قولا جۇلدەگەرى (بانگكوك، تايلاند، 1998 جىل)، ازيا چەمپيونى (تاشكەنت، وزبەكستان، 1999 جىل)،  الەم چەمپيوناتىنىڭ قولا جۇلدەگەرى (كراسنويارك، رەسەي، 1997 جىل)، وليمپيادا ويىندارىنىڭ قولا جۇلدەگەرى (اتلانتا، اقش، 1996 جىل).

سونىمەن بىرگە ول «ا» كلاسى بويىنشا وتكەن حالىقارالىق  «گران-پري» تۋرنيرلەرىنىڭ بىرنەشە دۇركىن جەڭىمپازى، 1-دارەجەلى «ايبىن» وردەنىنىڭ يگەرى، قر قۇرمەت گراموتاسىمەن، تالدىقورعان قالاسىنىڭ قۇرمەتتى ازاماتى جانە «قۇرمەتتى سپورت قايراتكەرى» دەگەن اتاقتارمەن ماراپاتتالعان بالۋان.

بۇگىنگى اڭگىمە وزەگى دە وسى قازاقتىڭ قارادومالاق بالۋانى تۋرالى بولعالى وتىر.  ەندى، ءيىسى قازاققا اتى ءمالىم داڭقتى بالۋان ماۋلەن ساتىمباي ۇلى مامىروۆپەن  سۇحباتتى نازارلارىڭىزعا ۇسىنامىن.

«كۇرەس – مەنىڭ ءومىرىم»

–«تۇلپار بولار جۇيرىك، تايىنان-اق بەلگىلى» دەگەندەي، ماۋلەن ساتىمباي ۇلى سپورتتىڭ كوپتەگەن تۇرلەرى تولىپ جاتقاندا نەگە وسى ەركىن كۇرەستى تاڭداپ الدىڭ؟ وسى كۇرەسكە كەلۋىڭە نە سەبەپ بولدى؟

–بالا كەزىمىزدەن كوكمايسا شوپتە كۇرەسىپ ويناپ وستىك قوي. مەن ءوزىم وزگە سپورتتان گورى كۇرەسكە يىعىم بۇرىپ تۇراتىن. قانداي جەكپە-جەكتەر، ويىندار  بولا قالسا، مەن ايتەۋىر الىسا كەتكەندە جىلدامدىلىعىمنىڭ جاقسى بولعانىنىڭ ارقاسىندا ەشكىمگە الدىرمايتىنمىن.  ءيا، اۋىل بالالارى اراسىنان  بالا كەزىندە كۇرەسپەگەنى جوق شىعار.

–العاشقى باپكەرىڭ تۋرالى ايتىپ وتسەڭ؟

–الماتىداعى قاجىمۇقان مۇڭايتپاسوۆ اتىنداعى سپورت مەكتەپ-ينتەرناتقا  كەلىپ وقۋعا تۇسكەندە، مەنى كاسىبي دەڭگەيدە دايىنداعان جاتتىقتىرۋشىم، كۇرەستىڭ الىپپەسىن ۇيرەتكەن شاۆحات ءمۋرساليموۆتى العاشقى باپكەرىم دەپ سانايمىن. ول كىسى قازىر قاراعاندى قالاسىندا تۇرىپ جاتىر. سونىمەن بىرگە، مارقۇم بولىپ كەتكەن تۇراربەك ماعاجانوۆ دەگەن اعايىمىز بەن نۇرعالي راحمانقۇلوۆتاردى ەرەكشە بولە-جارا ايتار ەدىم. ەلىمىزدە ەركىن كۇرەستىڭ دامۋىنا زور ۇلەسىن قوسقان وسى ازاماتتار العاشقى باپكەرلەرىم بولدى دەپ ايتا الامىن. ال كەيىنرەك، تالدىقورعانعا كەلگەندە ەركىن كۇرەستەن ۇلتتىق قۇرامىنىڭ باس جاتتىقتىرۋشىسى بولعان كسرو چەمپيونى امانجول بۇعىباەۆ اعامىزدىڭ قول استىندا جاتتىقتىم.

–ارمان قۋىپ الماتىعا كەلگەن شاقتاردى ەسكە الساق. سەنىڭ الماتىداعى سپورت مەكتەبىنە كەلۋىڭ ءوزىنىڭ العا قويعان ماقساتىڭ ارقىلى ورىندالدى ما؟  الدە اتا-اناڭ نەمەسە باپكەرىڭنىڭ كەڭەسىمەن كەلىپ وقىدىڭ با؟ العاشقى ءدۇبىرلى جارىستا جەڭىسكە جەتكەن بەلدەسۋلەرىڭ قاي جەردە ءوتىپ ەدى؟

