Biz kórgen Berdiqulov (Esse)

Biz dep otyrǵanymyz — qazaq baspasóziniń ustahanasy (J.Beısenbaıuly) «Jas alashqa» sekseninshi jyldardyń orta tusynda kelip, aty ańyzǵa aınalǵan bas redaktordyń tárbıesin az ǵana ýaqyt kórgen, sol sebepti «Átteń, Seıdahmet aǵanyń basqarý mektebinde taǵy birer jyl bolǵanymyzda ǵoı…» dep ókingen, búginde alpystyń qaqpasyn erkin ashqan orta býyn. Bul býyn sál kesh týǵany sebepti «Sherhannyń shekpeninen shyqtyq» dep maqtana almaıdy. Biz jýrnalıstıkaǵa kelgen tus Sheraǵańnyń shekpeniniń ishi shákirtke tolyp ketken kez. Biraq, onyń esesine áli de jastar basylymynyń tizginin ustap otyrǵan Berdiqulovtyń shamaly ýaqyt bolsa da tárbıesin alý baqyty buıyrdy.

Alǵash ret biz ony úshinshi kýrsta oqyp júrgen jyly kórdik. Elýge kelip, mereıtoıyn toılap jatqan Berdiqulovty ýnıversıtet ákimshiligi stýdenttermen kezdesýge shaqyrdy. Jurt degeniń aǵylyp keldi. О́ıtkeni, bul fakýltetke oqýǵa túskenderdiń ishinde «Lenınshil jastyń» redaktory Seıdahmet Berdiqulovtyń esimin bilmeıtini joq-ty. Ásirese, sport dese ishken asyn jerge qoıatyn jastar qaýymy zalǵa syımaı ketti. Saýal degeniń esepsiz boldy. Jýrnalıst-jazýshy sózden tosylǵan joq. Sol joly dekanymyz, qadirli ustazymyz Temirbek Qojakeev aıtty: «Myna Seıdahmettiń barmaǵan jeri, baspaǵan taýy joq. Globýsty aınaldyryp jiberip, saýsaǵyńmen túrtip toqtatsań, sol sen ustap turǵan núktedegi eldiń topyraǵyna Sekeńniń tabany tıgen bop shyǵady. Qaıda barsań da, Seıdahmettiń izi saırap jatyr».

Besinshi kýrsty bitiretin jyly esikten tórge deıin jetetin qabyrǵa gazetin shyǵaratyn boldyq. Uzyndyǵy on eki metr qarabaıyr «buqaralyq aqparat quralynyń» redaktory — kýrsymyzda kóp jazý jaǵynan eshkimge upaı bermeı turǵan Muratbek Toqtaǵazın. Bul sol jyldardyń stýdentteri túgel biletin «Qobyratyp túnimen kóp qaǵazyn, Otyrady Muratbek Toqtaǵazın» degen shymshymanyń ómirge keletin kezi. О́zi keremet pysyq. Bir uıyqtap oıanady da ǵalamat ıdeıalardy ómirge ákeledi. «Qyzyq bolsyn», — dedi bir kúni, — Qazaqstannyń eń myqty basylymdarynyń bas redaktorlaryna sol mekemeniń fırmalyq blankasyna bizdiń gazetke arnap tilek jazdyryp ákeleıin be?».

— Olar seni qaıtsin! Jazdyra almaısyń!

— Jazdyram!

Dúnıede qaıraýdan artyq qýat beretin nárse joq. Onyń ústine bul Muratbek — isteımin degenin isteıtin julymyrdyń julymyry. Tipti sol tusta «Muratbekti KPSS Ortalyq Komıtetiniń Bas hatshysy etip qoısa da bir-eki kún qınalyp istep keter edi» dep qaljyńdaıtynbyz. Sodan Muratbek sabaqty jıyp qoıyp, tanaýy shýyldap, gazet-jýrnaldardyń shoǵyrlanǵan jeri Maksım Gorkıı kóshesindegi 50 úıdi betke alyp tartyp otyrdy. Keshke qaraı sol ekpinimen besinshi jataqhananyń baspaldaqtarynyń bes-altaýyn bir-aq attap, bólmemizge oraldy. Kele sala birneshe basylymnyń fırmalyq blankasyn kóz aldymyzǵa kólbeńdetti. «О́ı, myna jyndy shynymen alyp kelipti», — dep, búgingi belgili jýrnalıst, ol kezdegi botatirsek bozbala Talǵat Batyrhan onyń qolyndaǵy qaǵazdarǵa jarmasty.

