جاقسىلىقتى جوقتاۋ اپتالىعى

چەمپيونسىز وتكەن 35 جىل!!!

 قازاقتار ءوز ۇلتتىق سپورتى ساناعان، بۇكىل اتا – باباسى بالۋان بولدى دەپ دالەلدەنگەن كۇرەس ونەرىنەن وليمپيادا چەمپيونى شىقپاعانىنا بۇگىن تۋرا 35 جىل ءبىر اپتا بولدى! سوناۋ 1980 جىلى ماسكەۋ وليمپياداسىنا ەڭ سوڭعى ساتتە عانا ىلىنگەن كەنەي اسىقتاي عانا بالۋان جاقسىلىق ۇشكەمپىروۆ جاسى وتىزعا كەلگەندە مىڭنان ءبىر مۇمكىندىكتىڭ جالىنا جابىسىپ، قاجىمۇقان اتاسى، ابىلسەيىت اعاسى جەتپەگەن اتاقتى تۇتاس ۇلتقا تۇڭعىش بوپ سيلاپ ەدى! ودان سوڭ عاجاپ بالۋان ءشامىل سەرىكوۆ چەمپيون اتانعان… وسىنى كورگەن كوز ءالى ماڭدايدا، وسىلاردى ۇستاعان قول ءالى يىقتا، وسىنى سەزىنگەن جۇرەك ءالى كەۋدەدە… سول كۇنگى قۋانىشتىڭ بەسىگىندە تەربەلىپ ءجۇرىپ، قازاق وزىنە قۇرانداي قىمبات ساناعان بالۋاندىق ونەردەن وليمپيادا چەمپيوندارى كوپ بولاتىن شىعار دەپ دامەلەنگەنبىز.

بۇگىندە كەۋدەنى وكىنىش ورتەيدى! سول وليمپيادادا كەڭەس وداعى قۇراما كومانداسىنىڭ ەڭ جەڭىل سالماقتى بالۋانى بولعان جاقسىلىق كىلەمگە بارىنەن بۇرىن شىعىپ،بالۋاندار اراسىنان ەڭ ءبىرىنشى چەمپيون اتاندى. سوندا بۇكىل كوماندانىڭ التىن باستاۋىنداي بولعان جاقسىلىقتى قۇراما كومانداداعى ون بالۋان توبەلەرىنە تىك كوتەرىپ، ءبىر-بىرىنە ەستافەتا رەتىندە تاپسىرىپ، اياعىن جەرگە تيگىزبەي الىپ كەتكەنى بۇگىنگىدەي كوز الدىمدا! كيىنىپ — شەشىنەتىن بولمەگە سەيداحمەت اعا بەردىقۇلوۆ ەكەۋمىز كەلگەندە ءوزى 48 كيلو سالماقتا كۇرەسىپ، جان الىپ، جان بەرگەن بەلدەسۋلەردەن سوڭ قۋ سۇيەگى قالعان جاقسىلىقتىڭ جارق-جۇرق ەتكەن كوزىنەن باسقا ەشتەمەسى قالماپتى. ول كوزدىڭ وزىنەن پارلاعان جاس ءمولت-ءمولت ەتىپ،سارقىراماداي تومەنگە تامشىلايدى. بىراق ءتىل ساۋ! «…قىزىق، وليمپيادا چەمپيونى! الداعى ۋاقىتتا ءبىزدىڭ اۋىلدا دا ولار كوپ بولادى! … اتتەڭ، وسىنى باسقا ءبىر تۇلعاسى كەلىسكەن قازاقتىڭ نار جىگىتى باستاسا قايتەر ەدى مەن باستاماي…» دەيدى چەمپيون! جاقسىلىق شەشەن-اق. 1984 جىلى ەل ارالاپ، تاريحي تورعايعا باردىق. ورتامىزدا جاقسىلىق. بىرگە جۇرگەن ءدۇلدۇل اقىن ءابىلوۆ ايتقانداي «…قاجىمۇقان اتاسى ءتىرى بولسا، سىيىپ-اق كەتەر ەدى قالتاسىنا قونىسباي!» دەگەن بالۋانىمىز نيەتتەن دە،سوزدەن دە جاڭىلماي كەلەدى. سودان،امانگەلدى اۋدانىندا بولعان ءبىر كەزدەسۋدە مەكتەپ وقۋشىسىنىڭ; «جاقسىلىق اعا، ءسىزدى كۇرەستەن تۇڭعىش وليمپيادا چەمپيونى دەگەنگە — ەڭگەزەردەي جىگىت ەكەن دەسەك،ءوزىڭىز قۇيتاقانداي-اق ەكەنسىز عوي!» دەگەنى. ءبارىمىز سىلتىدەي تىندىق. سوندا ورنىنان ساسپاي تۇرىپ،ءسال جىميىپ العان جاقسىلىق ۇشكەمپىروۆ: «مەن وليمپيادا چەمپيونى بولعان كەزدە شىنىمەن ەڭگەزەردەي جىگىت ەدىم. سودان بەرگى وسىنداي جۇزدەسۋلەردە حالقىم ءبىر ساباق جىپتەن تابارىككە الىپ-الىپ،بۇگىندە وسىنداي بوپ قالدىم!»، دەدى. قانداي كلاسسيكالىق جاۋاپ!

