«ىلە» گاندبول كومانداسىنىڭ الار اسۋلارى الدا

گاندبول – وليمپيادالىق سپورت ءتۇرى بولعاندىقتان، جارىستىڭ بۇل ءتۇرىن دامىتۋ وڭىرلەردە دۇرىس جولعا قويىلىپ كەلەدى. الدىمەن وسى قول دوبى سپورتىنىڭ شىعۋ تاريحى تۋرالى از-كەم توقتالا كەتسەك. ونىڭ پايدا بولۋ ۋاقىتى 1898 جىل دەپ ەسەپتەلەدى. بۇل سپورتتى دەنە شىنىقتىرۋ مۇعالىمى حولگەر نيلسەن ويلاپ تاپتى.

بۇل ويىندا ءاربىر كوماندادا جەتى ويىنشىدان بولادى. گاندبول توپتىق ويىن، مۇندا دوپتى قولمەن عانا وينايدى. ويىننىڭ باستى ماقساتى – مۇمكىندىگىنشە قارسىلاس توپتىڭ قاقپاسىنا كوبىرەك دوپ لاقتىرۋ. ويىن جابىق الاڭدا وتەدى. ول تىكتورتبۇرىش سەكىلدى بولىپ كەلەدى جانە دە ونىڭ ۇزىندىعى 40 م، ال ەنى بولسا 20 م.

گاندبول دوبى تازا تەرىدەن جانە سينتەتيكالىق ماتەريالدان جاسالادى. ول دومالاق جانە تايعانامايتىن، جىلتىراپ تۇراتىن بولماۋ قاجەت. گاندبول دوبىنىڭ ءار جاستاعا بالالارعا ارنالعان ءۇش ولشەمى بار. سپورتتىڭ بۇل ءتۇرى تۇڭعىش رەت 1936 جىلى بەرليندە وتكەن وليمپيادا ويىندارىنىڭ باعدارلاماسىنا كىردى. 11ويىنشىدان تۇراتىن جارىستارعا گەرمانيا، اقش، اۆستريا، شۆەيتساريا، رۋمىنيا سەكىلدى 6 كوماندا قاتىسقان بولاتىن.

وليمپيادادا گاندبول جارىسىندا گەرمانيا قۇراماسى جەڭىسكە جەتتى. ال، ايەلدەر اراسىنداعى باسەكەلەر 1976 جىلى مونرەالدا وتكەن وليمپيادا ويىندارىنا قوسىلعان ەدى. بۇل سىندا كەڭەستەر وداعىنىڭ قۇراما كومانداسى التىن جۇلدەنى جەڭىپ الدى. ولار بۇل جەڭىسىن 1980 جىلى ماسكەۋدەگى ءتورت جىلدىقتىڭ جارىسىندا قايتالادى. ىلگەرىدە قول دوبى جارىسىنا 11 ويىنشىمەن ويناسا، 1946 جىلدان باستاپ گاندبول 7ح7 فورماتى بويىنشا جاڭا ويىن ەرەجەسىمەن وينالاتىن بولعان. ال، قازاقستانعا گاندبول 1992 جىلى كەلدى دەسە بولادى. قازاقستان  فەدەراتسياسى قۇرىلىپ، 2009 – 2011 جىلدارى تۇڭعىش رەت جاستار مەن بويجەتكەن قىزدار اراسىندا 3 كەزەڭدىك ايماقتىق، كونتينەنتالدىق فينالدىق ءتۋرنيرى –حالىقارالىق گاندبول فەدەراتسياسىنىڭ «اۋىسپالى تروفەي حگف» بولىپ ءوتتى.

قازاقستان قۇراماسىنىڭ گاندبولدان ۇلكەن جەتىستىگى ول 2010 جىلى ازيا چەمپيوناتىندا ايتۋلى اۋىسپالى تروفەي جۇلدەسىنىڭ كۇمىس مەدالدارىن جەڭىپ العان ەدى. ال، بيىل جاپونيادا  وتەتىن ءحححىى جازعى توكيو وليمپيادا ويىندارى تاياپ قالدى. شىركىن، وسىندايدا گاندبولدان قازاقستان قۇراماسىنىڭ ەرلەر مەن ايەلدەر كوماندالارىنىڭ ءبىرى الداعى وليمپيادا ويىندارىنا جولداما السا دەپ ارماندايتىن جانكۇيەرلەر جەتەدى. دەگەنمەن ۋاقىت بارىنە تورەشى. الدىمەن ەلىمىزدەگى قولدوبىن دامىتا وتىرىپ، حالىقارلىق، الەمدىك جارىستاردا جۇلدەلى ورىننان كورىنۋدىڭ ماڭىزى زور ەكەنىن جاقسى بىلەمىز.

