سالبۋرىن – 2019: اقسۋداعى اڭشىلار الامانى

«احاۋ، جۇيرىك ات، قىران بۇركىت، ۇشقىر تازى، جىگىتتىڭ بۇعان قۇمار ونەرپازى»، – دەپ ءان ورىندالا قالسا، دەلەبەڭ قوزىپ، سوناۋ باعزى زاماننىڭ سال-سەرىلەرى كوز الدىڭا كەلىپ، شىركىن، ءبىزدىڭ ساياتشىلار وسىلاي كۇي كەشكەن ەكەن عوي دەپ تامساناسىڭ. راسىندا دا، تاماشا ەمەس پە؟ كەشقۇرىم بەس قارۋىن اسىنىپ، قولىنداعى قىرانمەن، جەتەگىنە ەرتكەن تازىسىمەن، ساياتشىلىقتان العان ولجاسىن قانجىعاسىنان شەشىپ، كيىز ءۇيدىڭ بوساعاسىنا بايلاپ، اڭشىلىقتان ورالىپ جاتقان ناعىز ەر جىگىتتەردى بۇگىندە كەزىكتىرۋ قيىن شىعار. مۇنداي كورىنىستەر بۇرىنىراقتا بولعان. بىزدەر بۇگىن مۇنداي اڭگىمەنى تەك، ءان، اڭىز، توم-توم بولىپ تاريح بەتىندە قالعان جازبالاردان عانا كەزىكتىرەمىز. بىراق بۇل جولى وسىنداي اسەرلى كورىنىستى مەن كوزىممەن كورىپ قايتتىم. وتكەن شاققا ءتۇسىپ كەتتى دەمەسەڭىز دە، بارىپ كەلگەندەي كۇي كەشتىم. ەندەشە، مەن كورگەن شىنايى ساياتشىلىقتى باسىنان باستاپ باياندايىن.

بۇرىنعىدان وزگەرەك

اقسۋ اۋدانى، قىزىلاعاش اۋىلىندا قازاقستان رەسپۋبليكاسى «قىران» فەدەراتسياسى مەن وبلىستىق دەنە شىنىقتىرۋ جانە سپورت باسقارماسىنىڭ ۇيىمداستىرۋىمەن « ۇلى دالانىڭ جەتى قىرى» ماقالاسى اياسىندا «سالبۋرىن – 2019» قۇسبەگىلەر سايىسى ءوتتى. جارىستىڭ اشىلۋ سالتاناتىندا اقسۋ اۋدانى اكىمىنىڭ ورىنباسارى عازيز ەسجانوۆ، «قىران» فەدەراتسياسىنىڭ اتقارۋشى ديرەكتورى باعدات مۇپتەكەقىزى، اقسۋ اۋداندىق دەنە شىنىقتىرۋ جانە سپورت ءبولىمىنىڭ باسشىسى اسحات ساۋعانباەۆ، قىزىلاعاش اۋىلىنىڭ اكىمى ساۋلە ماجيتقىزى قاتىستى. قادىرمەندى قوناقتار ەلباسىنىڭ ماقالاسى جايلى وي قوزعاپ، جارىسقا قاتىسۋشىلارعا ساتتىلىك تىلەدى. جالپى سايىسقا جيىرما بەستەن اسا قۇسبەگى جيىلدى. ولار بەس بەس كومانداعا ءبولىنىپ، باق سىنادى. «جەتىسۋ»، «التاي»، «ارقا»، «ەرەنقابىرعا»، «تارباعاتاي» بولىپ دوداعا ءتۇستى.

قوناقتاردىڭ سالتاناتتى شاراسىنان كەيىن جارىس باستالدى. بۇل جارىس بۇرىنعى سىننان وزگەرەك. بۇعان دەيىنگى وتكەن دودالاردا تاۋ ۇستىندە تۇرعان بۇركىتشىلەر ەتەكتە قولدان بوساتىپ جىبەرگەن اڭعا بۇركىتىن جىبەرىپ، ۇپاي جيناسا، بۇل جولى ناعىز شىنايى اڭشىلىققا شىعىپ، العان اڭ-قۇستارىمەن ۇپاي جينايدى. وسىلايشا ساياتشىلار بەس قارۋىن اسىنىپ، اڭشىلىققا اتتاندى.