–الدىما ماقسات قويۋ دەگەن مەندە بولعان جوق. الماتىعا اعامنىڭ  قولداۋىمەن كەلىپ قاجىمۇقان مۇڭايتپاسوۆ اتىنداعى رەسپۋبليكالىق سپورت مەكتەپ-ينتەرناتقا كەلىپ ءتۇسىپ كەتتىم. قازىر مىسالى، كۇرەس كىلەمىنە تابانى تيگەن جاس بالادان ارمانىڭ نە دەسەڭ بىردەن وليمپيادا نەمەسە الەمدى ۇتۋ دەپ تاق ەتىپ جاۋاپ بەرەتىنى بەلگىلى. ول كەزدە ينتەرناتقا بار، تۇسەسىڭ، وقيسىڭ دەدى. سول سوزدەرمەن ءوزىمىزدى قامشىلاپ، اياعىمىزدان تۇردىق قوي. ينتەرناتقا كەلگەن كەزدەن باستاپ، نامىسقا تىرىسىپ، جەڭىلمەۋ ءۇشىن بار بىلگەنىمىزدى سالدىق قوي. نەگىزگى، ماقسات ول كەزدە قانداي ءبىر كەزدەسۋ بولماسىن، نامىستى تۋ ەتىپ جەڭىسكە جەتۋ بولاتىن. «نامىس بار جەردە تابىس بار» دەمەكشى، اقىرىنداپ جەڭىستەر كەلە باستادى. باسىندا سالماعىم از بولعاندىقتان ەكى جىلداي ۇلكەن  جارىستارعا شىعا المادىم. ەكى جىل وتكەننەن كەيىن كورسەتكىشتەرىم باستالدى. ەڭ العاشقى جەڭىس الماتىدا قازاق كسر-نىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن جاتتىقتىرۋشىسى احمەتجان قازىمبەتوۆتىڭ اتىندا وتكەن رەسپۋبليكالىق جارىس بولدى. وسى تۋرنيردە توپجارعان سوڭ، مەنى داعىستاننىڭ اتى ايگىلى بالۋاندارى شىققان  حاساۆيۋرت دەگەن قالاسىندا جاسوپىرىمدەر اراسىندا  كسرو  بەلدى بالۋاندارىنىڭ قاتىسۋىمەن وتەتىن «درۋجبا» دەگەن ءدۇبىرلى جارىسقا  الىپ باردى. سول كەزدە مەن 38 كگ سالماقتا كۇرەسىپ، بارلىق قارسىلاستارىمدى ايتالىق، 12:0 دەگەن ۇلكەن ەسەپپەن تازا جەڭىپ شىقتىم.  فينالدا جەڭگەن قارسىلاسىم ءازىربايجان بالۋانى ناميك ابدۋللاەۆ  كەيىن، اتالانتا وليمپيداسىنىڭ كۇمىس جۇلدەگەرى، سيدنەي وليمپياداسىندا چەمپيون اتاندى. وسى تۋرنيرگە ەكىنشى رەت قاتىسىپ چەمپيون بولعاندا فينالدا ۋكراين ەۆگەني  بۋسلوۆيچ دەگەن بالۋاندى جەڭگەنمىن. ول بولسا، سيدنەيدە كۇمىس مەدالگە يە بولدى. قىسقاسىن ايتقاندا، سول «درۋجبا»  جارىسىندا جۇلدەگە قول جەتكىزگەن بالۋاننىڭ بارلىعى دەرلىك كسرو چەمپيوندارى بولىپ شىعاتىن. جالپى، ايتۋلى تۋرنيردە  ەكى مارتە ۇتقان قازاق جالعىز ءوزىم بولدىم دەسەم ارتىق ايتپاعان بولار ەدىم.

–ماۋلەن ساتىمباي ۇلى، بارسەلونا وليمپياداسىنا قاتىسۋعا مۇمكىندىك بولدى ما؟

–بارسەلونا وليمپياداسىنا مەن ەكىنشى نومەرلى بالۋاننىڭ قاتارىندا بولدىم. ويتكەنى، ماسكەۋدە وتكەن سپارتاكيادادا 3 ورىن العان ەدىم. اتلانتا وليمپياداسىندا ۇتىپ العان بالۋانىم ۆلاديمير توگۋزوۆ 1992 جىلى ءتورت جىلدا ءبىر اينالىپ كەلەتىن ءدۇبىرلى دوداعا  باردى. نەگىزى، ونىمەن مەن تەڭدەي كۇرەسىپ ءجۇردىم. كسرو چەمپيوناتىندا  ەكەۋمىز 1:1 بولعاندا تورەشىلەر وعان جەڭىستى ج ۇلىپ الىپ بەردى. ءسويتىپ، ول فينالدا كۇرەسسە، مەن ءۇشىنشى ورىنعا تالاسىپ قولا جۇلدەگەر اتانعان بولاتىنمىن. سوندىقتان دا بارسەلوناعا سەۋل وليمپياداسى مەن الەم چەمپيوناتىنىڭ ەكى دۇركىن جۇلدەگەرى، ەۋروپا چەمپيونى ۆلاديمير توگۋزوۆ كەتتى عوي.

–وزىڭنەن كەيىن ازيا ويىندارىندا  توپجارار قاراكوز بالۋاننىڭ قاراسى ءالى كورىنبەي كەلەدى. سەن جاتتىعۋدا جانىڭدى سالىپ ارشا-پارشاڭ شىعىپ، تەرلەپ جاتتىعىپ جاتقانىڭدى تالاي مارتە سپورت زالدان كورۋشى ەدىم. «جاتتىعۋدا جانىڭدى سالماساڭ، جارىستا جەڭىسكە جەتە الماسسىڭ» دەگەن قاعيدا بار ەمەس پە. مەنىڭشە، سول شۇمەكتەپ توككەن تەرىڭ ەش كەتپەي تالاي مارتە جەڭىسكە جەتتىڭ. نەگە بۇگىنگى تاڭدا ەركىن كۇرەستەن ازيا جارىسىنىڭ التىن جۇلدەسىن جەڭىپ الاتىن، ءىزىڭدى باسار قازاق بالۋانى كورىنبەي تۇر؟ مۇمكىن ءوزىڭ سياقتى جاتتىعۋدا جانىن سالماعاندىقتان جاستارىمىز ءوزىڭ باعىندىرعان بەلەسكە كوتەرىلە الماي جاتقان جوق پا؟ سەبەپ نەدە؟