ەلىمىزدە سپورتتىڭ بۇل ءتۇرىنىڭ قارقىندى دامۋىنا گاندبول فەدەراتسياسىنىڭ ءار جىلدارداعى باسشىلارى  ە.ا. ءامىرجانوۆ ،ب.م.ساپارباەۆ پەن قول دوبى فەدەراتسياسىنىڭ قۇرمەتتى پرەزيدەنتتى گۇلنار تۇرلىحانوۆا ولشەۋسىز ۇلەس قوستى دەۋگە بولادى. گۇلنار ىسماعۇلقىزىنىڭ جەتەكشىلىگىمەن سوڭعى ون جىلدا قازاقستاننىڭ قىزدار قۇراما كومانداسى كوپتەگەن حالىقارالىق، ازيالىق جارىستاردا جەڭىمپاز اتانىپ،  جۇلدەلى ورىنداردان تۇسكەن ەمەس. سونىمەن بىرگە ءۇش رەت الەم چەمپيوناتىنا تىكەلەي جولدامانى جەڭىپ الدى. ال، 2008 جىلى بەيجىڭ وليمپيداسىنا قاتىسقان الەمدەگى 12 ۇزدىك كوماندانىڭ قاتارىنان كورىنە ءبىلدى. مىنە، قازاقستاندا گاندبولدىڭ ءوسۋ، دامۋ قارقىنى وسى جىلدارى ءبىر ساتتە تە باياۋلاعان ەمەس. ونىڭ باستى سەبەبى، وڭىرلەردە بۇل سپورت  تۇرىنە قىزىعۋشىلىق بىرتىندەپ بىلىكتى مامانداردىڭ بەلسەندى جۇمىستارىنىڭ ارقاسىندا ءساتتى جالعاسىن تاۋىپ كەلەدى. ايتالىق، بۇگىنگى تاڭدا قىزدار اراسىندا الماتى وبلىسىنىڭ قۇراما كومانداسىنىڭ نەگىزىن قۇراۋشى «ىلە» گاندبول كومانداسىنىڭ تالانتتى ويىنشىلارى تاماشا ويىن ورنەگىمەن ەل چەمپيوناتىندا كوزگە تۇسۋدە. نەگىزى، قانداي سپورت ءتۇرى بولماسىن، شىن بەرىلىپ، جاعداي جاسالعاندا عانا ناتيجە بولاتىنىنى بەلگىلى.

«ىلە» كلۋبىنىڭ جارقىن قادامدارى وسى سپورت ءتۇرىن جاقسى كورىپ، جانى اشيتىن شىن بەرىلگەن باسشىلىق پەن ءوز ءىسىنىڭ بىلىكتى جاتتىقتىرۋشىلاردىڭ جۇمىسىنىڭ ناتيجەسى ارقىلى جەمىسىن بەرۋدە دەۋگە كەلەتىن سياقتى. مىسالى، «ىلە» گاندبول كومانداسىنا جەتەكشىلىك ەتىپ وتىرعان الماتى وبلىسى دەنشىنىقتىرۋ جانە سپورت باسقارماسى، گاندبولدان مامانداندىرىلعان №12 بالالار مەن جاسوسپىرىمدەر سپورت مەكتەبىنىڭ ديرەكتورى دارحان ءاشىروۆتىڭ بەلسەندى جۇمىسىنىڭ ناتيجەسىندە ايتۋلى مەكتەپتىڭ ۇل-قىزدارى تاماشا جەتىستىكتەرگە جەتىپ كەلەدى. بىلىكتى باسشى، تانىمال سپورتشى وزگە سالادان ەمەس، سپورتتىڭ قازانىندا قايناپ، تاجىريبەسى تولىققان جاس مامان. گاندبول سپورت تۇرىنە بار ىنتاسىمەن بەرىلگەندىگى سونشالاقتى كوماندانى ءاربىر جارىسقا ءوزى باستاپ اپارىپ، قىزدارىنىڭ ويىنعا جان-جاقتى دايىندىقپەن شىڭدالۋىن قاداعالاپ، زور ۇلەسىن قوسىپ ءجۇر. كەزىندە بوكستان الەم چەمپيوناتىندا  ەل قورجىنىنا ولجا سالعان دارىندى بىلعارى قولعاپ شەبەرى، ءوزى جيعان تاجىربيەسىن وڭىردەگى قول دوبىنىڭ دامۋىنا سالعان ەكەن. ءيا، سپورت دەسە ىشكەن اسىن جەرگە قوياتىن جاننىڭ ءوز ىسىنە ادالدىعى، شەبەرلىگى، جاساپ جاتقان جۇمىستارىنان كورىنگەندەي.

