دەنساۋلىق – زور بايلىق

STADA كومپانياسى جىل سايىن دەنساۋلىق ساقتاۋ ماسەلەسى بويىنشا قوعامدىق پىكىردى زەرتتەيتىن حالىقارالىق STADA Health Report ەسەبىنىڭ ناتيجەسىن ۇسىندى.

زەرتتەۋدە ءتۇرلى ەل ازاماتتارىنىڭ كەڭ اۋقىمدى كوزقاراسى كورىنىس تاپقان، ونداعى دەرەكتەر حالىقتىڭ ءوز دەنساۋلىعىنا قاتىستى ىنتاسى مەن مىنەز-قۇلقىن، فارماتسەۆتيكا جانە مەديتسينالىق ساۋات دەڭگەيىن، سونداي-اق دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسىنداعى زاماناۋي ترەندتەردى تەرەڭ تۇسىنۋگە كومەكتەسەدى. بۇل STADA Health Report ءوز سالاسى بويىنشا ءىرى حالىقارالىق زەرتتەۋ ەكەنىن كورسەتەدى.

بيىل زەرتتەۋ باتىس جانە شىعىس ەۋروپا مەن ورتالىق ازيانىڭ 22 ەلىندە جۇرگىزىلدى. رەسپوندەنتتەرگە فيزيكالىق جانە مەنتالدىق دەنساۋلىق، پروفيلاكتيكا، ازاماتتاردىڭ ۇلتتىق دەنساۋلىق ساقتاۋ جۇيەسىنىڭ جۇمىسىنا قاناعاتتانۋ دەڭگەيى، دارىگەرلەر مەن فارماتسەۆتەرگە دەگەن سەنىمى تۋرالى 30-دان استام سۇراققا جاۋاپ بەرۋ ۇسىنىلدى. قازاقستاندا بۇل زەرتتەۋ ءتورتىنشى جىل قاتارىنان ءجۇرىپ جاتىر; وزبەكستان ساۋالناماعا بيىل ءۇشىنشى رەت قاتىستى.

STADA Health Report ناتيجەسىنە تۇسىنىكتەمە بەرگەن كومپانيا زەرتتەۋگە قاتىسقان ەلدەردىڭ بارلىعىنا دەرلىك ورتاق تەندەنتسيا بار دەپ وتىر: حالىق دەنساۋلىعىنا مەيلىنشە سانالى تۇردە كۇتىم جاساي باستادى، بەلسەندى قوزعالىس پەن ۇيلەستىرىلگەن تاماقتانۋدى تاڭدايدى، پايدالى داعدىلاردى ادەتكە اينالدىرۋعا تىرىسادى. دەگەنمەن، دەنساۋلىق ساقتاۋ جۇيەسىنىڭ ساپاسىنا قاناعاتتانۋ دەڭگەيى ءالى دە ويداعىداي ەمەس، مەنتالدىق قولداۋ جونىنەن شەكتەۋلەر بار.

2024 جىلمەن سالىستىرساق، بىلتىر قازاقستاندا دەنساۋلىق ساقتاۋ جۇيەسىنىڭ جۇمىسىنا كوڭىلى تولاتىنداردىڭ ۇلەسى 28% عانا بولسا، 2025 جىلى سىني باعا بەرۋ ءبىرشاما تومەندەگەنى تىركەلدى، ال جۇيەگە كوڭىلى تولاتىنداردىڭ ۇلەسى 36%-عا جەتتى. بۇل دەنساۋلىق ساقتاۋ جۇيەسىنە قاتىستى جاعىمدى قوزعالىس باستالعانىن جانە قوعامنىڭ ءارى قاراي دا جاعىمدى وزگەرىس كۇتەتىنىن كورسەتەدى.

