جەڭىل سالماقتاعى بوكسشىلارعا ءۇمىت ارتامىن – كارىمجان ابدراحمانوۆ

وزبەكستاننىڭ تاشكەنت قالاسىندا بوكستان ەرەسەكتەر اراسىندا ءوتىپ جاتقان الەم چەمپيوناتى قىزا تۇسۋدە. بۇگىن – الەمدىك دودانىڭ ءتورتىنشى كۇنى. ازىرگە بوكسشىلارىمىزدان ساعىندىق توعامباي (80 كگ)، ءساناتالى تولتاەۆ (63،5 كگ)، ايبەك ورالباي (92 كگ) 1/32 فينالداعى العاشقى جەكپە-جەكتەرىندە جەڭىسكە جەتسە، تالعات سىرىمبەتوۆ (60 كگ) ەكىنشى كەزدەسۋىندە قارسىلاسىنان ەسە جىبەرۋگە ءماجبۇر بولدى.

بۇگىن 1/16 فينالدا ءساناتالى تولتاەۆ 63،5 كگ سالماقتا ماۆريكيدىڭ وكىلى ريشارنو كولينمەن قولعاپ تۇيىستىرسە، اسا اۋىر سالماقتاعى قامشىبەك قوڭقاباەۆ رەسەيلىك الەكسەي درونوۆپەن جۇدىرىقتاسادى.

قازىر قازاقستان قۇراماسىنىڭ الەم چەمپيوناتىنداعى جەكپە-جەكتەرى، دۇرمەكتى دوداعا العاش رەت قاتىسىپ جاتقان جاس بوكسشىلارىمىزدىڭ اياقالىسى تۋرالى بوكس ماماندارى دا ويلارىن ايتىپ، پىكىرلەرىن ءبىلدىرىپ جاتىر. ءبارى دە بوكسشىلاردىڭ جانىندا بولسا، اعالىق اقىلدارىن ايتقىسى كەلەدى. ءبارى دە كوگىلدىر ەكراننىڭ الدىنان شىقپاي، دەلەبەسى قوزىپ، جاستارىمىز ءۇشىن جانىن شۇبەرەككە ءتۇيىپ وتىرعاندارىن ايتادى. سولاردىڭ ءبىرى – بوكستان اتى اڭىزعا اينالعان اعا بۋىن وكىلى كارىمجان ابدراحمانوۆ.

كارىمجان بالتاباي ۇلى – ەڭ جەڭىل سالماقتا 1984 – 1990 جىلدار ارالىعىندا كەڭەس وداعىنىڭ قۇرامىندا بولعان بوكسشى. 1985 جىلى ەۋروپا چەمپيوناتىنىڭ قولا جۇلدەگەرى، 1984، 1990 جىلدارى كسرو چەمپيونى اتانعان. كسرو-نىڭ حالىقارالىق دەڭگەيدەگى سپورت شەبەرى، قازاقستان رەسپۋبليكاسىنا ەڭبەگى سىڭگەن جاتتىقتىرۋشى.

بوكس قولعابىن شەگەگە ىلگەننەن كەيىن حالىقارالىق بوكس قاۋىمداستىعىنىڭ (AIBA) حالىقارالىق دارەجەدەگى تورەشىسى، جاتتىقتىرۋشى بولىپ قىزمەت ەتىپ كەلەدى.

— كارىمجان بالتاباي ۇلى، الەم چەمپيوناتىندا ۇلتتىق قۇرامادان كىمدەرگە ءۇمىت ارتاسىز؟

-48، 51، 54، 57 كەلى سالماقتاعى جىگىتتەرگە.

-ءبارى دە جەڭىل سالماقتاعىلار ەكەن. «اۋىر ارتيللەرياعا» وڭاي بولمايدى دەيسىز عوي.

-ءيا، سانجار تاشكەنباي، ساكەن بيبوسىنوۆ، ماحمۇد سابىرحان مەن سەرىك تەمىرجانوۆقا ءۇمىت ارتامىن. جالپى، مەن ءبارىن ءبولىپ-جارىپ ايتقىم كەلمەيدى. 13 بوكسشىنىڭ ءبارى جاقسى. كىمنىڭ باعى جانادى، سول چەمپيون بولادى.

ءبىز بوكسشىلارىمىزدىڭ الەم چەمپيوناتىنا قاتىسىپ جاتقانىنا قۋانامىز. ءبىز كسرو كەزىندە جارىستارعا قاتىستىق. ەندى الەمدىك دودادا جىگىتتەرگە جانكۇيەر بولامىز. ءبارى وزدەرىنىڭ قولىندا. قۇرامادا بولاشاعىنان زور ءۇمىت كۇتتىرەتىن جاستار بار. جەكپە-جەككە شىققاندا سوڭىنا دەيىن كۇرەسۋ كەرەك. رينگتە ءارتۇرلى جاعداي بولادى. «توبەلەستە شىندىق جوق»، دەيدى عوي. الەم چەمپيوناتىنىڭ العاشقى كۇندەرى ءتورت جىگىتىمىز جەڭىسكە جەتتى.

كەشە وكىنىشكە قاراي، تالعات سىرىمبەتوۆ قارسىلاسىنان جەڭىلىپ قالدى.

-بۇل ءبىزدىڭ قۇرامانىڭ ءبىرىنشى جەڭىلىسى بولىپ تۇر عوي. تالعاتتىڭ جەڭىلىسى تۋرالى نە ايتار ەدىڭىز؟

-تالعات «دراچۋن» عوي. توبەلەسىپ بوكستاسادى. شارشى الاڭدا قارسىلاسىن وزىڭە تارتىپ ايقاسۋ كەرەك. العا ۇمتىلىپ، ارتقا شەگىنىپ، بىرگە ۇرۋ كەرەك ەدى. وعان قارسىلاسىن كۇتپەۋ كەرەك ەدى. «ۆسترەچنايا كونتراتاكا» دەيدى عوي. قارسى شابۋىل جاساپ ۇرۋ كەرەك ەدى. ەگەر قارسىلاسىڭ ۇرسا، ونىڭ سوققىسىن كۇتپەي سەن دە ۇرساڭ سوققىڭ تيەدى. ال ەگەر اتىلىپ جۇرسەڭ سوققىڭ دارىمايدى. ەندى باسقا دا بوكسشىلار بار عوي. كورەمىز.

جالپى، مىرزاعالي ايتجانوۆتىڭ كومانداسى مىقتى. جاتتىقتىرۋشىلارى دا مىقتى. ولاردىڭ ءبارى وليمپيادا، الەم، ازيا چەمپيوناتىن كورگەن. مىرزاعاليدىڭ ءوزى وتە تاجىريبەلى جاتتىقتىرۋشى. ءوزى كەزىندە جاستار اراسىندا ەۋروپا چەمپيونى بولعان. حالىقارالىق دەڭگەيدەگى سپورت شەبەرى. ول تالاي جاس جىگىتتەردى جارىستارعا اپاردى. سولاردىڭ باعى جاندى. بوكسشىلارىمىز وليمپيادا، الەم چەمپيونى بولدى. ساپيەۆتىڭ اتىن شىعاردى.

مارات جاقيەۆ – قازاقستاننىڭ بىرنەشە دۇركىن چەمپيونى، كسرو چەمپيوناتىنىڭ جۇلدەگەرى، سپورت شەبەرى. ول كەزىندە كسرو قۇراماسىنىڭ مۇشەسى بولعان. وتە مىقتى بوكسشى بولعان ەدى.