Bylaı bolypty. Bizdiń «Alyp kele almaısyń» degen qaıraý sózimizge namystanǵan Muratbek salyp otyryp «Soıalıstik Qazaqstannan» bir-aq shyǵady. Syrttan bir qushaq jel ala kirgen quıynquıryq dosymyzǵa baısaldy Balǵabek Qydyrbekuly: «Aınalaıyn, nıetiń durys, biraq istep júrgenderiń balanyń oıyny ǵoı, jaraıdy, bara ǵoı…», — deıdi. «Qoı, úlkeninen bastaǵanym durys bolmady, endi kishkentaıyna baraıyn». «Qazaqstan pıoneriniń» bas redaktory Ýálıhan Qalıjanov sózge kelmeıdi. Soıdaqtatyp jazyp beredi. «Bilim jáne eńbektiń» bas redaktory Aqseleý Seıdimbekov: «Gazetterińniń aty «Epılog» deısiń be, im-m-m… orysshalaý eken. Degenmen tilek jazyp bereıin», — deıdi. Endigi baǵyt — qaı kezde de qalamy muqalyp kórmegen «Lenınshil jas». Ataq-dańqy dúrildep turǵan Seıdahmet Berdiqulov qabyrǵa gazetiniń adýyndy redaktoryn sypaıylyqpen qabyldaıdy. Bul sypaıylyqa boıy úırengen soń Muratbek:

— Aǵa, Ýálıhan aǵa da, Aqseleý aǵa da jazdy. Endi siz de jazyńyz, — deıdi batyldanyp. Berdiqulov basyn kóterip alyp, bir qaraıdy.

— Aǵa, jańaǵy sózimdi Aqseleý aǵaǵa aıtpaı-aq qoıyńyzshy, — deıdi Muratbek uıalǵan tek turmastyń keıpin tanytyp. Berdiqulov jaqtyrmaı taǵy bir qaraıdy. Sosyn qaǵazyna qaıta úńilip jazyp jatyp:

— Oǵan baryp aıtyp júrýge ýaqytym joq, — deıdi.

Keıin Berdiqulovtyń osy sózi stýdentter arasynda jıi aıtylatyn mátelge aınalyp ketti.

Sondaǵy Seıdahmet Berdiqulovtyń «Lenınshil jastyń» qyzyl ala blankasyna jazyp bergen tilegi mynaý edi: «Epılog» qaıta «Prologtan» bastaýyna úshbý tilekpen. Keýdege rombany taqqan kúni keıbireýimiz bir kún, endi bireý bir apta, baz bireýler jyldap hanǵa sálem bermegen qaıran kúnder… Qos atpen qýsań da joq endi!? «Epılog» gazetin shyǵarýshylardy da sol bıikten taýyp turǵandaımyn. Onyń esh ersiligi joq.

Buıyrsa, 1986-nyń shildesinen keıin Prolog qaıta bastalady. Sonyń Epılogine entikpeı jetińizder. Ol — uzaq jol, uzaq eńbek, uzaq qyzyqtar men shyjyqtar. Al «Prologty» shyǵaratyndarǵa «ishiń bilsin álý-aı…» demekpin. Bul tilekti aıtýshy — otyz jyl jýrnalıstıkanyń qulaqkesti quly, áriptesteriń Seıdahmet Berdiqulov».

Sol kezde bul tilekterge asa mán bergenimiz joq. Toǵyz qulash qabyrǵa gazetiniń joǵarǵy jaǵyna jaqsylap jelimdep japsyryp, kórnekti jerge ildik te, toı toılap bolǵan soń jónimizge kettik. Keıin ózim jýrnalıstıka fakýltetine oqytýshylyq qyzmetke kelgen soń bul gazetti kezdeısoq taýyp aldym. Búginde baıybyna baryp oqysaq, Seıdaǵań kóp nárseni ańdatypty. Shynynda seksen altynyń shildesinen keıin qoǵamda alapat ózgerister bastaldy. Jeltoqsannyń jeli turdy. Jýrnalıstıka burynǵy úrdisterge jalyn ustatpaı ketti. Berdiqulovtyń bizdiń kýrsqa arnalǵan tilegin alyp kelgen qalamy júırik Muratbek qazaq jýrnalıstıkasynan qazaq bıznesine aýysty. Seıdahmet aǵamyz sát sapar tilegen sol jylǵy túlekterdiń ishinen altaýymyz «Jas Alashqa» qyzmetke keldik.

