• Қазақ
  •   
  • Qazaq
  •   
  • قازاق
  •   
  • Рус
  •   

    «KО́SEM KО́K — 245»: Tarıhpen tildesken taǵzym joryǵy

    Tarıh-halyqtyń jadyndaǵy uly shejire. Ol — tek ótken kúnderdiń tizbegi emes, ol — eldi el etken erlerdiń ónegeli joly. Ulttyń rýhyn jańǵyrtyp, umyt qalǵan esimderdi qaıta tiriltý — ár urpaqtyń paryzy. Osy maqsatta «Amangeldi Iman» qoǵamdyq qorynyń músheleri men eriktileri 2025 jyldyń tamyz aıynyń alǵashqy tańynda Astana tórindegi Kenesary han eskertkishiniń mańyna el janashyrlary, rýhty azamattar jınaldy. Bul — jaı ǵana bas qosý emes, bul — ulttyq rýhty jańǵyrtý jolyndaǵy úlken betburystyń basy.

    Kez kelgen ulttyń qadiri — onyń ótkenin qalaı qadirleıtinimen ólshenedi. О́ıtkeni tarıh — tamyryń. Tamyryn tereńge jaımaǵan aǵashtyń jelge shydas bermeıtini sekildi, óz ótkenin ulyqtaı almaǵan halyqtyń bolashaǵy da buldyr bolmaq. Bıyl — Kenesary hannyń senimdi serigi, bahadúr babamyz kemeńger qolbasshy, batyr Iman Dýlatulynyń týǵanyna 245 jyl. Bul kúndi eskerýsiz qaldyrý — tarıhqa qııanat bolar edi. Sondyqtan, «Amangeldi Iman» qoǵamdyq qorynyń músheleri men eriktileri  baba rýhyna taǵzym etý úshin «KО́SEM KО́K — 245» atty avtojoryqty bastady. Joryqtyń basty maqsaty — Iman batyrdyń sońǵy shaıqasy ótken qasıetti meken — qyrǵyz jerindegi Kekilik-Seńgir ańǵaryna baryp, batyr babalar rýhyna arnap belgi ornatý.

    Tolqyn Sultan, «Amangeldi Iman» qoǵamdyq qorynyń tóraǵasy:

    Batyr babalarymyzdyń basyna belgi qoıý birneshe jyldan bergi kele jatqan asyl armandardyń biri edi. Bıyl sáti túsip otyr. Qulpytas ornatý, belgi qoıýdyń tarıhı máni zor. Qulpytas – tarıh shejiresi. Kiltin tapsań, qulpyn ashasyń. Babalarymyz joqtaýsyz ketti demeımin, artynda qabyrǵaly eli boldy. Biraq soǵys dalasynda sheıit bolǵan sarbazdardy aq kebinge orap, arýlap jerlegenine kúmánim bar. Sondyqtan bir áýletten ketken bes batyrǵa qurmet kórsetý, tarıhta qalǵan izin aıqyndaý – perzenttik paryzymyz dep esepteımin.

    Iá shynymende, Kekilik-Seńgir — jaı ǵana geografııalyq ataý emes.1837-1847 jyldardaǵy ult-azattyq qozǵalysynyń sońǵy tynysy úzilgen, qasıetti qandy meken. Qazaqtyń sońǵy hany Kenesary bastaǵan el qorǵandary osy ańǵardy panalap, sońǵy demi qalǵansha kúresken. Qazaqtyń talaı bahadúri dál osy jerde naızasyn syndyrdy, biraq rýhyn syndyrmady. Solardyń ishinde Iman Dýlatuly — erekshe tulǵa. Jasy han Keneden jıyrma jas úlken bolsa da, danalyǵy men qaıratymen el kóseminiń senimine ıe bolyp, «Kósem kók», «Aıekem», «Bozjorǵa» degen qurmetti attarǵa ıe bolǵan edi. Bul — bir adamnyń emes, bir ulttyń Iman batyrǵa bergen baǵasy. Ol óz sertine berik boldy. Han ordasy qınalǵan sátte, taǵdyrdyń aýmaly-tókpeli kezeńinde sertten taıyp, shetke ketken joq. Qaıta uly jolda urpaǵymen birge qurban bolýdy erlik dep bildi. Balasy Berdalymen, baýyrlary Taýyq, Qaraýyl, Kólbaımen birge Kekilik-Seńgirde qaza tapty. Bul — janqııarlyqtyń eń bıik kórinisi.

    Qyrǵyz jerindegi Kekilik-Seńgir ańǵary — tarıhtyń únsiz kýási. Bul — Kenesary bastaǵan ult-azattyq qozǵalysynyń sońǵy demi úzilgen qasıetti topyraq. Naıza men qylyshtyń syńǵyry, kúres pen namystyń oty sónbegen meken. Qazaqtyń azattyǵy jolynda qan tógilgen bul jerde búgingi urpaq únsiz qala almaıdy. Bul — amanat. Bul — paryz. Sol sebepti joryqqa shyqqan top — osy óńirge baryp, babalar jatqan qasıetti orynǵa belgitas ornatyp, erlik rýhyna taǵzym etýdi maqsat etti. Bul — erlikke bas ııý ǵana emes, jas býynǵa úlgi, eldikti saqtaý jolyndaǵy naqty qadam. «О́tkenge qarap boı túze, keleshekke qarap oı túze» deıdi dana halqymyz. Búgingi joryq — osy sózdiń jarqyn kórinisi. О́tkenin ulyqtaǵan ult — eshqashan joǵalmaıdy. О́ıtkeni mundaı halyqta qaısarlyq bar, mundaı urpaqta tamyr bar. Toqsan aýyz sózdiń tobyqtaı túıini, «KО́SEM KО́K — 245» avtojoryǵy — bir kúndik sapar emes. Bul — ǵasyrlardy jalǵaǵan ıdeıa. Bul — ulttyq jadyny oıatýǵa arnalǵan úndeý. Qansha ýaqyt ótse de, tarıh qoınaýynda qalