• Қазақ
  •   
  • Qazaq
  •   
  • قازاق
  •   
  • Рус
  •   

    Aýyr atletıkadan Alashtyń asqar beldeı erleri

    Aýyr atletıkadan qazaq jastarynyń arasynan tuńǵysh ret álem chempıonynyń shyǵýyna zor úlesin qosqan bilikti bapker, Almaty men elimizdiń kóptegen óńirinde shtanga bólimin ashqan, Qazaqstan Respýblıkasyna eńbegi sińgen jattyqtyrýshy, aýyr atletıka sportynyń ardageri Beken Bekmuhamed.

    Qazaqstanda aýyr atletıkanyń damýyna qarakóz Alash azamattary arasynda eńbegin sińirgen atpal azamattar joq eken. Aýyl atletıkanyń qazaq jerinde bolmaýy múmkin emes edi. Sál pál tarıhqa sheginis jasap kórsek. Qazaqtyń Qobylandy, Alpamys, Ertarǵyn, Qambar sekildi epıkalyq ańyz-epostaryndaǵy keıipkerlerdegi taýsoǵarlar, jalǵyz kózdi dııýlar jer kóterer joıqyn kúshteri boıynda bulqynǵan alyptar sýrettelip, kórkem sózben aıtylatyny esimizde. Men bala kezimde úıdegi únsandyqtaı ústine batyrlardyń jyrlarynyń kúıtabaǵyn birinen soń birin qoıyp, tamsana tyńdaýshy edim. Sonda erliktiń, balýandyqty, batyrlyqty pash etetin epostardan qyzyǵa tyńdaı otyryp,  arman qııalyna qanat qaǵýshy edim. Rasymende, qazaqtyń saıyn dalasynda atan jilikti batyr, balýandardyń jylqyny júgimen, túıeni túgimen kóterip ketkenderi týraly qanshama aqıqaty dáleldengen el ishindegi áńgimelerdi estip oqydyq. Mysaly, Qajymuqan atamyzdyń býyny qatyp, buǵanasy bekimegen 10 jasar bala kezinde bir qap bıdaıdy arqalap alyp júre beretin bolǵan eken. Sonymen qosa qaqaǵan qysta omby qarǵa júre almaı boldyrǵan atyn shóp artylyp turǵan arbanyń ústine kóterip salyp,  arbany atymen qosa úıine súırep alyp kelgenin jáne de  arqasyna birtalaı adamdy mingizip kóterip tastaǵanyn aıtqan kezde joǵaryda aıtqan epostaǵy batyrlar eriksiz eske túsedi emes pe. Al, Nurmaǵanbet el ishinde esimi Balýan Sholaq atanyp ketken balýan ári batyr babamyzdyń «Kóterdim elý bir put girdiń tasyn», degenine qalaı tań qalmassyń. Aty áıgili baýan óz óleńinde Qoıandynyń bazarynda qansha putty kótergenin ánge qosyp aıtady. Qazaq dalasynda attary ańyzǵa aınalǵan osyndaı alyp batyr babalarymzdyń erlikterin oqyp bile kele qazaqtar arasynan ziltemir kóterýden álemge aty shyǵatyn jastardyń shyqpaýy múmkin emes – degen tujyrymǵa keleriń sózsiz. Iá, sonda 1 put – 16 kg dep alsaq, Balýan Sholaq 816 kg salmaqty basynan asyrǵany belgili bolyp tur.

    Qazirgi kezde bizdiń atyshýly ziltemir sheberi Ilıa Ilın 20 putty kóteretin bolsa, Balýan Sholaq babamyzdyń qanshalyqty kúshti bolǵanyn esepteı bersek bolady. Al, osy ziltemir sportyn elimizdi qazaq  jastary arasynan damytýǵa zor úles qosqan azamattardy búgin eske alyp, qalam tartqym kelim otyr. Aýyr atletıkanyń eldegi tarıhy týraly sóz etkende mindetti túrde Izbasar Orazbaq aǵamyzdy eske alarymyz anyq. Izbasar aǵamyz búginde seksenniń seńgerine shyǵyp otyr. Ol kisi qazaq jastary arasynan tuńǵysh ret KSRO sport sheberi, Orta Azııanyń jáne Qazaqstannyń temirjolshylar arasynda KSRO chempıony atanǵan aýyr atlet arysymyz. Sonymen qatar, Izbasar Orazbaq Almaty shaharynda buqaralyq sport pen  salamatty ómir saltyn qalyptastyrýda orasan úlesin qosqan jan.