تاعا تۇياقتى ساقتايدى

قاراكۇنگەن تاۋىنان كۇن جاڭا كوتەرىلگەن كەز. قاڭتاردىڭ سوڭعى ءبىر اپتاسى قالعان. بيىلعى جىلدىڭ ساياتشىلىعىنىڭ دا اياقتالۋ كەزىنە بار جوعى ون كۇندەي عانا قالدى. وسىنى جوسپارلاعان بۇركىتشىلەر كەلەر ماۋسىمعا دەيىن ەستەن كەتپەس سەيىلدى وسى سوڭعى ءۇش كۇندە وتكىزىپ قالماقشى. ابىر-سابىر، ءبىرىن-ءبىرى قالجىڭمەن تۇيرەپ، ءوز تىرلىكتەرىن اتقارىپ جاتىر. ءبىرى تازىسىنىڭ اياعىن تازالاپ، ەكىنشىسى بۇركىتىنىڭ توماعاسىن نىعىزداپ، بيالايىن ءبىر تەكسەرىپ، اياق باۋىن تارتىپ كوردى. ال سوناۋ شەتتە تۇرعان بۇرىمبەت اقساقال ەلدەن بۇرىن ساقاداي-ساي. كۇن شىقپاي تەك اتتانۋدى عانا توسىپ تۇرعانداي. قولىنداعى تاستۇلەگىن قومداپ قويادى. جاس قىران تالاي رەت يەسىنىڭ قانجىعاسىن مايلاعانعا ۇقسايدى، يەسىنىڭ مەيىرلەنە سيپاپ، ەرەكشە كوڭىل اۋدارعانىنا قاراعاندا. ال بۇركىتباي اقساقال بولسا جاستارعا اقىل ايتىپ، اڭ اۋلايتىن جەردى ءتۇسىندىرىپ ءجۇر. بەس بولىككە بولىنگەن ساياتشىلار وزدەرىنىڭ ءىسىن تىندىرىپ بىتكەنشە ەكى جىگىت بەس اتتىڭ تۇياعىن تاعالاپ ءبىتتى.