نۇرلان اقۇرپەكوۆ – باقتيار ارتاەۆتى بالا كەزىنەن بوكسقا دايىنداعان مىقتى مامان. كەيىن باقتيار وليمپيادا چەمپيونى بولىپ، «ۆەل باركەر» كۋبوگىن الدى. مەن نۇرلاننىڭ باقتياردى كىشكەنتاي كەزىنەن باستاپ دايىنداعانىن كوردىم.

ال بوكسشىلاردىڭ جەكپە-جەكتەرى تۋرالى كوپ سويلەۋگە بولمايدى. كوز تيەدى.

-سىزدە سونداي جاعداي بولدى ما؟ كوز تيۋ دەگەنگە سەنەسىز بە؟

-مەن ىرىمشىل ەمەسپىن، ءدىندارمىن. بىراق، يسلام ءدىنى قازاق دالاسىنا كەلگەندە حالقىمىزدىڭ سالت-داستۇرىنە، سالت-ساناسىنا كوپ اسەر ەتكەن جوق. مۇسىلمانمىن. ال، كوز تيۋ دەگەن بولادى. بوكستاسقاندا ءارتۇرلى جاعدايدىڭ بولاتىنىن بىلەمىن. كەزىندە جاراقات العانبىز. جەكپە-جەك الدىندا تاماق ءىسىپ، سۋىق ءتيىپ قالاتىن.

بوكستا ۇتساڭ دا ۇتىلساڭ دا تاياق جەيسىڭ. سوندىقتان كىرپىك قاقپاي ءجۇرۋ كەرەك. كوزىڭدى ءبىر ءسات جۇمساڭ قالاي اۋىر سوققىنىڭ الىپ قالعانىڭدى بىلمەي قالاسىڭ. بوكس دەگەن سونداي قاتىگەز سپورت ءتۇرى. رينگتە كوزىڭدى جۇمباي ايقاسۋ كەرەك.

-بۇگىن قامىشىبەك قوڭقاباەۆ شارشى الاڭعا شىعادى ەكەن. ول تۋرالى نە ايتاسىز؟

-قامشىبەككە قيىن بولادى. ونىڭ سالماعىندا باحودير جالولوۆ بار عوي. قامشىبەك كەزىندە جالولوۆتى ۇتىپ جۇرگەن. ال قازىر باحودير مىقتى. دەنەسى قاتايعان. ول وليمپيادا، الەم چەمپيونى بولعاننان كەيىن ءتىپتى، كۇشەيىپ كەتتى. اتتەڭ، قازاقتان اۋىر سالماقتاعى ءبىر سپورتشى الەم چەمپيونى بولا الماي ءجۇر. بارلىق سپورتتى ايتامىن. قاجىمۇقان اتامىزدان كەيىن ءالى ەشكىم الەم چەمپيونى بولعان ەمەس. قاجىمۇقاننىڭ دەڭگەيىنە ءالى جەتە الماي كەلەمىز. بوكستا مۇحتارحان دىلدابەكوۆ بولىپ ەدى. ونىڭ ءوزى وليمپيادانىڭ كۇمىس جۇلدەسىن الدى. ماعان وسى چەمپيوناتتا 92 كەلى سالماقتاعى ايبەك ورالبايدىڭ بوكسى ۇناپ وتىر. ءتىل-كوزىمىز تاسقا، ءبىراز جەرگە باراتىن سياقتى.

ءيا، بۇگىن درونوۆپەن بوكستاسادى. درونوۆ تا وڭاي شاعىلاتىن جاڭعاق ەمەس. بيىلعى چەمپيوناتقا رەسەي جاقسى دايىندالىپ كەلگەن سياقتى. ولار چەمپيوناتقا وليمپيادا، الەم چەمپيونى بولعان ادامدارىن اپارىپتى دەگەندى ەستىپ جاتىرمىن. IBA پرەزيدەنتى كرەملەۆ ءبارىن اپارىپتى. لەبزياك بارعان ەكەن. الەكساندر لەبزياكتى ءوزىڭ بىلەسىڭ، 2000 جىلعى وليمپيادا چەمپيونى، الەم چەمپيونى، ەكى دۇركىن ەۋروپا چەمپيونى. ودان باسقا دا اتاقتى بوكسشىلاردى اپارعان. قازىر ولار ۇلتتىق قۇرامانىڭ جانىنان تابىلىپ، اقىل-كەڭەستەرىن بەرىپ جاتىر. بوكسشىعا سولاردىڭ اقىل-كەڭەستەرىن تىڭداپ، قولداۋىن سەزىنسە بۇدان ارتىق نە كەرەك؟!

