Densaýlyq – zor baılyq

STADA kompanııasy jyl saıyn densaýlyq saqtaý máselesi boıynsha qoǵamdyq pikirdi zertteıtin halyqaralyq STADA Health Report esebiniń nátıjesin usyndy.

Zertteýde túrli el azamattarynyń keń aýqymdy kózqarasy kórinis tapqan, ondaǵy derekter halyqtyń óz densaýlyǵyna qatysty yntasy men minez-qulqyn, farmaevtıka jáne medıınalyq saýat deńgeıin, sondaı-aq densaýlyq saqtaý salasyndaǵy zamanaýı trendterdi tereń túsinýge kómektesedi. Bul STADA Health Report óz salasy boıynsha iri halyqaralyq zertteý ekenin kórsetedi.

Bıyl zertteý Batys jáne Shyǵys Eýropa men Ortalyq Azııanyń 22 elinde júrgizildi. Respondentterge fızıkalyq jáne mentaldyq densaýlyq, profılaktıka, azamattardyń ulttyq densaýlyq saqtaý júıesiniń jumysyna qanaǵattaný deńgeıi, dárigerler men farmaevterge degen senimi týraly 30-dan astam suraqqa jaýap berý usynyldy. Qazaqstanda bul zertteý tórtinshi jyl qatarynan júrip jatyr; О́zbekstan saýalnamaǵa bıyl úshinshi ret qatysty.

STADA Health Report nátıjesine túsinikteme bergen kompanııa zertteýge qatysqan elderdiń barlyǵyna derlik ortaq tendenııa bar dep otyr: halyq densaýlyǵyna meılinshe sanaly túrde kútim jasaı bastady, belsendi qozǵalys pen úılestirilgen tamaqtanýdy tańdaıdy, paıdaly daǵdylardy ádetke aınaldyrýǵa tyrysady. Degenmen, densaýlyq saqtaý júıesiniń sapasyna qanaǵattaný deńgeıi áli de oıdaǵydaı emes, mentaldyq qoldaý jóninen shekteýler bar.

2024 jylmen salystyrsaq, byltyr Qazaqstanda densaýlyq saqtaý júıesiniń jumysyna kóńili tolatyndardyń úlesi 28% ǵana bolsa, 2025 jyly synı baǵa berý birshama tómendegeni tirkeldi, al júıege kóńili tolatyndardyń úlesi 36%-ǵa jetti. Bul densaýlyq saqtaý júıesine qatysty jaǵymdy qozǵalys bastalǵanyn jáne qoǵamnyń ári qaraı da jaǵymdy ózgeris kútetinin kórsetedi.

«STADA Qazaqstan» bas dırektory Natalıa Garıpova atap ótkendeı, STADA Health Report nátıjesinde alynǵan derekter kompanııaǵa naýqastar men medıına qyzmetkerleriniń talabyna durys jaýap berýge, senimdi seriktes retinde adam densaýlyǵyna qamqorlyq jasaý degen kompanııa mıssııasyna tolyqtaı saı bolýǵa múmkindik beredi. «Profılaktıka — óte ózekti taqyryptyń biri. Qazaqstandyqtardyń 10%-y ǵana usynylǵan tekserýdiń bárinen ótedi. Al turaqty profılaktıkalyq tekserý nemese chekap degenimiz — óz densaýlyǵyńnyń jaı-kúıinen habardar bolyp otyrý, damýdy kórý, yqtımal qıyndyqtarǵa der kezinde nazar aýdarý, sol arqyly belsendi ómir súrýdi uzartý tásili. Azamattarǵa  profılaktıkalyq tekserýdiń mańyzy týraly jetkilikti aqparat berý, tekserýdiń ashyqtyǵyn jetildirý jáne naýqastardyń senimin nyǵaıtý mańyzdy dep sanaımyn», — deıdi Natalıa Garıpova.