ات تاعالاۋدىڭ دا وزىندىك سىرى بار. بۇل جىگىتتەر تاۋدى بەتكە الماقشى. وسىدان ءبىراز كۇن بۇرىن كۇننىڭ رايى جىلىنىپ، تاۋداعى قار ەرىپ، ساي-سالاعا قاراي اققان ەدى. قازىر تاۋدىڭ كۇنگەي تۇسى بولماسا، قيا بەتتەرى تايعاق بولۋى ابدەن مۇمكىن. وسىنى ويلاعان جىگىتتەر اتتارىنىڭ اياقتارىنا بۇرشىك تاعا قاعىپ، قومداپ قويدى. ونى بۇركىتباي اقساقال تەكسەرىپ ءوتتى. بارلىعى دا دۇرىس، ەش كەمشىلىگى جوق. تاعا تۇياقتى ساقتايدى دەمەكشى، تاعالانعان اتقا جىگىتتەر ءمىندى. بۇل ۋاقىتتا كۇن تاۋدان ارقان بويى كوتەرىلگەن ەدى. جىگىتتەرمەن بىرگە بۇركىتباي اقساقال مەن بۇرىنبەت اتا دا اتقا قوندى. جاسى سەكسەندى القىمداپ قالدى دەمەسەڭىز بۇرىمبەت اقساقال جاس جىگىتتەردەن دە شيراق. اتقا ەركىن ءمىنىپ، ەركىن تۇسەدى. ءتىپتى، قولىنداعى بۇركىتىن كوتەرگەندە دە ەش قينالىسسىز، ءبىر قولىمەن ەردىڭ قاسىنان ۇستاپ قارعىپ مىنگەندە، سىرتتان قاراپ تاڭداي قاعاسىڭ. كوپتى كورگەن كونە كوز ەمەس پە، ساياتشىلىق دەسە ىشكەن اسىن جەرگە قويىپ، جاستارمەن قاتار سەيىلگە كەتىپ بارادى.  اڭشىلىق جاس تالعامايدى. بويىڭدا كۇش-قۋاتىڭ بولسا بولدى، ەجەلگى داستۇرىڭنەن قول ءۇزۋىڭ ەكى تالاي. سونىمەن، تالاي جىل بۇركىتىن قولىنا الىپ، التايدىڭ تاۋى مەن تاسىن كەزىپ، اتاعى شىققان بۇركىتشى مۇرات اقساقالدان باتا الدى. ۇلى ءداستۇردى جاڭعىرتۋعا اتتانىپ بارا جاتقان ساياتشىلارعا اتامىز اق باتاسىن ارناپ، جولعا اتتاندىردى. قانداي كەرەمەت، ساياتشىلىققا دا جاي كەتىپ بارا جاتقان جوق. ورتالارىندا ءانشى سال-سەرىلەرى بار. ءبىر بۇركىتشىنىڭ قاسىندا ءبىر-ءبىر قاعۋشى ەرگەن. سونىمەن، ءتورت توپ جازىققا قاراي جول تارتتى. ال بۇركىتباي شال قاسىنا ۇلى جاسۇلاندى ەرتىپ، قاعۋشىسىمەن تاۋعا بەت الدى. ءبىز دە سوڭىنان ىلەستىك. تاۋ قياسى وتە قاۋىپتى. كۇنگەي ەتىنىڭ قارى ەرىپ ءبىتىپتى. قاردىڭ جوقتىعى اڭشىلارعا دا قيىندىق تۋعىزىپ كەلەدى. ءىز شالۋ مۇمكىن ەمەس. قيادان ورلەپ، تاۋدىڭ بيىك شىڭىنا قاراي بەت الدىق. بوس جۇرمەي بۇركىتباي اقساقالدى دا اڭگىمەگە تارتىپ كەلەمىز. اقساقال جاستايىنان بۇركىتشىلىكتى كاسىپ ەتكەن كىسى ەكەن. اتاكاسىپپەن اينالىسىپ، بابالار مۇراسىن جالعاۋشى اتامىزدىڭ ءبىرى. ءوزى تەكەلىنىڭ تۇرعىنى. ول جاق تا تاۋلى. سول تاۋدىڭ ءار شۇڭقىرىن بىلەدى. مىنا جاق بەيتانىس بولعاسىن اڭشىلىقتىڭ تاجىريبەسىمەن جوبالاپ، قاسىنداعىلاردى باعىتتاپ وتىر. جاسۇلاندى دا وسى كاسىپكە ابدەن باۋلىپتى. ۇلىنىڭ قولىندا تىرنەك، ءوزى تاستۇلەكتى العان. ۇلى ۇستاعان بۇركىت ءالى جاس. قولدان ۇيادان باستىرعان ەكەن. اكەسىنىڭ قولىنداعى بۇركىتتىڭ بالاپانى دەيدى جاسۇلان. ول دا وسى كۇنگە دەيىن تالاي مارتە قانجىعاسى مايلانىپ، تاۋ-تاستىڭ قىزىل تۇلكىسىن قويماعان اككى اڭشى. بۇركىتىنىڭ جاعدايىن سۇراپ ءبىز ءجۇرمىز. جاسۇلان: «بۇل بالاپان بولعانىمەن ۇشقان قۇس پەن جۇگىرگەن اڭىن جىبەرمەيدى. تەك ۇلكەن ەلىك، ارقار، تاۋ ەشكىگە عانا تۇسكەن جوق. وعان ءالى ەرتەرەك. شاماسى جەتپەي قالۋى مۇمكىن. ءوزىم دە ءىرى اڭعا سالعان جوقپىن، مەرتىكتىرىپ الام با دەپ. ونىڭ ۇستىنە ەكى جىلداي اڭعا تۇسپەي قويدى. شوشىتىپ الدىق»، – دەدى.

