Qazaq bolǵanym úshin Olımpıadaǵa aparmady – Aqjúrek Tańatarov

Erkin kúresten Olımpıadanyń qola júldegeri, álem chempıonatynyń qola medalısi, Azııa chempıony Aqjúrek Tańatarov «Beren Live» Youtube arnasyna suhbat berip, ózi jarystarǵa qatysqan kezdegi elimizdiń sport salasyndaǵy bylyqtardy jaıyp saldy.

Suhbatta ol bir emes, birneshe ret Reseıden kelgen legıoner ulty saha Leonıd Spırıdonovtyń kesirinen halyqaralyq jarystar men týrnırlerge, Azııa, álem chempıonattaryna bara almaı qalǵanyn, quramanyń bas jattyqtyrýshysy bolǵan Anatolıı Beloglazovtyń qazaq balýandaryna qyryn qaraǵanyn aıtyp berdi. Sonymen birge ol jattyqtyrýshylar men kúres federaııasy basshylarynyń qyzyl aqshaǵa qyzyǵyp, komandaǵa qazaq balýandarynyń ornyna legıonerlerdi kóptep tartyp, solardyń shashbaýyn kótergenin, erkin kúreste ulttyq quramanyń 90 paıyzy kelimsekterden quralǵanyn aıtty.

«Meni bir ashyndyratyny, qazaqpyz degen kókelerińniń ózi ıakýt úshin sóıledi ǵoı (ulty saha Leonıd Spırıdonovty aıtty, –  red.). Qazaqta «Aǵasy bardyń jaǵasy bar», degen sóz bar emes pe?! Sol jaǵań basqa bireýdiń jaǵasy bolyp júrdi. Sóıtip, 2008-de sportty qoıyp, tastap ketkenmin. Meni dókeıdiń balasy jedi. Leonıd Spırıdonovty aıtyp otyrmyn. Onyń ógeı ákesi Reseıde almas zaýytynyń bastyǵy bolǵan eken. О́te baı adam dep estigenmin. Sol sebepten bizdiń jattyqtyrýshylar onyń shashbaýyn kóterip, búkil jarystarǵa áketip otyratyn. Mine, soǵan, sony jarystarǵa aparyp júrgen jattyqtyrýshylarǵa sózi ótetin qazaq balasy bolmady ǵoı.  Ol úıde otyryp, oıyna kelgenin isteıtin. Azııaǵa, álem chempıonatyna bara jatsań Qazaqstanǵa habarlasady da men baramyn deı salady. Qazaqstan chempıonatyna qatyspaıdy, Qazaqstanǵa kelmeıdi de. Bizdiń adamdar sonyń aınalysynda júrip aqsha jasap aldy. Sonyń ógeı ákesiniń atyn paıdalanyp, bızneske aınaldyryp aldy. Al eger ony ózimizdiń qarakóz balýanymen kúrestirseńiz sol jerde elimizdiń ánurany men kók baıraǵyn úshin jan alysyp, jan berisip kúresedi. Qazaq balýany jeńilse de jan aıamaı beldesýge shyǵatyn edi. Al Spırıdonovta ondaı bolǵan joq. Ol Qazaqstan quramasyn alaqanynda ustap, jarystarǵa ermek úshin baratyn. Sonyń kesirinen men talaı dúrmekti dodalarǵa bara almaı, talaı ret saǵym synyp, talaı ret kúresten ketetin bolǵanmyn», –  dedi ol.

Odan ári ol Taımýraz Tıgıevke qatysty áńgime qozǵap, onyń talaı ret beldesýlerin qarsylasyna satyp jibergenin jetkizdi.

«Kezinde Tıgıevke qatysty daý-damaı shyqqan. Ony bireýler biledi, bireýler bilmeıdi. Ol fınaldaǵy beldesýin satyp jibergen degen áńgime bolǵan. Tıgıev te Qazaqstannyń azamaty emes qoı. Beldesýin satady da júre beredi. Oǵan aqsha bolsa boldy. Oǵan bizdiń týymyzdyń, ánuranymyzdyń kelip-keter eshteńesi joq. Olar týymyz jerde jatsa basyp ketetinine kúmánim joq. Al qazaq bolsa sony kóterip, ilip qoıady ǵoı», –  dep aıtty Aqjúrek.

