رايىمبەك باتىردىڭ اتىنداعى جارىسقا — 20 جىل

قازاق تاريحىنىڭ ساحناسىندا كەڭ بايتاق جەرىمىزدى جاۋدان ازات ەتۋدە كوزسىز ەرلىگىمەن اتتارى قالعان قابانباي، بوگەنباي، ناۋرىزباي، سۇرانشى، ساۋرىق، تولەك جاۋكە باتىر سەكىلدى اتتارى جەر جارار كوپتەگەن الىپتاردىڭ قاتارىندا رايىمبەك تۇكە ۇلىنىڭ دا شوقتىعى بيىك تۇرعانىن بىلەمىز.

رايىمبەك ەسىمى ءبۇتىن ءبىر ايماقتىڭ ۇرانى بولدى. اتا- تەگى ءۇيسىننىڭ البان رۋىنان، ونىڭ ىشىندە الجاننان تاراعان. تۋعان اكەسى تۇكە بولسا، ۇلكەن اتاسى اتاقتى حانگەلدى باتىر. ءوز جۇرتى دا ناعاشى جۇرتى دا ەلگە قۇرمەتتى، تانىمال اۋلەتتەردەن وربىگەن. رايىمبەك باتىر جەتى اتاسىنان بەرى ات قۇلاعىندا ويناعان، ەرجۇرەك باتىر، ەر قارۋى بەس قارۋدى ۇرشىقشا يىرگەن بىلەكتى دە جۇرەكتى تۇقىمنان تارالعان. رايىمبەك ون جەتى جاسىندا جوڭعار باسقىنشىلارىنا قارسى كۇرەستە ەرەن ەرلىك كورسەتىپ، ەل مويىنداعان باتىر اتانادى. اسىرەسە، باتىر بابامىزدىڭ تورايعىر مەن سوگەتى اراسىنداعى ميداي جازىقتاعى ويرانتوبە شايقاسىندا جاۋ جوڭعاردى تاس تالقان ەتكەن جەڭىسى تاريحتا ۇمىتىلماستاي قالعان. جا سۇرپاق ەلىن قورعايتىن جۇرەكتى دە بىلەكتى، باتىل ءارى باتىر بولىپ ءوسۋى ءۇشىن ءبىز رايىمبەك بابامىزداي قازاقتىڭ ۇلى تۇلعالارى ارقىلى تاربيە بەرسەك نۇر ۇستىنە نۇر بولار ەدى. وسى تۇرعىدا رايىمبەك بابامىزدىڭ اتىنداعى قازاق كۇرەسىنەن جىل سايىن ۇيىمداستىرىلىپ كەلگەن جارىستىڭ الار ورنى ەرەكشە.

وتكەن اپتانىڭ سوڭىندا الماتى ماڭىنداعى وتەگەن كەنتىندە قازاق كۇرەسىنەن قازاقتىڭ ۇلى باتىرى، كورىپكەل اۋليە، داڭقتى قولباسشى رايىمبەك تۇكە ۇلى حانگەلدى تەگى اتىنداعى ءداستۇرلى رەسپۋبليكالىق جارىس اياقتالدى. ايتۋلى جەكپە-جەك 20 جىل بويى ۇزبەي وتكىزىلىپ كەلەدى. سوندىقتان دا ەلىمىزدە ءتول كۇرەسىمىزدى دامىتۋدا بۇل بايراقتىڭ جارىستىڭ قوسقان ۇلەسى شەكسىز. اتا كۇرەسىمىزدەن الەم چەمپيونى اتانعان باۋىرجان ءتالىپ، الەم چەمپيوناتىنىڭ كۇمىس جۇلدەگەرى ەركىن سايداقوۆ سىندى ساڭلاقتار كەزىندە وسى كۇرەس بايگەسىنە سىنعا ءتۇسىپ تالاي مارتە جەڭىمپاز اتانعان ەدى. سول سەبەپتى قازاق كۇرەسىنەن دارابوزداردى تاربيەلەپ شىعارىپ جاتقان ايتۋلى جارىستىڭ مارتەبە، بەدەلى زور دەپ ايتامىز. ەلىمىزدىڭ ءار ايماعىندا سپورت كىلەمدەرىندە قازاق كۇرەسىمەن شىنىعىپ ءوز وڭىرىندە ۇزدىك بولىپ جۇرگەن جاس بالۋاندار بۇل جارىستى اسىعا كۇتەدى.