ء–يا، مەنەن كەيىن مىنە، قانشاما جىل وتسە دە ازيا ويىندارىنىڭ التىن مەدالى ەشكىمگە بۇيىرماي تۇر. ءتىپتى، مىقتى دەگەن لەگيونەرلەردىڭ ءبارى كۇرەسىپ، ازيانىڭ التىن جۇلدەسىن الا المادى عوي. ازيا ويىندارى – وليمپيادا سەكىلدى ءتورت جىلدا ءبىر كەلەتىن الامان جارىستىڭ ءبىرى. بالۋان دوداعا قانداي بابىندا بارادى سول ماسەلە وزەكتى. بىرەۋگە بۇيىرادى، بىرەۋگە جوق دەگەندەي. نەگىزى، الەم، ازيا جارىستارىنىڭ جۇلدەسىن العان جاستارىمىز بار، جوق ەمەس. دەگەنمەن دە التىننىڭ ورنى بولەك قوي. مەنىڭشە، كەشەندى تۇردە جۇرگىزىلمەگەن دايىندىقتىڭ كەسىرىنەن بە دەپ ويلايمىن. بۇعان باپكەرلەر مەن بالۋانداردىڭ دا كىناسى جوق، سۇتتەن اق، سۋدان تازا دەپ ايتا الماس ەدىم. «جۇمىلا كوتەرگەن جۇك جەڭىل» دەگەندەي، ءبارى-ءبىر دەنەنىڭ ءبىر مۇشەسىندەي بىرىگىپ جۇمىس ىستەۋ كەرەك. سوندا عانا ناتيجەلەر كورىنەدى.

–كۇرەستە قۋلىقتىڭ الار ورنى بار عوي. اتالانتا وليمپياداسىندا قۋلىقپەن جولىڭدى كەسكەن بولگار بالۋانى  ۆالەنتين يوردانوۆتى جەڭۋگە بولاتىن با ەدى؟ قولا مەدال ءۇشىن وتكىزگەن بەلدەسۋ تۋرالى  ەسكە الساڭ. رەسەي بالۋانى شەشەنول مونگۋشتىڭ باياعى قاجىمۇقانمەن كۇرەسكەن جاپون بالۋانى ساراكيكي جيندوفۋ سەكىلدى ۇستىنە ماي جاعىپ شىعىپ  كۇرەستى دەگەن ءسوز كۇنى بۇگىنگە دەيىن ايتىلادى. ول راس پا؟  اتالانتانىڭ التىن مەدالىن الۋعا نە جەتپەدى دەپ ويلايسىڭ؟

–جەڭىسكە جەتۋ ءۇشىن كۇرەستىڭ دە ءوز قۋلىعى بار. اتالانتا وليمپياداسىنىڭ العاشقى اينالىمدا كانادالىق بالۋان گرەگ ۆۋدكروفتى 10:0 ەسەبىمەن ويسىراتا ۇتتىم. سوسىن كەلەسى سىندا كسرو حالىقتارى سپارتاكياداسى مەن تمد چەمپيوناتىندا مەنىڭ التىن جۇلدە الۋ ءۇشىن جولىمدى كەسكەن ۋكراين بالۋانى ۆلاديمير توگۋزوۆپەن كەزدەسىپ، ەسەمدى قايتارىپ 3:1 ەسەبىمەن جەڭىسكە جەتتىم. سودان كەيىن، بولگاردىڭ اتى-شۋلى بالۋانى ۆالەنتين يوردانوۆپەن كەزدەستىم. قارسىلاسىمنان مەن قالايدا ەكى ەسە مىقتى بولۋىم كەرەك ەدى. نەگىزى، ۆالەنتين يوردانوۆتى ۇتۋعا مۇمكىندىك بولدى. يوردانوۆپەن كۇرەسكەندە تورەشى ماعان تيەسىلى ۇپايىمدى بەرمەدى. مەن اياعىنا ءوتىپ بارىپ تاستاعان ادىسىمە ءۇش بال بەرۋ كەرەك ەدى، بىراق تورەشى ءبىر-اق بالمەن قاناعاتتاندىردى. قولىن بۇراپ الىپ، ەكى بالعا جەردە اينالدىرىپ جىبەرىپ، اۋدارىپ الىپ تازا سالاتىن جەردە قولىمەن سوققىلاپ ايعايلاپ جىبەرگەننەن كەيىن، تورەشى تۇرعىزىپ جىبەردى. ول جەردە جوق دەگەندە ەكى بال بەرىپ، ونى قايتادان تورتتاعانعا قويۋ كەرەك ەدى. ونى تورەشى جاسامادى. قايتادان تۇرعىزىپ كۇرەستىرە بەردى. سودان كەيىن كىلەمنىڭ سىرتىنا شىعارىپ ەكى-ءۇش ءادىس جاساپ ەدىم، ءبىر-ءبىر ۇپاي الاتىنداي ول دا ەسەپكە الىنبادى. جالپى، ۇپايلارىمىز 7:7 بولۋ كەرەك قوي. ال، تورەشى جەكپە-جەكتى 7:3 قىلىپ اياقتاپ، جەڭىستى وعان بىلايشا ايتقاندا تارتۋ ەتتى. ۆالەنتين يوردانوۆتىڭ قۋلىعى دا جەڭىسكە جەتۋىنە سەپتىگىن بەردى. ارينە، الەمنىڭ 7 دۇركىن چەمپيونى بولعان سوڭ، تورەشىلەردىڭ وزدەرى سونى جەڭىمپاز قىلۋ ءۇشىن جۇمىس جاساعانى ايعاق ەدى. ءسويتىپ، ول مەنىڭ التىن جۇلدە الار مۇمكىندىگىمنەن ايىردى.  ونىڭ  وسىنداي ءىرى جەكپە-جەكتەردى قۋىلعىن اسىرىپ كەتىپ  جاتاتىنىن كەيىن ەستىپ بىلدىك قوي. سول جەردە وزىمدە قاتەلىك جىبەردىم. ەگەر قارسىلاسىمدى باياعىدان زەرتتەپ، وعان قارسى ءادىس ويلاپ تابۋىم كەرەك ەدى. ونىڭ جاساعان ادىسىنە دۇرىس قارسىلاسپادىم، سونىڭ كەسىرىنەن جارتى سەكۋندتتا ونىڭ جاساعان تاسىلىنە ءتۇسىپ قالدىم. ءبىر جاعىنان ول كەزدە بالۋاننىڭ كۇرەسى تۋرالى بەينەباياندار  بولمادى. ءبارىن ۇتۋعا بولادى. ال، ەندى  قازىر يۋتۋبتا اشساڭىز تولىپ تۇر. قازىر تەحنيكانىڭ دامىعان كەزى، قارسىلاسىڭ تۋرالى ءتىپتى جاتتاپ الۋعا بولادى. باپكەرلەر جەكەلەي جۇمىس جاساعاندا ءبىر ناتيجە بولار ما ەدى. ەندى ءبارى ءوتىپ كەتكەن سوڭ ايتقاننىڭ ەش پايداسى بولماس، دەگەنمەن دە جاستارعا ساباق بولسا دەيمىن. ال، سودان كەيىن، تۇركيالىق بالۋان مەتين توپاقتانى 5:0 ەسەبىمەن جەڭىپ شىقتىم.

