جاسىل الاڭعا جەلتوقسان قاھارماندارى شىقتى

الدى جەتپىستىڭ اسقارىنا جەتسە، ارتى الپىستىڭ قىرقاسىنا كوتەرىلگەن كەشەگى جەلتوقسان قاندى كوتەرىلىسىنىڭ قاhارماندارى ەل تاۋەلسىزدىگىن جەڭىپ الىپ بەرگەن ناعىز باتىرلار. جىلدار جىلجىپ، ايلار وتەر، بىراق تاريح بەتىندە سول ءبىر سارشۇناق ايازدا ەل تاۋەلسىزدىگى ءۇشىن جان بەرىپ جان الىسقان الاپات تۇندە كوزسىز ەرلىك جاساعان باتىرلارىن قازاق ەلى ەشقاشان ۇتىتپاسى ءبىر انىق. ال، سول ەل ەگەمەندىگى ءۇشىن باس كوتەرگەن 1986 جىلدان بەرى مىنە، 35 جىل ءوتتى.

وسى ورايدا، پق «جەلتوقسان اقيقاتى» رەسپۋبليكالىق قوعامدىق بىرلەستىگى ءوز تاراپىنان كوپتەگەن شارالارعا ۇيىتقى بولىپ كەلەدى. بيلىكتىڭ باسى تۇگەلدەي بەرى بۇرىلماعان سوڭ جەلتوقسان باتىرلارىنىڭ وزدەرى كوپتەگەن يگى ىستەرگە تۇرتكى بولۋدا. مىنە، جەلتوقسان قاندى وقيعاسىنىڭ 16 جەلتوقسان كۇنىنە ساناۋلى كۇندەر عانا قالدى. وسىنداي قاندى كوتەرىلىستىڭ وتكەنىنە 35 تولۋىنا وراي «جەلتوقسان اقيقاتى» رەسپۋبليكالىق قوعامدىق بىرلەستىگى باس بولىپ شاعىن فۋتبولدان الامان جارىس ۇيىمداستىردى.

قازىرگى تاڭدا ۇلكەن ءبىر جارىس ۇيىمداستىرۋدىڭ ءوز قيىنشىلىقتارى بار ەكەنى راس. يگىلىكتى ءبىر سپورت شاراسىن وتكىزۋدى جوسپارلاپ قولعا الساڭ سونى وتكىزەتىن ورىن تابۋ مۇڭعا اينالادى. دەگەنمەن جەلتوقسان باتىرلارىنا دەگەن قۇرمەت، قوشەمەتى جوعارى ازامات جىگىتتەرىمىز ءالى دە بولسا ورتامىزدا بارشىلىق. وسى «قار ۇستىندە جانعان الاۋ»-اتتى جەلتوقسان باتىرلارى مەن باق وكىلدەرى اراسىنداعى جارىستى وتكىزەك-دەپ ۇسىنىس، وتىنىشپەن كەلگەن ۇيىمداستىرۋشىلارعا ءبىر اۋىز سوزگە كەلمەي ءوز رۇقساتىن بەرگەن ك. احمەتوۆ اتىنداعى وليمپيادا رەزەرەۆتەرىن دايىندايتىن رەسپۋبليكالىق مەكتەپ-ينتەرنات كوللەدجدىڭ ديرەكتورى ەرنار تالاسبەك ۇلى يبرايموۆ مىرزاعا جەلتوقسان باتىرلارىنىڭ ايتار العىسى شەكسىز بولدى. حان سارايداي كەڭ سپورت زالدا دوپ تەبۋ ارداگەرلەر ءۇشىن ۇلكەن ءبىر اسەر قالدىردى. سونىمەن جارىسقا ورالساق. تۋرنيرگە مۇرىندىق بولعان «جەلتوقسان اقيقاتى» رەسپۋبليكالىق قوعامدىق بىرلەستىگىنىڭ الماتى قالاسىنداعى 8 فيليالىنان كەلگەن 3 كوماندا مەن ارداگەر قالامگەرلەر قۇراماسى باس جۇلدەنى ساراپقا سالدى.