«STADA قازاقستان» باس ديرەكتورى ناتاليا گاريپوۆا اتاپ وتكەندەي، STADA Health Report ناتيجەسىندە الىنعان دەرەكتەر كومپانياعا ناۋقاستار مەن مەديتسينا قىزمەتكەرلەرىنىڭ تالابىنا دۇرىس جاۋاپ بەرۋگە، سەنىمدى سەرىكتەس رەتىندە ادام دەنساۋلىعىنا قامقورلىق جاساۋ دەگەن كومپانيا ميسسياسىنا تولىقتاي ساي بولۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. «پروفيلاكتيكا — وتە وزەكتى تاقىرىپتىڭ ءبىرى. قازاقستاندىقتاردىڭ 10%-ى عانا ۇسىنىلعان تەكسەرۋدىڭ بارىنەن وتەدى. ال تۇراقتى پروفيلاكتيكالىق تەكسەرۋ نەمەسە چەكاپ دەگەنىمىز — ءوز دەنساۋلىعىڭنىڭ جاي-كۇيىنەن حاباردار بولىپ وتىرۋ، دامۋدى كورۋ، ىقتيمال قيىندىقتارعا دەر كەزىندە نازار اۋدارۋ، سول ارقىلى بەلسەندى ءومىر ءسۇرۋدى ۇزارتۋ ءتاسىلى. ازاماتتارعا  پروفيلاكتيكالىق تەكسەرۋدىڭ ماڭىزى تۋرالى جەتكىلىكتى اقپارات بەرۋ، تەكسەرۋدىڭ اشىقتىعىن جەتىلدىرۋ جانە ناۋقاستاردىڭ سەنىمىن نىعايتۋ ماڭىزدى دەپ سانايمىن»، — دەيدى ناتاليا گاريپوۆا.

STADA Health Report 2025 ءتورت جىلعا سوزىلعان قۇلدىراۋدان كەيىن وڭ باعا بەرۋ ۇلەسى ارتقانىن كورسەتىپ وتىر: جاھاندىق ەسەپكە قاتىسقان رەسپوندەنتتەردىڭ 58%-ى دەنساۋلىق ساقتاۋ جۇيەسىنىڭ ساپاسىنا كوڭىلى تولاتىنىن مالىمدەدى. بۇل 2024 جىلمەن سالىستىرعاندا 2%-عا جوعارى جانە جاعىمدى قۇرىلىمدىق وزگەرىستەردەن نەمەسە قابىلداۋدىڭ وزگەرۋىنەن حابار بەرۋى مۇمكىن. الايدا پاندەمياعا دەيىنگى مەرزىممەن، ياعني 2020 جىلمەن (74%) سالىستىرعاندا، كورسەتكىشتەر ءالى دە مەيلىنشە تومەن بولىپ قالىپ وتىر. قازاقستاندا رەسپوندەنتتەردىڭ 36%-ى عانا دەنساۋلىق ساقتاۋ جۇيەسىنىڭ جۇمىسىن وڭ باعالايدى جانە 29%-ى ونى ادىلەتتى دەپ سانايدى. ساراپشىلار قابىلداۋ ادامنىڭ الەۋمەتتىك مارتەبەسى مەن قارجىلىق جاعدايىنا بايلانىستى ەكەنىن ايتادى: مەيلىنشە دەنساۋلىق ساقتاۋ جۇيەسىنىڭ قولداۋىنا ءزارۋ ادامدار بارىنەن كوپ كوڭىلى قالعاندار قاتارىندا. ماسەلەن، قازاقستاندا ءال-اۋقاتى جوعارى رەسپوندەنتتەردىڭ 42%-ى جۇيەنىڭ جۇمىسىن وڭ باعالاسا، ماتەريالدىق قيىندىقپەن بەتپە-بەت كەلىپ جۇرگەندەردىڭ 26%-ى عانا وڭ باعا بەرگەن. قازاقستاندىقتاردىڭ ءوز دەنساۋلىعىن باعالاۋ دەرەكتەرى دە تابىس دەڭگەيىنە قاراي قاتتى الشاق ء(ال-اۋقاتى جاقسى رەسپوندەنتتەردىڭ 42%-ى قاناعاتتاناتىنىن ايتسا، قارجىلىق قيىندىعى بار جانداردىڭ 14%-ى عانا كوڭىلى تولاتىنىن ايتقان)، پسيحوەموتسيالىق جاعدايىنا بايلانىستى الشاقتىق تا وسىنداي (سايكەسىنشە 38% جانە 16%).

دەنساۋلىق ساقتاۋ جۇيەسىنە قاناعاتتانۋ دەڭگەيىنىڭ تومەندەۋى جالپى STADA Health Report 2025 زەرتتەۋىنە قاتىسقان ەلدەردىڭ ازاماتتارىنا ۇلتتىق دەنساۋلىق ساقتاۋ جۇيەسىنىڭ سىن ساعاتى تۋعاندا جەدەل ارەكەت ەتە الۋىنا كۇمانمەن قاراۋىنا الىپ كەلەدى. ورتا ەسەپپەن رەسپوندەنتتەردىڭ 58%-ى قاتەرلى دەرتكە شالدىققان جاعدايدا جۇيە قامقورلىق جاسايدى دەپ سانايدى، ايتسە دە مەملەكەتكە ءسوزسىز سەنەتىندەردىڭ ۇلەسى 15% عانا. قازاقستاندا سەنىم دەڭگەيى جاھاندىق كورسەتكىشتەن كوپ تومەن: رەسپوندەنتتەردىڭ 38%-ى عانا جۇيەگە سەنەتىنىن ايتسا، سونىڭ ىشىندە 8%-ى عانا تولىقتاي سەنىمدى. ەموتسيالىق قيىندىقپەن بەتپە-بەت كەلىپ وتىرعان نەمەسە ەكونوميكالىق تۇراقسىزدىق جاعدايىنداعى ازاماتتار ونسىز دا جۇكتەمەسى كوپ دەنساۋلىق ساقتاۋ جۇيەسىندە ەلەۋسىز قالىپ قويۋدان قاۋىپتەنەدى.