ءۇشىنشى ورىن ءۇشىن رەسەي بالۋانى شەشەنول مونگۋشپەن كۇرەستىم. قارسىلاسىممەن كۇرەسىپ جۇرگەنىمدە 30 سەكۋندتتان اسىپ 1 مينۋتقا جاقىنداعاندا ۇستىنەن شىم-شىمداپ تەر شىعا باستادى. سول كەزدە ءادىس جاساۋعا ۇمتىلىپ اياعىنا وتكەن كەزدە، قولىم دەنەسىنەن تايىپ، ءتىپتى قولدارىمدى ءبىرى-بىرىمەن قوسقان كەزدە ساۋساقتارىم دا  مايدان جۇعىسپاي تايىپ ءادىسىمدى ىسكە اسىرا المادىم. نەگىزى، كوپ بالۋاندار سولاي ىستەيدى. مايدى الدىن-الا جاعىپ الادى دا سوسىن كۇرەسەردەن بۇرىن ءسۇرتىپ تاستايدى. تەرلەمەي تۇرعاندا ونشا بىلىنبەيدى دە، شىم-شىمداپ تەر كەلە باستاعاندا قولىڭ قارسىلاستى ۇستاۋدان قالادى. سول كەزدە مەن تۇرىپ تورەشىگە: «مىناۋ ءۇستىن مايلاپ العان تەكسەرىڭىز»، دەپ ايتتىم. ول ماعان كوڭىل ءبولىپ قاراماق تۇرماق، ءتىپتى مەنىڭ ءسوزىمدى ەلەگەندە جوق. ماعان كەرىسىنشە، «كۇرەس ارى قاراي» دەپ، ءسوزىمدى ەستىگىسى دە كەلمەدى. بوزكىلەمنىڭ شەتىندە سەكۋندانت بولىپ وتىرعان مالىك اعايعا قاراسام: «نە ىستەيمىن مەن، كۇرەس» دەپ، ماعان ايتىپ جاتىر. سول ساتتە كۇرەسۋدەن باسقا شارا بولمادى. بويىمداعى بار كۇش-جىگەرىمدى جيىپ الىپ، اياعىنا دەيىن كۇرەسىپ شىقتىم. قارسىلاسىم قانداي قۋلىق جاساسا دا «اققا قۇداي جاق» دەمەكشى، اللانىڭ قولداۋىمەن 3:2 ەسەبىمەن جەڭىپ شىقتىم. بىراق، وسى جەردە ايتا كەتەرىم، 3:2 ەسەبىمەن ۇتىپ كەلە جاتىپ، جەكپە-جەك اياقتالۋعا 8 سەكۋند قالعاندا مەنى تورتتاعانعا (پرتەرگە) قويدى. تورەشىلەردىڭ سول ساتتە، رەسەي بالۋانى ۇپايىن ەسەلەپ الار دەگەن قۋلىق ويلارى بولسا كەرەك. مەن وعان 3-8 سەكۋندتتا بىرنارسە جاساۋىنا ەش مۇمكىندىك بەرمەدىم. تورەشىلەر وعان اياماي-اق كومەكتەستى. بىلايشا ايتقاندا، مەن ونى 3:1 ەسەبىمەن ۇتىپ جاتقاندا، مەنى باسىمەن سۇزەگەن سيىرداي ءسۇزىپ، كىلەمنەن شىعارىپ جىبەردى. سوعاندا تورەشى قارسىلاسىما ءبىر بال بەردى عوي. دەگەنمەن دە نامىسقا تىرىسىپ، ءبىر اللعا سىيىنىپ كۇرەسىمدى ارى قاراي ۇلكەن كۇشپەن جالعاستىرىپ، 3:2 ەسەبىمەن جەڭىسكە جەتىپ، وليمپادانىڭ قولا جۇلدەسىنە يە بولدىم. مىنە، بۇل جەكپە-جەكتە مەنى قالايدا جەڭەمىن دەپ شىققان رەسەي بالۋانى شەشەنول مونگۋشپەن ماعان قارسى جۇمىس ىستەگەن تورەشىنىڭ بارلىق قۇيتىرقى، كەسىرلەرى ىسكە اسپادى دەۋگە بولادى.

