Qazaq baspasóziniń qaharmany

Bıyl ákem belgili jýrnalıst, pýblııst, ǵalym, qoǵam qaıratkeri Jumabek Omaruly Kenjalınniń týǵanyna 70 jyl boldy. Osyǵan baılanysty oqyrman nazaryna ákem týraly estelik materıaldy usynýdy jón kórip otyrmyn. Nazarlaryńyzǵa aldyn ala rahmet aıtamyn.

Ákem Jumabek Omaruly Kenjalın 1954 jyly 5 qarashada Qostanaı oblysynyń Amangeldi aýdanyndaǵy Jdanov kolhozynda týǵan. Qujat boıynsha týǵan kúni 30 jeltoqsan dep kórsetilgen. Ol kishkentaıynan elgezek, zerek bolyp ósti. Sóıtip, bilimge, ómirge degen qushtarlyǵy mektepte úzdik oqýshy bolýyna áser etti. Onyń boıyndaǵy barlyq izgi jáne ónegeli qasıetter oqýshy kezinen-aq kórindi. Sonymen birge ol oqýshy kezinen bastap óner men mádenıetke jaqyn júrip, Qaıyńdy aýylynyń aınalasynda bolyp jatqan jańalyqtardy aýdandyq, oblystyq, árisi respýblıkalyq gazetterge jazyp turdy.

Ol mektep jasynan úlken jýrnalıst, jazýshy bolýdy armandady. 13 jasynda jas tilshi retinde qolyna qalam aldy. Onyń eń alǵashqy maqalasy «Qazaqstan pıoneri» (qazirgi «Ulan») gazetinde jaryq kórdi. Keıin «Lenınshil jas» ( «Jas Alash»), Qostanaı oblystyq «Kommýnızm tańy», Torǵaı oblystyq «Torǵaı tańy» gazetterimen shyǵarmashylyq baılanysta boldy. «Torǵaı tańy» basylymynda jarty jyl kýrer bolyp istedi.

Ákem oqýshy kezinde qoǵamdyq jumystarǵa belsene aralasyp, mekteptiń búkil qabyrǵa gazetterin de shyǵarýdy moınyna aldy. Onyń ústine 6-7 synypta drýjına keńesiniń tóraǵasy, keıin komsomol uıymynyń hatshysy boldy. Ol bir suhbatynda: «Meni shyńdaǵan da, synnan súrindirmeı ótkizgen de sol qoǵamshyl qasıet eken», degen edi.

Ol jastaıynan ákesi, meniń atam Uly Otan soǵysynyń ardageri Omar Kenjalyuly men anasy, meniń ájem «Ardaqty Ana» Altyn medaliniń ıegeri Ulmeken Tólenqyzynyń tárbıesin kórip, aýyldastarynyń senimin aqtaýǵa tyrysty. Bala kezimde apamnyń (ájemdi osylaı aıtatynbyz — avtor) únemi papam týraly: «Jumabegim, meniń mańdaıymnyń juldyzy ǵoı», dep aıtatyny esimde qalypty. Apam ákemdi erekshe jaqsy kórip, onymen maqtanyp júretin.

1971 jyly ákem Torǵaı oblysy Arqalyq aýdanyna qarasty Qaıyńdy aýylynyń orta mektebin bitirgen soń, arman qýyp Almatyǵa attandy. Alaıda, oqýǵa birden túspese de soǵan baz keship ketken joq. О́ıtkeni, ol kezderi talap boıynsha respýblıkadaǵy jalǵyz jýrnalısterdi daıyndaıtyn fakýltetke túsý úshin eńbek ótili qajet edi. Sol sebepti ol aýylǵa qaıta baryp, qatardaǵy jumysshy, elektr dánekerleýshi, mektepte muǵalim bolyp ómirdi tanydy. Osynyń bári keıin jastaıynan qalam ustap, qarapaıym adamdardyń muń-muqtajyn júregimen aıqyn sezgen jas jigitke oqýǵa túsip, úzdikter qatarynan kórinýge yqpal etti. Al eki jyldan keıin, 1973 jyly ásker qataryna alyndy.

Armııada júrgende de onyń qolynan gazet-jýrnal túspedi. Jazýdy toqtatpaı, kerekti kitaptardy aldyrtyp oqı berdi. Osylaısha, onyń azamattyq boryshyn ótegennen keıin joly bolyp, armandaǵan S.M.Kırov atyndaǵy Qazaq memlekettik ýnıversıteti jýrnalıstıka fakýltetiniń daıyndyq bólimine qabyldandy. Jas talapker armanyna jetkenine shyn qýandy. О́ıtkeni, kópbalaly otbasynan shyqqan onyń ózinen basqa súıenetin eshkimi bolǵan joq.

Ol stýdent shaǵynda namysqa tyrysyp, úzdikter qatarynan kórinýge talpyndy. Sóıtip, Lenındik stıpendıat atanyp, 3-kýrsta Almaty qalalyq keńesine depýtat bolyp saılandy. Osy jetistikter eńbek pen úzdiksiz izdenistiń arqasynda keldi.

Ákem birqatar Dúnıejúzilik jáne Búkilodaqtyq jastar men stýdentterdiń forýmdaryna qatysty. Kózkórgenderdiń aıtýynsha, ol kimniń bolsyn nazaryn aýdarmaı qoımaıtyn. Aqjarqyn minezimen, jigittik márttigimen, sózge beriktigimen qoǵamdyq jumystarǵa belsene aralasyp, barlyq sharýany tyndyrymdy atqara biletindigimen kózge túsip, jýrnalıstıka fakýltetiniń kásipodaq komıtetine basshylyq etti.

1981 jyly S.M.Kırov atyndaǵy Qazaq memlekettik ýnıversıtetin (qazirgi ál-Farabı atyndaǵy Qazaq UÝ) bitirgennen keıin «Soıalıstik Qazaqstan» («Egemen Qazaqstan») gazetine tilshi bolyp ornalasty. Qazaq jýrnalıstıkasynyń alyby Sarbas Aqtaevtyń aıtýynsha, sol kezden bastap ol tereń mazmundy, oıly maqalalar jazyp, gazettiń bedelin bıiktetýge úles qosty. Osy basylymnyń arqasynda naǵyz jýrnalıstıka mektebinen ótti. О́zinen buryn osyndaı eńbek kórigine aralasqan aldyńǵy tolqyn aǵalarynyń ónegesin kórip, tálim aldy.

