SportPress.kz Qazaqstan sport jańalyqtary
Artyq aıtty demeńizder, keshe «Jaqsylyq qaıtys bolypty!» degendi estigende meniń óz basymnyń ómir súrip jatqan keńistigim kúl-parsha bolyp kúırep túskendeı boldy! Sonaý ottaı qyzý shaǵymda sport atty ónerdi tańdap alyp, sodan bergi 45 jylda (!) ár saǵat, ár kúnimdi Jaqsylyqsyz ótkizbegendikten be, Jeńis, Chempıon ataqtaryn Jaqsylyqsyz toılamaǵandyqtan ba, jeńilis pen sátsizdikti Jaqsylyqsyz júrekten ótkizbegesin be, onyń uly tabıǵaty meniń keýdeme kóship alyp, bárine men Jaqsylyqtyń kózimen, Jaqsylyqtyń sezimimen, Jaqsylyqtyń pikirimen qarap, bárin Jaqsylyqsha tarazylap úırenip alyppyn…Qudiret-aı, ózim ǵumyr keshken osy bir jetpis jyldyń ar jaq, ber jaǵyndaǵy ǵumyrdy Jaqsylyqpen ortaq baǵalaýdy zańǵa aınaldyryp alyppyn! О́zim es bilip, etek japqaly estigen, kórgen sporttaǵy qazaqtyń uly tulǵalarynyń báriniń — Ǵusman, Ábdisalan, Ábilseıit, Ámın, Tımýr aǵalarymnyń – tý-beınesin eldegi eń bıik tóbelerdiń ushar basyna qadap júrsem de árqashan sol QAZAQ SPORTYNYŃ SIMVOLDARYNYŃ qataryna Jaqsylyqty da qosyp, sol shoǵyrdyń jaryq janǵan otyna,kúndeı órtegen qyzýyna kún saıyn shomylyp júredi ekenmin. …Myna habardan soń sol jaryqtan da,jalynnan da adasyp qalǵandaımyn!
…SIZDER QAZAQ memleketi, QAZAQ qoǵamy kimnen aırylǵanyn bilesizder me? Bilemin deısizder, árıne. Kúresten Olımpıada chempıonynan, álem chempıonynan, Qazaqstannyń EŃBEK ERINEN aıryldyq dersizder. Qate joq. Biraq bular Jaqsylyqtyń týsyrtyna jazylǵan, árkim oqı alatyn ataq-dańqtary ǵana. Bir japyraq qana batyr jigittiń Otan úshin, el úshin, ult úshin qajet, sanasań sanyna jetpes, uly qasıetteriniń bári onyń TABIǴATYNDA jatatyn…
Jaqsylyq — sóz ben istiń adamy edi; ekeýin de ar-uıatpen oryndaıtyn! Jaqsylyq — maqsat qoıa bilý men pen soǵan jetý jolyn óz qolymen salyp kórsetken fenomen! Jaqsylyq chempıon bolýdy ǵana emes, chempıon ózin qalaı ustaýy kerek ekenin tutas qazaq qoǵamyna sabaq retinde kórsetken ustaz! Jaqsylyq — Qalqaman Sarın balam jazǵandaı, Qoly da taza, Ary da taza, Joly da taza Qazaq qoǵamy el bolyp úlgi alatyndaı altyn taıtuıaq! Jaqsylyq ata-anasynan halqy úshin týyp,bar ǵumyryn halqy úshin ótkize alǵan sırek tulǵalardyń biri! Jaqsylyq – qarapaıymdyqtyń ChEMPIONY! Ol qartpen de balamamen de júregin alaqanyna salyp turyp sóılese alatyn! О́zin sol kóp qazaqtyń bir shyrpysyndaı ǵana kórip, keýde de kermeıtin, taltańdap jurttan uzamaıtyn da! Kóp sózime mysal bolsyn, Jaqsylyq Olımpıada chempıony bolǵan soń el aralap,chempıondy halqymen júzdestirdik. Sondaı bir sapar tarıhı Torǵaı oblysyna boldy. Bul sonaý 1984 jyldyń qımas bir kúnderi edi…