وي، سۇمدىق اي، بۇركىتتىڭ دە شوشيتىن كەزى بولا ما؟ ءبىزدىڭ بۇل ساۋالعا ول: «ارينە، بىردە جولداستارىم كەلىپ، اڭ اۋلاۋعا شىقتىق، قىستىڭ قىزىعى وسى ەمەس پە؟! كۇن دە تاماشا ىڭعايلى بولىپ تۇرعان. تاۋعا جەتكەنشە قىردىڭ قىزىل تۇلكىسى قاشا جونەلگەنى. توماعاسىن سىپىرىپ، قىرانىمدى مەن دە ۇشىردىم. بارعان بەتتە بۇلاڭ قاققان تۇلكىنى شەڭگەلىنە بۋدى. وعان ءبىز دە قيقۋلاپ جۇگىرىپ كەلەمىز. سول ساتتە ارتىمىزداعى كولىككە مىنگەن ءبىر جولداسىم ۇلكەن كولىگىمەن تىكە تارتىپ، تۋرا تۇلكىنى باسىپ وتىرعان بۇركىتكە تاقالىپ توقتادى. سول ساتتە گۇرىلدەگەن ماشينەنىڭ داۋىسىنان شوشىپ قالعان بۇركىتىم، ەكى جىلداي اڭعا تۇسپەي قويدى. ەرىكسىز ءبىر جىلداي اق جەمگە وتىرعىزىپ، كەيىن اقىرىنداپ، قولعا شاقىرىپ، شىرعاعا قوندىرىپ ءجۇرىپ، ازەر جازىپ الدىم»، – دەپ جاۋاپ بەردى. ءدال وسى ساتتە قاعۋشىلاردىڭ ءبىرى ەلىك كەتتى، ەلىك دەپ ايعاي سالدى. ءاپ، بارەكەلدى! قانجىعامىز مايلانادى دەپ ءبىز دە ىشتەي تىلەپ كەلەمىز. بۇركىتباي اقساقال تاۋدىڭ تابانىنا قاراي سايعا ءتۇسىپ كەتكەن ەدى. ول كىسى دە قىراعى ەمەس پە، دەرەۋ ورگە قاراي اتىن تەبىنىپ، ەكپىندەپ كەلەدى. ەلىك تە تاۋ-تاسىن ساتىرلاتىپ، ورگە قاراي زۋلاپ كەپ قاشا جونەلدى. تىم بيىككە ورلەدى. سول ساتتە ۇلگەرمەسىن بىلگەن بۇركىتباي اقساقال قولىنداعى قىراننىڭ توماعاسىن سىپىرىپ ۇشىردى. بيىككە الىستاپ كەتكەن ەلىككە شۇيىلگەنىمەن شەڭگەلىنە بۇرە المادى. ال جاسۇلاننىڭ بالاپانى مۇلدە جەتپەدى. وسىلايشا الدىدان قاشقان ەلىكتى قانجىعامىزعا بايلاي المادىق. اقىرى كەش باتقانشا تاۋ-تاستى كەزىپ، ولجاسىز قوسقا ورالدىق.

كەش قارايىپ، كۇن ۇياسىنا باتار تۇستا، شىعىس جاق بەتتەن قاۋقىلداسقان بۇركىتشىلەردىڭ داۋىسى ەستىلدى. ءتىپتى، جارقىن-جارقىن شىعىپ، ءبىر-بىرىنە ءسوز بەرەر ەمەس. كوڭىلدەرى كوتەرىڭكى. وسى ساتتە اقساقال: «ءا، بۇل جىگىتتەردىڭ كوڭىلى توق. قانجىعالارى مايلانعان ەكەن. ساياتشىلىقتان بۇركىتىڭ اڭعا ءتۇسىپ، ولجالى بولساڭ وسىلاي ورالاسىڭ. ال بوس قايتساڭ ۇنجىرعاڭ ءتۇسىپ، شارشاپ قايتاسىڭ»، – دەدى. ءسويتىپ تۇرعاندا قىرعا كەتكەن اڭشىلار كەلدى. اندەتىپ، شۋىلداپ كەلە جاتقان «جەتىسۋ» مەن «ارقا» توبى ەكەن. «ارقانىڭ» ولجاسى – 1 تۇلكى، 1 قويان. «جەتىسۋ» 3 قويان، 3 قىرعاۋىل ۇستاپتى. كەلگەن بەتتە قوس جانىندا جۇرگەن جاستار جۇگىرىپ، بۇركىتشىلەردىڭ قولتىعىنان دەمەپ، اتتارىنان ءتۇسىردى. قازاقتىڭ ەجەلدەن كەلە جاتقان سالتى بويىنشا اتتارىن كەرمەگە بايلاپ، ۇلكەن قۇرمەت كورسەتتى. ال اڭشىلار قولدارىنداعى ولجالارىن ۇلكەندەردىڭ الدىنا  «ۇيىرىمەن ءۇش توعىز» دەپ جەرگە ءۇش ۇرىپ، قانجىعالارىنا بايلادى. پاح، شىركىن، قانداي كەرەمەت. مۇنداي سىي مەن كەڭ پەيىلدىلىك ءبىزدىڭ عانا ۇلتتا بار-اۋ. كەشەگى اتالار ءداستۇرىن قايتا جالعاعان جىگىتتەردىڭ ەرلىگىنە قايران قالماسقا شاراڭ جوق. ۇلكەندەر جاعى دا باتاسىن بەرىپ، بەلدەرىنە اقتىق بايلادى.