-Jumabek Kenjalın eńbek jolyn qazaq baspasózinde bastaǵan jyldary qalamynda qýaty bar, oıy oramdy, tili jatyq qalamgerge aınaldy. Ol bala jastan gazetterge maqala jazyp, óndiristik tájirıbeden ótip, ysylǵan soń qaı jerde istese de jumysyna qınalmaı tóselip ketti. Gazette kádege jaraıtyn dúnıelerdi óte jyldam jazdy. Redakııada iskerligimen, jumysqa berilgendigimen, jigerligimen, uıymdastyrý qabiletimen de tanyldy. Bedeldi basylym betinde ómirdiń ózekti máselelerin qozǵaǵan máıekti maqalalar jarııalady. Osylaısha, Jumabek Omaruly oqyrman qaýymǵa tez tanylyp, az ǵana ýaqytta aqparattyń aqberenine aınaldy. Gazette tilshilikten keıin bólim meńgerýshisi bolyp qyzmet etti, – deıdi ardager qalamger.

1980 jyldary ákemmen birge qyzmet etken áriptesteriniń aıtýynsha, talapty da talantty azamatty Aqseleý Seıdimbek «Bilim jáne eńbek» («Zerde») jýrnalyna shaqyrdy. Osy jerde jaýapshy hatshy, bas redaktordyń mindetin atqarýshy bolyp istedi. Jýrnalda basshymen til tabysyp, ǵylym men tehnıka jańalyqtaryn nasıhattaýmen kelgen basylymnyń baǵytyn ózgertti. Jýrnal ult máselesine, el tarıhyn, batyrlar men el qamyn oılaǵan bıler týraly jıi jazatyn boldy. Osy kezde ol Qanjyǵaly Bógenbaı batyr, Tólek Jáýke batyr týraly esseler, syndarly maqalalar men ocherkter jazyp, kózge tústi. Bul basylymda ol 1988 jylǵa deıin jumys istedi.

1988 jyly  ákemniń «Jelkildep ósken quraqtaı» degen alǵashqy kitaby jaryqqa shyqty. Osy jyly tájirıbesi tolysqan jýrnalısti bas basylym qaıta shaqyryp alyp, Keńes qurylysy bóliminiń meńgerýshisi etti.

-Ol óziniń bıik parasatty, tereń bilimdi, isker azamat ekenin uıymdastyrýshylyq jumysta da kórsetti. Gazette qolynan qalamy túspeı, tynbaı izdenip eńbektendi. Bul basylym ony qoǵamda ózgerister júre bastaǵanda úlken arnaǵa saldy. Demokratııalyq dúmpýler bastalyp, balama pikirler paıda boldy. Biraq, ol keńes dáýiri kezindegi jýrnalıstıkaǵa adal qyzmet etti. О́ıtkeni, bul kezeń de ony jaýapkershilikke úıretti, – deıdi S.Aqtaev.

1990 jyly Qazaq KSR Joǵarǵy Keńesi «Halyq keńesi» gazetin shyǵarý jóninde qaýly qabyldap, onyń basshylyǵyna «Soıalıstik Qazaqstan» gazeti bas redaktorynyń orynbasary, belgili qalamger Sarbas Aqtaev bekitildi.

-Men esh oılanbastan orynbasarlyqqa Jumabek Kenjalındi qaladym. Odan keıin Jumabek Omarulyna bas redaktordyń birinshi orynbasary bolý jaýapkershiligi júkteldi. Gazetke eldegi eń tájirıbeli, qalamy júırik degen jýrnalıster jınaldy. «Halyq keńesi» Parlamenttiń tynysyna saı boldy. Gazet bir jylda 120 myń tıraj jınady. Tilshiler redakııa qorjynyna túsken ár hatqa zor jaýapkershilikpen qarap, Joǵarǵy Keńeske másele etip kóterdi. Oqyrmandar hattarynyń negizinde problemalyq zertteýler júrgizilip, talaı problemalar sheshimin tapty. Sol kezde gazet «halyqtyń kózi, qulaǵy hám tili» ǵana emes, qorǵany men qamqorshysyna aınaldy. Bul Jumabektiń  qyryqqa endi ǵana iligip, boıda qýat, kózde ot jalyndap júrgen jyldary edi, – deıdi ol.

1994 jyly ákem «Halyq keńesi» gazetiniń bas redaktory bolyp taǵaıyndaldy. Bul jyldar ony jýrnalıst retinde de, qoǵam qaıratkeri retinde de shyńdady. Qazaq tarıhynda «Qazaq» gazeti, «Aıqap» jýrnaly qandaı ról atqarsa, Qazaqstan memlekettiligin qalyptastyrýda «Halyq keńesi» sııaqty basylymdar da óz úlesterin qosty.

Jalpy, ákem qaı basylymdy basqarsa da jańashyldyǵy men janashyrlyǵymen, izdenisi men iriligin qatar alyp júrýden jalyqqan emes. Ol «Halyq keńesi» gazetinen keıin 1996 jyldan «Aqıqat» jýrnalynyń basshysy, 1997 – 1999 jyldar aralyǵynda «Qazaq ádebıeti» gazetiniń tizginin ustaǵan kezde qabileti men qasıeti eskerildi. 1999 jyldan 2006 jylǵa deıin «Qazaq gazetteri» jabyq akıonerlik qoǵamynyń prezıdenti, 2006 jyldyń tamyz ben jeltoqsan aılary arasynda «Ana tili» ult aptalyǵynyń, 2006 jyldyń jeltoqsanynan 2009 jyldyń aqpan aıy aralyǵynda «Aqıqat» ulttyq qoǵamdyq-saıası jýrnalynyń bas redaktory, 2009 jyldyń aqpan aıy men 2017 jyldyń shilde aralyǵynda «Qazaq gazetteri» jaýapkershiligi shekteýli seriktestiginiń bas dırektory – redaktorlar keńesiniń tóraǵasy qyzmetin atqaryp júrgende aty atalǵan basylymdar kún qurǵatpaı qulpyryp shyǵyp turdy.

Ákem gazet-jýrnaldarǵa basshylyq etken kezde elimizdiń jer-jerinen talantty jastardyń shyǵýyna jol ashyldy. Sonymen birge jasy ózinen úlken aýyldyq jerde turatyn qarapaıym adamdardyń keńinen tanylýyna múmkindik jasaldy. 1990 – 2000 jyldary ol bilikti de bilimdi basshylardyń biri bolyp tanyldy. Gazet-jýrnaldyń qatpar jumystarymen qatar shyǵarmashylyqpen de, qoǵamdyq jumystarmen de aınalysty.

1999 jyly qazaq aqparat keńistigi elimizdiń tarıhynda buryn bolmaǵan birneshe gazet-jýrnaldyń basyn bir jerge biriktirgen seriktestikpen tolyqty. Jańa qurylym «Qazaq gazetteri» jabyq akıonerlik qoǵamy dep ataldy. Ol osy uıymnyń alǵashqy prezıdenti bolyp taǵaıyndaldy. Bul qyzmette ol memleket jáne qoǵam jumysyna belsene kirisip, jańa qyrynan kórindi. Ákem 1999 – 2006 jyldar aralyǵynda jabyq akıonerlik qoǵamnyń prezıdenti, bas dırektory  bolsa, araǵa birneshe ýaqyt salyp, 2009 jyldan 2017 jyldyń shilde aıyna deıin jaýapkershiligi shekteýli seriktestik bolyp qaıta qurylǵan «Qazaq gazetteriniń» Bas dırektory – Redaktorlar keńesiniń tóraǵasy qyzmetin atqardy.