    Al, elimiz egemendik alǵan jyldardan bastap, osy bir qazaqqa tańsyq ziltemir sportyn damytýda  Alash jigitteri  arasynan Beken Bekmuhamedtiń asyǵy alshysyna túsip turǵan kez  edi. Han táńiriniń etegin jaılaǵan, jaılaýy shúıgin, jeri qut Narynqol aýdanynyń Kırov kolhozynda ósip óngen aýyldan shyqqan arqaly azamat, aýyr atletıka sportyn elimizde damytýǵa úlken úlesin qosqan adamnyń biri bolyp qaldy. Ol aýyr atletıka sportyndaǵy jemisti jolyn aıaqtaǵannan keıin, jattyqtyrýshy bolyp kóptegen qazaq jastaryn osy sport túrine baýlyp, bıik mejelerge jetkize bildi. Mysaly, Danııar О́teshov ekeýi úzeńgi qaǵysyp, birge júrgen jyldary ziltemir sportynan qazaqtyń talantty bir shoǵyr jastaryn tárbıelep shyǵardy. Marqum Danııar О́teshovtyń de qazaq jastarynyń aıtýly sport túrinen úlken jetistikterge jetkizgenin umytpaımyz. Men talaı ret jertólede aq-ter, kók-ter bolyp qazaqtyń jastaryna zilbatpan shoıyn temirlerdi kótertip jattyqtyryp jatqanyn kózimmen kórip rıza bolǵan edim. Sonda Beken men Danııardyń armandary da qazaq jigitteri arasynan Azııa, álem chempıonattarynda topjaratyn  daryndy jastardy  shyǵarý bolatyn. Beken men Danııardyń tókken terleri tekke ketpedi. Bel shákirtteri Dáýren Ádilǵazın, Akramjan Halmatov, Dmıtrıı Nomofılov, Toıshan Bektemirov, Erjas Boltaev  syndy daryndy jastar ustazdarynyń  úmitin aqtaı bildi. Mysaly, Dáýren Ádilǵazın Gvatemalada jastar arsynda ótken ótken álem chempıonatynda qola júldeni ıelense, jastar arasynda eki márte Azııa chempıony atanyp, qazaqtyń atyn álemge tanytty. Al, Bekenniń kóp jyldary boıy ańsaǵan armanyn týysy ári shákirti Jasulan Qydyrbaev qaıtalady. Daryndy týysyn jetelep alyp baryp, Q.Ahmetov atyndaǵy Respýblıkalyq arnaıy mamandandyrylǵan mektep-ınternattyń olımpıadalyq rezerviniń kolledjine oqýǵa aparyp túsiredi. Bilikti maman balanyń kózinen jaqsylyqtyń ushqynyn baıqaǵany sózsiz. Aqjaǵaly aqjarqyn aǵasynyń úmitin aqtady. Jasulan Almatyda ótken álem chempıonatynda 94 kg salmaqta 229 kg salmaqty kóterip, qazaq  jastary arasynan tuńǵysh bolyp álem shyńyn baǵyndyrdy. Alashtyń namysshyl asyl eri, qazaq halqynyń kóp jyldan bergi arman etken maqsatyna qol jetkizdi.

    Qazaq jastary arasynan nege álem chempıonynyń bolmaǵanyn Jasulan kópten beri oı eleginen ótkizip júrse kerek. Almatyda ótken álem chempıonatynda  atoılap jeńiske jetip, altyn júldeger atanǵan  altyn uldyn qalaı ǵana aınalmassyń. Al, sondaı tulpar shyǵar qulynnyń turysynan tanyp, jaǵdaıyn jasaǵan Bekendeı qazaǵym dep júregi soqqan, bilikti mamanǵa aıtylar alǵys sheksiz dep bilemin.