قازىرگى تاڭدا «ىلە» گاندبول كومانداسىنىڭ قاتارى تالانتتى ارۋلارمەن تولىعا تۇسكەن ەكەن. سونىمەن قاتار تاجىربيەسى جوعارى مامانداردى جان-جاقتان كومانداعا تارتۋ باس قاتىراتىن شارۋ ەكەنى انىق. باپكەرگە بار جاعداي جاسالعاندا عانا جۇمىسىنا تىڭعىلىقتى  كىرىسەتىنى بەلگىلى. ايلىعى شايلىعىنا جەتپەسە قانداي باپكەر بولماسىن ءوز ىسىنە ق ۇلىقسىز قارايتىنى بەسەنەدەن بەلگىلى. وسىنداي  كۇرمەۋلى  ماسەلەلەردى بىلىكتى باسشىلىق  ءتۇيىنىن تارقاتىپ شەشىمىن تاۋىپ بەرگەن ەكەن. «قازانعا نە سالماڭ – شومىشىڭە سول ىلىنەر»، دەمەكشى گاندبولدىڭ دامۋىنا بار جاعداي تۋعىزىپ، شاپقىلاپ جۇرگەن دارحان سىندى جاناشىر ازاماتتىڭ بەلسەندى تىرلىگى كۇن ساناپ  بىلىنە باستاعانداي. مىسالى، بىلىكتى مامانداردى كومانداعا اكەلۋ ارقىلى ۇلكەن ناتيجە كۇتۋگە بولاتىنىن بىلگەن بىلىكتى مامان ول جاعىندا مۇقيات  قاراستىرا بىلگەن ەكەن. ايتالىق،  قر سپورت شەبەرى، گاندبولدىڭ ىزدەسەڭ تابا الماس ماماندارى ەۆگەني شيشكين، الەكساندر كراسيلنيكوۆ، زارينا بايعابىلوۆا مەن حالىقارالىق دارەجەدەگى سپورت شەبەرلەرى يرينا الەكساندروۆا، اناستاسيا نۇرجاۋباەۆا جانە قازاقستانعا ەڭبەگى سىڭگەن سپورت شەبەرى ناتاليا كەفەر سياقتى ءوز ىسىنە ۇقىپتى، بىلگىر مامانداردىڭ ۇجىمعا كەلىپ قوسىلۋى ءوز ناتيجەسىن بەرە باستاپتى. ويتكەنى، ءاربىر سالادا بىلىكتى ءوز مامانى بولماي، بەلگىلى ءبىر ناتيجەگە جەتۋ مۇمكىن ەمەس ەكەنى جاقسى بىلەمىز. سوندىقتان دا وسىنداي يگىلىكتى قادامدار كوپكە ۇلگى بولسا جارار ەدى.

الماتى وبلىسى دەنەشىنىقتىرۋ جانە سپورت باسقاراماسىنىڭ قولداۋىمەن گاندبول فەدەراتسياسى 2017 جىلى قۇرىلعان بولاتىن. سودان بەرگى بۇل سپورت تۇرىنەن «ىلە» جاستار مەن جاسوسپىرىمدەر كوماندالارىنىڭ شىققان  بەلەستەرى كوڭىل قۋانتادى. مىسالى، 2018 جىلى ىلە اۋدانى وتەگەن كەنتىندە 2003 جىلعى قىزدار اراسىندا وتكەن رەسپبۋليكا بىرىنشىلىگىندە توپجارىپ ءبىرىنشى ورىندى جەڭىپ السا، 2019 جىلى  قوستاناي قالاسىندا 2002 جىلى  تۋعان قىزدار اراسىندا وتكەن قازاقستان چەمپيوناتىندا ەكىنشى ورىندى يەلەنەگەن ەكەن. سونىمەن بىرگە ۇلدار دا قىزداردىڭ تاماشا جەتىستىگىنەن ارتتا قالۋدى نامىس كورىپ، ريدەر قالاسىندا  وتكەن ەل بىرىنشىلىگىندە قولا  جۇلدەنى جەڭىپ الادى.