1999 jyly Qazaqstan Respýblıkasynyń prezıdenti N.Á. Nazarbaevtyń arnaıy nusqaýymen qurylǵan qoǵamdy qurý aıtýǵa ońaı bolǵanymen, onyń basqarý apparatyn qurý, jumysyn júıeleý, bir arnaǵa baǵyttaý sııaqty qyrýar sharýalar kúsh-jigerdi qajet etti. «Qazaq gazetteri» JAQ-tyń alǵashqy 2-3 jyly gazetter men jýrnaldardyń óndiristegi áriptesteriniń aldyndaǵy qaryzdaryn qaıtarýmen ketti. Odan keıin 2002 – 2003 jyldary akıonerlik qoǵam ómirinde jańa serpilis kezeńi bastaldy. Bul ýaqytta qaýymdastyqqa qarasty basylymdar jańa túrimen, mazmunymen, polıgrafııalyq bezendirýimen shyqty. Basylymdardyń taralymy kóbeıdi. Alǵashqy kezde seriktestik quramyna «Qazaq ádebıeti», «Ana tili», «Aqıqat», «Juldyz», «Prostor» men «Uıǵyr avazı» sekildi 70-80 jyldyq tarıhy bar basylymdar birikti. Odan keıin qoǵamnyń quramyna «Mysl», jańadan ashylǵan «Úrker» jastar jýrnaly men «Ekonomıka» gazeti qosyldy.

Jalpy, onyń kezinde «Qazaq gazetteri» JShS ózine qarasty merzimdi basylymdardyń, zaman aǵymyna saı ashylǵan saıttardyń bedelin arttyrýǵa, bıikten kórinýine qolda bar jaǵdaıdyń bárin jasady.

Ákem ómirin qazaq baspasózimen ǵana emes, jýrnalıstıkany ǵylym dep eseptep, ekeýin bir-birimen ushtastyryp, sony damytýǵa arnady. Ol tarıhı derekter, hıkaıattar, derekti áńgimeler, zertteýler, eljandylyq pen otansúıgishtik qasıetti qalyptastyrýǵa arnalǵan eńbekter men qazirgi zaman tóńireginde ózekjardy máselelerdi toptastyrǵan birneshe kitaptyń avtory. Sonymen birge ol ǵylymǵa bet buryp, buqaralyq aqparat quraldarynyń saıası ómirde atqaratyn rólin saraptap, baspasózdiń saıası menedjmenti men buqaramen baılanysty ornatýdaǵy joldaryn, mehanızmderi men saıası tehnologııalardy jan-jaqty túsindirýge arnalǵan zertteý eńbekter jazdy.

Qalamgerdiń 1988 jyly «Jelkildep ósken quraqtaı» atty alǵashqy kitaby shyqqannan keıin 1998 jyly «Shyndyqty shyraq etip ustańyz» jınaǵy jaryq kórdi. Odan keıin 2005 jyly «Ult rýhyn ulyqtaǵan urpaqpyz», 2010 jyly «Saıası menedjment jáne baspasózdiń jurtshylyqpen baılanys máseleleri», 2011 jyly «Er Jáýke minbegenmen altyn taqqa» kitabyn jazsa, 2012 jyly osy eńbekti qaıta tolyqtyryp shyǵardy. 2014 jyly «Qalam qanaty» men 2016 jyly «Eljandylyq muraty jáne baspasóz bedeli» degen kitaptary sórege tústi. Ol qandaı qyzmette júrse de joǵary oqý oryndarymen baılanysyn úzgen joq. О́zi Lenındik stıpendıat atanyp bitirgen ál-Farabı atyndaǵy Qazaq ulttyq ýnıversıtetiniń stýdentterine dáris oqydy. Osy bilim ordasynda birneshe jyl qatarynan memlekettik emtıhan komıssııasynyń tóraǵasy boldy. Onyń kezinde emtıhannan qulap, dıplom jumysyn qorǵaı almaı qalǵan birde bir stýdent bolǵan emes. О́miriniń sońyna deıin ózi túlep ushqan altyn uıasymen baılanysta boldy. Stýdentterdiń dıplomdyq jumysyna jetekshilik etip, jýrnalıst daıyndaýǵa úles qosty. Sondaı-aq ol Qazaq UÝ-de ótetin kóptegen sharalar men dóńgelek ústelge, ustazdardy eske alýǵa arnalǵan «Amandosov oqýlary», «Qojakeev oqýlary», «Bekqojın oqýlary», «Barmanqulov oqýlary» sııaqty is-sharalarǵa jıi qatysty. Ol QazUÝ túlekteri Assoıaııasynyń da belsendi múshesi boldy.

2000-jyldary negizgi qyzmetinen qol úzbeı júrip, ǵylymǵa den qoıdy. 2004 jyly belgili ǵalym Raýshanbek Ábsattarovtyń jetekshiligimen «Buqaralyq aqparat quraldarynyń qazaqstandyq patrıotızmdi qalyptastyrýdaǵy róli» degen taqyrypta dıssertaııa qorǵap, saıası ǵylymdar kandıdaty atandy. Abaı atyndaǵy Qazaq ulttyq pedagogıkalyq ýnıversıtetinde saıasattaný jáne áleýmettik-fılologııa pánderi kafedrasynda aǵa oqytýshy, professor bolyp stýdentter men magıstranttarǵa saıasattaný páninen jáne arnaıy kýrstan dáris berdi. Onyń ǵylymı jetekshiligimen ondaǵan magıstr magıstratýra dıssertaııasyn joǵary deńgeıde qorǵap shyqty. Ol qazaq tarıhyndaǵy eleýli tulǵalardy urpaqqa tanytýda zor eńbek etti. 1994 jyly Kenesary hannyń serigi Tólek Jáýke batyr Nazarǵululynyń 175 jyldyǵynyń ótýine Ábdisaǵıt Tátiǵulov, Tólepbergen Toekın, Serikbaı Ábjanov, Sabyrjan Ahmetov aǵalarymen tize qosyp jumys istedi. Sodan keıin onyń «Er Jáýke minbegenmen altyn taqqa» kitaby jaryq kórdi. Osy eńbekti jazyp, Torǵaı halqynyń aldyndaǵy perzenttik paryzyn ótedi.

