Jeńil salmaqtaǵy boksshylarǵa úmit artamyn – Kárimjan Abdrahmanov

О́zbekstannyń Tashkent qalasynda bokstan eresekter arasynda ótip jatqan álem chempıonaty qyza túsýde. Búgin – álemdik dodanyń tórtinshi kúni. Ázirge boksshylarymyzdan Saǵyndyq Toǵambaı (80 kg), Sanatáli Tóltaev (63,5 kg), Aıbek Oralbaı (92 kg) 1/32 fınaldaǵy alǵashqy jekpe-jekterinde jeńiske jetse, Talǵat Syrymbetov (60 kg) ekinshi kezdesýinde qarsylasynan ese jiberýge májbúr boldy.

Búgin 1/16 fınalda Sanatáli Tóltaev 63,5 kg salmaqta Mavrıkııdiń ókili Rısharno Kolınmen qolǵap túıistirse, asa aýyr salmaqtaǵy Qamshybek Qońqabaev reseılik Alekseı Dronovpen judyryqtasady.

Qazir Qazaqstan quramasynyń álem chempıonatyndaǵy jekpe-jekteri, dúrmekti dodaǵa alǵash ret qatysyp jatqan jas boksshylarymyzdyń aıaqalysy týraly boks mamandary da oılaryn aıtyp, pikirlerin bildirip jatyr. Bári de boksshylardyń janynda bolsa, aǵalyq aqyldaryn aıtqysy keledi. Bári de kógildir ekrannyń aldynan shyqpaı, delebesi qozyp, jastarymyz úshin janyn shúberekke túıip otyrǵandaryn aıtady. Solardyń biri – bokstan aty ańyzǵa aınalǵan aǵa býyn ókili Kárimjan Abdrahmanov.

Kárimjan Baltabaıuly – eń jeńil salmaqta 1984 – 1990 jyldar aralyǵynda Keńes Odaǵynyń quramynda bolǵan boksshy. 1985 jyly Eýropa chempıonatynyń qola júldegeri, 1984, 1990 jyldary KSRO chempıony atanǵan. KSRO-nyń halyqaralyq deńgeıdegi sport sheberi, Qazaqstan Respýblıkasyna eńbegi sińgen jattyqtyrýshy.

Boks qolǵabyn shegege ilgennen keıin Halyqaralyq boks qaýymdastyǵynyń (AIBA) halyqaralyq dárejedegi tóreshisi, jattyqtyrýshy bolyp qyzmet etip keledi.

— Kárimjan Baltabaıuly, álem chempıonatynda ulttyq quramadan kimderge úmit artasyz?

-48, 51, 54, 57 keli salmaqtaǵy jigitterge.

-Bári de jeńil salmaqtaǵylar eken. «Aýyr artıllerııaǵa» ońaı bolmaıdy deısiz ǵoı.

-Iá, Sanjar Táshkenbaı, Sáken Bıbosynov, Mahmud Sabyrhan men Serik Temirjanovqa úmit artamyn. Jalpy, men bárin bólip-jaryp aıtqym kelmeıdi. 13 boksshynyń bári jaqsy. Kimniń baǵy janady, sol chempıon bolady.

Biz boksshylarymyzdyń álem chempıonatyna qatysyp jatqanyna qýanamyz. Biz KSRO kezinde jarystarǵa qatystyq. Endi álemdik dodada jigitterge jankúıer bolamyz. Bári ózderiniń qolynda. Quramada bolashaǵynan zor úmit kúttiretin jastar bar. Jekpe-jekke shyqqanda sońyna deıin kúresý kerek. Rıngte ártúrli jaǵdaı bolady. «Tóbeleste shyndyq joq», deıdi ǵoı. Álem chempıonatynyń alǵashqy kúnderi tórt jigitimiz jeńiske jetti.

Keshe ókinishke qaraı, Talǵat Syrymbetov qarsylasynan jeńilip qaldy.

-Bul bizdiń quramanyń birinshi jeńilisi bolyp tur ǵoı. Talǵattyń jeńilisi týraly ne aıtar edińiz?

-Talǵat «drachýn» ǵoı. Tóbelesip bokstasady. Sharshy alańda qarsylasyn ózińe tartyp aıqasý kerek. Alǵa umtylyp, artqa sheginip, birge urý kerek edi. Oǵan qarsylasyn kútpeý kerek edi. «Vstrechnaıa kontrataka» deıdi ǵoı. Qarsy shabýyl jasap urý kerek edi. Eger qarsylasyń ursa, onyń soqqysyn kútpeı sen de ursań soqqyń tıedi. Al eger atylyp júrseń soqqyń darymaıdy. Endi basqa da boksshylar bar ǵoı. Kóremiz.

Jalpy, Myrzaǵalı Aıtjanovtyń komandasy myqty. Jattyqtyrýshylary da myqty. Olardyń bári Olımpıada, álem, Azııa chempıonatyn kórgen. Myrzaǵalıdyń ózi óte tájirıbeli jattyqtyrýshy. О́zi kezinde jastar arasynda Eýropa chempıony bolǵan. Halyqaralyq deńgeıdegi sport sheberi. Ol talaı jas jigitterdi jarystarǵa apardy. Solardyń baǵy jandy. Boksshylarymyz Olımpıada, álem chempıony boldy. Sápıevtiń atyn shyǵardy.

Marat Jaqıev – Qazaqstannyń birneshe dúrkin chempıony, KSRO chempıonatynyń júldegeri, sport sheberi. Ol kezinde KSRO quramasynyń múshesi bolǵan. О́te myqty boksshy bolǵan edi.