H H H
Chempıonmen jekpe-jek
Bul jolǵy jekpe-jektiń jóni bólek. Ádette chempıon chempıonǵa qarsy kelip, jankúıer aýzyn ashyratyn shaıqas jasap jatatyn. Bul joly olaı emes – chempıonǵa qarsy ony chempıon jasaǵan jankúıeri, onymen birge jany kúıgen halqynyń ókilderi shyǵady. «Qarsy shyǵady» degenim qate bolar – qushaq aıqastyryp, birge shyǵady ortaǵa…
* * *
Halyqtyń óz batyryn saǵynatyny da, qushaǵyn aıqara ashyp kútetini de ǵasyrdan ǵasyrǵa mıras bop jalǵasqan júrek shymyrlatar shyn dástúr. Batyrdy el ǵana emes, jer de, jel de saǵynatynyn osy saparda san ret sezindim. Arqalyq aeroportynyń beton jolyna «aıaq-qolyn» birdeı tirep, ekpinin ázer toqtatqan búginginiń toqpaq jal tulpary – qus qanatty laıner aeroport aldyna kólbeı kep tizgin tartqan soń syrtqy esigine sál sańlaý berip edi, soltústiktiń salqyn jeliniń bir býmasy ishke qymtyryla enip, jolaýshy ataýlynyń bárine jolaı sálem bere, tórge ozdy. Bıik arqaly oryndyqtan tebesi de kórinbeı qalǵyp jatqan Jaqsylyqqa kelgende ǵana jel ekesh jel de jýasyp, basynan sıpap, betinen súıgen soń tynysh tapty. Samolet tabaldyryǵynan túse bere Jaqsylyqtyń qushaǵy gúlge toldy, gúl usynǵan qaryndastar chempıonǵa almadaı betterin tosty, qymsynbaǵandary qushaǵyna kirip turyp, sýretke tústi.
Aeroporttyń syrtynda tizgindeýli attaı tizilip turǵan mashınalarǵa qaraı ketip baramyz. Jaqsylyqtyń keletinin uzyn qulaqtan estigen el jaqsylary jolǵa tizilil turyp alyp, onyń qolyn alyp qalýǵa tyrysyp jatyr. Jyǵa tanıtyndary da joq emes. «Áı, Jaqsylyǵy qaısy? Olımpıada chempıony qandaı bolady eken? Qane., .» desip jatqandar sırek. Olardyń shoshaıǵan qoldary kóbinese ishimizdegi denelileý degen Dúráli, Rahymbaı jaqty kórsetedi. Bizge bul ańqaýlyq ta qyzyq. Báriniń jadynda sharbolattan quıǵandaı som deneli Qajymuqan ata turǵanynyń nesi aıyp?
Kez-kelgen jerdiń aeroporty sol eldiń, sol jerdiń, sol aýyldyń, qalanyń, oblystyń, ólkeniń qaqpasy sekildi qasıetti oryn. Jaqsylyq sekildi halyq batyrymen de biz áńgimege tıek eter suhbat osy aeroport tas jolyna taban tıgennen soń-aq bastaldy. Biz bul suhbat-ocherkimizdi eki taqyrypqa bólgeli otyrmyz. Onyń alǵashqysy aralaǵan jerdegi halyq suraǵyna Jaqsylyqtyń jaýaby, al ekinshisi onyń osy sapardaǵy qarapaıymdylyǵyna halyqtyń jaýaby. Sonymen:
Jaqsylyqtan jaýap
Jaqsylyqpen, joldastyǵymyzǵa da on jyldyń bederi. О́zim kórgen jerdiń bárinde Jaqsylyqtyń eshtemeden tartynbaı ne jyǵylyp, ne jyǵyp tynatyn márttigine kózim jetse de bul saparda eleýli qobaljydym. Senseńizder, Jaqsylyq úshin.