دەنساۋلىق ساقتاۋ جۇيەسىنە قاتىستى مۇنداي كۇمان قازاقستاندىق رەسپوندەنتتەردىڭ مەديتسينا قىزمەتكەرلەرىنە جوعارى سەنىم ارتۋىنا كەدەرگى ەمەس. ءبىرىنشى ورىندا عالىمدار تۇر، ولارعا زەرتتەۋگە قاتىسۋشىلاردىڭ 51%-ى سەنىم ارتادى، 47%-ى جالپى تاجىريبە دارىگەرلەرىنە سەنەتىنىن ايتسا، 43%-ى فارماتسەۆتەرگە سەنەدى. باسقا مەديتسينا قىزمەتكەرلەرىنە سەنەتىندەردىڭ ۇلەسى — 32%. سالىستىرۋ ءۇشىن ايتساق، جاھاندىق زەرتتەۋدە جالپى تاجىريبە دارىگەرلەرىنە مەيلىنشە سەنىم ارتادى (69%)، ودان كەيىنگى ورىندا باسقا مەديتسينا قىزمەتكەرلەرى (61%) مەن فارماتسەۆتەر (58%) تۇر. قازاقستاندا باسقا ەلدەردەن گورى مەديتسينا ماسەلەسى بويىنشا ىزدەۋ جۇيەسى بەرەتىن اقپاراتقا سەنىم ارتاتىندار كوبىرەك (33% جانە 20%)، ال دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسىنداعى بلوگەرلەر مەن پىكىر قالىپتاستىرۋشىلارعا دەگەن سەنىم شامامەن ەۋروپاداعىداي (سايكەسىنشە 10% جانە 11%).

جوعارىدا ايتىپ وتكەنىمىزدەي، قازاقستاندىقتار پروفيلاكتيكالىق تەكسەرۋدىڭ ءمانىن جەتكىلىكتى تۇسىنبەيدى: 58%-ى پروفتەكسەرۋدەن مۇلدەم وتپەيدى (جاھاندىق كورسەتكىش 34%)، 32%-ى جەكەلەگەن تەكسەرۋلەردەن وتەدى، قولدانىستاعى بارلىق تەكسەرۋدەن وتەتىندەردىڭ ۇلەسى 10% عانا. 2023 جىلمەن سالىستىرعاندا جاعداي ايتارلىقتاي وزگەرمەگەن: ول كەزدە قازاقستاننان قاتىسقان رەسپوندەنتتەردىڭ 9%-ى بارلىق تەكسەرۋدەن، 34%-ى كەيبىرىنەن وتەتىنىن، ال 57%-ى بىردە-ءبىر پروفيلاكتيكالىق تەكسەرۋدەن وتپەگەنىن مالىمدەگەن. رەسپوندەنتتەردىڭ 40%-ى عانا ءوزىنىڭ فيزيكالىق دەنساۋلىعىن جاقسى نەمەسە وتە جاقسى دەپ باعالايدى (ەۋروپاداعى ورتاشا كورسەتكىش 56%). پروفيلاكتيكادان باس تارتۋدىڭ نەگىزگى سەبەبى سۋبەكتيۆتى كەدەرگىلەر: 27%-ى ءوزىن جاقسى سەزىنگەن جاعدايدا تەكسەرۋدەن ءوتۋدىڭ قاجەتى جوق دەپ سانايدى، 25%-ى قانداي تەكسەرۋدەن ءوتۋ قاجەت ەكەنىن بىلمەيدى، 22%-ى قولدانىستاعى تەكسەرۋلەر مەن ودان قالاي وتەتىنى تۋرالى بىلمەيدى. 19%-ى پروفيلاكتيكانى تىم قىمبات دەپ سانايدى، سونىمەن بىرگە ونداي تەكسەرۋدەن وتۋگە ۋاقىتى جوق ەكەنىن ايتادى. بۇل دەرەكتەر اعارتۋ جانە ەسكە سالۋ جۇيەسىن قولعا الۋ، سكرينينگتەردىڭ قولجەتىمدى بولۋىن ارتتىرۋ جانە دارىگەرلەر تاراپىنان ىنتالاندىرۋ قاجەتتىگىن كورسەتەدى. مادەنيەت قالىپتاستىرۋعا كەشەندى جانە جۇيەلى قولداۋ بولمايىنشا، ەلدە تۇراقتى تەكسەرۋدىڭ تيىمدىلىگى تومەن بولىپ قالا بەرەدى.