–سيدنەي وليمپياداسىنا بارار الدىندا بەرگەن سۇحباتتاردان سەنىڭ ناعىز بابىندا ەكەنىڭ جايلى ايتىلعان ەدى. جەڭىس جولىنان شەت قالۋىڭدا نە كەدەرگى بولدى؟

–سيدنەيدە مەن العاشقى ەكى كەزدەسۋدى ۇتتىم. ءبىرىنشى بەلدەسۋدە لاپتياكۋرۋ دەگەن نەمىس بالۋانىن ايقىن باسىمدىلىقپەن ۇتسام، ەكىنشى كەزدەسۋدە ەجەلگى قارسىلاسىم اتقام اتچيلوۆتى جەڭدىم. ءۇشىنشى كەزدەسۋدە بەلارۋس بالۋانى گەرمان كانتوەۆقا قارسى شىقتىم. نەگىزگى بەرىلگەن 6 مينۋتتا ەسەپ 2:1 بولىپ اياقتالدى. ول كەزدە جەڭىسكە جەتۋ ءۇشىن 3 ۇپاي كەرەك بولاتىن. بىزگە سوسىن تاعى دا 3 مينۋت قوسىمشا ۋاقىت بەردى. سول كەزدە ەڭ سوڭعى  9 مينۋت جاقىنداعان كەزدە مەنى تورتتاعانعا قويدى. مەن سول كەزدە ونى 2:1 ۇپايىمەن ۇتىپ جاتقانمىن. نەگىزى، ول تىك تۇرىپ كۇرەسكەننەن دە تورتتاعاندا كۇرەسكەنگە يكەمى مىقتى بولاتىن. تىك تۇرىپ بەلدەسۋدە ول كوپ ادىستەرگە بارماي، كوبىنەسە يتەرىپ كۇرەسەتىن. ال، تورتتاعاندا ءوزىنىڭ جاقسى جاسايتىن ءادىسى بولاتىن-دى. بۇل جەردە دە تورەشى ونىڭ ۇتقىر جاعىن ەسكەرىپ، مەنى تورتتاعانعا قويدى. سول جەردە مىسالى، تورتتاعاندا 30 سەكۋند بەرىلەتىن بولسا، تورەشى ودان دا ۇزاق سوزىپ جىبەردى ەمەس پە. ول جاساعانشا كۇتىپ تۇرىپ، 1 مينۋتتاي ۋاقىتتى ساعىزداي سوزىپ تۇرىپ الدى. وسىلايشا، سوڭعى 9 مينۋت اياقتالار ساتتە تورتتاعاندا مەن وعان 2 ۇپاي بەرىپ قويدىم. ءسويتىپ، 3:2 ەسەبىمەن ول جەڭىسكە جەتتى.

وسىلايشا، بۇل جەكپە-جەكتە دە تورەشىنىڭ كەسىرىنەن 3:2 ەسەبىمەن ۇتىلىپ، فينالعا 3 ورىن ءۇشىن كۇرەسۋ قۋانىشىنان ايىرىلىپ قالدىم. وسىلايشا، بۇل وليمپيادادا 5-6 ورىن ءۇشىن كۇرەسىپ 6 ورىنمەن جارىسىمدى اياقتادىم. بىراق، سپورتتىق فورمام وتە مىقتى بولدى دەپ ايتا المايمىن. ەكى رەت وقۋ-جاتتىعۋ جيىنى بولدى. مەن تولىققاندى جاتتىعۋ جاساي المادىم. ويتكەنى، گايموريتپەن اۋىرىپ قالعان ەدىم. مۇرنىمدى تەستىرىپ، ەمدەپ ءجۇرىپ جاتتىعۋدى ءبىراز جىبەرىپ الدىم.