Ákem aramyzda júrgende onyń qazaq jýrnalıstıkasyn damytýdaǵy eńbegi, ǵylymyna qosqan úlesi memleket tarapynan joǵary baǵalandy. Ol – Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdentiniń buqaralyq aqparat salasyndaǵy syılyqtyń laýreaty, Qazaqstan Úkimeti janyndaǵy Memlekettik termınologııalyq komıssııa múshesi, Qazaqstan Jýrnalıster odaǵy syılyǵynyń laýreaty, Qazaqstan Jýrnalıster Akademııasynyń akademıgi, Qazaqstan Jazýshylar odaǵy basqarmasynyń múshesi, Qazaqstan Respýblıkasynyń mádenıet qaıratkeri, «Qurmet» ordeniniń, «Qazaqstan Respýblıkasynyń Táýelsizdigine – 20 jyl» medaliniń, TMD Parlamenti Assambleıasynyń «Baspasózdi jáne aqparatty damytqany úshin» belgisi men «Qazaqstan jýrnalıstıkasynyń qaıratkeri» ataǵynyń ıegeri boldy.

2018 jyly ákem Jumabek Omarulynyń qurmetine jáne ony eske alý maqsatynda «Serke sózdiń sardary» kitaby shyqty. Odan keıin ákemniń ózi   oqyǵan ál-Farabı  atyndaǵy  Qazaq   Ulttyq   ýnıversıtetinde  eki ret Kenjalın oqýlary aıasynda halyqaralyq ǵylymı-tájirıbelik konferenııa boldy. Alǵashqy Kenjalın oqýlary pandemııa kezinde onlaın túrinde ótse, ekinshi oqýlar ýnıversıtettiń qabyrǵasynda uıymdastyryldy.

Men osy is-sharany ótkizýge atsalysqan azamattarǵa alǵys aıtqym keledi. Olar: bilim ordasynyń rektory qyzmetin atqarǵan Ǵalymqaıyr Mutanov, ýnıversıtettiń qazirgi rektory Janseıit Túımebaev,  jýrnalıstıka  fakýltetiniń ustazdary,  onyń  dekany  bolǵan Saǵatbek  Medeýbekuly, Sansyzbaı Mádıev, Nurjan Qýantaıuly, kafedra  meńgerýshileri  Nazgúl  Tursynbaıqyzy Shyńǵysova, Gúlmıra Sultanbaeva, kafedranyń doenti  Jetpisbaı  Bekbolatuly, konferenııaǵa  fılm  jasap, ony bárimizge tartý etken  Nelıa Berikqyzy Rýshanova.

I jáne II Kenjalın oqýlarynda ákemniń azamattyǵy, jýrnalıstıkadaǵy, ǵylymdaǵy qyzmeti jaıly jaqsy aıtyldy. Ol kisi baspasózdiń barlyq satysynan ótip, sanaly ǵumyryn qazaq jýrnalıstıkasyn damytýǵa arnap, saıasattanýshy ǵalym retinde aqparattyq menedjment teorııasy men praktıkasynyń negizin qalady. Sondyqtan onyń qoǵamdyq jáne shyǵarmashylyq qyzmeti bolashaq qalamgerler úshin úlgi-ónege bolady dep oılaımyn. Osy oqýlardan keıin «Qazaqstan qoǵamyndaǵy aqparattyq úderister: BAQ menedjmenti men marketıngi jáne PR» atty halyqaralyq ǵylymı-tájirıbelik konferenııanyń materıaldary negizinde jınaq shyqty.

Bıyl ákemniń týǵanyna 70 jyl bolar edi. Onyń 70 jyldyǵyn laıyqty túrde atap ótemiz dep oılap edik. Alla taǵalanyń isine shara bar ma?! Qoldan keletin shara joq. Jazmyshtyń, taǵdyrdyń jazýy solaı shyǵar, 7 jyl buryn fánıden baqıǵa attanyp ketti. Ras aıtaıyn, men áli kúnge de ákemniń aramyzdan ketkenine sene almaımyn. Birtúrli qımastyq sezim boıymdy bılep alǵan. Ákem 2017 jyly 24 shildede qaıtqanda óz-ózime kele almaı, biraz ýaqyt ishteı tynyp júrgen edim. Sol kezde ákem bir sekýnd ta oıymnan ketpegen edi. Onyń aramyzdan tez ketetinin de eshkim oılamaǵan edi. Qazirdiń ózinde ákemdi kóp adam eske alyp otyrady.

Ákemdi máńgilik mekenine aparar aldynda Almatydaǵy Jazýshylar odaǵynda qoshtasý mıtıngi boldy. Osy qaraly mıtıngten shyǵyp, ákemniń janynda kólikke otyrǵanymda Asqar naǵashy inim: «Jumabek jezdem – ańyz adam», degen bolatyn. Onyń sol sózi rasqa aınaldy. Ákem – ańyz adam.

Men Astanaǵa 2001 jyly kelgende papamnyń kýrstasy, jan dosy, belgili jýrnalıst Bolatbek Aqynjanuly Ormanov aǵammen bir jataqhanada turyp edim. Ekeýmiz ákeli-balaly bolyp bir nandy úzip jep, birge jumysqa baryp, birge jataqhanaǵa qaıtatynbyz. Bir kúni bólmede qaǵaz qarap otyrǵanymda Bolatbek aǵam esikti ashyp, qýanyp kirip keldi.

-Dastan, bilesiń be? Seniń papań – tulǵa!, — degen edi.

Onyń sol sózi, sol kórinis áli kóz aldymnan ketpeıdi.

Iá, ardaqty aǵaıyn, ákem – tulǵa, ákem — ańyz adam! Ony eshkim umytpaıdy. Ol bizdiń esimizde máńgi saqtalady. Áleýmettik jelide kóp adam ákemniń jaqsy jaǵyn eske alady. Osydan biraz ýaqyt buryn belgili jýrnalıst, «Egemen Qazaqstan» gazetiniń qyzmetkeri Aınash Esalı: «Jumabek aǵanyń orny  bilinip tur», – dep edi. Áriptesim aıtqandaı, maǵan ákemniń orny bilinip tur. Men ákemniń biraz jasqa kelip, jaqsy qartaıýyn tilep júretinmin. Bárimiz de solaı ákemniń amandyǵyn tilep júretin edik.

Ákem astanaǵa qyzmet babymen jıi kelip turatyn. Sondaı bir kezde «Egemen Qazaqstan» gazetiniń janynan úı alǵanymda ákem bastaldaqpen menen buryn tórtinshi qabatqa birinshi bolyp júgirip shyǵyp, páterdiń esigin maǵan jymıyp qarap, rıza bolyp ashatyn. O, Alla deımin, sondaı adamǵa taǵy bir ómir bergende deımin, qııatyn adam emes edi ǵoı, deımin. Endi mine, onyń Astanaǵa kelmegenine jeti jyldaı ýaqyt boldy.

Ákem meni balam dep qana emes, jaqyn dosyndaı, týǵan inisindeı kóretin.