Qalyń eldiń mol qushaǵyna enip baramyz. Eli batyryn esti eli aspanǵa kóterip qurmetteıtinin aıttyq. Solaı qurmetteı alatyn halyq ony jerge taban tiretip qoıyp suraı da alady. Suraǵanda ózderin saǵyndyrǵan uldary ańsatyp baryp qolǵa túskende túımedeıden túıedeıge deıin sóz túıinin aǵytýy múmkin. Sol kezde kúres kileminde álemniń kileń sen tur men ataıyndaryn jaýyrynymen jer sydyrtyp júrgen Jaqsylyq bir sátke tosylyp qalmaı ma, bilek kúshiniń keremetteı qudiretin pash etken palýanymyz júrek jigerin, jan jıhazyn, sezim selderin aqtara ala ma, ózine janarlaryn qadap otyrǵan myńdaǵan tilektes adamdarynyń aldynda tizerlep qalmaı ma degen qaýip basym keýdede. Ol sátte bizden kómek joq. Mundaı júzdesýdi jekpe-jek demeı ne deıin?
Alǵash qoıylǵan suraqtyń ózi chempıondy bir aýnatyp túsirerdeı eken.
– «Lenınshil jas» gazetiniń óz oqyrmandarymen júzdesýi, syrlasýy túsinikti, jón-aq. Al, sizdiń sol gazettiń sarbazdarymen birge saparlas bop júrýińizdi qalaı túsinemiz! (Bul suraq kezdesý saıyn qoıylyp otyrdy).
– Moınyndaǵy qaryzyn qor adam ǵana ótemeıdi! Men ondaı emespin, Endeshe, «Lenınshil jas» gazetine erekshe qaryzdar ekenimdi bilgennen soń birge júrmin. Eń áýeli, bala kúnimnen armanymdy oıatyp, qııal dúnıesine ushatyn qanat bolǵan osy gazet edi. Aldymdaǵy aǵalarym jaıly oqyp, sportqa degen mahabbatymdy oıatqan da «Lenınshil jas», Keıin palýan atanyp, kóringenmen alysqan kúnnen, chempıon atanyp, álemniń dúldúlderimen beldeskenge deıingi búkil ǵumyrymdy osy gazet úebeı jazǵan eken. Keshe ǵana úlken sportpen, kúres kilemimen qoshtasqanda men úshin qandaı tolǵandy olar? Osylardyń bárine kúresip júrgende alǵys aıtýǵa da ýaqytym bolmaǵan eken, Endi sol qaryzdarymnyń shıreginen bolsa da qutyla berýdi maqsat tutyp shyqtym bul saparǵa. Gazetpen birge shaýyp júrgenimiz oǵan qosa – Sizderdiń jerlerińizde izbasarlarymyz bar ma degen úmitten bolatyn.
«Lenınshil jastyń» sport týraly jazǵandarynyń astarynda osy oı jatpaýshy ma edi?
– Siz Olımpıada chempıony atanǵan sátte ózińizdi qandaı kúıde sezindińiz? (Aıtbek Janseıitov).
— Esimde joq. Tek tizemnen búgilip túsip, jańa ǵana jonyn taptaǵan kúres kilemin súıe bergenimdi bilemin. Al, halqym úshin úlken erlik istegenimdi tuǵyr tórinde turǵanda baryp bir-aq bildim.
— Sport básekesindegi jeńisterdiń janǵa sáýle quıatyn keremetteı qýanyshy jaıly teledıdardan kórip te, gazet-jýrnaldan oqyp ta júrmiz. Al, sol sporttyq joldyń óz basyńyzǵa túsken qıynshylyqtary jaıly aıtyńyzshy. (Qanat Myrzabekov, 8 «A» klasynyń oqýshysy).
– Palýandyq ónerdiń ózekti erter ókinishiniń, júıkege tas túskendeı aýyrtpalyǵynyń bar ekendigin aıtyp jatý uzaqqa keter. Qarapaıym qıyndyqtaryn tizsem; eki aıaq tizeden talaı qaıyrylyp qaldy, barmaq býynnan birneshe ret buralyp ketti, qulaq shemirsheginen shaınalyp, shor bop bitti, osylar jete me?
– Jaqsylyq aǵa, biz chempıon degen dáý bolady dep oılaýshy edik, siz qalaı kip-kishkentaısyz! (Bastaýysh klastyń oqýshysy, A. Imanov atyndaǵy sovhoz).
