«Velosıpedpen – qajylyqqa!»: pavlodarlyq jýrnalıst Mańǵystaý oblysyna jetti

28 mamyrda Ekibastuz qalasynan velosıpedpen Saýd Arabııasynyń Mekke qalasyna qajylyq paryzyn óteýge jolǵa shyqqan respýblıkalyq «Sport juldyzdary» jýrnalynyń Pavlodar oblysyndaǵy menshikti tilshisi Qojakeldi Aldanov Mańǵystaý oblysynyń Shetpe aýdanynyń ortalyǵy Shetpege jetti.

Bul sapar «Qunanbaıdyń izimen Mekke sapary» dep atalady. Áriptesimiz Qazaqstannan Ázerbaıjanǵa, odan ári Grýzııa, Túrkııa, Iordanııa elderi arqyly eki teńizdi kesip ótip, Saýd Arabııasyna jetýdi josparlap otyr.

Qojakeldi Aldanov 28 mamyrda Ekibastuzda qasıetti saparǵa týǵan-týystary men jerlesteri shyǵaryp salǵannan keıin kelesi kúni tańerteń Astana qalasyna jetti. Osy jerden ol ári qaraı saparyn jalǵastyrdy.

Áriptesimizben qajylyqqa saparynyń qalaı bolyp jatqanyn bilý úshin ózimen habarlasqanymyzda ol bizge bylaı dedi:

-Qazir men Mańǵystaý oblysynyń Shetpe aýdanyna kelip jettim. Ári qaraı jol júreıin dep edim. Biraq kempıngter joq eken. Jolda «KamAZ-dyń» júrgizýshilerimen sóılesip otyramyn. Solar jolda kempıngterdiń joq ekenin aıtty. «Búgin Aqtaýǵa jete almaısyz» degen soń osy jerge taban tiredim.

Kún de asyp ketti. Kesh te jaqyndady (Áńgime keshe keshkisin bolǵan, — red.). Aqtaýǵa 200-deı shaqyrym jer qaldy. Endi demalyp erteń ertemen jolǵa shyǵamyn. Sapar jaqsy bolyp jatyr. Allaǵa shúkir!

-Astanadan shyqqan soń qaı jolmen júrdińiz?

-Astrahan, Atbasar, Jaqsy, Esil aýdandarymen júrdim. Ol jerlerde jora-joldastarym, tanystarym kútip aldy. Qostanaı oblysyna ótkende Áýlıekól, Rýdnyıǵa aıaldadym. Aqtóbe oblysynda saparym uzaqtaý boldy. Áıke aýylynan bastap, biraz jerlerge toqtadym.Qarabutaq, Aqtóbe, Qaraýylkeldide boldym. Men úlken eldi mekenderdi aıtyp otyrmyn. Qandyaǵashqa da aıaldadym. Sosyn Atyraý oblysynyń Saǵyz aýylyna bardym. Saǵyzdan Maqatqa, Maqattan Dossorǵa jettim. Qulsary qalasynda aıaldadym.

Mańǵystaý oblysynyń Beıneý qalasynda bolǵannan keıin Beket atanyń jer asty meshitinde boldym.

-Saparda eń este qalatyn jer qaı jer boldy?

-Osy jer boldy. Beket ata meshiti ulttyq park sııaqty istelingen eken. Kádimgi demalatyn oryndary bar. Meshitiń aınalasy abattandyrylǵan, kógaldandyrylǵan. Halyq zııarat etetin orynǵa aınalypty. Batyrlar alleıasy unady. Ádemi jer eken.

Mańǵystaýda este qalatyny, shatqaldary ǵoı. Onyń túr-túri bar. Qyzyl shatqal, aq shatqal, sur shatqal dep kete beredi. Beket ata meshiti XIII ǵasyrda salynsa, áli kúnge deıin sol bastapqy qalpynda tur. Jalpy, elimizde osyndaı segiz meshit bar desedi. Beket ata júrgen jerinde meshit salyp, bala oqytqan eken. Meshittiń túpnusqasy saqtalyp qalǵan, esh jeri buzylmaǵan. Bul jerde Beket atanyń tikeleı urpaǵy jerlengen. Iaǵnı, meshit bir jaǵynan qorymǵa aınalǵan. Qazir ol memlekettik qaraýynda. Munda Qalymbegi Ábýuly degen aqsaqal ózin Beket atanyń altynshy urpaǵymyn dep tanystyrdy. Sol kisimen áńgimelesip, qonyp shyqtym.

Jańa aıtýdy umytyp bara jatyr ekenmin, Aqtóbede kúres túrlerinen 9 dúrkin álem chempıony Qýanysh Myrza, respýblıkalyq «Sport juldyzdary» jýrnalynyń bas redaktory Musaǵalı Tasqalıev qarsy alyp, qurmet kórsetti. Karateden qazaqtan shyqqan tuńǵysh álem chempıony Áshim Qalı degen aǵamyzben kezdese almasam da onymen telefonmen sóılestim. Ol maǵan qarjylaı qoldaý kórsetti.

-Jolda qandaı oqıǵalar boldy? Este qalatyn, aıtyp júretin oqıǵa boldy ma?