شاتتىق شالقىعان ءتۇن

ارقا-جارقا بولعان ساياتشىلار كيىز ۇيدە باس قوستى. ورتاعا مالدىڭ باسى اكەلىنىپ، ۇلكەندەردەن باتا الىندى. ەرتەدەگى داستۇرگە ساي اۋىلىنا ساياتشىلار كەلىپ، سەيىلگە شىققانداردى قانشا كۇتكەن تۇسەي ابدىكەرىم ۇلى اقتارىلىپ ءتۇستى. ءبىر مالىن سويىپ، بار بايلىعىن داستارقانعا ءۇيىپ-توكتى. قىستىڭ قىمىزىن قۇيىپ، سوعىمنىڭ دا سىباعاسى تارتىلدى. استان الىپ وتىرىپ، اڭشىلاردىڭ اڭگىمەسى قىزا ءتۇستى. اڭشىلاردىڭ ادەتى ەمەس پە، قيىننان قيىستىرىپ، اڭگىمەسىن اسىرەلەپ جىبەرەتىن. ءبىر-ءبىرىن ازىلمەن تۇيرەپ، كۇلكىگە قارىق بولىپ جاتتى. ءبىرى بۇركىتىن ماقتادى، ال ەكىنشىسى تازىسىن اسىرەلەپ، ايتەۋىر قىزىل كەڭىردەك. ساداقپەن قويان اتقان ديدار بودەس تە ءوزىنىڭ قالاي ەرلىك جاساعانىن ورتاعا سالىپ، ۇلكەندەردەن ماقتاۋ الۋدا. ال سوناۋ داستارقاننىڭ جوعارى جاعىندا وتىرعان ازەن شايماردان عانا ءۇنسىز. ارەدىك ەزۋ تارتقانىمەن كوڭىلى تىم ءپاس. مۇنىڭ سىرى نەدە؟ ساياتشىلىقتا جولى بولماعان اڭشىنىڭ كەيپى ەمەس. قانشا جولى بولماسا دا مۇندايعا اسا ۇنجىرعا تۇسىرە قوياتىن قازاق ەمەس ەدىك. بۇعان نە بولدى دەگەن ساۋال سانامىزدان كەتپەدى. سول ەكى ارادا تۇسەي اقساقال، ازەن اعا، كوڭىلىڭىز تۇسپەسىن. بۇركىتىڭىز تابىلادى. ءتىپتى تابىلماي جاتقان بولسا، مەنىڭ بۇركىتىمدى الىڭىز»، – دەپ ساڭق ەتتى. ءا، وسى ەكەن عوي، اقساقالدىڭ كوڭىلىن ءتۇسىرىپ وتىرعان دەپ بىزدە وي تۇيدىك. ساياتشىلىقتا قاشقان ەلىكتىڭ ارتىنان ۇشىپ كەتكەن بۇركىتى تاۋ اسىپ، قايتا ورالماپتى. ءتۇزدىڭ بۇركىتى، قولعا ەندى-ەندى ۇيرەنىسىپ كەلە جاتىر ەدى. كىم بىلەدى، ەرتەڭ تابىلىپ قالار دەپ سەنىمسىزدەۋ جاۋاپ قاتتى. قايران، دارحان قازاعىم-اي، ۇيىنە كەلگەن قوناعىنىڭ كوڭىلىن جىقپاي، استىنا ات، ۇستىنە شاپان جاۋىپ، بار قيىندىعىن ۇمىتتىرىپ جىبەرەتىن. ناعىز بۇركىتشىگە لايىق ءىس ەمەس پە، بۇركىتىن جوعالتقان ازەن اقساقالعا ءوزىنىڭ قىرانىن ۇسىنىپ، جومارتتىق تانىتىپ جاتقانى. ءوستىپ وتىرعاندا بەردىبەك تولەپباي ۇلى قولىنا دومبىراسىن الىپ، اۋەلەتىپ ءان سالدى. اڭشىنىڭ ءانىن تامىلجىتا ورىنداپ، ارتىن توكپەلەتىپ تەرمەمەن جالعاپ وتىردى. قيقۋلاپ جاستار جاعى ءانشىنىڭ دەلەبەسىن قوزدىرىپ، قولداۋ كورسەتىپ، وتىرىستىڭ شىرايىن كىرگىزىپ جىبەردى.