الدىمەن جارىستىڭ سالتاناتتى اشىلۋى بولىپ ءوتتى. ءداستۇر بويىنشا ەلىمىزدىڭ ءانۇرانى وينالىپ، قادىرلى قوناقتارعا ءسوز بەرىلدى. جارىسقا ارنايى شاقىرىلعان قۇرمەتتى قوناق، اتى ايگىلى قاقپاشى، قازاق فۋتبولىنىڭ ارداگەرى قۇرالبەك دوسجان ۇلى ورداباەۆ اعامىز قاتىسۋشىلارعا ساتتىلىك تىلەي وتىرىپ، تاۋەلسىزدىگىمىزدى جەڭىپ اپەرگەن جەلتوقساندىقتاردىڭ جارىسىنا قالالىق سپورت باسقارماسىنان كەلىپ قولداۋ جاساماي تىرىپ ەتپەي تىنىش جاتقاندارىنا ءوز وكىنىشىن ءبىلدىردى.

ءيا، راسىمەن دە قاجەتتى جەرگە كەلمەي، قاجەتسىز جەردەن تابىلاتان شەكپەندى سپورت باسشىلارىنا ابدەن ەتىمىز ۇيرەنىپ قالعانى بەلگىلى. ايتپەسە، تاۋەلسىزدىكتىڭ باستاۋ بۇلاعى، جەلتوقسان كوتەرىلىسى ەمەس پە  ەدى.  حوش، سونىمەن كەزەكتى ءسوزدى «جەلتوقسان اقيقات» رەسپۋبليكالىق قوعامدىق بىرلەستىگىنىڭ توراعاسى بولات توقتاباي ۇلى قۇرىمباەۆ جالعاستىرا كەلە، وسىنداي سپورتتىق شارالار جەلتوقسان  باتىرلارىنىڭ باسىن قوسىپ ەرەكشە ءبىر اسەر الىپ قايتاتىن ورتا بولىپ قالىپتاسىپ كەلە جاتقانىن تىلگە تيەك ەتىپ، بارشا ويىنشىلارعا تابىستى ويىندار تىلەدى. جارىستىڭ اشىلۋىنىڭ اجارىن اشقان تاعى ءبىر ءسات ول اقىن، سازگەر، تاەكۆوندو شەبەرى نۇرلىبەك بۇلجاننىڭ قول ونەرىنەن شىققان، ەر قارۋى  شوقپارىن ورتاعا الىپ شىعۋى بولدى. ول دا ءبىر وزىندىك كورىنىس الدى دەۋگە بولادى.

سودان كەيىن، ءتۋرنيردىڭ باس تورەشىسى اسىلحان ابىشەۆ جارىستىڭ ءوتۋ جۇيەسىن جاريالاعان سوڭ، تارتىسقا تولى كەزدەسۋلەر باستالىپ كەتتى. ءتۋرنيردىڭ تاعى ءبىر قۇپتارلىق ءبىر جاعى ول جارىس الدىندا قازا تاپقان جەلتوقسان باتىرلارىن ەسكە الىپ قۇران باعىشتالىپ وقىلۋى بولدى. «ءولى رازى بولماي ءتىرى بايىمايدى»، دەمەكشى، ەل ەگەمەندىگى ءۇشىن شاھيد بولعان باتىرلارعا وقىلعان دۇعا تيە بەرسىن دەپ بارشا جۇرت بەتتەرىن سيپاپ «ءامين»، دەدى. سودان كەيىن، ويىندار  جالعاسىن تاپقان ەدى. جەلتوقسان ارداگەرلەرىنىڭ ويىن شەبەرلىكتەرىنە ءتانتى بولعان جەتىسۋ اۋدانىنىڭ توكەن سماعۇلوۆ باستاعان روزا اپاي، شولپان، الما، گۇلحان، گۇلزادا سىندى جەلتوقسان باتىرلارىنىڭ قول سوعىپ قوشەمەت كورسەتۋى ويىنشىرلارعا دەم بەرىپ قولداۋ بولدى.

