SportPress.kz Qazaqstan sport jańalyqtary
Búgin Májilis depýtaty, Ulttyq sport túrleri qaýymdastyǵynyń prezıdenti Bekbolat Tileýhan 2-8 qyrkúıek kúnderi Qyrǵyzstanda ótken III Dúnıejúzilik kóshpendiler oıyndaryna baılanysty baspasóz máslıhatyn ótkizip, buqaralyq aqparat quraldary ókilderiniń suraqtaryna jaýap berdi.
Jıynda ol áýeli túbi bir túrki elderin tabystyryp, túrki áleminiń ortaq sport merekesine aınalǵan Kóshpendiler oıyndarynyń máni men mańyzy týraly aıtty.
–Kóshpendiler oıyndarynyń shyn máninde birtalaı el kóz tikken, dúmpýi biraz jerge jetken óte jaqsy uıymdastyrylǵan jarys bolǵanyna eshqaısymyzdyń kúmánimiz joq. Tipti, Túrki tektes memleketter prezıdentteriniń osy jarystyń saltanatty ashylýyna qatysýynyń ózi bul sharanyń qanshalyqty mańyzdy ekenin kórsetedi.
Bizdiń sportshylarymyz Kóshpendiler oıyndarynda jaqsy óner kórsetti. Jalpy, qandaı sport túrinen bolsyn, Qazaqstannyń búkil álemge sport derjavasy retinde tanyla bastaǵany ras qoı. Endi myna ulttyq sportta da qazaq sportshylary ozyq shyqty. Komandalyq esepte ekinshi oryndy jeńip aldy. Qorjynymyzdy altyn, kúmis, qola medalmen toltyryp qaıtqan barlyq sportshylarǵa alǵystan basqa aıtarym joq, – dep bastady óz sózin B.Tileýhan.
Sondaı-aq, ulttyq sporttyń basshysy Kóshpendiler oıyndary barysynda jurt nazaryn eń kóp aýdarǵan kókpar oıyny týraly jýrnalıster qoıǵan suraqtarǵa tolyq jaýap berdi. Ol buǵan deıin qazaq kókparshylarynyń túrli jarystardaǵy fınalda qyrǵyz kókparshylaryn aıqyn basymdyqpen utqanyn, Astanada ótken naǵyz eki iri halyqaralyq jarysta qazaq kókparshylarynyń eshqaısysy qyrǵyz komandasynan jeńilmegenin atap ótti. Odan keıin B.Tileýhan «osy joly Qazaqstan komandasy ózbekterden qalaı jeńildi?» degen saýalǵa bylaı dedi:
–Biz kókpardyń bilikti bapkerleri men mamandarynyń keńesimen jas kókparshylarymyzdy halyqaralyq jarysta bir synap kórýdi uıǵardyq. Sol sebepti, Qyrǵyzstanda oınaǵan Qazaqstannyń jastar komandasy. Bul úlken sportta burynnan bar tájirıbe. Biz Kóshpendiler oıyndaryna kókpardan jastar komandasyn jiberip, olar da pise bersin, olar da tájirıbesin jetildire bersin dep edik. Osy bir maqsatymyz oryndaldy. Bardy. Oınady.
Jalpy, ár jarysta tek altyn medal ıelene berý shart emes qoı. Qola medal da osal júlde emes. Oǵan shamdanatyn ne bar? «Azııada masqara boldyq, anaý boldy, mynaý boldy» degendermen men esh kelispeımin. Jas kókparshylarymyz óte jaqsy deńgeıde oınady. 12 komanda arasynan úshinshi oryndy ıelendi. Bizdiń jastarymyz qarsylastaryn tas-talqanyn shyǵaryp jeńdi ǵoı. О́zbektiń jasy otyzdan asqan oıynshylarymen ıyq tiresip oınady. Qaıta buǵan bórkińdi aspanǵa atyp qýaný kerek emes pe? Bizdiń 19-20 jastaǵy jas jigitterimiz basqa memleketterdiń tisqaqqan kókparshylarynan basym túsip turǵan joq pa?
Men «Kókpar komandamyz utyldy, qola medal alyp qaldy» dep shýlaıtyndardy túsinbeımin. Sporttyń tarıhyna qarańyz, jeńilmegen kim bar? Jeńilip, eseńgirep turǵan boksshyǵa jeńisti berip kep jibergende, kezindegi ataqty boksshy Levıttiń sol sátte qalyń jankúıerge qaratyp «T-s-ss!» dep eskertý jasaǵany jer jahanǵa tarap ketken. Sol sııaqty bizge de bul tusta bir-birimizge «T-s-ss!» dep, sabyr qylǵannan basqa amal joq. Bul – sport qoı. Sportta bári de bolady, – dedi B.Tileýhan aǵynan jarylyp.
