كوزدەن كەتسە دە، كوڭىلدەن كەتپەيدى (فوتو)

بىزدەر قاسىمىزدا  جۇرگەن قادىرلى، قۇرمەتتى جانداردى تەك ارامىزدان كەتكەندە عانا ءبىلىپ جاتامىز. ارينە، ادامنىڭ  ارتىقشىلىعىن كوزى تىرىسىندە باعالانىپ، حالىق الدىندا لايىقتى باعاسىن الىپ جاتسا ودان ارتىق نە بار شىركىن. قازاقتىڭ كوپتەگەن جاقسى، جايساڭدارى ورتامىزدا جۇرگەندە بارىنشا ەلەنبەي، باقيلىق ساپارعا اتتانىپ كەتىپ جاتقاندارىندا عانا «وي، قانداي ادام ەدى»، دەپ، جەرگە سىيعىزباي ماقتاۋىن كەلىستىرەمىز.

مەنىڭ ايتپاعىم، ادامدى كوزى تىرىسىندە جاقسى سوزدەرمەن جان شۋاعىنا بولەي بىلسەك كەيىن وكىنبەس ەدىك. ءيا، كەشە عانا ورتامىزدان ماڭگىلىك مەكەنىنە ساپار شەككەن ارداقتى ازامات، ەل بىلەتىن كوممەنتاتور، بەلگىلى سپورت ءجۋرناليسى امانگەلدى سەيىتقانوۆ از عۇمىرىندا ارتىنا قالدىرعان مول مۇراسى تۋرالى ءسوز ايتقىم كەلىپ وتىر. ءيا، امانگەلدى كوز تىرىسىندە دە ءوز باعاسىن الا بىلگەن جاننىڭ ءبىرى. دەسەك تە كەيىنگى جىلدارى ءالى دە تالاي تارتىمدى رەپورتاجدارىمەن حالىقتى تارتا بىلەتىن شاعىندا، ەل نازارىنان ەلەۋسىز كۇي كەشەنىن كوردىم. سوندىقتاندا ادامدى بارىندا باعالاي بىلگەن ورىندى دەگەندى ايتپاعىم كەلىپ وتىر.

امانگەلدى ەكەۋمىز سوناۋ 1992-1993 جىلداردان بەرى جاقسى تانىس بولعان ەدىك. ەكەۋمىز دە سول جىلدارى «قازاقستان» تەلەارناسىنداعى اتى بارشا قازاققا ءمالىم كوممەنتاتور رابات جانبەك اعامىز باسشىلىق ەتەتىن سپورت جانە اسكەري پاتريوتتىق رەداكتسيادا بىرگە قىزمەتتەس بولدىق. امانگەلدى سول كەزدەرى سپورت تۋرالى «قۇمساعات» دەگەن تەلەحابار اشىپ، حالىقققا سپورت سالاسىنداعى جاڭىلىقتاردى تانىستىرىپ جۇرگىزە باستاعان. ال، مەن  كەيىنىرەك، «اۋىل سپورتى» تەلەحابارىن جۇرگىزىپ، اۋىل-ايماقتى ارالاپ، ەل سپورتىداعى اۋىل تالانتتارىن تانىتۋ باعىتىندا باعدارلامالار جاسايتىنمىن. ەكەۋىمىزدى دە ءبىرى-بىرىمىزگە جاقىنداستىرىپ، ارالاستىرعان ول ارينە، سپورت ەدى. امانگەلدىنىڭ ادامگەرشىلىگى، ونىڭ سپورت جۋرناليستيكاسىنداعى قامشى سالدىرماي جۇرگىزەتىن رەپورتاجدارى تۋرالى ايتا بەرسەڭ  شەتى جوق شىعار. مەن تەك ونىڭ ءبىر عانا باستى ەرەكشەلىگىنە توقتاي كەتكىم كەلەدى. ول فۋتبولدى جانىنداي جاقسى كورەتىن ادامنىڭ ءبىرى ەدى. اسىرەسە، كوممەنتاتورلىق كابيناسىندا وتىرىپ فۋتبول ويىندارىن جۇرگىزگەندە قالتاسىنان بىرەۋ ءسوز سۋىرىپ بەرىپ وتىراتىنداي تاماشا يىرىمدەرمەن، ءتۇرلى تەڭەۋلەرمەن تىڭداۋشىسىنىڭ قۇلاعىن ەلىتىپ الىپ كەتەتىندىگى. سونىمەن قاتار، جۋرناليستەر اراسىندا وتەتىن ءتۇرلى فۋتبول جارىستارىنان ءبىر قالىپ كورگەن ەمەس. تەڭبىل دوپتى دا ىرقىنا يگەرىپ الىپ، تالاي ءبىر تاماشا گولدارىدى دا سوعاتىن. كومانداسى كوڭىلىنەن شىقپاي ۇتىلىپ جاتسا، نامىستانىپ، تۇتىگىپ كەتەتىن مىنەزى دا بار ەدى. ءيا، ونداي ارقالى ازاماتتا مىنەز بولماسا تۇلعا بولىپ قالىپتاسۋى مۇمكىن ەمەس قوي. ەكەۋمىز جاسىل الاڭدا كوماندالارىمىز كەزدەسىپ قالسا، ماعان تاياپ كەلىپ «اقا، انا بالانى مەن تانىمايدى ەكەنمىن، ول قاي بالا؟»، — دەپ، بوتەن ويىنشى قوسقانسىڭ با دەگەن ءسوزدىڭ استارىن ادەمىلەپ جەتكىزەتىن. مەن دە « ابەكە، ءسوزىڭ ورىندى مەندە سەنىڭ اناۋ تۇرعان ويىنشىڭدى تانىمايدى ەكەنمىن»، — دەپ ءوز ويىمدى ايتىپ قالاتىنمىن. سوندا ك ۇلىپ جىبەرىپ «قويشى، جاقسىلىپ ءبىر ويىن كورسەتەيىك كەتتىك»، دەيتىن-ءدى.

