SportPress.kz Qazaqstan sport jańalyqtary
Jańa ǵasyr asýynda Jańa Qazaqstandy qurý úshin eń aldymen bilimde sanaly urpaqty tárbıeleýimiz kerek. О́z ultyna qurmetpen qarap, ulttyq salt-dástúrimizge asqan súıispenshilikpen qaraıtyn óskeleń urpaq — qazaq halqynyń kemel keleshegi. О́ıtkeni, jastar bizdiń bolashaǵymyz, qazaq eliniń keler kúngi úmiti, senimi. Al, sol qazaq elin álemge tanytar aqyldy, parasatty, mádenıetti jas urpaqtyń tárbıesi eń aldymen mektep qabyrǵasynan bastalady.
Hakim Abaıdyń 32 qara sózinde: «Bilim — ǵylym úırenbekke talap qylýshylarǵa áýeli bilmek kerek. Adamnyń kóńili shyn meıirlense, bilim — ǵylymnyń ózi de adamǵa meıirlenip, tezirek qolǵa túsedi», deıdi. Endeshe, jas urpaqtyń mektep qabyrǵasyn attaǵan sátten bastap, bilimmen sýsyndap, aınalasyna syıly, qoǵamǵa paıdaly, bilimdi adam bolyp ósip shyǵýy úshin hakim Abaı aıtqandaı, bilimge — ǵylymǵa úlken mahabbatpen qarap, meıirlenip qarasa, bilimniń bereri sheksiz. Sondyqtanda elimizdiń barlyq orta mektepterindegi bilim berý sapasyn arttyrý arqyly bilikti de bilimdi urpaqty ósirip shyǵarý qazaq qoǵamy úshin eń mańyzdy másele dep bilemiz. Al, bilim men sportty egiz uǵym dep qarastyrýǵa bolady. О́ıtkeni, bilimsiz sporttyń joly tuıyq. «Qyran túlegine qaıspas qanat syılaıdy. Ustaz — shákirtine talmaıtyn talap syılaıdy», demekshi, endi tilge, bilimge, ónerge, ulttyq qundylyqtarymyzǵa jáne sportqa erekshe mán berip, oqýshylarmen úlken jetistikterge jetip kele jatqan bir qazaq mektebi týraly áńgime retin qozǵasaq.
Almaty oblysy bilim basqarmasynyń Ile aýdanyna qarasty О́tegen kentinde ornalasqan M.Maqataev atyndaǵy № 13 orta mekteptiń tynysy men tirshiligi týraly sóz etkende balalardyń oqýǵa, bilimge, ónerge, sportqa degen qushtarlyǵyn kórip erekshe súısinip qaraısyń. Aty aıtyp turǵandaı qazaqtyń aqıyq aqyny Muqaǵalıdyń esimi de tegin berilmese kerek. Bul mektepte eki balanyń birin toqtatyp aqtańger aqyn týraly surasań Muqańnyń lırıkalyq jan tebirenter óleńderin tógilte aıtyp jóneledi. Sodan-aq, mektepte rýhanı tárbıe jumysy durys jolǵa qoıylǵandyǵynyń kýási bolamyz.
Mekteptiń alǵashqy tasy 1960 jyly qalanǵan eken. Qazirgi tańda mekteptegi oqýshylar sany 2 500-ge jetken. Ortasynan ozyq shyqqan oqýshylar aýdandyq, oblystyq tipti, respýblıkalyq jarystarǵa qatysyp, júldeli oryndardy jeńip alyp júr eken.
Aıtalyq, IX «Aqberen» respýblıkalyq óner baıqaýynda Záýre Tólepbergenqyzy Aqqasova men Lıza Tileýberdiqyzy Qosaevanyń shákirtteri Anar Tursynáli men Aıym Sanat ekinshi oryndardy jeńip alsa, respýblıkalyq «Ábish oqýlary» kórkem sóz saıysynda S. Jumamuratovanyń shákirti Aızere Ibraım birinshi oryndy ıelenip, mekteptiń abyroıyn arttyrǵan. Sondaı-aq, oqýshylar arasynda oblystyq «Mıbatl» týrnırinde Dýman Mızambek birinshi oryndy ıelense, ustazdar arasynda respýblıkalyq «Meniń Otanym» baıqaýynyń qurmet gramotasy Baǵlan Toqtarqulqyzy Mustafıarovaǵa berilgen. Respýblıkalyq «Daryn» ortalyǵynyń Qurmet gramtotasy, «Úzdik avtor-2022» baıqaýynyń 1 dárejeli dıplomymen Gúlnar Quljabaıqyzy Qazerbaeva marapatattalǵan. Ustazdar demekshi, oblysta ótken jarystardyń barlyǵyna M.Maqataev atyndaǵy mekteptiń muǵalimderi qalys qalmaı qatysyp keledi. Mysaly, fýtboldan muǵalimder arasynda ótken oblystyq spartakıadada N.B. Bazarbaev birinshi oryndy jeńip alsa, voleıboldan ótken jarysta A. Rysbolova men Z. Rahmetova Bas kýbokty jeńip alýǵa zor úlesterin qosypty.