Men Almatyda týsam da 10 jasyma deıin atam men ájemniń qolynda óskenmin. Qazir aýylda ótkizgen sol bal-dáýren balalyq shaǵym emis-emis esimde. Ásirese, 1 klasqa barǵanda ákemniń tór bólmede maldas quryp, jazý-syzýdy úıretkeni esimde qalypty. Biraq, men aýylda kóp oqyǵan joqpyn. 1988 jyly apam ekeýmiz (ájem Ulmeken Tólenqyzyn osylaı aıtatynbyz, — avtor) Almatyǵa baryp, úımen tanysyp, kórisken soń, sol jaqta birjolata qalyp qoıdym. Almatyda qalamyn degen oı da múlde bolǵan joq. Keıin bilsem, ákem meni óz uıasynda qaldyrǵysy kelgen eken ǵoı. Qazir soǵan da mine, 40 jylǵa taıaý ýaqyt ótipti. Osy ýaqytta biz ol kisiniń jaqsy qasıetterin ǵana kórip óstik. Onyń balaǵa, týǵan-týysqa, baýyrǵa degen meıirimin ǵana kórdik. Ol óte parasatty, meıirimdi, aınalasyna janashyr, qoly ashyq edi. Onyń jaqsylyǵyn kórmegen adam kemde-kem.

Ákem jastaıynan erte eseıgendikten be, bizge eshqashan usaq-túıek áńgime aıtpaıtyn. Tek iri sóıleıtin. Al ákemniń dos-jaranǵa adaldyǵyn, jumysqa berilgendigin, adamǵa qamqorlyǵyn aıtsam, onyń bári bir bólek áńgime.

Ákemniń qamqorlyǵy men kómegin aldyna kelgen adamnyń bári sezinetin. Ol eshqashan eshkimniń betin qaıtarmaı, bárine qoldan kelgenshe kómektesetin. О́ıtkeni, buǵan ony ómirdiń ózi úıretken. Ákem bala kezinen úıdiń tuńǵyshy bolǵan soń baýyrlaryna bas-kóz bolyp ósti. Keıin Almatyǵa barǵanda aýyldaǵy úıge kóp kómektesip turǵan eken. Apamnan onyń stıpendııa, aılyq alsa sodan aqsha jiberetinin estıtinmin. Sondaı kezde ájem ákemniń Almatyǵa oqýǵa túsip, jumys istep jatqanyna maqtanyp otyratyn. Atam da ákeme rıza bolyp ótti. Bala kezimde qysta ǵoı deımin, keshki asqa bir úıdiń 10-nan asa balasy jınalyp, dóńgelek dastarhanǵa otyrǵanda kókem (Atamdy osylaı aıtatynmyn): «Qarańdarshy, «O», «O» dep rızashylyqpen bizge «Bilim jáne eńbek» jýrnalyn kórsetken edi. Sondaǵy «O» degen ne desem, jýrnaldyń sońynda ákemniń «J.O.Kenjalın» dep aty-jóni jazylǵan eken. Kókem kózildirigin kıip, sony oqyp, óziniń esimi jazylǵanyna rıza bolǵan eken ǵoı.

Jańa aıtqanymdaı, biz dastarhan basyna kóp bala bolyp jınalatynbyz. Apamnyń ózi 14 qursaq kótergen edi. Ákemnen keıin Beısenbek, Dúısenbek, Qalııash, Marııash, Jumaǵazy, Zalııash, Sanııash, Farabı, Erkebulan, Aınash, Gúlbahram, Gúlbarshyn men Dáýren degen inim bolǵan. Osylardyń ishinde Beısenbek pen Dúısenbek aǵalarym, Marııash, Qalııash, Aınash tátem, Dáýren inim ómirden erte ketti. Bir úıden osynshama adamnyń ómirden ótýi ata-ájeme, ákeme ońaı tıgen joq. Ákem sony oılap úıdegi bar qıynshylyqty moınyna alyp, baýyrlaryn qushaǵyna basyp júrdi. Al 1990 jyldardyń basynda apam men kókem araǵa bir jyl salyp dúnıeden ótkende aýyldaǵy ini-qaryndastaryn Almatyǵa kóshirip ákeldi. Ol kezde eldiń jaǵdaıy máz emes edi. Aýylda jumyssyzdyq, Torǵaı oblysynyń birese ashylyp, birese jabylyp jatqan shaǵynda halyq shyn máninde eseńgirep ketti. Aýyl túgili, Arqalyq sııaqty oblys ortalyqtarynyń jaǵdaıy qıyn bolǵanyn bilesizder. Mine, sondaı qıyn qystaý kezde ol baýyrlaryna ákeniń ornyna áke bolyp, qamqorshy aǵa bola bildi. Apamnyń ózi kózi tirisinde ákemdi «ol meniń mańdaıymnyń juldyzy ǵoı» dep aıtyp otyratynyna da sondyqtan.

Jańa ájemniń 14 qursaq kótergenin aıttyq. Kezinde ol osynshama balany ósirip, tárbıelegeni úshin «Ardaqty Ana» Altyn juldyzdyń ıegeri atanǵan. Al kókem Omar Kenjalyuly Uly Otan soǵysynyń ardageri bolǵan. Bizdiń áýlette kókem ǵana emes, arǵy atam Kenjaly Jalmaǵanbetuly, onyń inileri Seraly, Eraly, Ospan, Qalı, Kenjebaı degen atalarym da soǵysqa qatysqan. Arǵy atam Kenjalynyń úıindegi Bátıma ájem osynyń bárin ýaıymdap ótken eken.  Ol soǵysqa barlyǵyn shyǵaryp salǵan soń, endi kezek óziniń balasy, meniń atama kelgenin estigende sol ýaıymnan qara jolda qulap, sodan tósek tartyp, tura almaı qalypty. Ákem sonyń bárin biletin. Ol maǵan atalarymyz týraly jıi aıtatyn. Olardyń bári hat tanyǵan, oqyǵan, saýatty bolǵan deıtin.

Ákem 1994 jyly Tólek Jáýke batyrdyń 175 jyldyq mereıtoıyn ótkizýge de belsene atsalysty. Sodan keıin «Er Jáýke minbegenmen altyn taqqa» kitabyn jazyp shyqty. Qazir osy kitap Torǵaıdyń árbir azamatynyń izdep júrip oqıtyn, al Tólek rýynan taraıtyn urpaq úshin úıiniń tórinen tabylatyn eńbekke aınalǵan.

Jalpy, ákemniń el-jerge, halyqqa degen eńbegin bári biledi. Onyń halyqqa qyzmet etken jumysy – ózi jastaıynan tańdaǵan jýrnalıstıka salasy bolatyn.  Jastaıynan degenim, papamnyń klastasy Beısenbek aǵammen bir sóıleskenimde, jan dosynyń balalyq shaǵy týraly aıtqany esimde qalypty. «Seniń papań óte zerek bolyp ósken. Biz barlyǵymyz oınap júrgende ol aramyzdan sýyrylyp shyǵyp, tóbege qaraı júgiretin. Sóıtip, tóbege shyǵa sala «Men óskende úlken jazýshy, jýrnalıst bolamyn», dep jan-jaqqa jar salatyn», degen edi. Mine, «Bolar bala on besinde baspyn der, bolmaıtyn bala jıyrma besinde jaspyn der» degendeı papamnyń da bala kezinen aldyna úlken arman, maqsat qoıyp óskenin kórýge bolady. Sol arman men maqsat ony keıin arý Almatynyń QazMÝ-ne jeteledi.