– Bárekeldi! Men chempıon bolǵan kezde eki ıyǵyma eki kisi mingendeı alyp edim. Týra Qajymuqan atalaryńyzdaı bolatynmyn. Sodan beri ótkizgen júzdesýlerde ózderińiz sekildi halyq teberikke bir-bir tutamnan alyp-alyp,qazir osyndaı bop qaldym…
– Jolyńyzdy qýatyn balańyz bar ma?
— Men Olımpıada chempıony atanǵan kúni keshke Moskvaǵa qýanyshty telegramma keldi. Meniń semıamda úshinshi ul dúnıege kelgen eken, Atyn Jeńis qoıdyq. Sovet qurama komandasynyń sapynda birneshe júzdegen adam bar, solardyń ishinen meniń ǵana balam týypty, Jeńisim úlkeıgende osy oqıǵaǵa oı toqtatar. Al, Eldos pen Jandostyń biri palýan bolmasyna kim kepil?
— Jaqsylyq, qaraǵym, eń qýanyshty kúnińdi esińe alshy. (Qart ana, Torǵaı selosy).
— Ejelgi Olımpıada otany Grekııanyń astanasy Afıny qalasyna barǵanbyz. Búgingi Olımpıada alaýy jaǵylatyn Olımp taýynyń baýraıynda ornatylǵan mármár tasqa meniń aty-jónim, ultym altyn árippen jazylypty. Sony kórip, kózime jas ala qýandym, Ol tasqa barlyq Olımpıada chempıondarynyń esimi tirkeledi eken.
— Siz basqaryp otyrǵan kúres mektebinde 6- klass oqýshylary bar ma? Olardyń haldary qalaı (6 klass oqýshylary, Qazaqstannyń 40 jyldyǵy atyndaǵy sovhoz).
— Bar. Olardyń hali jaqsy. О́ıtkeni, olar óz maqsattaryn aıqyn bilip, sol jolda ter tógip júr.
— Eger uıattaý bolmasa aıtyńyzshy, siz Olımpıada chempıony atanǵanǵa deıin araq iship, temeki tarttyńyz ba?
— Shynynda uıattaý eken, uıat bolǵanda sportshy úshin bul teris ádetter ǵana emes, toıa tamaq iship, qalaǵanyńsha qydyryp, ýlana uıyqtaýdyń ózi zııan ekenin bilmeý uıat qoı. Biz keıde kúnniń shyjyǵan ystyǵynda bir tal balmuzdaq jeýge ruhsat ala almaı silekeıimiz shubyryp júremiz.
— Sporttaǵy ómirbaıanyńyzdy qysqasha aıtyp ótseńiz.
— Meniń sporttyq ómirbaıanym túgeldeı «Lenınshil jas» gazetinde jazylǵan, sodan oqyńyzdar,
— Seniń eń baqytty kúniń… (Aýyl aǵalary, Jankeldi selosy).
— Mine, búgingi sizdermen otyrǵan kúnim! (Dý qol shapalaqtaldy). Bul qol shapalaqtaý az! (Jurt taǵy tyna qaldy, chempıon ne aıtqaly tur dep qaýiptený de joq emes). Eger Sizderdiń aýyldaryńyzdan taǵy bir Olımpıada chempıony shyqsa, men tik túregelip turyp tań atqansha qol soǵar edim! (Bul jolǵy qol shapalaqtaý uzaqqa sozyldy).
– Jaqsylyq aǵa, Sizdiń osy kelýińiz sebep bolyp, sizdiń arqańyzda aýyl jastaryna sporttan qamqorlyq kúsheıip, «Jaqsy aǵa» dep eske júrsek eken. (Bir top bala, «Albarbóget» sovhozy).
– Myna sizdermen kezdesý ótkizip, betpe-bet kúresýge otyrǵan jerimiz qandaı tamasha. Hosh kelgende ıis murnymdy jaryp barady!
Biz jan-jaǵymyzǵa tańdana qaradyq. (Kezdesý sport zalynda ótip jatqan).
– Osyndaı sport zaly bar aýyldyń jastarynda da arman bar ma?! Endi umytpańdar, is tetigi tek óz qoldaryńyzda dep oılaımyn. Keremet qushtarlyq kerek, sportty shyn súıý kerek! Kómegim de, mynadaı tilegim de osy.