ءبىز ەل سپورتىنىڭ كەلبەتى جايلى اڭگىمەلەگەندە جاقسىلىق تۋرالى كوپ ايتامىز. ونىڭ سەبەبى — جاقسىلىق سپورتتاعى چەمپيون بولعان جاننان سول سپورتتاعى سيمۆول بولعان جاندار قاتارىنا ءوتىپ كەتكەن تۇلعا! ول كەشەگى قاجىمۇقان اتامىز، عۇسمان، ءابدىسالان اعالارىمىز، بۇگىنگى ابىلسەيىت، تيمۋر، ءامين اعالارىمىز سەكىلدى سيمۆولدىق بەينەگە اينالعان ادام. سونىسىمەن دە بۇل جانداردىڭ سپورتتاعى تابىستارىن تارازىلامايمىز. ولاردىڭ سيمۆولدىق قۇدىرەتپەن ۇلت جاستارى الدىندا جاققان شامداي،شىققان كۇندەي شاشقان شۋاعىن سەزىنەمىز،سول بيىككە ۇلت بوپ تالپىنامىز! …جاقسىلىق وليمپيادا چەمپيونى بولعان كۇننەن بەرى 35 جىل ءوتىپتى! از ۋاقىت ەمەس. ودان بەرى دە كۇرەس ونەرىندە تالاي تابىستى كۇندەر بولدى. اۋىزدى قۋ شوپپەن سۇرتكەن ءجون ەمەس. ايتسە دە سودان بەرى قازاقتىڭ وزىمەن بىرگە تۋعان ونەرى دەگەن كۇرەس ونەرىنەن وليمپيادا چەمپيونى شىقپاي قالدى. نەگە؟ سەبەپ قايدا؟ كىمنەن؟ نەدەن؟ عاجاپ بالۋان داۋلەت تۇرلىحانوۆتان بۇل اتاقتى ۇرلاپ كەتتى. كۇمىسىن دە الدى داۋلەت،قولاسىن دا الدى. اتتەڭ، تابيعاتىنان بالۋان بوپ تۋعان داۋلەتتىڭ ماڭدايىنا ول ەرەكشە لايىق ساف التىن بۇيىرمادى. امال نە… نۇرباقىت، اقجۇرەك، اسەتتەر جۇلدە الدى وليمپيادادا. وزگەلەر سول بيىك تاۋدىڭ ەتەگىندە شارق ۇرىپ ءجۇر. …35 جىل! قۇداي وڭ قاراعان جاننىڭ جارتى عۇمىرى. ياعني، از ۋاقىت ەمەس. ۇرپاقتارى وليمپيادا چەمپيونى بولۋى كەرەك دەگەندى ماقسات قىپ قويعان ۇلتقا تىم كوپ ۋاقىت. بۇدان ارى ۇزاي بەرسە،وليمپيادا چەمپيونى بولماي-اق ۇلت بولۋعا بولادى ەكەن دەگەن ەرىنشەك،مارعاۋ،تىم ءتاۋباشىل پسيحولوگيا مويىنعا ءمىنىپ الادى دا تۇسپەي قويادى… ارينە، وليمپيادا چەمپيونى بولۋدى ارمانداۋدىڭ ءومىردىڭ وزگە ءبىر دە ءبىر سالاسىنا – بىلىمگە، عىلىمعا، ونەرگە، تەحنيكالىق ساۋاتتىلىققا – سالقىنى تيمەۋى كەرەك! بىراق بۇل ۇلى ارماننان قول ۇزۋگە قاقىمىز جوق! «ەل بولسا ەر تۋعىزباي تۇرا المايدى!» دەگەن قازاقى اۋىز ايتقان عاجاپ شىندىق قايدا؟! سونى تالاپ ەتەيىك تاريحتان! سونى كوپ بوپ قايتالايىق! سونىڭ ورىندالۋىنا ىشكى رۋحىمىزدى جۇمسايىق! نە ءىستىڭ دە ىستەلۋى قۇدايدان كەيىن حالىقتىڭ قولىندا. ايتايىق،سۇرايىق، وتىنەيىك، تالاپ ەتەيىك… وسى جازبالارىمىزدا دا جەكە باقىت، جالقى قۋانىش جايلى ەمەس، ەل باقىتى، ۇلت قۋانىشى جايلى ورتاقتاسايىق،ەل اماندىعى، جەر تۇتاستىعى، ۇلتىمىزدىڭ ءبىلىم بيىگى، ونەر قۇدىرەتى جايلى شۇيىركەلەسەيىك! تۋعان ۇل-قىزعا عانا قۋانباي،بولعان-تولعان بالا-نەمەرەگە شاتتانايىق! بار بولعان جاقسى عوي، باعلان بولعان ودان دا عالامات ەمەس پە؟! سونداي ۇرپاق تۋايىق،سونداي ۇرپاق تاربيەلەيىك! ءبىر ارقا وتىن ءۇي جىلىتسا،التىنداي ۇل-قىز ەلىنە،حالقىنا،ۇلتىنا اي مەن كۇن ەمەس پە؟! سولاردى تۋايىق، سولاردى ىزدەيىك، سولاردى ناسيحاتتايىق! «ءبىز دە قاتىن بولعانبىز، قاپقا تارى سالعانبىز…» دەگەندەي، ءبىز دە ۇل-قىز تاپقانبىز، ءبىز دە ۇل-قىز تاپتىرعانبىز. ول ءبىر عانا شاڭىراقتىڭ باقىتى ەكەن. بىراق،ەلىڭ باقىتتى بولماي سەن باقىتتى بولا المايدى ەكەنسىڭ! ولاي بولسا،ۇيدەگى باقىتتان قۋات الىپ، ۇلكەن ەلدىك باقىتقا تەر توككەن جان ناعىز ازامات اتانادى، دوستارىم! … قازاق حالقىنىڭ ساپىنان كۇرەستەن وليمپيادا چەمپيونى شىقپاعالى 35 جىل بولىپتى. مۇنشاما ۇزاق ۋاقىتتى قايدا جاسىرامىز، وعان قالاي شىدايمىز؟ سىزدەردە جاۋاپ بار ما؟ مەندە كىلەڭ سۇراق…