Jalpy, «Lenınshil jasqa» («Jas Alash») qyzmetke qalý ýnıversıtettiń jýrnalıstıka fakýlteti stýdentteriniń báriniń armany boldy. О́ıtkeni, olar kún saıyn qulash-qulash maqalalary jarııalanyp jatatyn, erkin jazatyn, batyl pikir aıtatyn jýrnalıstermen birge qyzmet istegisi keldi. Solardyń bárin basqaryp otyrǵan, basylymnyń ózgeshe stılin, bólek bet-beınesin qalyptastyrǵan, ataǵy jer jarǵan redaktor Seıdahmet Berdiqulovtyń basqarý mektebinen tálim alýdy qııaldady. Ýnıversıtet bitire sala osy basylymnyń tabaldyryǵyn attap jatqan qyz-jigitterge jurt qyzyǵa qarady. Biz de qyzyqtyq, armandadyq. Sodan birinshi kýrstan bastan gazetti jaǵaladyq. Stýdent kezimizden Berdiqulovtyń saıypqyran shákirtteri tomaǵamyzdy alyp, topqa saldy. Kıeli shańyraqtyń bosaǵasynan syǵalap júrip qasıetine qanyǵa bastadyq. Berekeli basylymǵa onyń dástúrin uǵynyp, sıpatyn sezinip bardyq.

Biraq biz «Jas alashqa» qyzmetke kelgen jyldyń aıaǵynda osy basylymdy on alty jyl basqarǵan Seıdahmet Berdiqulov basqa mekemege aýysyp ketti. Maıtalman bas redaktordyń qaramaǵynda bar-joǵy jeti-segiz-aq aı ǵana jumys istedik. Biraq sol jeti-segiz aı «Jas Alashtyń» qabyrǵasynda júrgen jeti-segiz jylymyzdy on orap alady-aý deımin… Nesimen?

Jastar gazetine bizdiń býyn kelgende basylymda «Qoshtasý valsin» shyrqap júrgen aǵa býyn: «Senderdiń kórgenderiń sabasyna túsken, sharshaǵan Berdiqulov qoı. Naǵyz Berdiqulovty biz kórdik. Qýyrdy ǵoı, bizdi qýyrdy…», — deıtin. Sol «shaý tartqan» Berdiqulov (ol kezde jasy elý úshte ǵana) basqaratyn basylymdaǵy az ǵana ýaqytta kóp nársege kóz jetti.

Qazir Seıdahmet Berdiqulovtyń ómirden ótkenine otyz jylǵa jýyqtady. Osy ýaqyt ishinde jýrnalıstıka adam aıtqysyz dárejede damydy. Bir kezdegi ıdeologııalyq ólshemge saı kesilip-pishiletin basylymdardyń bet-beınesi múlde basqasha qalyptasty. Erkin oı, aıqyn pikir saltanat qurdy. Qysqasy, Berdiqulov armandaǵan zaman endi týdy. Endi búgingi kúnniń bıiginen zer salyp, onyń qalamgerlik, redaktorlyq bolmysy týraly áńgimelep kórelik. Barǵan basylymy jaınap sala beretin bas redaktor Berdiqulovtyń qudireti nede? Ol — qursaýly júıeniń ózinde erkin tynystaǵan adam. Aqıqatty taısalmaı aıta bildi. Bas redaktor Berdiqulov óte batyl boldy. Jastar uıymynyń basshylyǵy árkez onymen sanasty. Kóktem merekesi degen jeleýmen ár jylǵy 22 naýryz kúni jasyl nemese kógildir tústermen bezendirip, arnaıy nómir shyǵaryp turdy. Budan da zor basylymdar tyrp etpeı jatqanda Naýryz kúni jasandyryp gazet basýǵa ruqsat alý ońaı emes-ti. Sol jasyl tús keıin dinimizge moıyn burǵyzdy, kópshiligimizdiń ımanymyzdy oraltty, kógildir tús jalaýymyz bolyp kógimizde jelbiredi. Qatal enzýranyń tusynda da Berdiqulov basqarǵan basylym ultqa paıdaly dúnıelerdi jarııalap otyrdy.