Al osy oqý ornynda ákem aldymen óziniń ómirlik serigi – meniń anam Əlıma Əbdirahmanqyzymen tanysty. Əkem jýrnalıstıka, sheshem fılologııa fakýltetinde oqydy. Ekeýi kóp uzamaı kóńilderi jarasyp, úılendi. Sodan beri mamam əkemniń kýrsymen bite qaınasyp ketti. Papam sheshemdi óte qatty syılaıtyn edi. Anam da onyń qadirin bildi. Ekeýi ómir boıy bir-biriniń qas qabaǵyna qarap júrdi. Ákem maǵan únemi mamama rızashylyǵyn bildirip otyratyn. «Seniń mamańa rızamyn, balam. Búkil qıynshylyqty birge kórdik. О́mirdiń ystyǵyna da, sýyǵyna da shydap kelemiz. Mamańmen habarlasyp, jaǵdaıyn bilip tur. Jaraı ma?», dep aıtatyn. Osyny ol sońǵy kezderi Astanaǵa kelgen saıyn jıi aıtyp ketti.

Anam ákemdi óte jaqsy túsinetin. Onyń jumysyna da túsinistikpen qaraıtyn. Mamam ózi kóp sóılemeı, árbir iste ákemdi qoldap júretin. Ekeýi bir sharýa shyqsa bárin aqyldasyp sheship otyratyn. Sheshemniń ózi de jazý-syzýǵa jaqyn bolyp, baspa salasynda qyzmet etti. Əýeli Parlamentte, odan keıin «Atamura» baspasynda jumys istedi. Ol Ońtústik Qazaqstan oblysynyń Keles aýdanynda týǵan. Bul kıeli de qasıetti jerden qazaqtyń talaı myqty tulǵalary túlep ushqan edi. Solardyń biri týǵan aǵalary Batyrbek pen Saýytbek Abdrahmanovtar boldy.  Saýytbek aǵa elimizge belgili qoǵam qaıratkeri, jastaıynan qolyna qalam ustap, jýrnalıstıkanyń bıik shyńyna shyqqan qazaqtyń aptal azamaty. Ol kisi de QazMÝ-de oqydy.

Əkem osy ýnıversıtettiń qabyrǵasynda ómir boıy jaqsy aralasqan dostaryn kezdestirdi.  Qazirde biz solarmen aǵaly-inili bolyp syılasyp kelemiz. Papam negizi, kópshil edi. Eshkimniń betin qaıtarmaı, bárine kómek qolyn sozatyn. Ony «О́negeli ómir» serııasymen shyǵatyn kitapqa estelik jazatyn adamdar da aıta jatar. О́ıtkeni, ol elge jaqsylyq jasasa eshkimge aıtpaı jasaıtyn.

Jańa ákemniń kýrstastarymen sońyna deıin jaqsy qarym-qatynasta bolǵanyn aıttym ǵoı. Ákemniń kýrstas degende jany qalmaıtyn edi.  Ásirese, ol Bolatbek aǵa Ormanovpen óte jaqsy dos boldy. 2010 jyly Bolatbek aǵamyz qaıtqanda qazany óte aýyr qabyldady. Bertinge deıin jan dosyn aýzynan tastamady. Papam Astanaǵa kelse «Qaıran, Bókeń! Qaıran, Qoshan! О́mirden erte kettińder ǵoı», dep aıtyp júretin.  «Qoshan» degeni ózimen birge oqyǵan Qoshan aǵamyz. Ol da Bolatbek aǵadan keıin kóp uzamaı baqılyq boldy. Ákem osy eki dosyn qatty saǵyndy. Basqa da erte qaıtqan Abdolla Altyı, Dúráli Dúısebaı men Ámir Oralbaevty esinen shyǵarmaıtyn. Solarǵa degen saǵynysh sezimin kórsetip qalatyn.

Papam basqa da jora-joldastarymen de jaqsy aralasty. Ol dostaryna, áriptesterine adal boldy. Dostarynyń toı-tomalaqtarynan, qýanyshtarynan qalmaıtyn. Adamnyń úıinde qaza bolsa mindetti túrde quranǵa qol jaıyp, bata jasap qaıtatyn.

Ákem 1984 jyly Almatynyń qaq ortasynan úı alǵanda kýrstas dostaryn jıi shaqyryp, solardyń  qýanyshtaryna dastarhanymyz jaıylyp jatatyn. Sondaı kezde ákemniń dombyramen aıtqan ánderi otyrystyń sánine aınalyp turatyn edi. Ol kezde papamnyń joldastarynyń kóbi Almatyda turatyn. Bolatbek Ormanov pen Sábıt Dúısenbıev aǵamyzdyń úıleri Kóktóbede bolsa, Qaınar Oljaı, Talǵat Aıtbaı, Meırambek Tólepbergen, Qalı Sársenbaı, Abdolla Altyı, Sharhan Qazyǵul men basqa da kýrstas dostary qalanyń ár shetinde turatyn. Ákemniń kýrstastary oqýdy bitirgen soń, el-elge, jer-jerge jumysqa ornalasyp ketkenimen aralas-quralastyqty úzgen joq. Mysaly, basqa qalada bolsa da Káribaı Musyrman, Ǵabdýl-Ǵazız Esenbaev pen basqa da kýrstastarymen baılanysyn úzbeı, jaqsy syılasty. Keıin ákem Bolatbek aǵa arqyly Esen aǵamen tanysty. Sol kisiniń úıimen de jaqyn aralasyp turdyq. Al 2011 jyly «Aqjar» aýdanyna kóship barǵanda Serik Rásilov aǵamyzdyń úıimen qudaıy kórshi bolyp syılasyp kettik. Ákem stýdent shaǵynda Almaty qalalyq keńesiniń depýtaty bolyp, oqýdy Lenındik stıpendıat atanyp bitirgen soń, eńbek jolyn «Soıalıstik Qazaqstan» gazetinde bastaǵan. Odan keıin «Bilim jáne eńbek» («Zerde»), «Halyq keńesi», «Aqıqat», «Qazaq ádebıeti», «Ana tili» gazet-jýrnaldarynyń bas redaktory boldy. Al 1999 jyly ózi «Qazaq gazetteri» AQ quryp, qaıtqan kezge deıin onyń basshylyq qyzmetin abyroımen atqaryp shyqty.

Men ákemmen jumysy jaıly kóp áńgimelesetin edim. Sondaı kezde ol redakııanyń sharýasy týraly kóp ashylyp aıtpaıtyn. Al jumysta jaqsy jańalyq bolsa sony qýana aıtyp otyratyn.