قازاقستاندىقتاردىڭ 65%-ى دەنساۋلىق ماسەلەسىندە جي-مەن ءوزارا بايلانىسقا تۇسۋگە دايىن. 44%-ى كەڭەس الۋعا دايىن، 15%-ى ەكىنشى پىكىر رەتىندە پايدالانادى، 6%-ى مۇنداي فورماتتاعى بايلانىسقا قىزىعاتىنىن اشىق كورسەتىپ وتىر. الايدا 59%-ى مۇنداي ۇسىنىستاردىڭ دالدىگىنە كۇمانمەن قارايدى. دارىحاناعا كوبىنەسە شۇعىل ءدارى-دارمەك ساتىپ الۋ قاجەت بولعاندا (44%)، كەڭەس كەرەك بولعاندا (32%) جانە ءدارىحانالار امبەباپ ءارى قولايلى بولعاندىقتان (39%) بارادى.

قازاقستاندىقتاردىڭ 94%-ى سالاۋاتتى ءومىر سالتىنا ۇمتىلادى، بىراق ءىس جۇزىندە 45%-ى عانا ۇستانادى. 83%-ى ۇيلەستىرىلگەن تاماقتانۋدىڭ پايداسىنا سەنەدى دە، 50%-ى عانا ءىس جۇزىندە ۇستانادى. 71%-ى ەڭ باستى موتيۆاتسيا دەنساۋلىقتى كۇتۋ دەسە، 44%-ى دۇرىس تاماقتانۋدى قاداعالايدى، 38%-ى دارۋمەندەر ىشەدى، 34%-ى سپورتپەن اينالىسادى. 27%-ى ەشقانداي شارا قولدانبايدى، 28%-ى ارتىق تاماقتانادى، ال 45%-ى الەۋمەتتىك جەلىگە قاتتى تاۋەلدى ەكەنىن مويىندايدى.

59%-ى مەنتالدىق دەنساۋلىعىن جاقسى دەپ سانايدى (2024 ج. — 63 %)، 36%-ى ەموتسياسىن باسقارۋدا قيىندىعى بار ەكەنىن ايتادى، 75%-ى جۇمىستان قاشىپ ءجۇرمىن دەيدى. رەسپوندەنتتەردىڭ 61%-ى يكەمدى جۇمىس كەستەسىنىڭ كومەگى بولاتىنىنا سەنىمدى، الايدا مۇنداي مۇمكىندىگى بار جانداردىڭ ۇلەسى 37% عانا (الەمدە 43%).

قورىتا ايتقاندا، STADA Health Report 2025 قازاقستان تۇرعىندارى سالاۋاتتى ءومىر سالتىن ۇستانۋعا مەيلىنشە نازار اۋداراتىنىن، بىراق ءالى دە پروفيلاكتيكانىڭ ماڭىزىن جەتكىلىكتى تۇسىنبەيتىنىن جانە بىرقاتار كەدەرگىگە، اتاپ ايتقاندا، ءوزىنىڭ سالاۋاتتى ءومىر سالتىن ۇستانۋعا دايىن بولماۋى مەن ونىڭ قىمباتتىعىنان باستاپ، دەنساۋلىق ساقتاۋ جۇيەسىنە دەگەن سەنىمسىزدىككە دەيىنگى كەدەرگىگە كەز بولىپ وتىرعانىن كورسەتىپ وتىر. قازاقستاندا دەنساۋلىق ساقتاۋ جۇيەسىنىڭ جۇمىسىن جاقسارتۋعا قوعامنىڭ سۇرانىسى بار، قازىرگى تۇيتكىلدى ماسەلەلەردى ءتۇسىنۋ دە بايقالادى، سوندىقتان تاياۋ جىلدارى جاعدايدى جاقسارتۋ باعىتىندا جوسپارلى جۇمىستى قولعا الۋ قاجەت.

سالتانات قاجىكەن،

الماتى