Nurlan Aqúrpekov – Baqtııar Artaevty bala kezinen boksqa daıyndaǵan myqty maman. Keıin Baqtııar Olımpıada chempıony bolyp, «Vel Barker» kýbogyn aldy. Men Nurlannyń Baqtııardy kishkentaı kezinen bastap daıyndaǵanyn kórdim.

Al boksshylardyń jekpe-jekteri týraly kóp sóıleýge bolmaıdy. Kóz tıedi.

-Sizde sondaı jaǵdaı boldy ma? Kóz tııý degenge senesiz be?

-Men yrymshyl emespin, dindarmyn. Biraq, Islam dini qazaq dalasyna kelgende halqymyzdyń salt-dástúrine, salt-sanasyna kóp áser etken joq. Musylmanmyn. Al, kóz tııý degen bolady. Bokstasqanda ártúrli jaǵdaıdyń bolatynyn bilemin. Kezinde jaraqat alǵanbyz. Jekpe-jek aldynda tamaq isip, sýyq tıip qalatyn.

Boksta utsań da utylsań da taıaq jeısiń. Sondyqtan kirpik qaqpaı júrý kerek. Kózińdi bir sát jumsań qalaı aýyr soqqynyń alyp qalǵanyńdy bilmeı qalasyń. Boks degen sondaı qatygez sport túri. Rıngte kózińdi jumbaı aıqasý kerek.

-Búgin Qamyshybek Qońqabaev sharshy alańǵa shyǵady eken. Ol týraly ne aıtasyz?

-Qamshybekke qıyn bolady. Onyń salmaǵynda Bahodır Jalolov bar ǵoı. Qamshybek kezinde Jalolovty utyp júrgen. Al qazir Bahodır myqty. Denesi qataıǵan. Ol Olımpıada, álem chempıony bolǵannan keıin tipti, kúsheıip ketti. Átteń, qazaqtan aýyr salmaqtaǵy bir sportshy álem chempıony bola almaı júr. Barlyq sportty aıtamyn. Qajymuqan atamyzdan keıin áli eshkim álem chempıony bolǵan emes. Qajymuqannyń deńgeıine áli jete almaı kelemiz. Boksta Muhtarhan Dildábekov bolyp edi. Onyń ózi Olımpıadanyń kúmis júldesin aldy. Maǵan osy chempıonatta 92 keli salmaqtaǵy Aıbek Oralbaıdyń boksy unap otyr. Til-kózimiz tasqa, biraz jerge baratyn sııaqty.

Iá, búgin Dronovpen bokstasady. Dronov ta ońaı shaǵylatyn jańǵaq emes. Bıylǵy chempıonatqa Reseı jaqsy daıyndalyp kelgen sııaqty. Olar chempıonatqa Olımpıada, álem chempıony bolǵan adamdaryn aparypty degendi estip jatyrmyn. IBA prezıdenti Kremlev bárin aparypty. Lebzıak barǵan eken. Aleksandr Lebzıakty óziń bilesiń, 2000 jylǵy Olımpıada chempıony, álem chempıony, eki dúrkin Eýropa chempıony. Odan basqa da ataqty boksshylardy aparǵan. Qazir olar ulttyq quramanyń janynan tabylyp, aqyl-keńesterin berip jatyr. Boksshyǵa solardyń aqyl-keńesterin tyńdap, qoldaýyn sezinse budan artyq ne kerek?!

Endi álem chempıonatynan jaqsylyq kútemiz. Jarysqa kýbalyqtar da myqty quramyn ákelgen eken. Al О́zbekstan burynnan myqty komanda. О́zbekstannyń boks mektebi bizden buryn ashylǵan. Men kezinde talaı ózbek boksshylarymen kezdestim. Bet qaratpaıtynmyn. Olar besinshi buryshty izdeıtin. 100 ret týrnıkke tartylatynmyn, 500 ret keýdeni jerden kóteretinmin. Bizdiń kezimizde Serik Qonaqbaev, Vıktor Demıanenko, Valerıı Rachkov sııaqty talantty boksshylar boldy. Qazaq boksqa Serik Kerimbekulynyń arqasynda bardy ǵoı dep oılaımyn. Serik Qonaqbaev bolmaǵanda bizdiń boksymyz kenje qalýshy edi. Osy aǵalarymyzǵa talaı jastar eliktep, Olımpıada, álem, Azııa chempıony atandy. «Vel Barker» kýbogyn aldy.

-О́tken joly Asylbek Qılymov aǵamyzben sóıleskende boksta klınchty alyp tastap, qolǵapty ózgertý kerek dep edi. Siz de solaı oılaısyz ba?

-Iá, durys aıtady. Klınchtyń keregi joq. Qolǵapty da ózgertý kerek. Bizdiń kezimizde qolǵapty attyń quıryǵynan jasaıtyn. Ol jeńil bolatyn. Sondaı qolǵappen qarsylastyń esin tańdyryp jiberýge bolady. Al qazirgi qolǵaptar jyrtylyp ketedi.

Bokstyń erejesi eshqashan ózgermeıdi. Biraq soqqylardy ózgertýge bolady. Bizdiń álem chempıonatyna barǵan boksshylarymyzdyń bári jaqsy. Solarǵa senemiz. Jankúıer bolamyz. Endi mańdaıǵa jazylǵan taǵdyr degen bar. Taǵdyr ne jazsa sol bolady. Qazir taqymymyzdy qysyp otyrmyz. Men myna boksshy chempıon bolady, myna jigit júlde alady dep erte aıtqym kelmeıdi. О́ıtkeni, til, kóz degen bar.  Til-kózden saqtasa, jigitter biraz jerge barady.

-Áńgimeńizge rahmet!

Áńgimeleske Dastan KENJALIN,

ASTANA