توقسان جىلعا ارنالعان تورقالى توي

قازاق سپورتىن ورگە سۇيرەپ، ەلىمىزدەگى جالپى سپورتتىڭ دامۋىنا بار عۇمىرىن سارپ ەتىپ ۇلەسىن قوسقان اسىل ازاماتتار جەتەدى. سولاردىڭ ءبىرى دە بىرەگەيى كاركەن احمەتوۆ ەدى.

«جاقسىلىق سۋعا باتپاس، جارىققا ءبىر شىعار، جاتپاس»، – دەگەن ەكەن حالىق دانالىعى. جاقسى ىستەرىمەن حالىق اۋىزىندا قالعان ارداقتى جان كاركەن احمەتوۆ ءتىرى بولسا بيىل 90 جاسقا تولماق ەكەن. ەندى سول ەل قۇرمەتىنە بولەنگەن اسىل ازمات تۋرالى ەسكە الا وتىرساق.

الماتىدا قازىرگى كۇنى قالا كوركىن كىرگىزىپ تۇرعان ايتالىق، بالۋان شولاق سپورت سارايى، ورتالىق ستاديون، شاڭعى ءترامپلينى، اتاقتى «مەدەۋ» مۇز ايدىنى سياقتى ءىرى سپورت كەشەندەرىنىڭ سالۋىنا ىقپال ەتكەن كاركەن احمەتوۆ بولعانىن بىرەۋ بىلسە بىرەۋ بىلمەس. بۇل قۇرىلىستار سوناۋ 1960-1970 جىلدارى بوي كوتەرگەن بولاتىن. ايتۋلى سپورت عيماراتتارىنىڭ تۇساۋى كەسىلگەلى بەرى بۇگىنگى تاڭعا دەيىن الەمدىك دەڭگەيدەگى الامان جارىستار ۇزبەي وتكىزىلىپ كەلەدى. ەڭ باستىسى، كاركەن اتامىزدىڭ كوڭىلىندە مازا بەرمەگەن ارمانى ول «مەدەۋ» مۇز ايدىنى بولسا كەرەك. العان بەتىنەن قايتپايتىن قايسار ازامات بارلىق باسشىلىققا مۇز ايدىنىنىڭ قازاقستان ءۇشىن ماڭىزدىلىعى مەن بولاشاعى قانداي بولاتىنىن سول ۋاقىتتارى قيسىق مىنەز شەكپەندىلەرگە دالەلدەي وتىرىپ، اقىرى سالۋعا رۇقساتتارىن الىپتى. سول كەزدەگى سولاقاي ساياساتتىڭ سالقىنى تيمەگەن قازاقستاندا سالا بار ما ەدى دەسەڭىشى. كاركەننىڭ ەڭبەكقورلىعىن، وجەتتىلىگىن، قابىلەتتىلىگىن، ساۋاتتىلىعىن كورە الماعان كەيبىرلەۋلەردىڭ پەندەشىلىگى زيانىن تيگىزىپ، ارتىنان ماسكەۋگە دومالاق ارىز جازىپ، ءتىپتى مەملەكەتتىك سىيلىقتان دا قۇر قاعىلدىرعان.

«التىننىڭ قولدا باردا قادىرى جوق»، – دەمەكشى، ول ازداي ارداقتى جاندى باسقا جۇمىسقا اۋىسۋىنا ءماجبۇر ەتكەن. دەگەنمەن دە العان ءىسىن اياعىنا جەتكىزبەي قويمايتىن اسىل ازاماتقا ادىلدىك ورناپ قايتا قىزمەتىنە ورالىپ، مەدەۋ شاتقالىنداعى ادام اياعى باسپايتىن قالىڭ جىڭعىلدى تازارتىپ، تاۋ قوپارتىپ تاس جارىپ، عالامات مۇز ايدىنىن سالدىرىپ ەل يگىلىگىنە بەرگىزۋگە زور ۇلەسىن قوسقان ازامات رەتىندە ەل سپورتىنىڭ تاريحىندا اتى جازىلىپ قالدى. ول كەزدە كاركەن احمەتوۆ قازاق سسر مينيسترلەر كەڭەسى جانىنداعى سپورت كوميتەتىنىڭ توراعاسى قىزمەتىن اتقارا ءجۇرىپ، رەسپۋبليكامىزدا ۇلكەن سپورتتىڭ قارقىنداۋىنا جاڭا سەرپىن اكەلگەن ەرەكشە جان بولاتىن. مىسالى، 1950 جىلدارى ەلىمىزدە بار جوعى 12 ستاديون بولسا، كاركەن احمەتوۆ بۇلاردىڭ سانىن 108 جەتكىزگەن ەكەن. ال، ەكى بالالار سپورت مەكتەبى بولسا، ول ساندى 340 دەيىن جەتكىزىپ وزگەرتكەن ەكەن.