– Siz neshe ret jeńildińiz? (S. Arǵynbaev, Jankeldın aýdany).
– Bárin sanaǵan joqpyn. Biraq bir jeńilisim esimnen eshqashan ketpeıtin bolar. Evropa birinshiliginiń fınaly bolatyn, qarsylasym polıak Roman Kerpach degen jas jolbarys. Moskva Olımpıadasy da ıek artpada.
Beldesý bitýge 15-20 sekýnd qalǵanda utyp jatqanmyn. Taǵy umtyldym.
Sol qolymnyń bas barmaǵy ıyqqa baryp soǵylǵanda otqa tusken temirdeı shyj ete qaldy. Terige ilingen barmaǵymdy ekinshi qolymmen qorǵaı bergende Kerpach meni bir aýnatyp úlgerdi. Sóıtip ekinshi oryn aldym. Osy jeńilisim bar jeńilisten de ókinishti.
— Jaqsylyq aǵaı, eger sizge búgin bizdiń mektepke jattyqtyrýshy bolyp qal dese, qalar ma edińiz? (Qazaqstannyń 40 jyldyǵy atyndaǵy sovhoz, Amankeldi aýdany).
— Qıyn suraq eken. Qazaq «shaqyrǵanda qalma» demeı me, áıtse de meniń jattyqtyrýshy bolýymdy suraǵan mektep jalǵyz sizder emessizder. Birinde qalsam ekinshisi ókpeleıdi ǵoı. Sondyqtan men aýyl-selo sportshylarynyń «Qaırat» qoǵamynyń respýblıkalyq kúres mektebinde júre bereıin. Tek talantty balalar bolsa qol ushyn berýge ázirmin.
–Qatty sasqan sátińizdi eske túsirińizshi (T. Ibraeva, Arqalyq pedagogıkalyń ýchılıщesi).
– Moskva Olımpıadasynyń qıyn da qyzyqty kúnderi edi. Biz Olımpıada qalashyǵynda turdyq qoı. Jatqan tósegimiz boıshań basketbolshylarǵa arnalǵan ba, uzyndyǵy úsh metrge taıaý edi. Eń sońǵy beldesý aldynda tósegimniń bir basyna eki búktelip jata ketip edim, uıyqtap qalyppyn. Bas bapker G. Sapýnov meni izdemegen jeri joq, taba almapty. Jarys bastalatyn ýaqyt taıaý. Keshiksem-aq eń sońǵy orynǵa ketemin. Eki búktelip, kórpege oranǵan men tósekten kórinbeıdi ekenmin. Aqyry «bári qurydy, Jaqsylyq altyn medaldan aıryldy» dep mańdaı terin súrtip, tósekke qulaı ketken Sapýnov meniń ústime otyrady. Sodan men zaýlap kele jatqan avtobýstyń ústinde kıindim. Jarys bastalýǵa bes mınýt qalǵanda úlgerdik. Sondaǵy sasqanymdy adamnyń basyna bermesin.
— Qazaq jastary arasynan ataqty sportshylar nege az shyǵady? (Q. Joldasbekov, Torǵaı selosy).
—Suraqtaryńyz aщy eken, endi jaýaby da aщy bolady. Eń áýeli, jalqaýmyz. «Pis balyq, aýzyma tús balyq» degendi jaqsy kóremiz. El, halyq úshin eńbek etýge erinemiz, eger álemdi dúr silkindirsek bul eń áýeli halyqtyń abyroıy ekenin este ustamaımyz, jańa ǵana Afınydaǵy jazý týraly aıttym ǵoı, ol jazý Jaqsylyqtyń atyn emes, qazaq halqynyń atyn pash etip tur emes pe álemge! Mine, keremet ónerpaz adam tabıǵı talantyna qosa osyndaı úlken júrekti bolsa ǵana shyǵady. Al, men de ózimniń baýyr-qaryndastaryma ókpelimin: ózi úshin júgirýge bári sheber, gıtar tartamyz, óleń aıtamyz, kúresýge, bokske, júgirý, sekirýge kelgende kejegemiz keıin tartyp turǵany. Maqsatkerlik, tas jarardaı qulshynys joq jastarymyzdyń boıynda. Bul saparda men soǵan qozǵaý salǵaly keldim. Balalar, mynany umytpańdar: bizdiń árqaısymyz mynaý otyrǵan aqsaqaldy atalar men aqjaýlyqty analarǵa qanshalyqty mynadaı medaldar (Ol Olımpıada jáne álem chempıonynyń medalin tóbeden asyra kóterdi) ákelip kórsetetin bolsaq, sonshalyqty ol kisilerdiń jasy uzaq bolady!