Mektep oqýshylarynyń sport salasyndaǵy jetistikteri de aýyz toltyryp aıtarlyqtaı. Respbýlıkalyq «Sport juldyzdary» jýrnalynyń Kúshtik gımnastıka jáne jeńil atletıka jarystarynda S. Saılaýbaı, J. Qydyrbaev, A. Aıdabolov, A. Saıranǵazy top jaryp jeńiske jetse, qazaq kúresinen Aman Mekebaevtyń shákirti Arnur Ahmetbaı oblystyq jarysta kúmis júldeger atanǵan. Sonymen qatar, Q. Azantaı men A. Ǵalymov qanjyǵalary maılanyp, ekinshi jáne úshinshi oryndarǵa qol jetkizgen. Sol sııaqty shahmattan, ústel tennısinen, fýtboldan ótken aýdandyq jarystarda aıtýly mekteptiń talantty jasópirimderiniń almaǵan júldesi joq.
Jeńimpaz oqýshylardyń jeńip alǵan bar júldeleri mektep qabyrǵasyndaǵy murajaıda qoıylǵan. «Ustasyz shákirt – tul» degendeı, balanyń jaqsy jetistikterge jetýine ustazynyń eńbegi zor ekenin jaqsy bilemiz. «Atpaz kórgen at tanyr, ustaz kórgen hat tanyr», degen eken dana halqymyz. Jaqsy ustazdyń bilimin boıyna sińirip ósken bala qalaıda jetistikke jeteri sózsiz. Árıne, boıynda talanttyń tıtteı ushqyny bolsa, oǵan talapty ákelip qossa jalyn bolyp shyǵa keleri anyq. Muqaǵalı Maqataev atyndaǵy mektep oqýshylarynyń úlken jetistikterge jetip otyrýyna árıne, jańashyl, bilikti de bilgir basshylyqtyń eńbegi zor deýge bolady. Mektep dırektory Aıaýlym Jaqashbaıqyzy Kerimqulova jas ta bolsa bas bolyp, ujymdy uıytyp, jaqsy bilim berýge jasaǵan óreli jumystaryn kórip tánti boldyq. Mekteptiń taǵy bir alǵa tartar tyń jańalyǵy ol — kadet synyby.
Kadet synybynda sportqa úlken den qoıylǵan. Túrli sporttyq jattyǵýylar arqyly jasóspirimder erteń el qorǵaıtyn áskerı azamat bolyp ósýine zor múmkindikter qarastyrylǵan. Áskerı sporttyq jattyǵýlar arqyly balalar er minezdi bolyp shyńdalyp tóseledi. Bul kadet synyby jas qazaq balalaryn otansúıgishtikke, patrıotızmge, júrektilikke, bilektilikke tárbıeleýde baǵasy zor dep bilemiz. Iá, qazir Otan qorǵaıtyn jastarymyzdyń álsiz, sylbyr bolyp ósýine jol bermeýimiz kerek. Osy baǵytta mektep qabyrǵasynnan-aq áskerı-patrıottyq sabaǵynyń úzbeı berilip otyrýyna mán bergen jón. Mektep dırektory Aıaýlym Jaqashbaıqyzy Kerimqulovanyń negizigi alǵa qoıǵan maqsaty ol — turaqtylyq pen biliktitilikti qalyptastyryp, ulaǵatty ustazdardy janyna uıystyra bilý eken. Endeshe, qazaqy salt-dástúrge jaqyn bilim shańyraǵynyń alar asý áli aldy dep oılaımyz. О́ıtkeni, úlkenge qurmet kishige izet zor qazaqy tárbıedegi jas urpaqty bul mektepten kórip qýanyshty kúıde qaldyq.
О́zgege úlgi bolar bir jáı, bul mektep tipti qaıyrymdylyqpen de aınalysady eken. Aıtalyq, osy О́tegen kenti aýylynda turyp jatqan jaǵdaıy nashar otbasylarlarǵa mektep ujymy mal soıyp qurban shalyp, azyq-túligin taratyp, batalaryn alyp turýdy dástúrge aınaldyrypty. Bul da bir kópke úlgi-ónege bolarlyq saýapty shara dep bilemiz.
«Bilimdi besikten tesikke deıin izden», degen dana halqymyz. Sondyqtanda bilimdi urpaqty tárbıeleý mekteptiń qabyrǵasynda ǵana emes, úıdegi ata-anaǵa, qorshaǵan ortaǵa tikeleı bapınalysty. Árıne, joǵaryda aıtyp ótken aqıyq aqyn Muqaǵalı Maqataevtyń atyndaǵy mekteptegi bilim men sportty qosa alyp júrip, úlken jetistikterge qol jetkizip kele jatqan bul mektep kópke úlgi dese bolǵandaı. Qazaq balasyna qazaqy tárbıeniń ozyq úlgisi ol árıne mektep. «Tarydaı bolyp kiresiń, taýdaı bolyp shyǵasyń», demekshi, balanyń balǵyn shaǵynda alǵan bilimi tasqa jazylǵan jazýdaı saqtalyp qalary sózsiz. Endeshe, jańa Qazaqstandy qursaq –degen aramanymyzdyń túp tamyry sanaly urpaqqa sapaly bilim bere otyryp, ulttyq baǵyttaǵy qundylyqtarymyzdy boılaryna quıa bilý arqyly asqaraly maqsattarǵa jetemiz.
Aqyn ORDABAIULY,
ALMATY
