توتى شوقىرقىزى: «اتا-انامنىڭ ەڭبەگىن ەلەپ-ەسكەرگەن ەلىم امان بولسىن!»

بۇگىن اقمولا وبلىسىنىڭ قوسشى قالاسىندا قازاق بوكسىنىڭ اتاسى شوقىر بولتەك ۇلى مەن ونىڭ سۇيىكتى جارى – قازاقتىڭ تۇڭعىش بالەريناسى نۇرسۇلۋ تاپالوۆاعا كوشە اتتارى بەرىلدى. وسى قۋانىشتى جاڭالىقتى قازاقتىڭ اتاقتى ەرلى-زايىپتى قايراتكەرلەرىنىڭ قىزى توتى شوقىرقىزى دا ەستىپ، قۋانىپ قالدى. قازىر ول كىسى ناعاشى اجەسىنىڭ تۋىستارى تۇراتىن رەسەيدىڭ چەليابى وبلىسىندا ساپاردا ءجۇر ەكەن.

-رەسەيدەگى ۇلى ناعاشىلارىم وزدەرى شاقىرعان سوڭ، سوندا ءجۇرمىن. ناعاشى اجەمنىڭ ەسكى فوتوسۋرەتتەرىن كورىپ، ءبىر جاساپ قالدىم. ال قوسشىدا اتا-اناما كوشە اتتارىنىڭ بەرىلگەنىنە وتە قۋانىشتىمىن. سونى ەستىپ، وسىنداعى اعايىنعا ايتتىم. ءبارى ءبىر كىسىدەي قۋانىپ جاتىر. اقمولا وبلىسىنىڭ قوسشى قالاسىنىڭ اكىمدىگىنە اكە-شەشەمنىڭ ەڭبەگىن ەلەپ-ەسكەرىپ، كوشە اتىن بەرگەنىنە مىڭ العىس ايتامىن. ارۋاقتار ريزا بولىپ، ءبىر اۋناپ قالعان شىعار، — دەپ باستادى اڭگىمەسىن تەكتىنىڭ ۇرپاعى.

ودان كەيىن توتى شوقىرقىزى بىزبەن اڭگىمەگە قۋانا كەلىسىپ، سۇراقتارىمىزعا جاۋاپ بەردى.

-توتى اپاي، بۇگىن ءبىر قۋانىشتى حاباردى ەستىدىك. ونى SportPress.kz اقپارات پورتالىنا دا جازدىق. قازاقتىڭ اتاقتى ەرلى-زايىپتى قايراتكەرلەرى – قازاق بوكسىنىڭ اتاسى، قازاقتىڭ تۇڭعىش كاسىپقوي بوكسشىسى ءسىزدىڭ اكەڭىز شوقىر بولتەك ۇلى مەن اناڭىز، قازاقتىڭ تۇڭعىش بالەريناسى نۇرسۇلۋ تاپالوۆاعا قوسشى قالاسىنان ءبىر-بىرىنە جاقىن كوشەنىڭ اتتارى بەرىلگەن ەكەن. قۋانىش ۇزاعىنان بولسىن، قۇتتى بولسىن!

-راحمەت! بۇل راسىمەن دە وتە قۋانىشتى جاڭالىق ەكەن. مەن شىنىن ايتقاندا اتا-اناما كوشەنىڭ اتتارى بەرىلدى دەگەندى ەندى عانا ەستىپ ءبىلىپ وتىرمىن. الماتىدا، جاڭاوزەندە اكەمنىڭ اتىندا كوشە بار. اقتوبەدە انامنىڭ اتىنا دا كوشەنىڭ اتى بەرىلگەن. بىلەسىز بە، مۇنداي قۇرمەتكە اتا-انام ابدەن لايىق بولسا دا مەن ەشكىمنەن ەشتەڭە سۇراعان ەمەسپىن. حالقىمىز امان بولسىن! وسىنىڭ ءبارى اكىمدىكتە جاۋاپتى قىزمەتتە ىستەپ جۇرگەن ازاماتتاردىڭ، حالىقتىڭ ىقىلاسى، نيەتى، پەيىلى عوي دەپ بىلەمىن.