STADA Health Report 2025 tórt jylǵa sozylǵan quldyraýdan keıin oń baǵa berý úlesi artqanyn kórsetip otyr: jahandyq esepke qatysqan respondentterdiń 58%-y densaýlyq saqtaý júıesiniń sapasyna kóńili tolatynyn málimdedi. Bul 2024 jylmen salystyrǵanda 2%-ǵa joǵary jáne jaǵymdy qurylymdyq ózgeristerden nemese qabyldaýdyń ózgerýinen habar berýi múmkin. Alaıda pandemııaǵa deıingi merzimmen, ıaǵnı 2020 jylmen (74%) salystyrǵanda, kórsetkishter áli de meılinshe tómen bolyp qalyp otyr. Qazaqstanda respondentterdiń 36%-y ǵana densaýlyq saqtaý júıesiniń jumysyn oń baǵalaıdy jáne 29%-y ony ádiletti dep sanaıdy. Sarapshylar qabyldaý adamnyń áleýmettik mártebesi men qarjylyq jaǵdaıyna baılanysty ekenin aıtady: meılinshe densaýlyq saqtaý júıesiniń qoldaýyna zárý adamdar bárinen kóp kóńili qalǵandar qatarynda. Máselen, Qazaqstanda ál-aýqaty joǵary respondentterdiń 42%-y júıeniń jumysyn oń baǵalasa, materıaldyq qıyndyqpen betpe-bet kelip júrgenderdiń 26%-y ǵana oń baǵa bergen. Qazaqstandyqtardyń óz densaýlyǵyn baǵalaý derekteri de tabys deńgeıine qaraı qatty alshaq (ál-aýqaty jaqsy respondentterdiń 42%-y qanaǵattanatynyn aıtsa, qarjylyq qıyndyǵy bar jandardyń 14%-y ǵana kóńili tolatynyn aıtqan), psıhoemoııalyq jaǵdaıyna baılanysty alshaqtyq ta osyndaı (sáıkesinshe 38% jáne 16%).

Densaýlyq saqtaý júıesine qanaǵattaný deńgeıiniń tómendeýi jalpy STADA Health Report 2025 zertteýine qatysqan elderdiń azamattaryna ulttyq densaýlyq saqtaý júıesiniń syn saǵaty týǵanda jedel áreket ete alýyna kúmánmen qaraýyna alyp keledi. Orta eseppen respondentterdiń 58%-y qaterli dertke shaldyqqan jaǵdaıda júıe qamqorlyq jasaıdy dep sanaıdy, áıtse de memleketke sózsiz senetinderdiń úlesi 15% ǵana. Qazaqstanda senim deńgeıi jahandyq kórsetkishten kóp tómen: respondentterdiń 38%-y ǵana júıege senetinin aıtsa, sonyń ishinde 8%-y ǵana tolyqtaı senimdi. Emoııalyq qıyndyqpen betpe-bet kelip otyrǵan nemese ekonomıkalyq turaqsyzdyq jaǵdaıyndaǵy azamattar onsyz da júktemesi kóp densaýlyq saqtaý júıesinde eleýsiz qalyp qoıýdan qaýiptenedi.

Densaýlyq saqtaý júıesine qatysty mundaı kúmán qazaqstandyq respondentterdiń medıına qyzmetkerlerine joǵary senim artýyna kedergi emes. Birinshi orynda ǵalymdar tur, olarǵa zertteýge qatysýshylardyń 51%-y senim artady, 47%-y jalpy tájirıbe dárigerlerine senetinin aıtsa, 43%-y farmaevterge senedi. Basqa medıına qyzmetkerlerine senetinderdiń úlesi — 32%. Salystyrý úshin aıtsaq, jahandyq zertteýde jalpy tájirıbe dárigerlerine meılinshe senim artady (69%), odan keıingi orynda basqa medıına qyzmetkerleri (61%) men farmaevter (58%) tur. Qazaqstanda basqa elderden góri medıına máselesi boıynsha izdeý júıesi beretin aqparatqa senim artatyndar kóbirek (33% jáne 20%), al densaýlyq saqtaý salasyndaǵy blogerler men pikir qalyptastyrýshylarǵa degen senim shamamen Eýropadaǵydaı (sáıkesinshe 10% jáne 11%).