    Búginde bul sport túrinde bastary qaraıyp, qazaq jastarynyń qatary tola tústi. Janyń qýanady. Aıtalyq, Qazaqstan aýyr atletkasyna zor úlesin qaldyrǵan marqum Danııar О́teshovtyń uly Almas О́teshov, Rústem Sybaı sekildi bilikti de júrekti de bilekti  jastarymyzdan bolashaqta zor úmit kútýge bolady. Qashanda osyndaı qazaq jastarynyń arasynan qabileti zor jasóspirimderge óziniń mol tájirbıesimen bólisýge árqashanda Beken daıyn. Shákirtteri bir jerde qınalyp jatsa janynan tabylatyn janashyrlary da osy Beken aǵaılary. Iá, syn alańyna shyǵar kezde bapkerlerdiń óz shákirtterine berer keńesiniń baǵasy aıyryqsha. Aıtalyq, qarsylasynyń kótergenine qaraı, utymdy qarsy qadam jasaý kerek. Keı kezde qýlyqtyń da jeńiske alyp baratyndyǵy bolady. Sondyqtan syn saǵatta  bapkeriniń shákirtine týra keńes berip jolǵa salýy óte mańyzdy. Al, osyndaı sátterde  Beken bapkerleriniń qasynda bolyp, aqyl-keńes berýi bel shákirtteri úshin orny zor. «Otty úrlegen jaǵady», demekshi, jastaıynan  sport dese ishken asyn jerge qoıatyn Beken Bekmuhamedtiń ózi ómir boıy armandaǵan armanyn naǵyshy týysy, bel shákirti Jasulan qol jetkizdi. Endeshe, Bekenniń jyldar boıy  aýyr atletıkadan qazaq jigitteri arasynan álem chepıonyn shyǵarsam degen tókken teri men tabandy eńbegi tekke ketpegenin kórip otyrmyz. Talap –pendeden, kómek – Alladan emes pe. Talap men talant tize qossa Allanyń berer jaqsylyǵynda shek joq. Bekennen aýyr atletıkanyń bolashaǵy týraly óz oıyn birde suraǵanym bar. Sonda bilikti maman bylaı dep jaýap bergen edi:

    • Meniń oıymsha, bizge lıgıoner kelimsek sportshylardyń esh qajeti joq. Biz ózimizdiń Otandyq sport talanttaryna kóńil bólip, ózimizdiń qazaq jastaryn kóptep osy sport túrine tartýymyz kerek. Memleket tarapynan mol qarjyny mektepterge bólip, jasópirimderdiń qyzyǵýshylyǵyn arttyrsaq qana aýyr atltıkanyń bolashaǵy berekeli bolady. Biz kezinde qazaqstandyq sportshylarmen de jaman kórsetkishterge jetken joqpyz. Al, legıonerler óte shyǵatyn ótkinshi jaýyndaı keledi de ketedi. Al, qazir qarańyz jastarymyzdyń bul sportta qarasy az. Qazaq jastaryn tartýymyz kerek, aýyl-aımaqtardaǵy daryndy óskeleń urpaqqa jaǵdaı jasaýymyz kerek. Sonda ǵana bizdiń aýyr atletıka sportynyń kóshi túzeledi, – dep, Beken Bekmuhamed aǵynan jarylǵan edi.

    Rasymende, biz osy bir kezeń jetistikke qalaıda jetý úshin sheteldik kelimsekterdi shaqyrtyp áýre bolyp jatamyz. Qaı sport túri bolmasyn alyp qarańyz olarǵa ketken qyrýar qarjyǵy qanshama qazaq balasynyń jaǵdaıyn týǵyzyp, qanshama boıynda namysy týlaǵan talantty qazaq jastarynyń bolashaǵyna berik baǵdar bere alatyn edik. Osy bir olqylyq aýyr atletıka sportynda ýshyǵyp turǵan sekildi. «Darııa basy – bulaq», desek, sol bulaqtyń  óz boıynan tazalanyp aǵyp úlken kólge quıýyna barynsha kómek  jasaýdy kesh qaldyrmasaq bolǵany.

    Aqyn ORDABAIULY,

     ALMATY

    Pikir jazý

    Your email address will not be published. Required fields are marked *

    *