«ىلە» گاندبول كومانداسى حالىقارالىق دەڭگەيدە دە جەڭىستىڭ باس تۇعىرىنان كورىنە بىلگەن. وزبەكستاننىڭ نامانگان قالاسىندا «تاۋەلسىزدىك كۋبوگى» ءۇشىن وتكەن سىندا جەڭىمپاز اتانىپ، قازاقستاننىڭ ابىرويىن ءبىر كوتەرىپ تاستادى. بۇگىنگى تاڭدا الماتى وبلىسىنىڭ الاكول، پانفيلوۆ، رايىمبەك، قاراساي، ەڭبەكشىقازاق،تالعار جانە قاراساي اۋداندارىندا گاندبولدان بولىمشەلەر اشىلعان .ول گاندبول فيليالدارى جالپى ءبىلىم بەرەتىن مەكتەپتەردىڭ بازاسىندا جۇمىس ىستەپ كەلەدى. بۇگىنگى كۇنى جاسوپىرىمدەردىڭ گاندبول سپورتىنا قىزىعۋشىلىعى ارتا تۇسۋدە. ويتكەنى، قول دوبى سپورتى ناعىز تەر توگىپ، شەبەرلىكتى پاش ەتەتىن وليمپيادالىق سپورت ويىنى.

قازىرگى كەزدە  «ىلە» گاندبول كومانداسى ۇلتتىق قۇراماعا ءوز تالانتتارىن دايارلاپ بەرىپ وتىرعان بەرەكەلى ۇستاحانعا اينالۋدا. ايتۋلى سپورت مەكتەبىنىڭ ءۇش بىردەي بۇرىمدىلارى قازاقستان ۇلتتىق قۇراما كومانداسىنىڭ ساپىندا ونەر كورسەتەدى. الماتى وبلىسى دەنەشىنقتىرۋ جانە سپورت باسقارماسىنىڭ قولداۋىمەن تالانتتى قىزدار جاستار اراسىندا ازيا  چەمپيوناتىنا قاتىسىپ،  ءتورتىنشى ورىنعا كوتەرىلگەن ەكەن. مۇنىڭ ءوزىن ۇلكەن جەتىستىك دەپ باعالاۋعا بولادى. ويتكەنى، جەر-جۇزىندە وتكەن عاسىردىڭ اياعىنان باستاپ باستاۋ العان ايتۋلى سپورت ءتۇرى، ءبىزدىڭ ەلدە تاۋەلسىزدىگىمىزدى العالى بەرى ەڭسەسىن تىك كوتەرىپ ەندى عانا قارقىندى دامۋ ۇستىندە. الدىمەن اۋىل-ايماقتاعى وسىنداي وليمپيادالىق سپورت ءتۇرىن كەڭىنەن ناسيحاتتاۋ بۇگىنگى كۇنى ەرەكشە قولداۋ الۋدا. اۋىل قازاقتىڭ كۇرە تامىرى، التىن بەسىگى دەسەك، اۋىل تالانتتارىن ارشىپ شىعارىپ، ۇلى دوداعى دايارلاپ قوسۋ، ەل سپورتىنىڭ بولاشاعى ءۇشىن ماڭىزى زور. وسى باعىتتا الماتى وبلىسى دەنشىنىقتىرۋ جانە سپورت باسقاراماسىنىڭ باستىعى، وليمپيادانىڭ  كۇمىس جۇلدەگەرى، جاس تا بولسا باس بولىپ، ءوڭىر سپورتىنىڭ دامۋىنا جاڭا سەرپىن اكەلىپ زور ۇلەسىن قوسىپ جاتقان نۇرباقىت تەڭىزباەۆ ءۇشىن  بۇقارالىق سپورتپەن قوسا گاندبول سەكىلدى وليمپيادالىق سپورت تۇرلەرىن ەلدى-مەكەندەردە كوتەرۋ ۋاقىت كۇتتىرمەيتىن جوتالى ماسەلە بولىپ وتىر.