Joǵaryda aıtyp ótkenimizdeı, qazaqstandyqtar profılaktıkalyq tekserýdiń mánin jetkilikti túsinbeıdi: 58%-y proftekserýden múldem ótpeıdi (jahandyq kórsetkish 34%), 32%-y jekelegen tekserýlerden ótedi, qoldanystaǵy barlyq tekserýden ótetinderdiń úlesi 10% ǵana. 2023 jylmen salystyrǵanda jaǵdaı aıtarlyqtaı ózgermegen: ol kezde Qazaqstannan qatysqan respondentterdiń 9%-y barlyq tekserýden, 34%-y keıbirinen ótetinin, al 57%-y birde-bir profılaktıkalyq tekserýden ótpegenin málimdegen. Respondentterdiń 40%-y ǵana óziniń fızıkalyq densaýlyǵyn jaqsy nemese óte jaqsy dep baǵalaıdy (Eýropadaǵy ortasha kórsetkish 56%). Profılaktıkadan bas tartýdyń negizgi sebebi sýbektıvti kedergiler: 27%-y ózin jaqsy sezingen jaǵdaıda tekserýden ótýdiń qajeti joq dep sanaıdy, 25%-y qandaı tekserýden ótý qajet ekenin bilmeıdi, 22%-y qoldanystaǵy tekserýler men odan qalaı ótetini týraly bilmeıdi. 19%-y profılaktıkany tym qymbat dep sanaıdy, sonymen birge ondaı tekserýden ótýge ýaqyty joq ekenin aıtady. Bul derekter aǵartý jáne eske salý júıesin qolǵa alý, skrınıngterdiń qoljetimdi bolýyn arttyrý jáne dárigerler tarapynan yntalandyrý qajettigin kórsetedi. Mádenıet qalyptastyrýǵa keshendi jáne júıeli qoldaý bolmaıynsha, elde turaqty tekserýdiń tıimdiligi tómen bolyp qala beredi.

Qazaqstandyqtardyń 65%-y densaýlyq máselesinde JI-men ózara baılanysqa túsýge daıyn. 44%-y keńes alýǵa daıyn, 15%-y ekinshi pikir retinde paıdalanady, 6%-y mundaı formattaǵy baılanysqa qyzyǵatynyn ashyq kórsetip otyr. Alaıda 59%-y mundaı usynystardyń dáldigine kúmánmen qaraıdy. Dárihanaǵa kóbinese shuǵyl dári-dármek satyp alý qajet bolǵanda (44%), keńes kerek bolǵanda (32%) jáne dárihanalar ámbebap ári qolaıly bolǵandyqtan (39%) barady.

Qazaqstandyqtardyń 94%-y salaýatty ómir saltyna umtylady, biraq is júzinde 45%-y ǵana ustanady. 83%-y úılestirilgen tamaqtanýdyń paıdasyna senedi de, 50%-y ǵana is júzinde ustanady. 71%-y eń basty motıvaııa densaýlyqty kútý dese, 44%-y durys tamaqtanýdy qadaǵalaıdy, 38%-y dárýmender ishedi, 34%-y sportpen aınalysady. 27%-y eshqandaı shara qoldanbaıdy, 28%-y artyq tamaqtanady, al 45%-y áleýmettik jelige qatty táýeldi ekenin moıyndaıdy.

59%-y mentaldyq densaýlyǵyn jaqsy dep sanaıdy (2024 j. — 63 %), 36%-y emoııasyn basqarýda qıyndyǵy bar ekenin aıtady, 75%-y jumystan qashyp júrmin deıdi. Respondentterdiń 61%-y ıkemdi jumys kestesiniń kómegi bolatynyna senimdi, alaıda mundaı múmkindigi bar jandardyń úlesi 37% ǵana (álemde 43%).

Qoryta aıtqanda, STADA Health Report 2025 Qazaqstan turǵyndary salaýatty ómir saltyn ustanýǵa meılinshe nazar aýdaratynyn, biraq áli de profılaktıkanyń mańyzyn jetkilikti túsinbeıtinin jáne birqatar kedergige, atap aıtqanda, óziniń salaýatty ómir saltyn ustanýǵa daıyn bolmaýy men onyń qymbattyǵynan bastap, densaýlyq saqtaý júıesine degen senimsizdikke deıingi kedergige kez bolyp otyrǵanyn kórsetip otyr. Qazaqstanda densaýlyq saqtaý júıesiniń jumysyn jaqsartýǵa qoǵamnyń suranysy bar, qazirgi túıtkildi máselelerdi túsiný de baıqalady, sondyqtan taıaý jyldary jaǵdaıdy jaqsartý baǵytynda josparly jumysty qolǵa alý qajet.

Saltanat QAJYKEN,

ALMATY