— Jaqsylyq aǵa, Sizdiń áli de oryndalmaǵan armandaryńyz bar ma? (Mektep oqýshylary, A. Imanov atyndaǵy sovhoz).
— Bar! Ol armandarym endi sendermen baılanysty.
— Sizge ózińiz kelgen Torǵaı jeri unady ma?
–Ádemi jeńgelerimiz, er minezdi aǵalarymyz, ózderińdeı qaryndastarymyz, armanyn at qyp minýge daıar baýyrlarymyz bar óńir nege unamasyn?! Unady!
—Aǵa, meniń de kúreske qatysqym keledi. (S. Júnisov, 8 klass oqýshysy).
—Áli qatysqan joqsyń ba?! … Iıa, áıtse de kesh emes, meniń ózim de kúresti ınstıtýt qabyrǵasyna barǵanda bir-aq bastaǵan ekenmin ǵoı. Degenmen, erteńge qalma, dál búgin basta! Kedergi bolsa maǵan aıt!
— Torǵaı jastaryna qoıar talap-tilegińiz! (Bul suraq kóp qoıyldy).
— Bizdiń bárimiz týǵan el, týǵan jer, týǵan halyq aldynda qaryzdarmyz. Jastyqtyń býymen júrip sony esten shyǵaryp almaıyq!
Jaqsylyqqa jaýap
Jol uzaq. Saǵym bop qashqan alys shaqyrymdardyń shańyn qaǵyp alatyn júırik mashınalardyń jumsaq otyrǵyshtaryna qısaıyp alyp, oı qazanyn sapyrýǵa ábden bolady. Sapyramyn da. Sondaǵy oıǵa oralatyny Jaqsylyqtyń ózim kúnde kórip kele jatqan qara topyraqtaı qarapaıym minezi men júıkeni bosatardaı júıeli sózderi, jaýaby. О́ziniń otyz jyldan astam ǵana ǵumyrynyń teń jartysynda mańdaıynan ter ketpeı, júregine qan jetpeı júrip, jeńip alǵan jalǵyz altyn medalin, Olımpıada altynyn «bul meniki emes, halqymnyń medali, qazaǵymnyń chempıondyǵy, Sizderdiń jeńisterińiz!» dep adamdy jylytardaı etip sóz sóılegen janǵa biz de laıyqty jaýap berýimiz kerek qoı. Eliniń atyn shyǵarǵan erdi, halqy nege tóbesine kótermeske! Bul da paryz, bile bilsek. Sol oı meni sansyratyp kele jatqan…
…Oblys ortalyǵynan vertoletpen ushtyq. Betalysymyz «Qarynsaldy» jáne «Stepnıak» sovhozdary. Vertolet kelip «Qarynsaldy» sovhozyna qonǵan bette esik ashylar-ashylmastan eki ıyǵyna tórt kisi mingendeı palýan deneli jigit Jaqsylyqty qos qoltyǵynan aldy da keńsege deıin aıaǵyn jerge tıgizbeı keterip áketti.
— Bul kim? – deımiz biz chempıonymyzdy qoltyqtap ketken alypqa rıza bolyp.
— Bul osy sovhozdyń dırektory, respýblıkamyzǵa tanymal aýyr salmaqty palýan N. Babıch, – desti sovhoz turǵyndary – kezinde Jaqsylyq bári birge kúresken bolýlary kerek.