–الەم چەمپيوناتى مەن وليمپيادا ويىندارىندا جولىڭدى بوگەگەن قانداي بالۋاندار بولدى؟ سولارعا توقتالا كەتسەڭ؟ قارسىلاستارىڭ مىقتى ما ەدى؟ جوق الدە تورەشىلىك جاعىنان قىسىمدار ما؟

ء–بىر نارسەنى ۇمىتپاعانىمىز ءجون. ەگەر ايتالىق الەم چەمپيوناتتارىندا قارسىلاسىڭمەن تەڭدەي كۇرەسىپ جاتساڭ، جەڭىستى الاڭ يەلەرىنە نە بولماسا تورەشىلەردىڭ كوڭىلى قالاعان جاققا بۇرىپ جىبەرەتىنى اقيقات. ءبىر رەت الەم چەمپيوناتىندا امەريكالىق الەم چەمپيونى سامۋەل حەنسەنمەن، تاعى بىردە وزبەك بالۋانى اتقام اتچيلوۆ جولىمدى كەستى. تاعى ءبىر الەم دوداسىندا بەلارۋس بالۋانى گەرمان كانتوەۆ، ۆالەنتين يوردانوۆ  سەكىلدى  بالۋاندار جەڭىسكە ءبىر تابان قالعاندا جولىمدى كەسىپ وتىردى. ال، نەگىزى مەن ولاردى تەڭدەي دەمەيمىن تازا ۇتتىم، بىراق تورەشىلەر بۇرىپ جىبەردى. ارينە، تورەشىلەرگە كىنا ارتا بەرۋگە دە بولمايدى، ول جەردە ايتىپ وتىرمايتىنىڭ انىق. دەسەك تە مەنىڭ دە كىنالارىم بولدى. مەن ولاردان ەكى ەسە باسىم بولۋىم كەرەك ەدى. وكىنىشكە قاراي، سولاي بولىپ وتىردى.

–ەگەمەندى ەل بولماي تۇرىپ، ماۋلەن سەن بارلىق بايراقتى جەكپە-جەكتەرىڭدى كسرو قۇراما ساپىندا وتكىزدىڭ عوي. بىلايشا ايتقاندا،  كسرو-نىڭ نامىسىن قورعادىڭ. ول كەزدە زامان سولاي بولدى. قاي جىلدان باستاپ ەلىمىزدىڭ اتىنان كوك تۋىمىزدى كوتەرىپ كۇرەسە باستادىڭ؟

ء–يا، مەن ول كەزدەرى جاسوسپىرىمدەردە دە، جاستاردا دا، ەرەسەكتەر اراسىندا دا كەڭەس وداعى قۇراماسىنىڭ ساپىندا كۇرەستىم. 1991 جىلى كسرو حالىقتار دوستىعى سپارتاكياداسىندا ۇلتتىق قۇراما كوماندانىڭ ساپىندا كۇرەسىپ، ەكىنشى ورىندى يەلەندىم. 1992 ماسكەۋدە لۋجنيكيدە تمد ەلدەرىنىڭ چەمپيوناتى بولدى. سول جارىستا ءۇشىنشى ورىن الدىم. ول كەزدە دە سول تمد قۇرامىندا تۇردىق قوي. ال، 1993 جىلدان باستاپ قازاقستاننىڭ اتىنان ەگەمەندى ەل رەتىندە ءوز تۋىمىزدى جەلبىرەتىپ كۇرەسە باستادىق.

–كسرو چەمپيوناتتارىندا كۇرەسكەن كەزىڭدە ارينە، شوۆينيستىك كوزقاراسپەن كوماندا باسشىلىقتارىنىڭ جول كەسۋلەرىن باسىڭنان وتكەرگەن بولارسىڭ. سونداي كەزدەردە وكىنگەن شاقتارىڭ بولدى ما؟

–جاسىراتىنى جوق ونداي كوپ بولدى. مىسالى، 1991 جىلى مەن كسرو  حالىقتار دوستىعى سپارتاكياداسىندا كۇمىس جۇلدە يەلەنگەنمىن، سوسىن ءۇش دۇركىن وليمپيادا چەمپيونى  الەكساندر مەدۆەد اتىنداعى حالىقارالىق جارىستا گران-ءپريدى ۇتىپ الدىم. مىنە، سول كەزدە مەن ەۋروپا چەمپيوناتىنا بارۋىما تولىقتاي قۇقىعىم بار بولاتىن. مەنى ءبىرىنشى نومەرلى بالۋان رەتىندە ابدەن دايىنداپ، ەندى جارىسقا اتتانار ساتتە، ورنىما باسقا ادامدى الىپ جەرگە قاراتىپ كەتتى. سوسىن كوماندا باسشىلارى الەم كۋبوگىنا باراسىڭ دەدى. حوش، دايىندىقتى شىڭداپ تەر توگە باستادىم. وكىنىشكە قاراي، ول جارىستان دا  مەنى شەتتەتىپ كەتتى. سوندا بىرەۋىندە بۋريات بالۋانى سەرگەي زامبالوۆتى الىپ كەتسە، ەكىنشىسىندە الگى سول ۆلاديمير توگۋزوۆكە تاڭداۋ تۇسسە كەرەك. سول جىلدارى ناعىز بابىما كەلە باستاعان شاعىم ەدى. اتتەڭ، ۇلكەن مۇمكىندىكتەن ايىرىپ جىبەردى. اتتەگەن-اي، دەپ جانىمىز كۇيىپ قالا بەردىك. سول كەزدەگى شوۆينيستىك سولاقاي ساياساتتىڭ ىزعارى سپورتتا دا سەزىلىپ تۇرعانى ايداي انىق ەدى.