وسىلايشا اندەتىپ، دۋمانداتىپ ءتۇننىڭ ءبىر ۋاعىنا دەيىن وتىردىق. جاڭاعى تۇسەي اقساقالدىڭ ۇسىنىسى ما، جوق انشىلەردىڭ ءانى مە بۇركىتى جوعالعان ازەن اقساقال جادىراپ، اڭگىمەگە ارالاسىپ، كوڭىلىن كوتەرە باستادى. «اينالايىن دەگەن ءبىراۋىز ءسوز، تون بولىپ، ءتانىڭدى جىلىتپاعانمەن، جانىڭدى جىلىتادى»، – دەگەن وسى بولار. بۇل ءبىر شاتتىق شالقىعان ءتۇن بولدى.

ورالۋ

ساياتشىلىقتىڭ ەكىنشى كۇنى. بۇركىتشىلەر كۇن شىقپاي جينالدى. العاشقىداي ەمەس، جەر ىڭعايىن ءبىلىپ تە الدى. كۇن شىقپاي تاۋ جاعالاپ، ەتەككە تۇسكەن اڭ-قۇسقا ءبىرىنشى جەتۋ كەرەك. وسى ساتتە ءبىر كىشكەنە بالا كەلىپ: «ازەن اقساقال، بۇركىتىڭىز كەلىپتى. پالەنبايدىڭ قوراسىنا قونىپتى، سول جەردە تۇر»، – دەدى. ءاپ، بارەكەلدى! جاقسى حابار جەتكىزگەن بالانىڭ ارقاسىنان قاعىپ، العىسىن ءبىلدىردى. ەل اڭشىلىققا اتتانعاندا ازەن اقساقال بۇركىتىنە قاراي كەتتى. بۇل كۇنى دە اڭشىلار ءۇشىن ءساتتى بولدى. اسىرەسە، تازى ەرتكەن ازاماتتاردىڭ قىزىعى مول. ەرنار مۇپتەكەەۆتىڭ تازىلارى قويان قۋىپ ابدەن قىزىققا باتتى. ءتورت تازى وقشا زۋلاپ، سۇر قويانعا جەتە بەرگەندە قامىس اراسىنا زىتىپ كىردى. يتتەن قۇتىلسىن با، قامىستىڭ ءىشىن تاسىرلاتىپ، قۋا جونەلدى. جان ۇشىرعان قويان دا ايلالى ەكەن. قازۋلى تۇرعان ىنگە كىرىپ جان ساقتادى. ارتىنان ەنتىگە باسىپ كەلگەن اڭشىلار ىننەن قوياندى الىپ شىقپاققا بەل بۋدى. ءىننىڭ اۋزىن قازىپ، ۇزىن ىستىك تىقتى. تىم تەرەڭگە قازىلعان ءىن بولسا كەرەك، ىستىك بويلامادى. اقىرى، تازىنىڭ ءبىرىن جىبەرىپ كورىپ ەدى، ونىسى بەكەرگە ءتۇستى. وسىلايشا ابىگەرگە ءتۇسىپ جاتقاندا ساياتشىلاردىڭ ءبىرى ءىننىڭ ەكىنشى اۋزىن تاۋىپ الدى. ايلاكەر قويان تازىلاردى دا، ءىن قازعان ساياتشىلاردى دا سان سوقتىرىپ كەتتى. كەشە قانجىعاسى مايلانعان بۇل كوماندا ەكىنشى كۇنى كوپ جەردى شارلادى. اقىرى دەگەندەرىنە جەتىپ، تازىلارى ءبىر قوياندى قاعىپ ءتۇسىردى.

جاستاردان ارتىق تۇسپەسە، كەم تۇسپەگەن بۇرىمبەت اتا وتىز شاقىرىمداي جەر ءجۇرىپ تاستادى. قارت ادامعا وڭاي جەر ەمەس. ساياتشىلىقتىڭ قىزىعىنا ءتۇسىپ، شالعاي جەرگە كەتىپ قالدى دەۋگە دە بولادى. ايتسە دە، بۇگىن اقساقالدىڭ جولى بولمادى. قىرانىنىڭ توماعاسى سىپىرىلمادى، بالداققا سۇيەنگەن كۇيى قوسقا ورالدى. وسىلايشا كەش قارايعانعا دەيىن «ارقا» كومانداسى 2 قويان، «جەتىسۋ» 1 قويان جانە «التاي» كومانداسى ءبىر تۇلكىنى ولجالاپ، كوڭىلدەرى مارقايىپ قايتتى. كەشكىلىك اۋلاعان اڭ-قۇستارىنىڭ ەتىنەن تاعام جاساپ، كەشتى ءان مەن كۇيگە كومكەردى.