Sonymen birge Tańatarov jattyqtyrýshylardyń legıonerler úshin basqa da salmaqtarda qazaq balýandaryna jarystarǵa qatysýǵa esh múmkindik bermegenin aıtty.

«Sábıt Keńdibaev, Madııar Quramysov, Berik Deńgelbaev aǵamyz bar. Olardy jaqsy biletin shyǵarsyzdar. Mine, Spırıdonov 2004 – 2012 jyldarǵa deıin osy 66 kılo salmaqtaǵy aǵalarymyzdyń jolyna bóget boldy. Odan keıin 74 kıloda Shapıev jas balýandarǵa múmkindik bermedi. 86 kılo salmaqta Ermek Baıdýashevti túrtpekteı berdi. Onyń ornyna Semen Semenovty, Aznaýr Adjıevti shyǵaryp otyrdy. Úsheýi bir jarysqa barsa Ermektiń jasy ekeýinen kishi bolsa da ony «jasyn úlken», «shalsyń», «kúrese almaısyń» dep qatystyrmaıdy. 96 kıloda Nurjan Kataevty alsaq, onyń ornyna da jarysqa Tıgıevti alyp barady. Tıgıevtiń jasy kelse de onyń Olımpıadadan júlde ala almaıtynyn bilse de sony aparady. 2008 jyly 86 kıloda Gennadıı Lalıevty aparyp júrdi. Sol kezde onyń salmaǵy 90 kg bolatyn. Ol úıinde jatqan kezde kilemge shyǵaryp, Ermekpen de Nurjanmen de kúrestirip, jeńisti áperip, Olımpıadaǵa alyp ketken. Lalıevty birinshi aınalymnan keıin kúrese almaıtynyn bilip, soǵan federaııadaǵy adamdar men jattyqtyrýshylardyń kózderi jetip tursa da joǵary jaqtaǵylar onyń medaldi jeńip alýy múmkin dep oılap, Olımpıadaǵa aparǵan. Qarańyz: solaı oılaǵany úshin Olımpıadaǵa aparǵan bolyp tur. Sol kezde Olımpıadaǵa qazaqtyń jas balýanyn jibergende birinshi aınalymda jeńilse de kelesi dodaǵa daıyn bolatyn edi ǵoı. Bárin tastap, jasy 40-qa kelgen adamdy Olımpıadaǵa alyp ketti. 96 kg, 130 kg-de solaı boldy», –  dedi ol.

Komandaǵa Kavkaz sportshylarynyń kóptep kelýine kim múddeli boldy degen suraqqa Aqjúrek Tańatarov bylaı dep jaýap berdi:

«Bizde kóp jattyqtyrýshylar balýandy bala kezinen jattyqtyrǵysy kelmeıdi. Daıyn asqa tik qasyq bolyp otyra salǵysy keledi. Daıyn asty jegen ońaı ǵoı. Orysta: «Na halıavý ýksýs sladkıı», dep aıtady. Sol sııaqty úıde otyryp, eńbek sińirgen jattyqtyrýshy ataǵyn alǵyńyz kelse eki ádisti jattap alyp, aqshasyn berip, kýálikke trener bolyp jazdyrtyp alyp, Spırıdonov sekildilerdi ákelip, jarysqa qossańyz osynyń ózi jetip jatyr. Al balýandy jastaıynan sportqa tárbıeleý ońaı nárse emes. Mine, sodan «jattyqtyrýshylar» legıonerlerdi shaqyra beredi.

Sondaı kezde álem chempıonatyna bara almaı qaldym. Endi taǵy da kúresti qoıdym, tastadym dedim. Spırıdonov meni ómirinde jeńip kórmegen. Men ony úsh ret uttym. Ol maıly jerlerdiń bárine baryp júrdi. Azııa chempıonatyna, álem chempıonatyna baratyn.