–رەسەيدىڭ قۇراماسىندا كىللى تاۋ حالقىنىڭ بالۋاندارى سالتانات قۇرىپ كەلەدى. اسىرەسە، داعىستاننىڭ ءاربىر اۋىلىندا جوق دەگەندە ەك-ۇشتەن الەم، وليمپيدا چەمپيوندارى بار دەگەن قاۋەسەت بار. تاۋ حالقى سوندا ءبىزدىڭ قازاقتاردان مىقتى بولعانى ما؟ نەگە ۇلتتىق قۇراماعا كوپ جىلدار ۇزبەي لەگيونەر بالۋاندار تارتىلىپ كەلدى؟ وسىعان ءوزىڭنىڭ كوزقاراسىڭ قالاي؟ بىزگە سىرتتان كەلگەن بالۋاندار كەرەك پە؟

–سول كەزدەرى لەگيونەر بالۋاندار كوپ بولدى. مەن نەگىزى ءوزىم وعان قارسى ەدىم. جوعارىداعى سپورت كوميتەتىنىڭ كەلىسىم، شەشىمدەرىنىڭ ناتيجەسىندە جاسالعان شارالار عوي ول. ءبىز بالۋان بولدىق، كۇرەستىك. ساياساتقا ارالاساتىن ول كەزدە ۋاقىتتا بولمادى. مەنىڭ سالماعىما دا لەگيونەر بالۋانداردى تارتقانى راس. ول كەزدە ءبىرىنشى نومەرلى بالۋان ەدىم. ولاردىڭ ءبىرى ماعان قارسى تۇرا الماسا ءبىرى باسقا سالماققا اۋىسىپ كەتتى. تاۋلىقتاردىڭ بارلىعى ەركىن كۇرەسپەن اۋىزدانعان بالۋاندار عوي. باسەكەلەستىك تاۋلىقتاردا وتە جاقسى. فيزيكالىق تۇرعىدا دا وتە كۇشتى بولعاندىقتان كۇرەسكە تۋا سالا بەيىم بولىپ وسەدى. مەن ءبىزدىڭ قازاق بالالارىن ولاردان ەش كەم دەپ ايتپاس ەدىم. بىزدە كۇرەس قانىمىزدا بار ەمەس پە. ءبىز ءوزىمىزدىڭ قازاق بالۋاندارىن تاربيەلەپ ءوسىرىپ شىعارۋىمىز كەرەك. ول ءۇشىن ارينە، جان-جاقتى كەشەندى جۇمىس جاسالۋ كەرەك. بىزدە ەركىن كۇرەسكە بوكس سياقتى ۇلكەن مەكتەپ كەرەك. قازىر اللاعا شۇكىر ۇلتتىق قۇرامالاردا ءوزىمىزدىڭ قازاق بالۋاندارى تولىپ ءجۇر. لەگيونەرلەر جوقتىڭ قاسى. سونىمەن قاتار، جاتتىقتىرۋشىلاردىڭ بىلىمدەرىن ارتتىراتىن  جاعداي جاساۋ كەرەك دەپ ويلايمىن. كوپ ىزدەنۋ كەرەك. جالپى، سپورت دەگەن دە ۇلكەن عىلىم دەپ بىلەمىن.

–ومىردەگى كۇرەس جولىڭدا الماعان اسۋ جەڭبەگىن جەكپە-جەگىڭ بولماعىنىن بىلەمىز. تەك قانا  وليمپيدا مەن  الەم چەمپيوناتىنىڭ التىن مەدالى بۇيىرماعان ەكەن. وسىعان وكىنىپ، اتتەگەن-اي دەگەن ىشىڭدە ءبىر شەر كەتپەدى مە؟

–ارينە، وكىنىش جۇرەكتىڭ تۇبىندە تۇرىپ قالادى ەكەن. وليمپيادا مەن الەم چەمپيوناتىن ۇتپاعان سوڭ، ارينە، ىشتە ءبىر اتتەگەن-اي دەيتىن وكىنىش قالارى ءسوزسىز. دۇنيەجۇزىندە مەن دەگەن كوشباسشى مىقتى بالۋانداردىڭ بارىمەن كۇرەستىم. نامىستى قولدان بەرمەي، بارىمدى سالىپ كۇرەسىپ بارلىعىندا جەڭدىم. تەك، وليمپيادا مەن الەم جارىسىنىڭ التىن جۇلدەسى بۇيىرماعان ەكەن. دەگەنمەن دە، الەمدىك دەڭگەيدە وتەتىن بايراقتى جارىستاردىڭ بارلىعىن تەگىس ۇتتىم دەپ ايتا الامىن. بولاشاقتا وكشەمدى باسىپ كەلە جاتقان قازاقتىڭ ءبىر جاس ورەنى ەركىن كۇرەستەن وليمپيادا مەن الەم شىڭىن باعىندىرار دەگەن سەنىمدەمىن. قازاقتىڭ جۇرەكتى دە بىلەكتى ۇلدارىنىڭ قاتارى كوپ بولسىن دەپ تىلەيمىن.

–بۇگىنگى جاساپ جاتقان قىزمەتىڭ تۋرالى ايتساڭ؟ ءوزىڭنىڭ جەتپەگەن وليمپيادانىڭ التىن القاسىن الاتىن قازاقتىڭ التىن بالاسىن جاتتىقتىرىپ چەمپيون ەتسەم دەگەن ارمان بار شىعار. باپكەر رەتىندە ءوزىڭدى بايقاپ كوردىڭ بە؟