ح ح ح

…بۇل جازبا 2015 جىلدىڭ جازىندا جازىلىپ ەدى. ودان بەرى تاعى بەس جىل ءوتتى. بۇگىن بۇل ارمانعا 40 جىل تولدى!

وكىنىشكە قاراي، سول ۇلتتىڭ نامىسىنا باسىن تىككەن جاقسىلىق باتىردىڭ ءوزى باقيلىق بولدى. بىراق،بىزدەر،تىرىلەردىڭ،مىندەتى – ول تەك جاقسىلىقتىڭ ارمانى دەپ ەمەس، تۇتاس ۇلتتىڭ ارمانى رەتىندە قابىلداپ، سول جولدا بار مۇمكىندىگىمىزدى سالىپ، جاقاڭ ارمانداعان ۇلت ارمانىنا جەتۋگە ۇمتىلايىق! ول ءسىز بەن ءبىزدىڭ، ياعني،ءبارىمىزدىڭ قولىمىزدا! سول ۇلى ارماندى ارقالاعان جاقسىلىقتىڭ ۇلى رۋحى دا بىزدەن وسىنى كۇن سايىن ءوتىنىپ، بۇكىل قازاق ەلىن شارلاپ جۇرەرىنە داۋ جوق!

نەسىپ جۇنىسباي ۇلى،

 جۋرناليست-جازۋشى، سپورت قايراتكەرى،

قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن قايراتكەرى.