ومىردەن كىم وتكەنىن بىلەسىز بە؟

29 جەلتوقسان. برازيليا. سان-پاۋلۋ قالاسى. فۋتبولدان الەمنىڭ ءۇش دۇركىن چەمپيونى، برازيليا قۇراما كومانداسىنىڭ بۇرىنعى داڭقتى شابۋىلشىسى پەلە ۇزاققا سوزىلعان ناۋقاستان قايتىس بولدى.

ادامزاتتىڭ تەڭدەسسىز فۋتبولشىسى پەلە ون جىلعا جۋىق ۋاقىتتان بەرى توق ىشەكتىڭ وبىر اۋرۋىمەن اۋىردى. بىرنەشە رەت وتاعا دا ءتۇستى. ول بيىلعى قازان ايىنىڭ 23-ءى كۇنى 82 جاسقا تولىپ ەدى.

پەلە (شىن اتى-ءجونى – ەدسون ارانتەس دۋ ناسيمەنتۋ) 1940 جىلى برازيليانىڭ مينام-جەرايس شتاتىنداعى ترەس-كوراسوينس قالاسىندا تۋعان. ول ءوزىنىڭ فۋتبولداعى كارەراسىن سان-پاۋلۋ شتاتىنداعى سانتوس قالاسىنىڭ «سانتوس» كلۋبىندا وتكىزدى. ودان كەيىن اقش-تىڭ نيۋ-يورك قالاسىنىڭ «كوسموس» كلۋبىندا وينادى.

پەلە برازيليا قۇراماسى ساپىندا 92 ماتچ وتكىزىپ، 77 گول سالدى. ول – فۋتبولدان الەمنىڭ ءۇش دۇركىن چەمپيونى (1958، 1962، 1970) اتانعان جالعىز ويىنشى. جالپى، پەلە ءتورت الەم چەمپيوناتىنا قاتىستى ء(تورتىنشىسى – 1966). ءبىرىنشى رەت التىن جۇلدەگەر اتانعان كەزدە، 1958 جىلى ونىڭ جاسى 17-دە ەدى. مۇنداي جاستا الەم چەمپيوناتىنا قاتىسقان فۋتبولشى مۇنان كەيىن دە بولعان جوق. كەشىرىڭىزدەر، بولعان ەكەن. 1994 جىلى اقش-تا وتكەن الەم چەمپيوناتىندا برازيليا قۇراماسىنىڭ جەيدەسىن 17 جاستاعى رونالدو كيىپ ءجۇردى. ول الاڭعا شىقپاعانىمەن، قوسالقى قۇرامدا وتىردى. كەيىن رونالدو 1998 جىلى فرانتسيادا جالاۋى جەلبىرەگەن مۋنديالعا قاتىسىپ، كۇمىس جۇلدەگەر اتاندى. ودان كەيىن 2002 جىلى وڭتۇستىك كورەيا مەن جاپونيادا ۇيىمداستىرىلعان الەمدىك دودانى جەڭىپ الدى. ەندى كەيىن شەگىنىپ، 17 جاستاعى پەلەگە كەلەر بولساق، ول 1958 جىلى فينالدىق ماتچتا الاڭ يەلەرى – شۆەتسيا قۇراماسىنىڭ قاقپاسىنا ەكى گول سالىپ، قورىتىندى ەسەپتىڭ 5:2 بولىپ اياقتالۋىنا ۇلەس قوسقانى ءۇشىن كوماندالاس اعالارى ونى يىقتارىنا مىنگىزىپ، الاڭنان الىپ شىقتى.

پەلە فيفا كوميسسياسىنىڭ شەشىمى بويىنشا XX عاسىردىڭ ەڭ ۇزدىك فۋتبولشىسى اتاندى. ونى جۇرت «فۋتبول كورولى» دەپ تە اتاۋشى ەدى. حالىقارالىق وليمپيالىق كوميتەتتىڭ ۆەرسياسى بويىنشا XX عاسىردىڭ ەڭ ۇزدىك سپورتشىسى بولىپ تا تانىلدى. سونىمەن قاتار ادامزات بالاسىنىڭ ەڭ تانىمال جۇزدىگى قۇرامىنا كىردى.

بۇگىن پەلە وتباسىنىڭ مۇشەلەرى حالىققا ارناپ ۇندەۋ جاريالادى.

«بۇگىن ومىردەن تىنىش وتكەن كورول پەلەنىڭ جولى شابىت پەن سۇيىسپەنشىلىككە تولى بولدى. ەدسون ءوزىنىڭ ءومىر جولىندا الەمدى سپورتتاعى دانىشپاندىعىمەن قايران قالدىردى. سوعىستاردى توقتاتتى. بۇكىل جەر جۇزىندە الەۋمەتتىك جۇمىستار جۇرگىزدى. ءبىزدىڭ ءبارىمىزدى اۋرۋدان جازاتىن ءدارى – ماحاببات ەكەنىن ۇعىندىرىپ ءوتتى. ونىڭ بۇگىنگى جولداۋى بولاشاق ۇرپاققا وسيەت بولىپ قالادى. ماحاببات، ماحاببات جانە ماحاببات»، – دەلىنگەن وندا.