ءيا، ابەكەڭدەي اسىل ازاماتتان ايىرىلىپ قالعانىمىزعا مىنە، ارادا جىل ءوتتى. قيمايمىز، ساعىنامىز. بىراق، اللانىڭ ىسىنە ەش شارا جوق شىعار. جاقسى ادامدى  اللادان دۇعا تىلەپ باعىشتاعاننان وزگە ءدۇبىرلى يگى شارلار ارقىلى دا ەسكە الىپ وتىرعاننان ارتىق نە ابزال بار دەيمىز. مىنە، كەشە عانا الاشتىڭ امانگەلدىسىنە ارنالىپ، شاعىن فۋتبولدان رەسپۋبليكالىق دودالى جارىس بولىپ ءوتتى.

بۇل تۋرنير الماتى قالاسىنداعى قازاقتىڭ سپورت جانە تۋريزم اكادەمياسىنىڭ «حان ءتاڭىرى» ستاديونىندا ۇيىمداستىرىلعان ەدى. جارىسقا ەلىمىزدىڭ ءار وڭىرىنەن 16 كوماندا كەلىپ قاتىستى.

دودانىڭ سالتاناتتى اشىلۋىنا مارقۇمنىڭ تۋعان تۋىستارىنان وزگە ەلگە بەلگىلى ازاماتتار كەلدى. ولاردىڭ اراسىندا امانگەلدىنىڭ ۇستازى رابات جانىبەك، پارلامەنت ءماجىلىسىنىڭ  دەپۋتاتى جاناربەك ءاشىمجان، «حابار» تەلەراديو كومپانياسى باسقارماسىنىڭ توراعاسى بەرىك ءۋالي، «اتامۇرا» كورپوراتسياسىنىڭ پرەزيدەنتى جانە كوپتەگەن ەلگە تانىمال تۇلعالار امان تۋرالى ەستەلىكتەرىن ايتىپ، جارىسقا تابىس تىلەدى. سونداي-اق، «جەڭىستى كۇندەردە جۇزدەسكەنشە» اتتى امانگەلدى سەيىتقانوۆتىڭ كىتابى سالتاناتتى تۇردە  تۇساۋكەسەرى كەسىلدى.

بۇل جارىستى ۇيىمداستىرۋعا ۇيىتقى بولعان بەلگىلى سپورت ءجۋرناليسى امانگەلدىنىڭ بەل شاكىرتى جاندوس ايتپاي ۇلى ەدى. جاندوستىڭ وسىنشاما كوماندالاردى ەل وڭىرىنەن جينالۋىنا تىنباي ەڭبەك ەتكەنىنە كوزىمىز جەتىپ، ايتار العىسىزدى جەتكىزىپ جاتتىق. وسىنداي الامان  ءدۇبىرلى جارىستى وتكىزۋدىڭ ءوزى اعاعا، ۇستازعا دەگەن زور قۇرمەتتىڭ بەلگىسى ەكەنىنى داۋسىز.