–قازىرگى تاڭدا الماتى وبلىسى وليمپيادالىق رەزەرۆتەردى دايارلاۋ ورتالىعىنىڭ ديرەكتورى بولىپ قىزمەت اتقارىپ جاتىرمىن. سپورتتىڭ 8 تۇرىنەن 150-دەن استام سپورتشىلار شەبەرلىكتەرىن شىڭداپ جاتىر. مەكتەبىمىزدىڭ جەتىستىكتەرى دە جوق ەمەس. ءبىزدىڭ سپورت مەكتەبىنەن ءتالىم العان تالىمگەرلەر اراسىنان وزىپ شىققاندارى رەسپۋبليكالىق، ازيا، الەم جانە حالىقارىلىق جارىستارعا قاتىسىپ، ولجا سالىپ كەلەدى. كوپشىلىگى قازاقستان قۇرامالارىنىڭ جەيدەسىن كيىپ ونەر كورسەتەدى. كورسەتكىشتەرى دە جامان ەمەس. ال، باپكەر رەتىندە جۇمىس جاساپ جۇرگەن جوقپىن. جالپى، قولدان كەلگەن كومەگىمدە ايامايمىن. «بولار بالانىڭ بەتىن قاقپا، بەل بۋ» دەگەندەي، تالانتتى جاستار بولسا، اقىل-كەڭەسىمدى بەرۋگە اركەز دايىنمىن.

–اۋىل قازاقتىڭ كۇرە تامىرى، اشىتقىسى عوي. تۋعان اۋىلعا ءجيى بارىپ تۇراسىڭ با؟

–اۋىلدا تۋعان-تۋىستار بار. كوپ كورمەسەك ساعىنىپ قالامىز. اۋىلدا تۋىپ وسكەن سوڭ، تۋعان جەرگە ۇزبەي ءجيى بارىپ تۇرامىن. مەن تۋىپ وسكەن اۋىلىمدا كۇرەس ۇيىرمەسى اشىلىپ، وندا تۋعان باۋىرىم جاس جەتكىنشەكتەردى جاتتىقتىرىپ ءجۇر. اۋىلدا تالانتتار جەتەدى عوي. سول قازاقتىڭ قارادومالاق دارىندى ۇل-قىزدارىنىڭ ۋاقىتىن بوس وتكىزبەي سپورتپەن اينالىسۋى قاجەت. «بۇلاق كورسەڭ، كوزىن اش» دەمەكشى، سوندىقتان دا اۋىلعا بارعان سايىن جاس بالۋاندارعا ءوزىمنىڭ تاجىربيەممەن ءبولىسىپ، دەمەۋ، جەبەۋ بەرىپ جاتاتىن كەزدەرىم دە بولادى.

–وتباسىندا قانشا بالا بولدىڭدار؟ اۋلەتتە ءوزىڭنىڭ جولىڭدى قۋىپ شىققان بالۋان بار ما؟

–وتباسىمدا ءۇش ۇل ءوسىرىپ وتىرمىن. جانۇيامنىڭ بەرەكەسىن كىرگىزىپ وتىرعان جارىمنىڭ اتى بۋكەنا. ۇلكەن ۇلىم ءماديار 26-عا كەلسە، ورتانشى ۇلىم داۋلەت 22 جاستا. ال، كەنجەم  سۇلتان 2،5 جاستا. ەكى ۇلىم دا جوعارى وقۋ ورىندارىن تامامداعان. ەكى بالام دا سپورتپەن اينالىسقان. بىراق، كاسىبي دەڭگەيدە جەتىستىكتەرگە جەتكەن جوق. ال، ەندى مەنىڭ جولىمدى  تەك باۋىرلارىمنىڭ بالالارى مەن نەمەرەلەر قۋاتىن سەكىلدى. ولار اقىرىنداپ كۇرەسپەن اينالىسىپ كەلەدى. باستاۋى جامان ەمەس سەكىلدى. ارينە، ءوزىمىزدىڭ تۇقىمنان ءبىر چەمپيون شىقسا دەپ ارماندايمىز عوي. ۋاقىت ءوزى بارىنە تورەشى.

ەركىن كۇرەستەن قازاق جاستارى اراسىنان اسقارالى بيىككە كوتەرلىپ، قازاقستاندى الەمگە تانىتقان بالۋاننىڭ سپورتتاعى جارقىن جولى وسىلاي. ماۋلەن مامىروۆتىڭ ەلىمىزدەگى ەركىن كۇرەس سپورتىندا قالدىرعان جولى قۇس جولىنداي سايراپ جاتىر. ءومىرىن كۇرەسپەن ورنەكتەگەن داڭقتى بالۋاننىڭ ءومىر جولى تۋرالى از-كەم ءسوز تارقاتتىق. ماۋلەندەي دارا تۋعان بالۋاننىڭ كۇرەس ءتاسىلى، جەتكەن جەتىستىكتەرى تۋرالى جاس بۋىنعا كەڭىنەن دارىپتەۋدىڭ ماڭىزى زور دەپ بىلەمىن. ويتكەنى، بۇگىنگى كۇننىڭ بالۋاندارىنا ماۋلەن ساتىمباي ۇلىنداي دارا تۋعان بالۋاننىڭ كۇرەسىنەن ۇيرەنەر جاقتارى جەتەدى. سوندىقتان دا ۇلگى-ونەگە رەتىندە بالۋاننىڭ كۇرەسى تۋرالى مەتوديكالىق وقۋ-جاتتىعۋ كىتاپشالارى شىعارىلىپ، دەرەكتى فيلمدەر ءتۇسىرلىپ  سپورتتان وقۋ-ورىندارىنا ناسيحاتتالىپ جاتسا نۇر ۇستىنە نۇر بولماق ەدى.

 

اقىن ورداباي ۇلى،

الماتى