Jaqsylyqty joqtaý aptalyǵy

Chempıonsyz ótken 35 jyl!!!

 Qazaqtar óz ulttyq sporty sanaǵan, búkil ata – babasy balýan boldy dep dáleldengen kúres ónerinen OLIMPIADA ChEMPIONY shyqpaǵanyna búgin týra 35 jyl bir apta boldy! Sonaý 1980 jyly Máskeý Olımpıadasyna eń sońǵy sátte ǵana ilingen keneı asyqtaı ǵana balýan Jaqsylyq Úshkempirov jasy otyzǵa kelgende myńnan bir múmkindiktiń jalyna jabysyp, Qajymuqan atasy, Ábilseıit aǵasy jetpegen ataqty tutas ultqa tuńǵysh bop sılap edi! Odan soń ǵajap balýan Shámil Serikov chempıon atanǵan… Osyny kórgen kóz áli mańdaıda, osylardy ustaǵan qol áli ıyqta, osyny sezingen júrek áli keýdede… Sol kúngi qýanyshtyń besiginde terbelip júrip, qazaq ózine Qurandaı qymbat sanaǵan balýandyq ónerden Olımpıada chempıondary kóp bolatyn shyǵar dep dámelengenbiz.

Búginde keýdeni ókinish órteıdi! Sol Olımpıadada Keńes Odaǵy qurama komandasynyń eń jeńil salmaqty balýany bolǵan Jaqsylyq kilemge bárinen buryn shyǵyp,balýandar arasynan eń birinshi chempıon atandy. Sonda búkil komandanyń altyn Bastaýyndaı bolǵan Jaqsylyqty qurama komandadaǵy on balýan tóbelerine tik kóterip, bir-birine estafeta retinde tapsyryp, aıaǵyn jerge tıgizbeı alyp ketkeni búgingideı kóz aldymda! Kıinip — sheshinetin bólmege Seıdahmet aǵa Berdiqulov ekeýmiz kelgende ózi 48 kılo salmaqta kúresip, jan alyp, jan bergen beldesýlerden soń qý súıegi qalǵan Jaqsylyqtyń jarq-jurq etken kózinen basqa eshtemesi qalmapty. Ol kózdiń ózinen parlaǵan jas mólt-mólt etip,sarqyramadaı tómenge tamshylaıdy. Biraq til saý! «…Qyzyq, Olımpıada chempıony! Aldaǵy ýaqytta bizdiń aýylda da olar kóp bolady! … Átteń, osyny basqa bir tulǵasy kelisken qazaqtyń nar jigiti bastasa qaıter edi men bastamaı…» deıdi chempıon! Jaqsylyq sheshen-aq. 1984 jyly el aralap, tarıhı Torǵaıǵa bardyq. Ortamyzda Jaqsylyq. Birge júrgen dúldúl aqyn Ábilov aıtqandaı «…Qajymuqan atasy tiri bolsa, syıyp-aq keter edi qaltasyna Qonysbaı!» degen balýanymyz nıetten de,sózden de jańylmaı keledi. Sodan,Amangeldi aýdanynda bolǵan bir kezdesýde mektep oqýshysynyń; «Jaqsylyq aǵa, Sizdi kúresten tuńǵysh Olımpıada chempıony degenge — eńgezerdeı jigit eken desek,ózińiz quıtaqandaı-aq ekensiz ǵoı!» degeni. Bárimiz siltideı tyndyq. Sonda ornynan saspaı turyp,sál jymıyp alǵan Jaqsylyq Úshkempirov: «Men Olımpıada chempıony bolǵan kezde shynymen eńgezerdeı jigit edim. Sodan bergi osyndaı júzdesýlerde halqym bir sabaq jipten tábárikke alyp-alyp,búginde osyndaı bop qaldym!», dedi. Qandaı klassıkalyq jaýap!