Seıdaǵań óte sergek bolatyn. Sonysymen bizdiń qatarlastarymyzǵa qatty unaıtyn. Biz kógalda voleıbol oınaǵan, qıys ketip bara jatqan dopty aýnap baryp qaǵyp úlgerip, joǵary serpip jibergen Berdiqulovty kórdik. Áıgili sport jýrnalısi únemi sporttyq babynda júretin. Ol gazettiń qabyrǵasynda qazaq sport jýrnalıstıkasynyń mektebin qalyptastyrdy. Búginde jer sharynyń qoıny-qonyshyn túgel sharlap shyqqan tanymal qalamger Nesip Júnisbaevty bir taqyrypqa beıimdelip jazýǵa baýlydy. Al Nesip aǵa ol dástúrdi ary qaraı jalǵaıtyn taǵy bir talantty jýrnalısti izdep tapty. Abaı atyndaǵy Qazaq pedagogıkalyq ınstıtýtynda ulttyq sport oıyndary páninen dáris beretin Nesaǵań tarıh fakýltetinde toǵyzqumalaq oınap otyrǵan taramys qara balany qolynan jetektep, Berdiqulovqa alyp keldi. «At bolar taı qulynnan» demekshi, Seıdaǵań kózinde ot oınap turǵan bul ulanǵa úmit artty. Sóıtip, Almatyǵa qazaq tarıhyn zertteımin dep qulshynyp kelgen bala Seıdahmet pen Nesip aǵalarynyń jolyn qýyp, sport jýrnalıstıkasynyń soqpaǵyna tústi. Berdiqulov mektebiniń beldi ókili Qydyrbek Rysbekuly keıinnen respýblıkalyq sport mektep-ınternatynyń dırektory boldy. Kezinde óńkeı qazaq balalarynan «Namys» fýtbol komandasyn quryp, kózsiz erlik jasaǵan Nesip aǵasy sııaqty Qydyrbek te eldiń oıy men qyryn aralap, boıy syryqtaı, jaýyryny qaqpaqtaı ulandardy izdedi. Tapsa, jetelep mektebine ákeldi. Týmysynan quralaıdy kózge atqan halyqtyń búginde atqyshtardan ada ekeni janyna batqan soń qazaq ulandaryn jınap, sadaqshylardyń sapyn túzdi. Olary mergen bolyp, nysanasyn dáldep atty. Bul tálimdi olardyń zerdesine Berdiqulov uıalatty.

Seıdaǵań naǵyz ultjandy azamat bolatyn. Báıgeniń kez kelgen salasynan qazaq balasynyń oza shapqany týraly málimet túse qalsa, tıtimdeı habar túrinde bolsa da shyǵyp jatqan nómirge úlgertip jiberýge tyrysar edi. Al sol jaǵymdy jańalyqty Berdiqulov estip, tıisti bólimniń qyzmetkerleri habarsyz qalsa, sol kúni redakııanyń ishinde dúleı daýyl turady. Sondyqtan gazettiń qyzmetkerleri únemi sergek, qulaqtary túrik júretin.

Seıdaǵań maqalaǵa taqyryp qoıýdyń sheberi edi. Ol kez kelgen dúnıeniń qazaqylyq sıpatyna úńiletin. Máselen, sol tusta úrdis bolǵan balalardyń «Bylǵary dop» báıgesi týraly reportaj daıarlap aparsań, taqyrybyn qolma-qol «Almatyda fýtboldyń taı jarysy» dep ózgerter edi. Nesip aǵanyń Jaqsylyq Úshkempirovtiń sportpen qoshtasý sátinde jazǵan ocherkine «Kilemnen ketip barady…» dep taqyryp qoıǵany esimizde.