سونىمەن باس جۇلدەنى شوقان ماقانوۆ، ءازيز تاستاەۆ باستاعان باق وكىلدەرىنىڭ كومانداسى جەڭىپ الدى. ەكىنشى كۇمىس جۇلدە «جەلتوقسان اقيقاتى» كومانداسىنا بۇيىرسا، ءتۋرنيردىڭ قولا جۇلدەسىن بوستاندىق اۋدانىنىڭ «جەلتوقسان «كومانداسى يەلەندى.تۋرنير سوڭىندا ۇزدىك قاقپاشى، ۇزدىك ويىشى، ۇزدىك شابۋىلشى، ۇزدىك قورعاۋشى جانە بەلسەندى جانكۇيەرلەر قوشامەتپەن ماراپاتتالدى. نەگىزى بۇل جارىسقا قالاداعى «فۋتبول الەمى» دۇكەنىڭ قوجايىنى كەزىندە الا دوپتىڭ تەڭدەسىز شەبەرى بولىپ قالا بىرىنشىلىكتەرىندە ويىن كورسەتكەن ءبىرجان اتتى ازاماتتا ءوز دۇكەنىنىڭ اتىنان فۋتبول برەلوكتارىن وسى سايىسقا تارتۋ ەتىپ بەرىپ جىبەرگەن ەدى. كىشىگىرىم سىي بولسا دا جەلتوقسان باتىرلارى ءۇشىن بۇل كورسەتىلگەن ۇلكەن قۇرمەت بولدى.سونىمەن قاتار، قازاقتىڭ اتاقتى بالۋانى، گرەك-كۇرەسىنەن وليمپيادا ويىندارىنىڭ كۇمىس جۇلدەگەرى نۇرباقىت مولداحمەت ۇلى تەڭىزباەۆ پەن بىرگە جەلتوقسان باتىرلارى باتىر ءامىرجانوۆ، دارحان جاكەشوۆ، نۇرداۋلەت جايناقوۆ، سايفۋتدين شامسۋتدينوۆ، مايلىبەك ومىرزاقوۆ، ەرتاي ابۋوۆتەر دە ءوز تاراپتارىنان ايتۋلى جارىسقا قولداۋ كومەكتەرىن تارتقان ەكەن. جارىستىڭ ءادىل ءارى تارتىمدى ءوتۋى كوبىنەسە تورەشىلەرگە قاتىستى ەكەنىن جاقسى بىلەمىز.ءتۋرنيردى  مامىرجاي كوڭىل-كۇيمەن داۋ-دامايسىز وتكىزگەن، ءوز ىستەرىنىڭ مامانى اسىلحان ابىشەۆ پەن مۇرات كەنەنوۆتەرگە دە جەلتوقسان قايراتكەرلەرى راحمەتتەرىن ايىرىقشا جەتكىزىپ جاتتى. سونىمەن كۇنى بويى مەرەكەلىك كوڭىلدە وتكىزىلگەن جارىس مارەسىنە جەتكەننەن كەيىن، قاتىسۋشىلار ەستەلىككە سۋرەتكە ءتۇسىپ ءبىر تاماشا اسەر الدى. اللا بۇيىرتىپ جاتسا، الداعى جىلى ايتۋلى تۋرنير رەسپۋبليكالىق دەڭگەيگە كوتەرىلىپ داستۇرلىك سيپات العالى وتىر. ۇيىمداستىرۋشىلار القاسى وعان ەلىمىزدىڭ ءار ايماعىنان جەلتوقسان ارداگەرىلەرى كەلىپ قاتىسادى دەگەن ۇمىتتە.

اقىن ورداباي ۇلى،

الماتى