اسقار تاۋ الىستاعان سايىن بيىكتەيدى

اتام ومار كەنجالى ۇلى تۋرالى ءبىر ۇزىك سىر

بۇگىن – ۇلى جەڭىسكە 75 جىل! ءيا، ءبىز ءۇشىن قان مايداندا جانىن بەرىپ، جاۋمەن سوعىسقان اتالارىمىزدىڭ جەڭىسى – ۇلى جەڭىس! بۇل سوعىستى گيتلەرلىك گەرمانيا 1939 جىلى پولشا تەرريتورياسىنان باستادى. ودان ءارى ول كەڭەس وداعىنىڭ اۋماعىنا ۇلاستى. مۇنداي الاپات سوعىس تاريحتا بۇرىن-سوڭدى بولماعان ەكەن. كەڭەس وداعىندا 1941 جىلى باستالعان شايقاستى ۇلى وتان سوعىسى دەسە، كەيبىر امەريكالىقتار ونى «بەلگىسىز سوعىس» دەپ اتادى. ال جالپى تاريحتا 1939 — 1945 جىلدارداعى ايقاس ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىس بولىپ قالدى.

بۇل سوعىسقا ميلليونداعان وتانداستارىمىز سەكىلدى قازاق جەرىنەن مەنىڭ بابام كەنجالى جالماعامبەت ۇلى مەن ونىڭ ۇلى، اتام ومار كەنجالين، بابامنىڭ ىنىلەرى سەرالى، ەرالى، وسپان، قالي، كەنجەباي جالماعامبەت ۇلى دا قاتىسقان. ارعى اتام كەنجالىنىڭ اناسى بəتيما اجەم وسىنىڭ ءبارىن ۋايىمداپ وتكەن ەكەن. ول سوعىسقا بارلىعىن شىعارىپ سالعان سوڭ، ەندى كەزەك ءوزىنىڭ نەمەرەسى، مەنىڭ اتاما كەلگەنىن ەستىگەندە سول ۋايىمنان قارا جولدا قۇلاپ، سودان توسەك تارتىپ، تۇرا الماي قالىپتى. اكەم سونىڭ ءبارىن بىلەتىن. ول ماعان اتالارىمىز تۋرالى ءجيى ايتاتىن. ولاردىڭ ءبارى حات تانىعان، وقىعان، ساۋاتتى بولعان دەيتىن. ال سوعىستان وسىلاردىڭ ىشىندە ەرالى، كەنجەباي جالماعامبەت ۇلى مەن اتام ومار كەنجالى ۇلى ورالعان.

اتام 1925 جىلى 18 مامىر كۇنى دۇنيەگە كەلىپ، 1993 جىلى 12 اقپان كۇنى قايتىس بولعان (pamyat-naroda.ru سايتىندا كوكەم 1917 جىلى تۋعان دەپ جازىلعان. وقۋشى كەزىمدە اكەم: «ءبىزدىڭ كوكەم سوعىسقا جاسىن ۇلكەيتىپ بارعان»، دەگەن ەدى. سول ەستە قالىپتى).