-Men ózim tarıhty jaqsy kóremin. Sondyqtan jolǵa shyqqanda tarıhı jerlerdi aralap júremin. Solarǵa arnaıy toqtap, tarıhyn bilgim keledi. Mańǵystaý oblysynda tarıhı jerler kóp eken. Biraq joldary bir-birine alys. Joldan aýytqý kóp boldy. Beket ata meshitin aınalyp ótý josparda bar edi. Beket atanyń óziniń jerlengen jerine bara almadym. Asfalt joq eken. Ol úshin 130 shaqyrym jol júrý kerek. Sol sebepten ol oıym iske aspady.

Qara jolda sheteldik týrısterdi kóp kezdestirdim. Arnaıy kezdesip, dastarhandas bolǵandardyń arasynan Davıd degen ıtalıan jıhangezin aıta alamyn. Ol fýrgonmen júr. Beıneý arqyly О́zbekstanǵa bara jatyrmyn deıdi. Sosyn ırlandııalyq Pýgo degen jigitpen kezdesip qaldym. Ekeýmiz kempıngte kezdestik. Ol da men sııaqty velosıpedpen júr eken.

Kempıngte Túrkııadan kelgen fýralardyń jurgizýshilerimen áńgimelestik. Jolda ketip bara jatqanda osy fýralardyń júrgizýshileri toqtap, qal-jaǵdaıyńdy, qandaı kómek kerek ekenin suraıdy. «Kóńil kóńilden sý ishedi» deıdi ǵoı. Bul da bolsa kóńilge bir medeý.

Bizge jolda muz ǵana kerek. О́ıtkeni, kún ystyq. Sony suraımyn. Bolsa beredi. Muz bolsa ony tósekke orap tastaımyn. Sonda erip ketpeıdi. Ol 150 -200 shaqyrymǵa jetedi. Jolda oblystyq patrýlder de kóp júredi eken. Olar da qoldan kelgenshe kómektesedi. Bul da bir úmitke qanat bitirý, qoldaý ǵoı.

Batys jaqta jel kúshti eken. Týra betińe soǵady. Osydan 3-4 kún buryn qatty jel soqty. Sonda aldyńnan jel soqqanda júrý qıyn boldy. Júrgizbeıdi eken. Jel 2-3 kún buryn basyldy.

Oblystarda este qalǵany, mysaly Aqmola óńirinde bıdaı alqaby kóp eken. Qostanaı oblysyna deıin bıdaı alqaby boldy. Al Qostanaı jaqta eldi mekenderdiń attary túgelimen oryssha ekenin kórdim. Atyraý oblysyn munaı óńiri deımiz ǵoı. Munda munaı qazylǵan jerge joldyń boıynda eskertkish taqta ornatylǵan. Sonyń tarıhy jazylǵan. Al Aqtóbe oblysynda meni tańqaldyrǵany, kelintóbeler kóp eken. Olar temirden istelingen. Osyny kórgende «Bul ne boldy eken?», dep oılaıtynmyn. Sóıtsem ol jańa túsken kelindi, quda-jegjatty qarsy alýǵa arnalǵan oryn eken.

Mańǵystaý oblysynda beıitter, zııarattar kóp. Eski qulpytastas bal-bal tastar sııaqty jasalynǵan.

-Endi aldaǵy jospar Aqtaýǵa jetip alý, odan keıin shetel asý ma?

-Aqtaýǵa jetken soń, júkterdi azaıtyp, kerekti zattardy ǵana qaldyramyn. Velosıpedti shashyp, qaıtyp jóndep, jınaımyn. 3 myń km jol júrdim. Velosıpedke de ońaı emes. Jolda asa qatty qınaldym dep aıta almaımyn. Kún ystyqta jolǵa shyǵý ońaı emes.  Jolda velosıpedtiń jeli shyǵyp otyrdy. 2 200 km bolǵanda shyqty-aý deımin. Birneshe ret shyqty. Toqtap, úrlep alamyn da qaıtyp jolǵa shyǵamyn.

Jalpy, kartada kılometrdi bilip otyrý úshin spıdometr qoıý kerek eken. Sony qoımadym. Qalaǵa kiremiz, odan shyǵamyz. Sol kezde km eseptelinbeı qalady. Qazir júrgen jolym bir kartada 2 930 km, taǵy bir kartada 3 032 dep tur. Sonda shamalap alǵanda 3 myń shaqyrym júrgen bolyp turmyn.

Endi Aqtaýǵa 165 shaqyrym qaldy.

Úımen habarlasyp turamyn. Telefon baılanysy bolǵanda sóılesemin. Baılanysy joq jerge bara jatqanda amandyǵymdy aıtyp, eskertip qoıamyn. Áıelim, bala-shaǵym árıne, ýaıymdaıdy. Meni ýaıymdaıtyndaryn aıtady. Alla qalasa bári jaqsy bolady.

Allahym osy kúndi buıyrtqan shyǵar. Janym Jaratýshyǵa amanat! Endi Allahym Mekkede, Qaǵbanyń janynda Jaratqanǵa duǵa etýdi jazsyn!

-Ámın! Jol amandyǵyn bersin! Áńgimeńizge rahmet!

Áńgimelesken Dastan KENJALIN,

ASTANA