…Vertolet «Stepnıakqa» kelgen soń birden qonbaı, bir aınalyp baryp tómendedi. Vertolettiń ushqyshtary biledi eken, mundaı qazaq aýylyna qyzyq bir jolaýshy kelgenin arnaıy habarlap qajeti joq, vertolet aýyldy bir aınalyp baryp qonsa bolǵany. Jerge júz metrdeı qalǵanda baıqadyq, vertolet qonatyn alańqaıda júz shaqty bala tur eken. Jaqsylyq jerge túsken soń álgi balalardan attap basa alsashy. Bári ony qorshap alyp, jeńinen, eteginen tartiqylap, suraq qoıyp, aýzyna sóz salyp, máre-sáre boldy da qaldy. Bul sovhozǵa da tek sálemdesip ketý úshin kelgen Jaqsylyqty vertoletke qaıta mingizý qıyn boldy. Balalardyń chempıonǵa qyzyǵýy zańdy desek, Olımpıada dúldúliniń qolyn alyp qalýǵa kelgen qart adamdar, nemerelerin qol berýge ákelgen analardyń nıetterinen attap kete almaı, kóp bógeldik. Vertolettiń esigin zorlap jaýyp, ushyp shyqqanda da ózderi jerde tursa da qııalymen bizge ilesken balalardy kórip, keremetteı tolqydyq. Janarlarǵa jas toldy.
Mine, bul eki oqıǵa Jaqsylyqqa eki jaýap.
«Albarbóget» sovhozynda kezdesý ótkizildi. Kezdesý sonynan mektep balalary chempıonnan qoltańba aldy. Esikten endi-endi shyǵa beremiz degende, anadaıdan alyp-ushyp jetken boıjetken Jaqsylyqty ákesindeı bas saldy. О́zi solq-solq etip jylap tur.
– Aǵataı-aı, ózińizdi kórdim be?! Shynymenen bul siz be?! Qandaı baqyttymyn, sizdeı aǵamdy óz kózimmen kórgenim ras pa! Halqymnyń maqtanyshy-aı, ardaqty aǵa, Jaqsylyq-aı, chempıon Úshkempirov-aı, aınalaıyn aǵa-aı!!
Egilip jylaıdy, óksip jylaıdy. Biraq baıqap turmyz, qýanysh jasy, baqyt jasy, rızalyq, rahmet jasy. Artynan suraımyz ǵoı, bul kim dep. Sol «Albarbóget» sovhozyndaǵy Qaratúbek orta mektebiniń 10-klass oqýshysy Jadyra Bersúgirova eken. Eline chempıondyq sılaǵan aǵasyna degen kishkene ǵana keýdesine jınaǵan qurmeti men rahmetin osy kúnge deıin saqtap kelgen ǵoı. Netken keremet oqıǵa!
…«Rechnaıa» sovhozyndaǵy mektepte áńgime qyzyqty ótti. Qonaqtar endi attana bergende mektep dırektorynyń oqý isi jónindegi orynbasary Meshitbaı Júnisov Jaqsylyqtyń shylaýyna oraldy.
– Aınalaıyn, Jaqsylyq baýyrym, ózińnen bir ótinishim bar. Keshe ǵana bizdiń shańyraqqa dúnıege bir ul kelip edi. О́zderiń osy Torǵaı óńirinde júr degen soń bizge de soǵar dep, sol sábıdiń atyn qoımaı otyr edik. Búgin biz senen atyńdy, keshe ǵana týǵan halqynyń úlkeni men kishisi aýzynan tastamaı aıtqan Jaqsylyq atty esimińdi, suramaqpyz. Jaqsylyq kóptik etpes bizdiń balanyń atyn da Jaqsylyq qoıaıyq, ruhsat ber! – dedi keremetteı tolqyp.
– Oıbaı, ruhsat, rahmet, rahmet!– dep jatyr Jaqsylyq qalbalaqtap.
Mine, bul eki oqıǵa Jaqsylyqqa taǵy eki jaýap.
Arqalyq qaıdasyń dep zaýlatyp kele jatqanbyz. Túıdek-túıdek mashınalarymyzdan tanyp, jolshybaı jol tosyp sálem beril jatqandar da joq emes. Bir kezde ortamyzdaǵy arqaly azamattardyń biri, keshegi tilshimiz, aqyn, ánshi, ári áýesqoı kompozıtor Qonysbaı Ábilovtiń daýsy sańq ete tústi:
– Bitti, toqta!