Bas redaktordyń eshkimge uqsamaıtyn minez-qulqy da talaıdy qaıran qaldyratyn. Jastardyń jer-jebirine jetip, qatty zekigenin kórgen emespiz. Biraq susty júzimen saǵan bir ret zer salǵanynyń ózi jetkilikti edi. Sesi mysyńdy basady. О́zi sóılemeıdi, kózi sóıleıdi. Ol májilis ótkizip otyryp, jaǵalaı jaıǵasqandardy jaılap bir sholyp ótedi. Onyń kózi túskende tómen qaraısyń, janary senen aýǵanda jaryqqa arbalyp turǵan qoıandaı basyńdy kótere bastaısyń. Redakııanyń bosaǵasyn keshe ǵana attaǵan shıkiókpe sen ǵana emes, jastar gazetiniń qabyrǵasynda júrgenine jıyrma jylǵa jýyqtaǵan aǵalaryńnyń ózi demin ishine tartyp, Berdiqulovtyń qas-qabaǵyna qarap otyrady. Eki ıyǵyn julyp jeıtin atyshýly daýkesterdiń ózi bas redaktorymyzdyń aldyna jaly kúdireıip kirip, júni jyǵylyp shyǵady. Aýyzdyǵymen alysyp kelgen shý asaýlar betegen bıik, jýsannan alasa bolyp, jónine ketip bara jatady.

Keıde «Berdiqulov bólmelerdi aralap kele jatyr», — degen habar jetedi. Mundaıda ár bólimniń qyzmetkerleri parad qabyldaıtyn generaldy kútkendeı jappaı ázirlenedi. Bólmeler apyl-ǵupyl retke keltiriledi. Erkekter alqam-salqam kıimderin jóndeıdi. Áıelder aınaǵa qaraıdy. Bir kúni bas redaktorymyz bizdiń bólmemizge kirip keldi. Bólim meńgerýshisi ekeýmiz kóz ilespes jyldamdyqpen ornymyzdan atyp turdyq. Seıdaǵań sálemimizdi aldy da, «Myna balanyń jumysqa kelgenine jıyrma kún boldy. Biraq bólimderińde jańalyq joq. Jas jigittiń qyzmetke kelgeni sezilmeıdi», — dedi meniń bastyǵyma qarap. Maǵan nazar salǵan da joq. Qaralaı qysylyp baram. Qazir endi bastyǵym meni irep soıatyn shyǵar. Berdiqulov shyǵyp ketti. Bastyǵym da úndegen joq. Biraq budan keıin ózimizdi qamshylaý qajettigin túsindik.

Sodan keıin «Osy meniń jasymda bas redaktorymnyń ózi ne bitirdi eken?» degen oı keldi. Demalys kúni kitaphanaǵa baryp, sarǵaıǵan gazetterdi paraqtadym. Seıdahmet aǵam elýinshi jyldardyń aıaǵyndaǵy «Lenınshil jastyń» betinde jasyn oınatypty. Maqalalarynyń taqyryby eriksiz eliktiredi. Muzdaı siresken sol kezeń jazý stıli úshin múlde tosyn. Túıdek-túıdek tógilip túsken tirkes. Sanańa seń júrgizetin oqshaý oılar. Eki shoqyp, bir qaraıtyn saýysqan-saıasatqa qıynnan ákelip qıystyrsań da úılese qoımaıtyn batyl baıyptamalar. Keıde tuspaldap, astarlap aıtady. Endi bir tusta tuspaldy qoıyp, týralap tartady, aıtatyn sóziniń astaryn sógip kep jiberedi. Qysqasy, ol qazaq jýrnalıstıkasyna lyqsyǵan bula kúshpen kelipti. Sony kórdik te, Seıdahmet aǵamyzdyń tulparlyǵy taı kúninen tanylǵanyn uqtyq. Sodan soń Berdiqulov bolýdyń ońaı emestigin, ol úshin Berdiqulov bolyp týý kerektigin birden túsindik.

Bir kúni ol tikeleı shákirti Qydyrbekke bylaı depti: «Jaqsy maqala jazsań, men seni Qydyrbek deımin. Kóńilimnen shyqpasań, Qydyrbaı dep ataımyn». Sodan Qydyrbek qaraptan qarap júrip Qydyrbaı atanyp ketpeý úshin barynsha kúresip baqty.

Bas redaktorymyzdyń taǵy bir qasıeti onyń onsyz da bıik beınesin odan saıyn tulǵalandyryp turatyn. Seıdahmet aǵa aýyr naýqasqa erte shaldyqqan Kúlátaı jeńeshemizdi gazet uıymdastyratyn merekelerge jetelep ertip keletin. Únemi kóńilin kóterip, janynan shyqpaı, ázilin aıtyp, erkeletip otyratyn. Dert meńdegen Kúlátaı tátemiz Seıdahmet aǵanyń jan jylýynyń arqasynda júzi jadyrap, sergek júrdi. Qaıtadan qýattandy, tipti Seıdaǵań ómirden ótkennen de on shaqty jyl ǵumyr keshti. Aǵamyz sol arqyly ózgege syıly bolǵyń kelse, óz otyńnyń basyn qadirleý kerektigin uqtyrdy.