بيىل 20 جىلدىق مەرەيتويلى جارىس بولعاندىقتان ۇيىمداستىرۋشىلار قوماقتى قارجى تىككەن ەكەن. جارىستىڭ وتۋىنە الماتى وبلىسى دەنەشىنىقتىرۋ جانە سپورت باسقارماسىنىڭ باستىعى، وليمپيادا ويىندارىنىڭ كۇمىس جۇلدەگەرى نۇرباقىت تەڭىزباەۆ، قازاقستانعا ەڭبەگى سىڭگەن جاتتىقتىرۋشى قاپار راۋانوۆ، بالالار مەن جاسوسپىرىمدەر سپورت مەكتەبىنىڭ ديرەكتورى، تۇڭعىش «قازاقستان بارىسى» ۇلان رىسقۇل مەن ايدوس سۋانبەكوۆ سىندى ارقالى ازاماتتار بابا رۋحى ءۇشىن وتەر جارىسقا بارىنشا ۇلەس قوسىپتى.

جارىستىڭ سالتاناتتى اشىلۋىندا ءسوز العان الماتى وبلىسى دەنەشىنىقتىرۋ جانە سپورت باسقارماسىنىڭ باستىعى، وليمپيادا ويىندارىنىڭ كۇمىس جۇلدەگەرى نۇرباقىت تەڭىزباەۆ  كوپ جىلدار بويى باتىردىڭ جارىسىنا جاناشىرلىق جاساپ كەلگەن ءجۇسىپ جامباەۆ، ارداق ۋستانوۆ ادىلبەك ايتمۇقانوۆتارعا ديپلومدار تابىس ەتتى. بۇل دا ءبىر ازاماتتاردىڭ ەڭبەگى ەش كەتپەي، ەلەنىپ  ەسكەرىلگەننىڭ ءبىر بەلگىسى بولدى. رايىمبەك باتىردىڭ 20 جىلدىق مەرەيلى جارىسىنا قازاق كۇرەسىنىڭ ەلگە ايان بالۋاندارى ۇلان رىسقۇل، بەيبىت ىستىباەۆ، باۋىرجان ءتالىپ پەن كيكبوكسينگتەن الەم كۋبوگىنىڭ يەگەرى ەلمۇرات قايىپجانوۆ سىندى سپورت ارداگەرلەرى كەلىپ، جاس بۋىنعا اقجولتاي تىلەكتەرىن ايتتى.

حوش، سونىمەن جارىستىڭ سالتاناتتى اشىلۋى وتكەننەن كەيىن جاس بالۋاندار 9 سالماق بويىنشا جەڭىس ءۇشىن جان الىسقان جەكپە-جەكتەرىن باستاپ كەتتى. ەكى كۇن بويى جەڭىس ءۇشىن بارىن سالعان بالۋانداردىڭ جەڭىمپازدارى مەن جۇلدەگەرلەرى ءدۇبىرلى جارىس سوڭىندا قۇرمەتپەن ماراپاتتالدى. بۇل تۋرنيردە قازاق كۇرەسىنىڭ سان قىرلى ءادىس-ايلاسىن ادەمى قولدانىپ كورەرمەندەردىڭ ىستىق ىقىلاسىنا بولەنگەن كوپتگەن بالۋاندار بولدى. سولاردىڭ اراسىنان ايىرىقشا كوزگە تۇسكەن 60 كگ سالماقتا كۇرەسكەن ءتۇرسىنالى الىشەردى بولە-جارا ايتۋعا بولادى. الىشەر قارسىلاستارىن الىپ تا شالىپ تا جىعىپ، بەكزات ونەرىمىزدىڭ سالتاناتىن تاماشا كورسەتە ءبىلدى. ءسويتىپ، ءوز سالماعىندا توپ جارىپ، چەمپيون اتاندى. الىشەر وسى وتەگەن كەنتى اۋىلىنىڭ جەرگىلىكتى بالۋانى. سوندىقتان دا ءوز اۋىلىنىڭ مارتەبەسىن اسىرىپ، ابىرويعا يە بولعان الىشەرگە جەرلەستەرى توپ-توبىمەن كەلىپ قۇتتىقتاپ جاتتى.

نەگىزى قازاق كۇرەسى تەكتى كۇرەس. بۇل كۇرەسكە وزگە كۇرەس تۇرلەرىنەن ءتىپتى، حالىقارلىق جارىستاردى ويقاستاپ ولجالى بولىپ جۇرگەندەردىڭ ءوزى  قازاق كۇرەسىنىڭ قىر-سىرىن بىلمەسە قارسىلاسىنا ەسە جىبەرىپ جاتادى. سول سەبەپتى قازاق كۇرەسىنە ايىرىقشا سۇيىسپەنشىلىكپەن، قۇرمەتپەن قاراماسا جەڭىستەن ۇمىتتەنۋ بەكەر. بۇل — زاڭدىلىق. ءتول كۇرەسىمىزدىڭ وزگە كۇرەستەن ەرەكشەلىگى دە سوندا جاتقان شىعار.