«بۇلاق كورسەڭ كوزىن اش»، دەمەكشى، ەل ىشىندە تالانتتى جاستار جەتەرلىك.تەك سول كوزىندە وتى بار، سۇيىكتى سپورتىنا دەگەن سۇيىسپەنشىلىگى جوعارى، تالانتتى ۇل-قىزداردى تاني ءبىلۋ باپكەرگە ۇلكەن سىن. ول ءۇشىن اۋدانارالىق، وبلىستىق جارىستاردى ءجيى  وتكىزۋ ارقىلى ۇزدىكتەردى انىقتاۋعا بولادى. قازىرگى كەزدە وبلىستاعى ءاربىر سپورت سالاسىنا بويىندا جالىنى بار، ءوز ءىسىنىڭ جاس ماماندارىن تارتۋ ماسەلەسىن قولعا العان  نۇرباقىت تەڭىزباەۆتىڭ ىرگەلى ىستەرى ءوز جەمىسىن بەرىپ كەلەدى. اسىرەسە، جاستاردىڭ سپورتقا دەگەن قۇمارلىقتارى ءوسىپ، تالانتتى جاستاردىڭ تاسادا قالماۋىنا بار جاعداي جاسالىنۋدا. سونداي-اق، وليمپيادالىق سپورت تۇرىندەگى الار ورنى ەرەكشە قول دوبى سپورتى دا ايىرىقشا دامىپ، قارقىن الىپ كەلەدى. بۇل سپورت  تۇرىنە وبلىس تاراپىنان ۇلكەن قارجى ءبولىنىپ، بىلىكتى باپكەرلەر شاقىرىلۋدا. ءيا، قولداۋ، كومەك بولعان جەردە، تابىس تا جايلاپ كەلە بەرىتىنى انىق. بۇگىنگى كۇنى «ىلە» گاندبول كومانداسىنىڭ العا قويعان باستى ماقساتى، ەل بىرىنشىلىگىندە توپ جارىپ، ۇلتتىق قۇراماعا ءوز تالانتتارىنىڭ قاتارىن كوپتەپ قوسۋ ارقىلى، ەل چەمپيوناتىندا قارا ءۇزىپ العا شىعا ەكەنى انىق بىلىنەدى.

ءيا، ايتۋلى  گاندبول سپورت مەكتەبىنىڭ قابىرعاسىنان ۇشىپ شىعىپ، ۇلتتىق قۇرامانىڭ جەيدەسىن كيگەن دارىندى جاستاردىڭ ارمانى ارينە،  ازيا، ەۋروپا، الەم جارىستارىندا تابىستى ونەر كورسەتىپ، قازاقستاننىڭ نامىسىن قورعاۋ ەكەنىنە ءسوز جوق. «بارلىق جول ريمگە اپارادى»، دەمەكشى، وليمپيادا اسۋىن باعىندىراتىن كۇندە نەگە ارمانداماسقا. «ارمانسىز ادام – قاناتسىز قۇسپەن تەڭ»، دەگەندەي، توكيو وليمپيداسىنا بارماساق تا، الداعى ءبىر ونجىلدىقتا گاندبولدان قازاقستان قۇراماسى وليمپيادا دا ءبىر الامان ويىنداردى كورسەتەر دەگەن ءۇمىتىمىزدى ۇكىلىپ قويساق ارتىقتىعى بولماس. ەندەشە، ۇلتتىق قۇرامانىڭ دەڭگەيى نىعايسا، ەلىمىزدىڭ دە ابىرويى اسقاقتاي تۇسەتىنى ءمالىم. سوندىقتان دا قازاقستاننىڭ ءار وڭىرىندە جوعارىدا ايتقان «ىلە» گاندبول كومانداسى سەكىلدى شەبەرلىكتەرى ۇيىسقان ۇجىمداردىڭ كوپتەپ قالىپتاسۋىن تىلەيمىز. ەل ىشىندەگى تالانتتارعا جول اشىپ، تابىستى ويىن كورسەتۋگە وقتالعان «ىلە» كلۋبىنىڭ الار اسۋلارى ءالى الدا دەپ بىلەمىز.

 

اقىن ورداباي ۇلى،

الماتى