Sonymen qatar, Bekbolat Tileýhan Kóshpendiler oıyndarynda halyqaralyq kókpar erejesiniń saqtalmaýy, qyrǵyz tarapy kókpardy erejege sáıkes sheńberge oınamaı, alańǵa qazandyq ornatyp, basqa el oıynshylaryna qolaısyzdyq jasaǵany týraly, qazaq kókparynyń otymen kirip, kúlimen shyqqan azamattardyń eńbekteri jaıly suraqtarǵa jan-jaqty jaýap berdi. Sonyń biri «Halyq sizden Ulttyq sport túrleri qaýymdastyǵy prezıdenttiginen ketýdi talap etse, ornyńyzdy bosatýǵa daıynsyz ba?» degen suraqqa Bekbolat Tileýhan esh oılanbaı ketetinin aıtty.
–Myna adam seniń ornyńa qyzmet atqarady dese, qazir bosatyp berýge daıynmyn. Mine, halyqtyń aldynda otyrmyn ǵoı. Osy jańalyqtardy 18 mln adam kórip otyr. Qazir-aq ornymdy bosatýǵa daıynmyn. Men óz mindetimdi atqardym dep oılaımyn, – dedi ol.
Osy oraıda ol ózine deıin ulttyq sportqa qyzmet etken jigitterdiń kóbine rızashylyǵyn bildirip, qazir jasalyp jatqan jumystardyń kóbi solardyń eńbeginiń jemisi ekenin aıtty.
–Sondyqtan bul jerde men ataq úshin, bolmasa basqa úshin otyrǵan joqpyn. Kez kelgen ýaqytta, ornyńa basqa adam otyrady dep alyp tastasa da renjimeımin. Biraq, kókpar men aýdaryspaqtyń, jalpy ulttyq sport degenniń ne ekenin túsinbeıtin bireýlerdiń aıaq astynan ulttyq sporttyń janashyry bola qalǵany tańqaldyrady, – dedi Májilis depýtaty.
Osydan keıin ol dástúrli «Altyn tulpar» alaman báıgesiniń ótetin ýaqyty týraly suraqqa jaýap berip, onyń bıyl bolmaıtynyn, jarystyń kelesi jyly bolatynyn aıtty. Sol úshin atbegilerden keshirim surady.
–Altyn tulpar» alaman báıgesine qatysty aıtar bolsam, «Aq jol» partııasy úlken jarys ótkizetin bolyp, oǵan aqsha bólinip, soǵan qaraı oıysamyz dep otyrǵanda, túrli sebepterge baılanysty ol ótpeıtin bolyp qaldy. Oǵan bólingen qarjyny «Altyn tulparǵa» beıimdeımiz degende, memlekettik satyp alýlardan kedergi bolyp, sonymen, qarajattyń oryndy josparlanbaýynyń kesirinen «Altyn tulpar» bıylǵy jyly bolmaıtyn boldy, – dedi Bekbolat Tileýhan.
Onyń aıtýynsha, «Altyn tulpar» alamany eki jylda bir ret bolady. «Keıbir atbegilerimizdiń tarapynan eki jylda bir ret ótip tursa degen usynystar da boldy. Sondyqtan kelesi jyly amandyq bolsa, ótetini anyq. Al bıylǵa jaǵdaı osyndaı boldy», – dedi ol. Osyǵan baılanysty zalda otyrǵan tilshilerdiń biri «Jyl boıy «Altyn tulparǵa» arnap at baptap, onysyn basqa báıgelerge salmaı, alamandy kútken atbegilerdiń eńbegi, attyń obaly ne bolady»? degen suraq qoıdy. Oǵan da B.Tileýhan atbegilerden keshirim surap, qoldan kelmeı qalǵan dúnıege keshirimmen qaraýdy ótindi.
Kezdesýde Ulttyq sport túrleri qaýymdastyǵynyń prezıdenti Qazaqstan komandasynyń aýdaryspaqtan ekinshi oryn alǵanyn da jan-jaqty túsindirdi.