Ákem ózi janyna jaqsy adamdardy ǵana jınap júretin. Ol qyryq jyl ótse de solardyń bárimen eshqashan qarym-qatynasyn úzgen emes. Osy kisilerdiń bári bizdiń úıge kelip kóńil aıtyp, qazamen ortaqtasty. Ákem Sarbas Aqtaev, Ábdisaǵıt Tátiǵulov, Qýanysh Sultanov, Kenjeǵalı Saǵadıev, Serik Úmbetov, Raýshanbek Ábsattarov, Saǵymbaı Qozybaev, Marat Toqashbaev, Janbolat Aýpbaev, Amanhan Álim, Sabyrjan Ahmetov, Maqsutbek Súleımen, Hamıtbek Musabaev, Samat Ibraım, Nurtóre Júsip, Shámshıddın Patteev, Júsipbek Qorǵasbek sııaqty áriptesterimen jaqsy aralasqan edi. Ábdisaǵıt aǵamen habarlassam, ol kisi áli kúnge deıin ákemdi qımaıtynyn aıtatyn.

-Papańdy qımaımyn. Qııatyn adam ba edi ol?! Men áli kúnge deıin ony saǵynamyn, – dep aıtyp otyratyn (Bul estelikti Ábdisaǵıt Tátiǵulov, Amanhan Álim men Hamıtbek Musabaevtyń kózi tirisinde túrtip alǵan edim. Qazir bul kisiler de Allanyń jazýymen máńgilik saparǵa attanǵan. Aǵalarymyzdyń jandary jánnatta bolsyn).

Papam kezinde birneshe basylymnyń bas redaktory, «Qazaq gazetteri» JShS-nyń bas dırektory-redaktorlar keńesiniń tóraǵasy bolsa da basqa aqparat quraldaryna qurmetpen qarady. Mysaly, «Egemen Qazaqstan» gazetin el gazeti, aǵa basylym dep sanady. 2000-jyldary aǵa gazettiń redakııasy jańa ǵımaratqa kóship, barlyq qyzmetkerlerin baspanamen qamtamasyz etkende bir kisideı qýandy.

-«Egemenniń» basshylyǵyna rızamyz. Barlyq qyzmetkerine páter alyp berdi. Jýrnalıstiń bes qarýy saıly bolýy kerek. Onyń turmysy jaqsy bolsa jumysy da ónimdi bolady, – deıtin.

Ol ózi basqarǵan «Qazaq gazetteri» JShS-nyń jumysyna da asqan jaýapkershilikpen, árbir qyzmetkerine janashyrlyqpen qaraǵan edi. Ony men ákemniń sóz arasynda aıtatyn áńgimelerinen baıqaıtynmyn. О́zderińizge belgili, bul medıaholdıngti ol 1999 jyly ózi qujattaryn jınap júrip ashqan. Sol kezde qolyna qalam men mıkrofon ustaǵan jýrnalısterdiń arqasyna ala dorba salyp, bazar aralap ketkenin bilemiz. Bul elde jappaı jekeshelendirý saıasaty bastalyp, Úkimettiń aılyq pen zeınetaqyny aılap bere almaı jatqan kezi bolatyn. Sondaı qıyn-qystaý ýaqytta qazaq aqparat keńistigi birneshe gazet-jýrnaldyń basyn bir jerge biriktirgen qurylymmen tolyqty. Ol «Qazaq gazetteri» degen ataý alyp, qazirgi tilmen aıtsaq, táýelsizdik jyldaryndaǵy tuńǵysh medıaholdıng boldy. Osy uıymda ol kún-tún demeı 20 jylǵa jýyq ýaqyt qyzmet etti.

2018 jyly Keńsaıdan kele jatqanda bir aǵamnan ákemniń 17 jyl eńbek demalysyn almaǵanyn estip, tańqalǵanmyn. Shynymen de men 2001 jyly oqýdy bitirip, Astanaǵa ketkenimde osy kezge deıin bir aı demalys alǵanyn estimegen edim. Men ákemnen bir ret qana demalys alǵysy keletinin estidim. Ony 2017 jyly maýsym aıynda Astanaǵa Dúnıejúzi qazaqtarynyń quryltaıyna kelgende aıtqan. Biz ekeýmiz sońǵy ret sol kezde kóristik. Ákemdi ádettegideı kólikpen kútip alyp, úıge aparǵym kelgen. Ol bolsa «Meni úıge emes, qonaq úıge aparshy. Dúnıejúzi qazaqtarynyń quryltaıyna keldim. Ornymda bolmasam uıat bolar. Bári tólengen. Úıge barýǵa úlgeremin ǵoı, balam», dep qonaq úıde qalatynyn aıtty.  Sodan keıin otelge kelgende jınalys bastalmaı turyp, mınıstrmen kezdesetinin eskertti. Sóıtip, ol mınıstrlikten shyqqan soń, bári de, úı de, tórt-bes kún demalys ta jaıyna qaldy.

Qonaq úıde Almatydaǵy jumys ornyna habarlasyp, dúısenbide jınalys bolatynyn jetkizdi. Sol jerde jumysty ma álde basqa nárseni me oılap otyryp, «Jarty jyldan keıin osy jumysty qoıamyn. Kelesi jyly bir jýrnaldy alyp, sony júrgizip, stýdentterge sabaq berip júrsem odan basqa maǵan eshteńe keregi joq. Zeınetke az ýaqyt qaldy. Tezirek jetsem eken», degen edi.

Budan keıin ákemdi kórmedim. Papamnyń shilde aıynda aýyryp qalatynyn qaıdan bileıin. Áıtpese, sol kúni Almatyǵa birge ketip, janynda bolatyn edim ǵoı.

Ákem Almatyǵa ketkennen keıin de telefonmen sóılesip turdyq. Ekeýmiz Qaıyńdy aýylynyń 60 jyldyq mereıtoıyna birge baratyn bolǵanbyz. Shilde aıynyń basynda ekeýmizge aýylǵa bılet alyp qoıǵan edim.

Biraq, aýylǵa jalǵyz baryp keldim. Ákem 21 shildede tańerteń saǵat 6.00-de habarlasyp, aýyryp turǵanyn, Astanaǵa bara almaıtynyn aıtty. Sol kezde men aýylǵa emes, Almatyǵa barýym kerek edi dep áli kúnge deıin oılaımyn. О́zimdi ákemniń janynda bolmaǵanym úshin kináli sezinemin.

Sońǵy ret telefonmen 2017 jyly 23 shildede keshki saǵat 19.00 shamasynda sóılestim. О́zi aýyryp jatsa da «Aýyrma, balam, aýyrma!», dep qaldy ákem. Papamnyń qatty aýyryp jatqanyn aýyldan Arqalyqqa bara jatqanda bildim.

-Dastan, papań qatty aýyryp jatyr. Almatyǵa tez jet! Kolıaskada otyr, – degende jolda ketip bara jatyp janym shyǵa jazdady.