ماراپات

سالبۋرىننىڭ سوڭعى كۇنى ساياتشىلار اندەتىپ، سال-سەرىلىكتىڭ ءداستۇرىن قايتا جالعاپ، قوسقا جينالدى. جارىستى ۇيىمداستىرۋشىلار قورىتىندىسىن شىعارعانشا جىگىتتەر ءان ايتىپ، ارالارىنداعى اقىندار سۋىرىپ سالىپ، جىر توكتى. ۇلكەندەردىڭ كوڭىلىن كوتەرىپ، توي-دۋمانعا اينالدىردى. ال تۇسەي اقساقالدىڭ بايبىشەسى ۇيىنە كەلگەن قۇسبەگىلەرگە قازاقتىڭ سالتى بويىنشا قانجىعالارىڭ مايلانىپ ءجۇرسىن دەگەن نيەتپەن بارلىعىنا اقتىق بايلاپ، قۇرمەت كورسەتتى.

بۇدان كەيىن «قىران» فەدەراتسياسىنىڭ اتقارۋشى ديرەكتورى باعدات مۇپتەكەقىزى جەڭىمپازداردى انىقتاپ، جۇلدە تابىس ەتتى. قاشاندا اتام قازاق ۇلكەنىن سىيلاپ، قارتتارعا قۇرمەت كورسەتكەن ەمەس پە؟! سالبۋرىنعا كەلىپ، جاستارعا اقىل-كەڭەسىمەن بولىسكەن سىرالعى بۇركىتشىلەر ماعازىل ماجىكەن، مۇرات ۇزاقوۆ، تۇسەي ابدىكەرىمگە شاپان جاۋىپ ءىلتيپات تانىتتى. ودان كەيىن «جەتىسۋ» كومانداسى جەڭىمپاز دەپ تانىلىپ، كۋبوك تابىستالدى. كۋبوك پەن مەدالدارمەن اقسۋ اۋدانى دەنە شىنىقتىرۋ جانە سپورت ءبولىمىنىڭ باسشىسى اسحات ساۋعانباەۆ ماراپاتتادى. ەكىنشى ورىن «ارقا» كومانداسى جەڭىپ الدى. كۇمىس جۇلدەگە قول جەتكىزگەن كوماندانى اۋىل اكىمى ساۋلە ماجيتقىزى ماراپاتتاپ، العىسىن ءبىلدىردى. ۇزدىك ۇشتىكتى «التاي» كومانداسى تۇيىندەدى. سالبۋرىنعا قاتىسقان بارلىق ساياتشىلار جۇلدەسىز قالمادى. سالتاناتتى شارانىڭ سوڭىندا اۋداندىق مادەنيەت ءۇيىنىڭ انشىلەرى ءان ايتىپ، توي-دۋمانعا ۇلاستىرسا، بۇركىتشىلەر قۇستارىن كەلەر جىلعى سالبۋرىنعا دەيىن تۇعىرعا قوندىرىپ، بيىلدىڭ ساياتشىلىق ماۋسىمىن جاپتى.

ءۇي يەسى تۇسەي اقساقال كەلەر جىلعا دەيىن امان-ساۋلىق ايتىپ، جىگىتتەرگە كوكپار بەردى. جىگىتتەردىڭ ەندىگى قىزىعى كوكپار بولىپ، قاراكۇنگەن تاۋىنىڭ ەتەگىن دۇبىرگە بولەدى. كوكسەركەنى تاقىمعا قىسقان كوكپارشىلار اۋىلعا قاراي بەت الدى. ال، ءبىز، ءۇش كۇن بويى شىنايى ساياتشىلىقتى تاماشالاپ، سوناۋ باعزى زامانعا بارىپ قايتقانداي كۇي كەشىپ، اتا داستۇرىمىزگە قانىق بولىپ، رۋحاني كۇش پەن بايلىق جيناپ، ۇيگە قاراي بەت تۇزەدىك.

 

ريشاد تۇرعانباەۆ

فوتوعا تۇسىرگەن گ ۇلىم اسحاتقىزى

اقسۋ اۋدانى

الماتى وبلىسى