Birde jigitter redakııanyń zalyndaǵy taqtanyń aldynda uılyǵysyp tur eken. Taqtaǵa «Izvestııa» gazetiniń bir japyraq qıyndysy japsyrylypty. Gazet sholýshysynyń bazar narqy týraly maqalasy kórinedi. Maqalanyń tóbesine Berdiqulov qara sııamen soıdaqtatyp, bylaı dep jazyp qoıypty. «Osyndaı maqala jazýdyń ne qıyndyǵy bar edi? Bazaryń irgeńde tıip turǵan joq pa?! Áı, jigitter-aı…». Bas redaktor sarbazdaryn ara-tura osylaı qaırap-qaırap alatyn.

Berdiqulov redakııanyń qyzmetkerlerine qorǵan bola bildi. Olardy óktem júıeniń tyqsyrýyna jol bermedi. Birde gazetke jańa kelgen óńkeı shıkiókpe jas jýrnalıster komsomol ómirine qatysty materıal ázirleý barysynda óreskel qate jiberip aldyq. Jezqazǵan oblystyq komsomol konferenııasyna qatysqan oblystyq partııa komıtetiniń hatshysy Saparǵalıevtiń qyzmeti «birinshi hatshy» dep jazylyp ketipti. Dál qazirgi kúni mundaı qate jibergen jýrnalıst tynysh uıyqtaı beredi. Al ol kezde osyndaı jáıt búkil taǵdyr-talaıyńdy ózgertip jiberetin. Erteńgisin gazetti ala sala túnde onshaqty adam jabyla oqyp júrip baıqamaǵan qarǵys atqyr qateni kózimiz shalyp, bólmemizde úkim kútip úrpıisip otyrmyz. Ásirese, Saparǵalıevti óz qolymen «birinshi hatshylyqqa taǵaıyndaǵan» Ánýarbek Áýelbekov tipti mazasyz… Bálkim, eshkim baıqamaı qalar… Qaıdan, mundaıdy baıqamaýshy ma edi. Saǵat onnan bastap komsomol turmysy bóliminiń sary telefony tynymsyz zyryl qaqty. Jezqazǵannan… Basqa emes, Saparǵalıevtiń naq ózi. «Jigitter, ne istegensińder, masqara boldyq qoı. Berdiqulovty taba almaı otyrmyn…». Ánsheıinde baısaldy qalyp tanytýǵa tıis obkomnyń hatshysy qoldy-aıaqqa turmaı tyzalaqtaıdy. О́zimizdiń janymyz murnymyzdyń ushyna kelip tursa da, bul kisiniń jaǵdaıyn túsinemiz. О́ziń jaı hatshy bolsań, soǵan qaramastan jastar basylymy birinshi hatshynyń kabınetine zorlap kirgizip jiberip jatsa, onyń ústine oblystyń birinshi hatshysy azýy alty qarys Davydov bolsa, attandamaǵanyńdy kórer em… «Bittik!» dedik ishteı. Berdiqulov Ánýarbekti, oǵan qosyp bárimizdi «Lenınshil jastan» eńiretip otyryp qýyp shyǵady.

Aıtpaqshy, Berdiqulov qalada joq pa, álde bir jumystarmen kidirip jatyr ma, sol kúni redakııada kórinbedi. Túske deıin qabyldaý bólmesindegi telefondy damylsyz oıbaılatqan Saparǵalıev aǵamyzdyń attandaýy tús aýa sap tıyldy. Múlgigen óli tynyshtyq. Mundaıda qarap qalmaıtyn úlken eKa-nyń ózinen ótip ketken mazasyz «inisi» kishi eKa-dan da habar joq. Ánýarbektiń shashynyń jartysyn aǵartqan, bizdiń de mazamyzdy alǵan bir tún ótti.

Erteńine Berdiqulov jumysqa keldi. Bizben sharýasy bolǵan joq. Kelesi kúni de, odan arǵy kúni de solaı. Berdibek Soqpaqbaevtyń «Balalyq shaqqa saıahat» atty povesinde basty keıipkerdiń mekteptegi bir qyzǵa «M.S.S.» dep hat jazýyn jazyp alyp, ony álgi qyz muǵalimge aparyp beretin shyǵar dep úreılenip júretin kezi bar. Biz de quddy sonyń kúıin keshtik. Atý jazasyn kútken aıypkerdeı eki-úsh kún ótkizgen soń jaıbaraqat tynyshtyqqa boıy úırengen Ánýarbektiń tili shyǵyp, el-jurtqa anekdot aıta bastady.