مەن بالا كەزىمدە اتامنىڭ قولىندا وسكەندىكتەن ونى «كوكە» دەپ ايتاتىنمىن. ول 1943 جىلى اسكەر قاتارىنا شاقىرىلىپ، 2-بەلارۋس مايدانىنداعى №1213 اسكەري بولىمشەسى قۇرامىندا نەمىس-فاشيست باسقىنشىلارىنا قارسى سوعىس قيمىلدارىنا قاتىستى. مايداندا اۋىر جاراقاتتانىپ، 1944 جىلى 30 ناۋرىز كۇنى اسكەر قاتارىنان بوساتىلدى. ۇلى وتان سوعىسىنا قاتىسقانداعى ەرلىكتەرىنە وراي بىرنەشە وردەن-مەدالدارمەن ماراپاتتالعان. مايداننان ەلگە ورالعان ول امانكەلدى اۋدانىنىڭ شارۋاشىلىقتارىندا ەڭبەك ەتتى. 1946 جىلى قوستانايداعى وبلىستىق ۆەتەرينارلىق فەلدشەرلەر دايىندايتىن مەكتەپكە ءتۇسىپ، ونى ويداعىداي اياقتاعان. ال، 1950 جىلى قوستاناي اۋىل شارۋاشىلىق تەحنيكۋمىندا وقىپ، مال دارىگەرى-زووتەحنيك ماماندىعىن الىپ شىقتى. وسى جىلداردان باستاپ ونىڭ ەڭبەك جولى امانكەلدى، ارقالىق اۋداندارىنداعى مال شارۋاشىلىعىن وركەندەتۋ ماسەلەلەرىمەن تىكەلەي بايلانىستى بولدى. قايدا ەڭبەك ەتسە دە، ءوز ىسىنە دەگەن ادالدىقتىڭ ۇلگىسىن كورسەتىپ ءجۇردى. كىشىپەيىلدىلىك پەن قاراپايىمدىلىق ونىڭ ومىرلىك ولشەمىنىڭ باستى قاعيداسى ەدى. ۇلگىلى اۋليەت يەسى اتانىپ، ۇرپاق ءوسىردى. جان جارى، ارداقتى انا ۇلمەكەن كەنجالينا ەكەۋى بالا تاربيەسىنە ايرىقشا كوڭىل ءبولدى. وتانشىل، ەلجاندى ۇل-قىز وسىرۋگە كۇش سالدى. ءومىرىنىڭ سوڭعى جىلدارىندا قايىڭدى اۋىلدىق بايلانىس بولىمشەسىندە ەڭبەك ەتىپ، زەينەتكە شىقتى.

كوكەم مەن اپام «ارداقتى انا» التىن مەدالىنىڭ يەگەرى ۇلمەكەن تولەنقىزى ەكەۋى 14 بالانى تاربيەلەگەن. اكەم جۇمابەك كەنجاليننەن كەيىن بەيسەنبەك، دۇيسەنبەك، عالياش، ءمارياش، جۇماعازى، ءزالياش، ءسانياش، فارابي، ەركەبۇلان، ايناش، گۇلباھرام، گۇلبارشىن مەن داۋرەن دەگەن ءىنىم بولعان. وسىلاردىڭ ىشىندە بەيسەنبەك پەن دۇيسەنبەك اعالارىم، ءمارياش پەن ايناش تاتەم، داۋرەن ءىنىم ومىردەن ەرتە كەتتى. ال اكەم 2017 جىلى 62 جاسىندا قايتتى. ول ەلىمىزگە بەلگىلى جۋرناليست، جازۋشى، پۋبليتسيست، قوعام قايراتكەرى بولدى. ەلىمىزدەگى بىرنەشە گازەت-جۋرنالدى باسقارىپ، بىرنەشە باسىلىمنىڭ باسىن بىرىكتىرگەن «قازاق گازەتتەرى» اق پرەزيدەنتى بولىپ قىزمەت ەتتى.

 

داستان كەنجالين

(pamyat-naroda.ru سايتىندا كوكەم تۋرالى شاعىن اقپارات)

(اپام ۇلمەكەن تولەنقىزى مەن كوكەم ومار كەنجالى ۇلى)

(كوكەم ومار كەنجالين مەن اكەم جۇمابەك كەنجالين)

(1970-ءشى جىلدار)

(1980-ءشى جىلدار. سول كەزدە جەڭىستىڭ 50 جىلدىعىن كورسەم دەپ ەدى)

(بۇرىنعى تورعاي وبلىسى ارقالىق اۋدانىنا قاراستى «قايىڭدى» قوي سوۆحوزىنىڭ ۇلى وتان سوعىسىنا قاتىسقان ءبىر توپ ارداگەرلەرى. 1980-ءشى جىلدار. كوكەم ءبىرىنشى قاتاردا سولدان وڭعا قاراي ەكىنشى وتىر. ەكىنشى قاتاردا سولدان وڭعا ساناعاندا بەسىنشى بولىپ كەنجەباي جالماعامبەت ۇلى اتام تۇر)