Men ákemniń kolıaskada otyr degenin ómirimde eshqashan estigen emespin. Bul adam sengisiz boldy. Soǵan sengim kelmese de Arqalyqqa jetip, ákemmen sóıleskennen keıin kóńilim jaılandy. Biraq, ishte bir úreı men úmit arpalysyp jatty. Kelesi kúni Astanada qaraly habardy estigende tóbemnen jaı túsip, dúnıe tóńkerilip ketti…

Sodan beri, mine biraz ýaqyt ótti. Qazaqta «Qazaly úıdiń qaraly kúnderi adamnyń bir jyldyq asy kelgende bitedi» degen sóz bar. Bizge ákemizdiń daýysy, jymıysy, kúlkisi, oıly kózqarasy jetpeı jatsa da amal neshik. Bir Allanyń jazýyna kónemiz. Bul dúnıede bári jalǵan ekenin ózi de aıtyp otyratyn. Biraq, báribirde qımaıdy ekenmin. Qıǵym kelmeıdi. Ondaı adamdar osy ómirden erte ketpeýi kerek edi ǵoı dep oılaımyn.

Astanada kólikpen ketip bara jatqanda ákem aınalaǵa qarap, «Shirkin, endi taǵy 20 jyldaı júrsem, osynyń bárin 80 jasqa kelgende kórsem eken. Sana men Laýlanyń toıyn jasap, solardyń qyzyǵyn mamań ekeýmiz kórsek arman bar ma?!», degen sózin esime alǵanda janym aýyrady. Osyndaıda týǵannan adamnyń qazasy  bir Allanyń mańdaıǵa jazǵan taǵdyry ǵoı, qoldan keler amal joq dep sharasyz bolyp qalasyń. Basqa eshteńe isteı almaıdy ekensiń.

Ákemniń qazasy anama ońaı tıgen joq. Qyryq jyl birge turyp, bir adam bolyp ketken adamǵa qaza degen qıynnyń qıyny. Ákem qaıtqan kezde qyryq kúnine deıin Almatydaǵy úıde bolǵanmyn. Bir kúni papamdikine uqsas kepkamdy kıip, sharýalarmen qalaǵa shyqqanmyn. Keshke úıge taksımen keldim. Bir ýaqyttan keıin sheshemniń meniń sońymnan úıge kirip, dıvanǵa jaıǵasyp, kózine erik bergenin kórdim. Anamnyń sondaǵy kóz jasy – daladaǵy sákide (tapshan) ákemdi oılap, bir kezde kóliktiń toqtaǵanyn estip, odan adamnyń túskenin kórip, kepkadaǵy adamnyń syrtqy esikti ashyp, úıge kirip bara jatqanyn kórip, sodan kóz jasyna erik bergeni dep oıladym. Qyryq jyl otasqan adamdardyń bir adam bolyp ketkeni ońaı emes qoı. Sol sebepten Jandos pen Aınur kelin sheshemniń kóńilin aýlaý úshin balalardy janynan shyǵarmaıdy.

Qazirde ákemniń kózin kórgen adamdardyń bári bizben baıaǵydaı qarym-qatynasta. Bizge árqashan qol ushyn bergisi kelip turady. Kóńilge sol medeý. Olardyń bárine Alla rıza bolsyn degim keledi. Ákem qaıtqan kezde Marat Toqashbaev pen Talǵat Aıtbaı aǵam ákeme arnap estelik kitap shyǵaramyz, Sábıt Dosanov bastaǵan jazýshylar Almatydan kóshe men mekteptiń atyn bergizý kerek degende tipten rıza bolyp qaldyq. «Serke sózdiń sardary» jınaǵy 2018 jyly shyqty.

Sol sııaqty Sarbas Aqtaev aǵam «Jumabek – Alash arystarynyń altyn tuıaǵy» dep baǵa bergende rıza boldym. Osynyń bári eldiń ákeme degen qurmeti dep bilemin. 2021 jyly Parlament Senatynyń depýtaty, áriptes aǵamyz Nurtóre Júsip «Jolyqqan jandar» jınaǵynda ákemniń sýretin bir top qalamgermen birge eńbektiń muqabasyna salyp, estelik materıal jazyp shyǵardy. Al bıyl «Atamura» korporaııasynyń basshysy, belgili meenat Raqym Qul-Muhammed aǵam ákemniń jýrnalıstıka men ǵylymdy ushtastyryp jazǵan ǵylymı eńbegin qaıta basyp shyǵaratynyn aıtty.

Qazaqtyń osy arda azamattaryna aldymen Alla taǵala, odan keıin ákemniń arýaǵy rıza bolsyn!

Áke, osyndaı azamattar jáne biz barda Sizdiń atyńyz eshqashan óshpeıdi, ony saqtaıtyn biz barmyz. Biz, Jandos inim ekeýmiz sol úshin osy dúnıege kelgenbiz.

Endi Qudaı qalasa bıyl kúzde ákemniń 70 jyldyǵyna arnalǵan is-sharany ótkizý josparda bar. Alla taǵala sátin salsa, ol is te oıdaǵydaı bolady.

P.S. Bul estelik 2024 jyly ákemniń 70 jyldyǵy qarsańynda jazylǵan. Sol kezde «О́negeli ómir» serııasymen «Jumabek Kenjalın» jınaǵy jaryqqa shyqty. Almatydaǵy ál-Farabı atyndaǵy Qazaq ulttyq ýnıversıtetiniń 90 jyldyǵy aıasynda ákem Jumabek Omaruly Kenjalınniń 70 jyldyǵyna arnalǵan «Qazaqstan qoǵamyndaǵy aqparattyq úderister:   BAQ menedjmenti  men  marketıngi jáne  PR»   taqyrybynda halyqaralyq ǵylymı-tájirıbelik konferenııa men  III Kenjalın oqýlary ótti.

Onyń jumysyna ortalyq jáne jergilikti bılik ókilderi,  otandyq ǵalymdar, BAQ basshylary men tilshileri, oqytýshylar, doktoranttar men magıstranttar  qatysty. Konferenııa materıaldary jınaq bolyp jaryq kórdi. Odan keıin ózi turǵan Almatydaǵy Panfılov kóshesinde ornalasqan N101 úıde qalamgerdiń qurmetine eskertkish taqta ashyldy. Sonymen birge Abai TV arnasynda «Tulǵa», Elarna arnasynda «Qazaq jýrnalıstıkasynyń tarlany. Jumabek Kenjalınniń taǵdyr jol» derekti fılmderi kórsetildi. Odan basqa kóptegen buqaralyq aqparat quralynda estelik materıaldar shyqty. Al bıyl ál-Farabı atyndaǵy Qazaq ulttyq ýnıversıtetinde IV Kenjalın oqýlary boldy. Bul oqýlar jyl saıyn kúz aılarynda dástúrli túrde ótkizilip keledi.

 

Dastan JUMABEKULY,

ASTANA

2024 jyl