جالپى ايتقاندا ماتەريالدىق ينفراقۇرىلىمدى دامىتۋدى كوزدەگەن بىلگىر مامان سپورت مەكتەپتەرى مەن سپورت بازالارىن كوبەيتە وتىرىپ، بىلىكتى جاتتىقتىرۋشىلاردى ۇلكەن سپورتقا تارتىپ ولارعا جاعداي تۋعىزۋدى قولعا الادى. سونىمەن بىرگە ناتيجە بەرۋلەرىن ءوزى ارنايى قاداعالاپ وتىرعان ەكەن. وسىلايشا، اقىلىنا پاراساتى ساي، بىلىكتى مامان، بىلگىر باسشى كاركەن احمەتوۆتىڭ قازاق سپورتىنداعى سالىپ كەتكەن سارا جولىن كۇنى بۇگىنگە دەيىن حالىق ساعىنا ەسكە الىپ وتىرادى.

بيىل اسىل ازامات، ارداقتى تۇلعا امان بولسا تورقالى توقسان جاسىن تويلاماق ەدى. وڭتۇستىك استانامىزدا كاركەن احمەتوۆتىڭ اتىنداعى وليمپيادا رەزەرۆىنىڭ رەسپۋبليكالىق مامانداندىرىلعان مەكتەپ-ينتەرنات كوللەدجى بار ەكەنىن بارشا جۇرت جاقسى بىلەدى. ەل قۇرمەت ەتكەن جاندى ەسكە الۋ شارالارىن ايتۋلى مەكتەپ كوپتىڭ الدى بولىپ باستاپ كەتتى. كاركەن احمەتوۆتىڭ تۋعان كۇنى 24 قاڭتارعا وراي، ايتۋلى مەكتەپ قابىرعاسىندا ۇلكەن سپورتتىق شارا ۇيىمداستىرىلدى. مەكتەپ ۇجىمىنىڭ قىزمەتكەرەلەرى اراسىندا ۆولەيبول، ۇستەل تەننيسى، دارتستان تارتىستى جارىستار ءوتتى. سىن الاڭدارىندا جەڭىس ءۇشىن جان اياماي وزىق شىققاندار جارىس سوڭىندا قۇرمەتپەن ماراپاتتالىپ، سپورتتىق سايىستار كاركەن احمەتوۆتى ەسكە الۋ شاراسىمەن جالعاسقان ەدى.

بۇل شاراعا كاركەن احمەتوۆتىڭ بالالارى، نەمەرەلەرى تۇگەلدەي كەلىپ قاتىسىپ، اكەلەرىن ۇمىتپاي وسىنداي يگى ىستەرمەن ەسكە الىپ وتىرعان مەكتەپ ۇجىمىنا ۇلكەن العىستارىن ءبىلدىردى. شارا بارىسىندا كاركەن احمەتوۆتىڭ اتىنداعى وليمپيادا رەزەرۆىنىڭ رەسپۋبليكالىق مامانداندىرىلعان مەكتەپ-ينتەرنات كوللەدجىنىڭ ديرەكتورى سەيىلحان قاراقوۆ ارداقتى جاننىڭ قازاق سپورتىنىڭ دامۋىنا قوسقان زور ۇلەسىن ەرەكشە ايتىپ ءوتىپ، بۇگىنگى كۇنى ايتۋلى سپورت مەكتەبىنىڭ قابىرعاسىنان تۇلەپ ۇشقان سپورتشىلاردىڭ حالىقارالىق، الەمدىك، وليمپيادالىق جارىستاردا جۇلدە سالىپ، ەل ماقتانىشتارى بولىپ وتىرعاندىعىن تىلگە تيەك ەتتتى. سونىمەن بىرگە ايتۋلى تۇلعا تۋرالى تۇسىرىلگەن دەرەكتى فيلم ەكراننان كورسەتىلىپ، قاتىسۋشىلار ۇلكەن اسەر الدى. ال، شارانىڭ سوڭىنا قاراي، كاركەن احمەتوۆتىڭ تۋعان ۇلى نۇرلان احمەتوۆ ءوز كەزەگىندە مەكتەپ مۇراجايىنا اكەلەرىنىڭ سپورت جەڭىمپازدارىنىڭ قولىن الىپ تۇرعان تاريحي سۋرەتىن تارتۋ ەتتى.

وسىلايشا «جاقسىنىڭ اتى ولمەيدى، عالىمنىڭ حاتى وشپەيدى، ۇستانىڭ تاتى ولمەيدى»، – دەمەكشى، ەل سپورتىنىڭ دامۋىنا ولشەۋسىز ءىز قالدىرعان تۇعىرلى تۇلعا كاركەن احمەتوۆتى ەسكە الۋعا ارنالعان سپورتتىق شارالار مارەسىنە جەتىپ، قاتىسۋشىلار ۇلكەن اسەرمەن تارقاستى.

اقىن ورداباي ۇلى،

الماتى