Biz el sportynyń kelbeti jaıly áńgimelegende Jaqsylyq týraly kóp aıtamyz. Onyń sebebi — Jaqsylyq sporttaǵy chempıon bolǵan jannan sol sporttaǵy Sımvol bolǵan jandar qataryna ótip ketken Tulǵa! Ol keshegi Qajymuqan atamyz, Ǵusman, Ábdisalan aǵalarymyz, búgingi Ábilseıit, Tımýr, Ámın aǵalarymyz sekildi sımvoldyq beınege aınalǵan Adam. Sonysymen de bul jandardyń sporttaǵy tabystaryn tarazylamaımyz. Olardyń sımvoldyq qudiretpen ult jastary aldynda jaqqan shamdaı,shyqqan kúndeı shashqan shýaǵyn sezinemiz,sol bıikke ult bop talpynamyz! …Jaqsylyq Olımpıada chempıony bolǵan kúnnen beri 35 jyl ótipti! Az ýaqyt emes. Odan beri de kúres ónerinde talaı tabysty kúnder boldy. Aýyzdy qý shóppen súrtken jón emes. Áıtse de sodan beri qazaqtyń ózimen birge týǵan óneri degen kúres ónerinen Olımpıada chempıony shyqpaı qaldy. Nege? Sebep qaıda? Kimnen? Neden? Ǵajap balýan Dáýlet Turlyhanovtan bul ataqty urlap ketti. Kúmisin de aldy Dáýlet,qolasyn da aldy. Átteń, tabıǵatynan balýan bop týǵan Dáýlettiń mańdaıyna ol erekshe laıyq saf altyn buıyrmady. Amal ne… Nurbaqyt, Aqjúrek, Ásetter júlde aldy Olımpıadada. О́zgeler sol bıik taýdyń eteginde sharq uryp júr. …35 jyl! Qudaı oń qaraǵan jannyń jarty ǵumyry. Iaǵnı, az ýaqyt emes. Urpaqtary Olımpıada chempıony bolýy kerek degendi maqsat qyp qoıǵan ultqa tym kóp ýaqyt. Budan ary uzaı berse,Olımpıada chempıony bolmaı-aq ult bolýǵa bolady eken degen erinshek,marǵaý,tym táýbashyl psıhologııa moıynǵa minip alady da túspeı qoıady… Árıne, Olımpıada chempıony bolýdy armandaýdyń ómirdiń ózge bir de bir salasyna – bilimge, ǵylymǵa, ónerge, tehnıkalyq saýattylyqqa – salqyny tımeýi kerek! Biraq bul uly Armannan qol úzýge qaqymyz joq! «El bolsa er týǵyzbaı tura almaıdy!» degen qazaqy aýyz aıtqan ǵajap shyndyq qaıda?! Sony talap eteıik tarıhtan! Sony kóp bop qaıtalaıyq! Sonyń oryndalýyna ishki rýhymyzdy jumsaıyq! Ne istiń de istelýi qudaıdan keıin Halyqtyń qolynda. Aıtaıyq,suraıyq, ótineıik, talap eteıik… Osy jazbalarymyzda da jeke baqyt, jalqy qýanysh jaıly emes, el baqyty, ult qýanyshy jaıly ortaqtasaıyq,el amandyǵy, jer tutastyǵy, ultymyzdyń bilim bıigi, óner qudireti jaıly shúıirkeleseıik! Týǵan ul-qyzǵa ǵana qýanbaı,bolǵan-tolǵan bala-nemerege shattanaıyq! Bar bolǵan jaqsy ǵoı, baǵlan bolǵan odan da ǵalamat emes pe?! Sondaı urpaq týaıyq,sondaı urpaq tárbıeleıik! Bir arqa otyn úı jylytsa,altyndaı ul-qyz eline,halqyna,ultyna aı men kún emes pe?! Solardy týaıyq, solardy izdeıik, solardy nasıhattaıyq! «Biz de qatyn bolǵanbyz, qapqa tary salǵanbyz…» degendeı, biz de ul-qyz tapqanbyz, biz de ul-qyz taptyrǵanbyz. Ol bir ǵana shańyraqtyń baqyty eken. Biraq,eliń baqytty bolmaı sen baqytty bola almaıdy ekensiń! Olaı bolsa,úıdegi baqyttan qýat alyp, úlken eldik baqytqa ter tókken jan naǵyz Azamat atanady, dostarym! … Qazaq halqynyń sapynan kúresten Olımpıada chempıony shyqpaǵaly 35 jyl bolypty. Munshama uzaq ýaqytty qaıda jasyramyz, oǵan qalaı shydaımyz? Sizderde jaýap bar ma? Mende kileń suraq…

H H H

…Bul jazba 2015 jyldyń jazynda jazylyp edi. Odan beri taǵy bes jyl ótti. Búgin bul armanǵa 40 jyl toldy!

О́kinishke qaraı, sol ULTTYŃ NAMYSYNA basyn tikken JAQSYLYQ batyrdyń ózi baqılyq boldy. Biraq,bizder,tirilerdiń,mindeti – ol tek JAQSYLYQTYŃ ARMANY dep emes, tutas ULTTYŃ ARMANY retinde qabyldap, sol jolda bar múmkindigimizdi salyp, Jaqań armandaǵan ULT ARMANYNA jetýge umtylaıyq! Ol Siz ben bizdiń, ıaǵnı,BÁRIMIZDIŃ qolymyzda! Sol ULY ARMANDY arqalaǵan JAQSYLYQTYŃ ULY rýhy da bizden osyny kún saıyn ótinip, búkil Qazaq elin sharlap júrerine daý joq!

Nesip JÚNISBAIULY,

 jýrnalıst-jazýshy, sport qaıratkeri,

Qazaqstan Respýblıkasynyń eńbek sińirgen qaıratkeri.