-اتا-اناڭىز كوزى تىرىسىندە قانداي ادامدار بولىپ ەدى. ولار سىزدەرگە وڭاشادا وتباسى-وشاق قاسىندا، داستارحان ۇستىندە ەلدەن قۇرمەت الۋ تۋرالى ايتاتىن با ەدى؟

-جوق، ونداي اڭگىمە مۇلدەم بولعان ەمەس. اكە-شەشەم وتە قاراپايىم كىسىلەر ەدى عوي. ونداي ويلارى دا مۇلدەم بولماعان. ولار ەشتەڭەنى مىندەتسىنبەيتىن، وزدەرىمەن وزدەرى ەلگە قىزمەت ەتىپ قانا جۇرەتىن. ول كەزدىڭ ادامدارى دا باسقاشا ەدى عوي. اتا-انام كەرىسىنشە، باسقا ادامدارعا جاناشىرلىق تانىتىپ، كومەكتەسىپ، قولدان كەلگەن كومەگىن بەرىپ تۇراتىن. ءبىز ول كەزدە بالامىز، جاسپىز، ءبارىن كوردىك. ءبارى دە كوز الدىمدا. اكەم دە انام دا وتە قاراپايىم ادام بولدى.

ءبىز الماتىدا تۇردىق. اكەمنىڭ العاش رەت بوكس ۇيىرمەسىن اشقانى دا ەسىمدە. الماتىداعى گوركي اتىنداعى ورتالىق ساياباقتاعى «سپارتاك» ستاديونىندا ارقان تارتىپ، سودان رينگ جاساپ، جاستارعا بوكستى ۇيرەتەتىن. سوندا بوكسقا كەلگەن جاستار اقشا تىگىپ، جەڭىمپازدى انىقتايتىن. جەڭىمپاز بولعان ادام جاعدايى جوق، تۇرمىسى ناشار ادامدارعا كومەكتەسەتىن. اكەمنىڭ جانىنداعى ادامداردىڭ ءبارى سولاي ىستەپ ءجۇردى. اكەم سوعان ءبارىن ۇيرەتتى. ولار جانىنداعى ادامداردىڭ ءبارى ءبىر-بىرىنەن ۇيالماي ءجۇرۋ كەرەك دەپ سانايتىن. ەگەر ءبىر ادام اش- جالاڭاش جۇرسە سودان ۇيالاتىن. وسىنىڭ ءبارى قازاقى تاربيە عوي. جانىندا بىرەۋ قينالىپ جۇرسە، كومەكتى ايامايتىن.

-اناڭىز قانداي كىسى بولىپ ەدى؟

-انام دا سونداي قاراپايىم، كوپشىل، ۇنەمى بىرەۋگە كومەكتەسكىسى كەلىپ تۇراتىن ادام ەدى. انام قازاق اكادەميالىق وپەرا جانە بالەت تەاترىندا بالەت ءبيشىسى، جاۋاپتى ءبيشى، پريما-بالەرينا بولعاننان كەيىن الماتى قالالىق كەڭەسىنىڭ دەپۋتاتى بولىپ سايلاندى. «قازاقكونتسەرتتىڭ» ءسوليسى قىزمەتىن اتقارىپ، ەسترادالىق ءان-بي، مينياتيۋرا جانرىندا ەڭبەك ەتتى. ودان كەيىن «كينوكونتسەرت»، «بەلايا روزا»، «جامبىل» جانە باسقا دا 20 شاقتى كينوعا تۇسەدى. سول كەزدە كومەك سۇراعان ادامداردىڭ بارىنە قولدان كەلگەنشە كومەكتەسەتىن. كومەك بەرۋدەن اينالىپ وتپەيتىن. ءبىر ادامدار قىزمەت بابىمەن، جۇمىس بويىنشا ءوتىنىش ايتسا، باراتىن بەرگە باراتىن، تەلەفونمەن حابارلاسىپ، ماسەلەسىن شەشەتىن. ەگەر كومەگى تيمەي قالسا «نەگە مەن كويمەكتەسە المادىم؟!»، دەپ كوز جاسىنا ەرىك بەرەتىن ەدى. مىنە، سول كەزدىڭ ادامدارى سونداي بولعان.