–Aýdaryspaqqa bizdiń eń myqty balýandarymyz bardy. Bári de Azııanyń chempıondary men halyqaralyq jarystardyń jeńimpazdary. Bes salmaq boıynsha beseýi de fınalǵa jetti. Sóıtip, beseýiniń de fınalda qatarynan jeńilgeni kim-kimniń de kúmánin týǵyzbaı turmaıdy ǵoı. Buǵan deıin jaýyryndary jer ıiskemegen, jekpe-jekte birneshe jyl birde-bir ret jeńilip kórmegen Birjan Qosalıevtiń, Syrym Izbasarovtyń, bıylǵy Azııa chempıondary Arman Saǵynbaev pen Azamat Serǵazınderdiń, Ernazar Baıǵonovtyń utylǵany eleýsiz qaldyra salatyn jaǵdaı emes qoı. Birjandy qarsylasy atpen qaǵyp qulatqan. Syrym basynan qatty soqqy alyp, aıaǵynan da jarqattanyp, sol jerden aýrýhanaǵa jóneltilgen. Árıne, «protestik» hat jazyldy. Jasyratyny joq, tóreshiler tarapynan jiberilgen bura tartýshylyqtyń, azdaǵan ádiletsizdikterdiń jasalǵany ras. Biraq, atalarymyzdyń «jaý ketken soń qylyshyńdy boqqa shap» degendeı, endi jarys ótip ketken soń onyń ózi bir ónbeıtin daý sııaqty nárse ǵoı. Mundaı ádiletsizdikter basqasy basqa, Olımpıadalyq oıyndarda da bolǵan, – dedi Bekbolat Tileýhan.
Jıyn sońynda Ulttyq sport túrleri qaýymdastyǵynyń prezıdenti kókpar aınalysyndaǵy daý týraly aıta kelip, otandyq sportshylardy synaǵan áleýmettik jeli qoldanýshylaryna qatysty pikir bildirdi. Ol Feısbýkte árkimniń oıyna kelgenin aıta berýge qaqy bar ekenin, ár adamnyń jazbasy, sózi onyń oı-órisin, dúnıetanymyn, minezi men sana-sezimin bildiretinin aıtyp, ulttyq sporttyń ıisi murnyna barmaıtyn keıbir áleýmettik jeli qoldanýshylarynyń pikirimen kelispeıtinin, al ulttyq oıyndarymyzdy qarap, soǵan qyzyǵýshylyq tanytyp, onyń jetistikterine qýanyp, kemshilikterine syn aıtatyn adamdardyń sózine árqashan qulaq asatynyn jetkizdi. Osyǵan baılanysty ol sońǵy kezderi áleýmettik jelide «Ulttyq sportqa 200 mln AQSh dollary berildi», «Qazaq kókparshylary ózbekterden jeńilip, masqara boldy» degen jáne basqa da eń kóp taralǵan jalǵan sózderge jaýap qaıtaryp, mán-jaıdy túsindirip berdi. Ol ulttyq sportqa 200 mln AQSh dollary emes, 200 mln teńgeniń beriletinin, sonyń 40 paıyzy júlde qoryna bólinetinin aıtty. «Ulttyq sport – arzan sport emes. Ol kóp aqshany qajet etetin sport. Mysaly, at sportyn alsaq, attardy baptaýǵa, olardyń jem-shóbin daıyndaýdyń ózine aqsha ketedi», dedi B.Tileýhan. Al «qazaq kókparshylarynyń ózbekterden jeńilip, masqara boldy» jáne soǵan uqsas jalań sózder men aıyptaýlarǵa qatysty Májilis depýtaty bylaı dep jıyndy qorytyndylady.
–Sport bolǵan soń jeńis pen jeńilis qatar júredi. Únemi jeńis bola bermeıdi. Eger Kóshpendiler oıyndaryna kókpardan eresekter quramasyn jibergende jeńetin edik. Biz jastardy jiberdik. Solar barsyn, bilsin, baq synasyp kórsin dedik. Men bul týraly baspasóz máslıhatynyń basynda aıttym. Jalpy, bizdiń negizgi maqsatymyz — jarystardy ádil ótkizý, tóreshilerdiń ádil bolýy. Bizdiń kókparshylar Kóshpendiler oıyndarynda osy maqsattan taıǵan joq. Sondyqtan áleýmettik jelide negizsiz aıtylǵan aıyptaýlarmen esh kelispeıtin. Eger basqa elder Qazaqstanǵa kelip oınasa, jambyshyńyz bolsyn, aýdaryspaǵyńyz ben kókparshyńyz bolsyn, ádildikten bir santımetr, bir mıllımetr taımaı oınaıdy. Al ózbekterden jeńilsek, odan shý shyǵarýdyń qajeti joq deımin. О́zbekstan – sporttyq derjava. Olarda da kókpar damyǵan. Qaıta bizdiń 19-20 jastaǵy jas jigitterimizdiń ózbektiń 30-daǵy jigitterimen ıyq teńestirip oınaǵanyna qýaný kerek qoı. Osydan bizdiń jigitter sabaq alyp, kelesi joly jeńsin dep tileıik. Bul – sport. Al sportta bári de bolady, — dedi ol.
Dastan KENJALIN,
ASTANA