حوش، سونىمەن تاڭازانان باستالعان كەسكىلەسكەن كەزدەسۋلەر كەش باتا بارىپ ءبىر-اق مارەسەنى تاقادى. ەلىمىزدىڭ ءار جاعىنان جينالعان 16 كوماندانىڭ اراسىنان بايگە اتىنداي جاراۋ كەلگەن كىللى مىقتىلار ساراپتالىپ الىنىپ، فينالدىق ويىنداردى تاماشالايتىن ءسات تۋدى. فينالدىق سىندا تالدىقورعاننان ات تەرلەتىپ جەتكەن  بەلگىلى سپورت ءجۋرناليسى ريشاد تۇرعىنباەۆ  جاساقتاعان «قارەكەت» كومانداسى مەن قۇرامىندا  سرايىل، شوقان سىندى تەڭبىل دوپتىڭ تاجىربيەلى تارلاندارى ۇيىسقان «كتك» كوماندالارى كەزدەستى.

ياع ەكەۋى دە  ناعىز جەڭىمپازعا لايىقتى كوماندالار ەدى. دەگەنمەندە باس كۋبوك بىرەۋ، ەندەشە جەڭىمپاز دا جالعىز كوماندا بولۋ كەرەك. اسىرەسە، «قارەكەت» كومانداسىنىڭ قۇرامىندا تاماشا فينتتەرمەن ۇلكەن اسەر قالدىرعان، مەسسي دەگەن لاقاپ اتى بار ايدار اتتى ويىنشىعا كورەرمەندەر سۇيسىنە قول سوعىپ وتىردى. «قارەكەتتتىڭ» جاساعان ارەكەتى بەرەكەتىن بەرىپ، بۇل ويىن 2:0 ەسەبىمەن «قارەكەت» كومانداسىنىڭ جەڭىسىمەن اياقتالدى. ال، ءۇشىنشى ورىن ءۇشىن تالاستا «حابار» تەلەارناسىن 1:0 ەسەبىمەن جەڭگەن «ەكسپرەسس ك»  كومانداسى  امانگەلدى سەيىتقانتوۆتىڭ اتىنداعى رەسپۋبليكالىق جارىستىڭ قولا جۇلدەلەرىنە يە بولدى.

وسىلاي جارىس سوڭىنا جەتىپ، جەڭىمپازدار مەن جۇلدەگەرلەر ۇيىمداستىرۋشىلدار ازىرلەگەن باعالى سىيلىقتارمەن ماراپاتتالدى. سونىمەن قاتار، جەكەلەي نوميناتسيالار بويىنشا دا ۇزدىكتەرگە قۇرمەت كورسەتىلدى. مەن دە دوسىمنىڭ اتىنداعى بايگەلى جارىستان جۇلدەسىز ۇيگە قايتپادىم. سىر ءوڭىرىنىڭ سپورتىن كوتەرىپ جۇرگەن سادىق مۇستافاەۆ ارنايى اتاپ جىبەرگەن ايتۋلى جارىستىڭ «ۇزدىك ارداگەر ويىنشى» اتاعى ماعان اللا ءناسىپ ەتىپ بۇيىرعان ەكەن.  نەگىزى بۇل جارىسقا  ءبىزدىڭ «سپورت جۋرناليستەرى» كومانداسى دا بەلسەنە قاتىسقان ەدى. ءازيز تاستاەۆ، ەرمەك تورەنيازوۆ، ەرمۇحامەد ماۋلەن، ءازيز ءجۇمادىل، اسقار حاميدەن، سامات تورەقۇل، ەربول قايىروۆ سىندى ەلگە تانىمال  تازا سپورت سالاسىندا جۇرگەن سپورت كوممەنتاتورلارى مەن تىلشىلەرى توپتاسقان بىرلىگى باۋداي جاراسقان  ۇجىم وتە جاقسى ويىن كورسەتە ءبىلدى. ءيا، دەگەنمەندە ەڭسەمىزدى تۇسىرمەي الداعى جارىستارعا تىڭعىلىقتى دايىندالىپ بارىپ ەسەمىزدى ءالى قايتارامىز دەگەن ءۇمىتتى ارقاۋ ەتىپ تارقادىق.

جاقسى ادامنىڭ ارتىنان وشپەس ءىز قالسا، ول ادامنىڭ ولمەگەنى. ەندەشە، ارتىنا ولمەستەي ءىز قالدىرا بىلگەن امانگەلدى سەيىتقانوۆتىڭ اتىنداعى الامان جارىس الداعى جىلى دا جالعاسىن تابۋى بەك مۇمكىن. سول كۇندەردە باسىمىز امان باۋىرىمز ءبۇتىن جولىعىسۋعا اللا ءناسىپ ەتسىن.

 

اقىن ورداباي ۇلى

الماتى