Sart-sart tejegishter basyldy. Toqtaýyn toqtadyq, biraq ne bitkenin bilmeı turmyz. Ne de bolsa tegin emestigin sezip, sekirip-sekirip mashınadan tústik. Bárimiz Qonysbaı men Jaqsylyqty qorshap turmyz. Bir kezde en dalaǵa jyr nóseri tógildi de ketti:
Bir eldiń bolǵanymen asylyndaı,
Denesi bala kıik asyǵyndaı.
Kórgennen qushaǵyma aldym ony,
Talaı jyl ańsap tosqan ǵashyǵymdaı.
О́zine dos tabatyn shaqta myna,
Shattana kúledi eken aqtaryla.
Dúnıeni dúrliktirgen dúleı kúshtiń
Tańqalam qaıda buǵyp jatqanyna.
Taýlardy yrǵap salyp arqasyna,
Esimin oıyp jazǵan ár tasyna.
Qajymuqan atasy tiri bolsa,
Sıyp-aq keter edi qaltasyna!
Kim seni biraq odan kem kóredi.
Ýaqyttyń tarazysy teńgeredi.
Jaqańdar namys býyp «háp» dep qalsa,
Jan túgil jartasty da óńgeredi,
О́nerpaz bolmaǵanmen kúmis kómeı,
Bola ma, qurmet saǵan tıisti emeı.
Qalaqtaı shaǵyn ǵana jaýyrynyń
Ketti ǵoı aqyry jer ıiskemeı.
Qyzyǵyp kelbetińe qaraımyn men,
Sen qýansań júzińde araı kúlgen
Qoıǵan kezde esimin túbi eline,
Jaqsylyq ákelerin qalaı bilgen!
Bárimiz qol shapalaqtadyq. Sonda baryp men Jaqsylyqqa taǵy bir jaýapty baspasóz arqyly oqyp berýge mindetti ekenimdi moıyndadym.
H H H
…Osy estelikterdiń bári júrekti dúrsildetip, qan tamyrdy qos qol balǵamen soqqandaı solqyldatady… «Jaqsylyqty qalaı saqtaı almadyq?» dep júz ret, myń ret suraı beremin,suraı beremin… Bul jerdegi «Jaratqannyń bergen jasy…», «Dám-tuzy taýsylǵan kún…» degenderdiń bári aqtalý! Qudaıdyń Qudiretine qarsy shyqqaly otyrǵanym joq, biraq «SAQTANSAŃ – SAQTAIMYNDY!» aıtqan da sol Jaratýshy emes pe edi?! Elbasynan bastap, basqasyn bylaı qoıǵanda, mınıstrlerdiń birazy aýyrdy emes pe osy indetpen? Qutqaryp qala aldyq qoı! Jaqsylyqty qalaı qutqara almadyq?!!
Aınalaıyn, Almatynyń ákimi Baqytjan Saǵyntaev myrza-aý, seniń aýrýhanaǵa baryp, Jaqsylyqtyń halin qansha ret suraǵanyńdy bilmeımin, biraq sol aýrýhananyń tabaldyryǵynda qonbasań da jumysyńdy tańmen sol jerden bastap, keshke sol jerden aıaqtasań – ózgeler de aıaǵynan tik turyp, Jaqsylyqqa qosymsha dem úrler me edi… Jaqsylyqtyń jany da ózge baqılyq bolǵandardan artyq emes, áıtse de qaı halyq ta bir basy myńǵa tatıtyn ul-qyzdaryna asqan qamqorlyqpen erekshe júgirýshi edi ǵoı! Jaqsylyqty Sanavıaııa saılap, Almatydaǵy jedel járdem aýrýhanasynan qýaty kúshti Astanaǵa jetkizip, qutqaryp qalýǵa múmkindik bolmady ma?.. Ol keshe ǵana el, halyq,ult abroıyn qutqaryp qalyp edi ǵoı… Nege bulaı? Nege bulaı? Nege? Nege…
Nesip JÚNISBAIULY,
jýrnalıst-jazýshy, sport qaıratkeri,
Qazaqstan Respýblıkasynyń eńbek sińirgen qaıratkeri.