Altaı Tańabaev aǵamyz bas jattyqtyrýshy bolǵanda men úshin shyn aıtaıyn, búkil ómirin báske tikti dese bolady. О́ıtkeni, ol naǵyz patrıot. Men týraly «Kak týrıst poedet tak ı prıedet» dep bir gazet jazǵan edi. Ol soǵan namystandy. Mende namystandym. Olımpıadanyń aldynda Altaı aǵamyz men úshin táýekelge bardy. Jambyl oblysynyń ákim Qanat Bozymbaev ta maǵan janashyrlyq tanytty. Mende ol kisige medal ákelemin dep ýáde berdim. Sóıtip, sózimde turdym», –  dedi Aqjúrek Tańatarov.

Osydan keıin suhbattasýshy, belgili jýrnalıst Ǵalym Súleımen sport mamanynan kezinde erkin kúresten bas jattyqtyrýshy bolǵan Anatolıı Beloglazov týraly surady. Onyń elimizge nendeı eńbek sińirgenin aıtyp berýin ótindi. Buǵan Tańatarov bylaı dep jaýap berdi:

«2016 jyly elimizdiń erkin kúresi Anatolıı Beloglazovtyń qolynda boldy. Onyń jattyqtyrýshysy retinde syılaıtyn eshteńesi joq. Ony Olımpıada chempıony retinde syılaýǵa bolady. Al biraq jattyqtyrýshy, adamı qasıetterine qarap syılaı almaımyn. Ony men ǵana emes, búkil baýandar syılamaıdy. Ol –  búkil Qazaqstannyń kúresin qurtqan adamnyń biri. Ol Belarýste, AQSh-ta, Koreıada jattyqtyrýshy bolǵan. Sol kezde Reseıde onymen birge oqý-jattyǵýǵa barǵan 100 balýannyń 90 paıyzynyń júregi otyrǵan. Onyń áıeli men qyzy AQSh-ta turǵan. Solardyń jolaqysyn Qazaqstan tólegen. О́zi 20 myń AQSh dollaryn alyp otyrǵan. Páteraqysyn, tamaǵyn, kıim-keshekterin, kúzetin bárin memleket tólegen. Aıyna 30 myń dollar jaı ǵana shyǵatyn. Al Beloglazovtyń daıyndaǵan bir chempıony joq. Sonyń kesirinen erkin kúresi damymaı jatyr. Qanshama balamyz kúresti tastap ketti. Ol balalardy bir-birine aıdap salyp, shaǵystyryp, araqatynastaryn qurtyp ketken adam. Memleket Beloglazovqa jylyna 360 myń dollardaı shyǵyn keltirip otyrdy. Al sol 360 myń dollarǵa bir komandany qamtamasyz etýge bolatyn edi. Estýimshe, Beloglazovty bizdiń elge ákelgen Erlan Qojasbaı men Islam Baıramýkov. Beloglazov meni 2016 jyly ótken Rıo-de-Janeıro Olımpıadasyna aparmady. Búkil Qazaqstannyń kúresin qurtqan eń birinshi adam – Beloglazov!

Qazir qazaqtyń qarakóz balalary úshin sóılemesek, erteń bárimizdi syrttan kelgen kelimsekter jem qylyp, jep-jep qaıtyp ketip qalady. Sondyqtan Qazaqstan quramasyn otandastarymyz jattyqtyrý kerek. Áńgimeniń ashyǵy, aı saıyn 20 myń dollar aılyq alǵan adam eń bolmaǵanda eki Olımpıada chempıonyn shyǵarý kerek edi. Qazir osy jaǵdaıdy basshylardyń bári biledi. Biraq bireýi de eshteńe aıta almaıdy. О́ıtkeni, basqa tıgennen keıin aıtatyn eshteńeleri joq», –  dedi Olımpıadanyń qola júldegeri.

Suhbattyń sońynda Aqjúrek Tańatarov qazaq bolǵany úshin Beıjińdegi Olımpıadaǵa bara almaǵanyn, joǵary jaqta bılikte otyrǵan adamdardyń kesirinen 2009 jyly Danııada ótken álem chempıonatyna, taǵy basqa da halyqaralyq jarystar men týrnırlerge qatysa almaǵanyn, onyń ornyna Spırıdonov sııaqty qaltasy qalyń legıonerdiń barǵanyn, al qazir jaǵdaıdyń shamaly bolsa da aqyryndap durys jolǵa qoıylyp kele jatqanyn atap ótti.

Buǵan deıin Aqjúrek Tańatarov Kúres federaııasyn synǵa alǵan bolatyn.