-جارىقتىق، جاقسى كىسىلەر بولعان ەكەن عوي.

-اتا-انام قازاقتىڭ باسقا دا مىقتى قايراتكەرلەرىمەن جاقسى ارالاستى عوي. ءشامشى قالداياقوۆ، باقىتجان بايقاداموۆ، سىرباي ماۋلەنوۆ پەن باسقا دا اتى اڭىزعا اينالعان اعالارمەن جاقسى ارالاستى، سىيلاستى. بۇل كىسىلەر ءبىزدىڭ ۇيگە ءجيى قوناق بولاتىن. سوسىن ولار جورا-جولداس بولىپ، ادەبي كەشتەرگە، شىعارماشىلىق كونتسەرتتەرگە ءجيى باراتىن. ۇنەمى بايلانىستا بولىپ، ءبىر-بىرىنەن قول ۇزگەن ەمەس. ونداي قول ۇزگەن كۇندەرىن كورگەن جوقپىن.

-قازىر قايدا تۇرىپ جاتسىز؟

-الماتىدا باۋىرجان بالامنىڭ قولىندا تۇرامىن. باۋىرجان 1983 جىلعى. سانجار دەگەن 1986 جىلى تۋعان بالام 2020 جىلى جول اپاتىنان قازا تاپتى. مەنىڭ اپام ايسۇلۋ دا الماتىدا تۇرادى. ول كىسى مەنەن 14 جاس ۇلكەن. 1946 جىلى تۋعان. مەن — 1960 جىلعىمىن. اكەم ايسۇلۋدى وتە جاقسى كورەتىن. ءوزىنىڭ قىزىنداي كوردى. ول 7 جاستا بولعاندا اكەم اناما ۇيلەنگەن ەدى. ايسۇلۋدىڭ تۋعان اكەسىنىڭ اتى – ابىلقاي. اكەم ايسۇلۋ ەكەۋمىزدى وتە جاقسى كوردى. ءبىز بالا كەزىمىزدە الماتىداعى قازىرگى «تاستاق» شاعىن اۋدانىنداعى 4 ترامۆاي لينياسىنداعى ءبىر ورىس ايەلدىڭ شاعىن ءبىر بولمەلى پاتەرىن جالداپ تۇردىق. قازىر دە مىنە، باۋىرجان بالام ەكەۋمىز نۇرماحانوۆ كوشەسىندەگى ءبىر شاعىن ۇيدە (ۆرەميانكا) تۇرامىز. ءۇش ۆرەميانكانىڭ ءبىرىن 35 مىڭ تەڭگەگە جالداپ تۇرىپ جاتىرمىز.

-بۇل جاعدايدى مەن ارىپتەسىم مۇساعالي تاسقاليەۆتەن ەستىگەنمىن. سانجار ۇلىڭىز ۇيلەنگەن بە ەدى؟

-ءيا، ۇيلەنگەن ەدى. سانجاردان ەكى بالا بار. قازىر كەلىنىمىز باسقا ەر ادامعا قوسىلىپ، ودان اياعى اۋىر بولىپ وتىر. باقىتتى بولسىن، باعى جانسىن!