Keıin bildik, Almatynyń talaı qıyryna telefon shalǵan obkom hatshysy sol kúni tústen keıin Berdiqulovty aqyry taýyp alypty. «Lenınshil jastyń» óziniń qyzmetine baılanysty jibergen qatesin aıtyp shaǵynypty. Sonda Seıdahmet aǵa: «Bolar is boldy ǵoı endi. Qaıtesiz, jas balalar qyzmetińiz óssin dep jaqsy yrym bastaǵan shyǵar», — dep basý aıtypty. Saparǵalıevtiń sabasyna túskeni de sodan eken. Sirá, ózi de jaqsy adam bolsa kerek, órshelenip turyp alsa qaıter edi. Sóıtip, bas redaktor Berdiqulov bir sózben tilshilerin jazadan aman alyp qaldy. Jáne ózi muny esimizge salyp mindetsigen emes. Tipti bul týraly lám-mım demedi de. Qazirgi kúni bireýge jasaǵan jaqsylyǵyn elý jyl boıy esine salyp otyratyn aǵaıyndy kórip, márt minezdi, kesek tulǵaly Seıdahmet aǵany eriksiz eske alasyń. Al, budan birer jyl keıin KPSS Ortalyq Komıtetiniń qaýlysynan úsh-tórt abzatyń kem basylǵany úshin gazettiń bir-eki qyzmetkeri jumystan bosap ketti. Sol kezde Berdiqulov bolsa qaıter edi dep oıladyq. Qaı kezde de qaramaǵyndaǵy qyzmetkerlerine qalqan bola bilgenin eske túsirdik.

Seıdahmet Berdiqulovtyń sol qolymen jazylǵan buıryǵymen «Lenınshil jasqa» qyzmetke alynǵandardyń bir nesibesi artyq boldy. Olardyń arasynan ustazdyń dástúrin jalǵaǵan bas redaktorlar ósip shyqty. Sózdiń qadirin biletin, stıli jatyq Berdiqulov mektebiniń shákirtteri qaıda da qarymdy ekenin kórsetti.

Keıingi jyldarda Seıdahmet aǵa aýyr dertke shaldyqty. Ustaz qatty kúızelip, aýrýmen arpalysyp jatqanda tikeleı shákirti Qydyrbek ekeýmiz úıine jıi baryp turdyq. Eshkimge bas ımegen tákappar Seıdahmet aǵanyń aýrý meńdegen qalpyn kórý qıynnyń qıyny edi. Jilinshikten bastalǵan isik qara sandy keýlep, keýdege qaraı órlep kele jatty. Talaıǵa namysty bermegen ór keýde dertke boı aldyrmaý úshin kúresip baqty.

Sonyń ózinde aýrýdyń janyna batqanyn bildirgisi kelmeı, bizben áńgimelesýge ýaqyt bóletin. Jýrnalıstıkanyń jaı-kúıi jóninde oı bólisetin.

— Osy pýblııstıka degendi kósemsóz dep júrmiz ǵoı, — dedi bir kúni. — Jazǵan dúnıeńniń bári kósemniń sózindeı bolyp shyǵa berse jaqsy ǵoı. Olaı bolmasa, qaıtemiz? Menińshe, bedelsóz degen durys.

Berdiqulov dertpen damylsyz alysyp jatqanyna qaramastan qazaq jýrnalıstıkasynyń kúrmeýi kóp máselelerin oıynan shyǵarǵan joq.

— Átteń, kóktemge bir jetsem…, — deıtin Alataýdyń qarly basyna terezeden qarap otyryp. Sóıtip, zaryǵa kútken kóktemine de jetti. Biraq kelesi kóktem kelgende Qasym aqyn aıtqandaı, qyr ústinde kórpesin qymtap jatty…

* * *

Endi birer kúnnen soń bizdiń ustazymyz, birtýar Berdiqulovtyń týǵanyna 90 jyl tolady…

* * *

Baýyrjan OMARULY,

FOTO: Shúkir ShAHAI,

ASTANA