سونىمەن رايىمبەك باتىر اتىنداعى رەسپۋليكالىق جارىس ءوز شەگىنە جەتىپ، ەلىمزدىڭ ءار وڭىرىنەن كەلگەن بالۋاندار كوڭىلدى-كۇيمەن ۇيلەرىنە تارقاستى. ءيا، جەڭىس وڭاي كەلمەيتىنىن بۇل جارىستا جاس ساڭلاقتار جاقسى ءتۇسىنىپ بارادى. ايتپاقشى، ءبىر قۋانىشپەن جاريا ەتەتىن ءبىر ءجايدى ايتۋعا تۋرا كەلەدى. مەن ءوزىم وسى رايىمبەك بابىمىزدىڭ اتىنداعى جارىستىڭ تۇڭعىش رەت جالاۋى كوتەرىلگەننەن باستاپ، قالام، قاعازدى قولعا الىپ، باتىردىڭ جارىسىن بارىنشا 20 جىلعا تاياۋ باق قۇرالدارى ارقىلى ۇزبەي ناسيحاتتاپ كەلدىم. قانشاما جىلدار بويى وسى جارىسقا قاتىسىپ، قانشاما جەڭىمپاز بالۋانداردى كوز الدىمنان وتكىزىپ جەلپىنە جازىپ كەلگەن ەدىم. ەندى سول جىلدار بويى جەكە قورىمدا قاتتالىپ جينالعان ماقالارىم مەن جازبالارىمدى جيناقتاپ كولەمدى جۋرنال ەتىپ باستىرىپ شىعاردىم. جۋرنال «ەر رايىمبەك» دەپ اتالادى. اللا ءناسىپ ەتىپ، تۇساۋى كەسىلىپ جارىققا شىعىپ وتىرعان بۇل جۋرنال رايىمبەك باتىر تۋرالى تاريحي دەرەكتەرگە سۇيەنىپ ۇلكەن ىزدەنىسپەن جازىلىپ وتىر. سياسى جاڭا كەپكەن جۋرنالدى وقىرماننىڭ پاتشا كوڭىلىنە تارتۋ ەتتىم. الداعى ۋاقىتتى سۇرانىس تۋىپ جاتسا باتىردىڭ اتىنداعى بۇل جۋرنالدىڭ كەزەكتى سانى دا جارىق كورۋى بەك مۇمكىن. ارينە، جۋرنال باسىپ شىعارۋ وڭاي شارۋا ەمەس. مىنا زاماندا ەڭ باستىسى قارجىلاي قولداۋ كەرەك. العاشقى سانىنا كاسىبىنىڭ ءناسىبىن كورىپ، تۋعان اۋىلىنا مەشىت سالىپ، جاعدايى تومەن وتباسىلارعا قولداۋ قامقور بولىپ جۇرگەن ايدوس باقىتجان ۇلى سۋانبەكوۆ پەن الماتى وبلىسى دەنەشىنىقتىرۋ جانە سپورت باسقارماسىنىڭ باسشىسى، وليمپيادا ويىندارىنىڭ كۇمىس جۇلدەگەرى نۇرباقىت تەڭىزباەۆ سەكىلدى ارداقتى ازاماتتار قولداۋ كورسەتتى. وسىنداي باتىر رۋحىنا باس يگەن سپورت جاناشىلارىنا راحمەتتەن باسقا ايتارىم جوق.

سونىمەن كوپتەن كۇتكەن بايراقتى جارىس ءوز مارەسىنە كەلىپ، ەكى كۇن بويى بوزكىلەمگە باۋىر باسىپ قالعان بالۋاندار ۇيلەرىنە قايتار ۋاقىتتا كەلىپ جەتتى. جەڭىسكە ءبىر قادام جەتە الماي قالعان جاس جەتكىنشەكتەر شەبەرلىگىن شىڭداپ الداعى جىلى كەلىپ جەڭىستىڭ باس جۇلدەسىن الۋعا تىرىساتىنى ءسوزسىز. ال، جەڭىمپازدار جەڭىپ العان التىن جۇلدەلەرىنە التىن مەدال قوسا ءتۇسۋدى ماقسات ەتەدى. ەڭ باستىسى قازاق كۇرەسىنە دەگەن قۇرمەت وسىنداي الامان جەكپە-جەكتەر ارقىلى ارتا تۇسەرى بەلگىلى. ەندەشە، كەلەر جىلعى باسەكەگە باسىمىز امان باۋىرىمىز ءبۇتىن جەتەيىك.

اقىن ورداباي ۇلى،

الماتى