«سانتوس» فۋتبول كلۋبى پەلەنىڭ دەنەسى دۇيسەنبى، 2 قاڭتار كۇنى اۋرۋحانادان شىعارىلىپ، «ۆيلا بەلميرو» ستاديونىنا اپارىلاتىنىن حابارلادى. ونىڭ دەنەسى سالىنعان تابىت الاڭنىڭ ورتاسىنا قويىلادى. ءىس-شارا جەرگىلىكتى ۋاقىتپەن ساعات 10.00-دە باستالادى. سوڭىنان قارالى شەرۋ تابىتتى سانتوس كوشەلەرىمەن الىپ جۇرەدى. سوسىن كەڭىستىك مازاراتىنا اپارىپ جەرلەنەدى. وعان تەك وتباسى مۇشەلەرى عانا قاتىسادى.

پەلەنى كوزى تىرىسىندە اتاقتى فۋتبولشىلاردىڭ ءبارى مويىندادى. ادامزاتتىڭ فۋتبولداعى تەڭدەسسىزى تۋرالى ايگىلى سپورتشىلار جىلى لەبىزدەرىن ايتىپ وتىراتىن. مىسالى، ارگەنتينالىق فۋتبولشى، يسپانيانىڭ «رەال» كلۋبىندا ويناعان الفرەدو دي ستەفانو پەلەنى مىقتىنىڭ مىقتىسى دەپ ايتقان.  وعان «فۋتبول تاريحىنداعى ەڭ مىقتى ويىنشى دەپ كىمدى ايتار ەدىڭىز؟ مەسسي مە، رونالدۋ ما، الدە پەلە مە؟»، دەگەن سۇراققا ول بىردەن «ارينە، پەلە. مەسسي مەن كريشتيانۋ رونالدۋ وزدەرىنىڭ جەكە دارا قابىلەتتەرىمەن ەرەكشەلەنىپ جۇرگەن مىقتى ويىنشىلار. بىراق، پەلەنىڭ اتى پەلە»، دەپ جاۋاپ بەرگەن. سول سياقتى بۇگىن برازيليا قۇراما كومانداسىنىڭ شابۋىلشىسى نەيمار دا اتاقتى وتانداسى تۋرالى ءبىر اۋىز سوزگە سىيدىرعان پىكىر ءبىلدىردى. ول «پەلەگە دەيىن فۋتبول قاتارداعى سپورت ءتۇرىنىڭ ءبىرى بولاتىن. ال پەلە كەلگەندە فۋتبول مۇلدەم وزگەردى»، — دەدى.

نەيماردان باسقا ليونەل مەسسي مەن كريشتيانۋ رونالدۋ دا پەلەنىڭ قازاسىنا قايعىرىپ، ونىڭ وتباسىنا كوڭىل ايتتى. پەلەنىڭ قازاسى ميللياردتاعان فۋتبول جانكۇيەرلەرىنە اۋىر ءتيدى. وسىدان ەكى جىل بۇرىن ارگەنتينالىق اتاقتى فۋتبولشى ديەگو ارماندو مارادونا قايتىس بولعاندا پەلە جازبا قالدىرعان ەدى. وندا: «مەن جاقسى دوسىمنان، ال جەر ءجۇزى اڭىز ادامنان ايىرىلدى. ارينە، كوپ نارسەنى ايتۋعا بولادى. مەن قۇدايعا ونىڭ وتباسىنا كۇش-قۋات بەرشى دەپ سۇرايمىن. كۇندەردىڭ ءبىر كۇنى ەكەۋمىز كوكتە فۋتبول وينايمىز»، دەگەن بولاتىن.

ەندى مىنە، بۇگىن پەلەنىڭ ءوزى دە دۇنيەدەن وزدى. قازىر الەم جۇرتىنىڭ ءبارى «اڭىز ادامنان ايىرىلدىق»، دەپ پەلەنىڭ قازاسىنا قايعىرىپ، ونىڭ وتباسىنا كوڭىل ايتىپ جاتىر. ءيا، اڭىز ادام، ادامزاتتىڭ فۋتبولداعى تەڭدەسسىزى، فۋتبول كورولى پەلەنى جەر ءجۇزىنىڭ حالقى ەشقاشان ۇمىتپاي، ونى ءالى ساعىنا ەسكە الادى. سولاي بولعان، سولاي بولا بەرەدى.

داستان كەنجالين،

استانا