-الماتى قالاسىنىڭ اكىمدىگى ۆرەميانكانى جالداپ تۇرىپ جاتقانىڭىزدى بىلە مە ەكەن؟ حابارى بار ما؟ 

-ماعان اكەمنەن ەشتەڭە قالعان جوق. مەن ەشكىمنەن ەشتەڭە سۇراعىم كەلمەيدى. مەنىڭ ويىمشا، بۇل — تاعدىر. اكەمدى ءتىرى كەزىندە ەشكىم تانىمادى، ەشكىم كەرەك ەتپەدى. ول كىسىگە ءتىرى كەزىندە ەشتەڭە بەرىلمەدى. مەن ءوزىم – نامازحانمىن. بەس ۋاقىت نامازىم بار. ءبىر اللاعا سىيىنىپ جۇرەمىن. اللانىڭ بەرگەنى بولار.

-ءبارى جاقسى بولسىن، توتى اپاي! اڭگەمەڭىزگە راحمەت! وتباسىڭىزدا، اۋلەتتە قۋانىشتارىڭىز كوپ بولسىن!

ال ارىپتەسىمىز مۇساعالي تاسقاليەۆ بىزگە توتى شوقىرقىزىمەن كەزدەسكەننەن كەيىن قازاق بوكسىنىڭ اتاسى شوقىر بولتەك ۇلى مەن قازاقتىڭ تۇڭعىش بالەريناسى نۇرسۇلۋ تاپالوۆانىڭ تاعدىرى تۋرالى مىناداي اڭگىمە ايتىپ بەرىپ ەدى.

قازاق بوكسىنىڭ نەگىزىن قالاۋشى شوقىر بولتەك ۇلى مەن قازاقتىڭ تۇڭعىش بالەريناسى نۇرسۇلۋ تاپالوۆانى بىلمەيتىن ادام جوق شىعار؟ قازاقتىڭ قوس تۇڭعىشى وتباسىن قۇرىپ، ايسۇلۋ مەن توتى دەگەن ەكى قىز تاربيەلەپ وسىرگەن ەكەن. ەكى الىپتىڭ وتە قاراپايىم ءومىر سۇرگەندىگى سونشا، وسىنشاما اتاق-دارەجەلەرى بولا تۇرا ولار ءبىر-اق بولمەلى پاتەردە عۇمىر كەشىپتى.

— بىردە اكەم اكىمدىككە ءۇي سۇراپ بارسا، ونداعىلار ءسىزدىڭ ءبىر بولمەلى بولسا دا ءۇيىڭىز بار عوي، ءۇي سۇراۋعا ۇيالمايسىز با؟ جەرتولەدە تۇرىپ جاتقان ادامدار بار ەمەس پە؟، — دەگەن ەكەن. وسىدان كەيىن اكەم ەشقاشان ءۇي سۇراپ كورگەن ەمەس، – دەيدى توتى شوقىرقىزى.

شوقىر اتامىز كوپكە دەيىن وسى قىلىعىنا ۇيالىپ ءجۇرىپتى.

— ءبىر بولمەلى بولسا دا ءبىزدىڭ ۇيدە ادام كوپ جينالاتىن، قازاق سپورتى مەن ونەرىنىڭ قايماقتارى ۇنەمى قوناق بولىپ، ءۇيىمىز ۋ-شۋ بولىپ جاتاتىن، — دەيدى توتى شوقىرقىزى.

شوقىر اتامىز بەن نۇرسۇلۋ اپامىزدىڭ قىزى ايسۇلۋ بۇل كۇندەرى التسگەيمەر اۋرۋىمەن اۋىراتىندىقتان اۋرۋحانادا جاتىر. ول كىسىدەن ۇرپاق وربىمەگەن. ال توتى اپامىزدىڭ باۋىرجان مەن سانجار ەسىمدى قوس ۇلى بار. 2020 جىلدىڭ 14 ناۋرىزىندا بەلگىسىز بىرەۋلەر سانجاردى كولىكپەن قاعىپ جازىم ەتتى. بۇل وقيعا تۋرالى ءبىز كەزىندە جازدىق. سودان كەيىن كىنالىلەر ۇستالىپ، سوتتالدى.