ەندى الەم چەمپيوناتىنان جاقسىلىق كۇتەمىز. جارىسقا كۋبالىقتار دا مىقتى قۇرامىن اكەلگەن ەكەن. ال وزبەكستان بۇرىننان مىقتى كوماندا. وزبەكستاننىڭ بوكس مەكتەبى بىزدەن بۇرىن اشىلعان. مەن كەزىندە تالاي وزبەك بوكسشىلارىمەن كەزدەستىم. بەت قاراتپايتىنمىن. ولار بەسىنشى بۇرىشتى ىزدەيتىن. 100 رەت تۋرنيككە تارتىلاتىنمىن، 500 رەت كەۋدەنى جەردەن كوتەرەتىنمىن. ءبىزدىڭ كەزىمىزدە سەرىك قوناقباەۆ، ۆيكتور دەميانەنكو، ۆالەري راچكوۆ سياقتى تالانتتى بوكسشىلار بولدى. قازاق بوكسقا سەرىك كەرىمبەك ۇلىنىڭ ارقاسىندا باردى عوي دەپ ويلايمىن. سەرىك قوناقباەۆ بولماعاندا ءبىزدىڭ بوكسىمىز كەنجە قالۋشى ەدى. وسى اعالارىمىزعا تالاي جاستار ەلىكتەپ، وليمپيادا، الەم، ازيا چەمپيونى اتاندى. «ۆەل باركەر» كۋبوگىن الدى.

-وتكەن جولى اسىلبەك قيلىموۆ اعامىزبەن سويلەسكەندە بوكستا كلينچتى الىپ تاستاپ، قولعاپتى وزگەرتۋ كەرەك دەپ ەدى. ءسىز دە سولاي ويلايسىز با؟

-ءيا، دۇرىس ايتادى. كلينچتىڭ كەرەگى جوق. قولعاپتى دا وزگەرتۋ كەرەك. ءبىزدىڭ كەزىمىزدە قولعاپتى اتتىڭ قۇيرىعىنان جاسايتىن. ول جەڭىل بولاتىن. سونداي قولعاپپەن قارسىلاستىڭ ەسىن تاڭدىرىپ جىبەرۋگە بولادى. ال قازىرگى قولعاپتار جىرتىلىپ كەتەدى.

بوكستىڭ ەرەجەسى ەشقاشان وزگەرمەيدى. بىراق سوققىلاردى وزگەرتۋگە بولادى. ءبىزدىڭ الەم چەمپيوناتىنا بارعان بوكسشىلارىمىزدىڭ ءبارى جاقسى. سولارعا سەنەمىز. جانكۇيەر بولامىز. ەندى ماڭدايعا جازىلعان تاعدىر دەگەن بار. تاعدىر نە جازسا سول بولادى. قازىر تاقىمىمىزدى قىسىپ وتىرمىز. مەن مىنا بوكسشى چەمپيون بولادى، مىنا جىگىت جۇلدە الادى دەپ ەرتە ايتقىم كەلمەيدى. ويتكەنى، ءتىل، كوز دەگەن بار.  ءتىل-كوزدەن ساقتاسا، جىگىتتەر ءبىراز جەرگە بارادى.

-اڭگىمەڭىزگە راحمەت!

اڭگىمەلەسكە داستان كەنجالين،

استانا