توتى اپامىز بۇگىنگى تاڭدا الماتى قالاسىنداعى ءبىر شاعىن ۇيدە (ۆرەميانكا) ۇلى باۋىرجانمەن بىرگە پاتەر جالداپ تۇرادى. ءوزىنىڭ باسىنداعى قيىن جاعدايدى ايتىپ توتى شوقىرقىزى 2012 جىلى پرەزيدەنتكە حات جازعان ەكەن، جاۋاپ كەلمەپتى. «ايقىن» گازەتىنە اتاقتى كىسىلەردىڭ ۇرپاعىنا كومەك كەرەك دەگەن ماقالا دا جارىق كورىپتى. بىراق سەلت ەتكەن ەشكىم بولماعان.

— مەن سودان كەيىن ەشكىمنەن ەشتەڭە سۇراعان ەمەسپىن، — دەيدى توتى اپامىز – ۇكىمەتتەن الاتىن زەينەتاقىم بار، شۇكىر سول دا جەتەدى.

بۇل جاعدايدى ەستىگەسىن جايباراقات وتىرا المادىق. ەلىمىز تاۋەلسىزدىك العاننان بەرى وتكەن وليمپيادا ويىندارىنان بوكسشىلارىمىز ەشقاشان التىن جۇلدەسىز ورالعان ەمەس. ال وسى بوكس سياقتى قازاقتىڭ وڭ جامباسىنا كەلەتىن سپورتتىڭ نەگىزىن قالاعان جاننىڭ قىزى ءۇيسىز جۇرگەنى جانىمىزعا باتادى. جاقسى، بوكسشىلارىمىز قوزعالماسا دا شوقىر اتامىزدىڭ تۋعان جەرى ماڭعىستاۋ وبلىسى مەن نۇرسۇلۋ اپامىزدىڭ كىندىك قانى تامعان اقتوبە وبلىسىنىڭ اتقامىنەرلەرى ويلانسا ەكەن. قالا بەردى ولار تەك اتالعان وبلىستار ەمەس، بارشا قازاققا ورتاق تۇلعالار عوي. وسى جازبانى وقىعاننان كەيىن مۇمكىن اسىلداردىڭ سىنىعىنا كومەك قولىن سوزاتىندار تابىلىپ قالار دەگەن ءۇمىتىمىز بار. ءتىپتى بۇل ىسكە ۇكىمەتىمىز بەن مادەنيەت جانە سپورت مينيسترلىگى دە ارالاسۋ كەرەك سەكىلدى. قالاي ەتسەك تە وسى ماسەلە وڭ شەشىمىن تاۋىپ، جاقىن ارادا توتى اپامىزدىڭ قونىس تويىن تويلاعانىن كورۋدى اللا ءناسىپ ەتسىن دەيمىز!، — دەگەن ەدى مۇساعالي تاسقاليەۆ.

ءبىز دە ارىپتەسىمىزدىڭ وسى سوزىنە قوسىلىپ، قازاق بوكسىنىڭ اتاسى شوقىر بولتەك ۇلى مەن ونىڭ سۇيىكتى جارى – قازاقتىڭ تۇڭعىش بالەريناسى نۇرسۇلۋ تاپالوۆانىڭ قىزى، اسىلدىڭ سىنىعى توتى شوقىرقىزىنا الماتىدان نەمەسە استانادان ءبىر ءۇيدىڭ بۇيىرعانىن تىلەيمىز! اقمولا وبلىسىنىڭ قوسشى قالاسىنىڭ اكىمدىگى دە وسى ءوتىنىش-تىلەگىمىزدى نازارعا الادى دەپ ويلايمىز جانە سوعان سەنىپ، ۇمىتتەنەمىز!

 

اڭگىمەلەسكەن داستان كەنجالين،

استانا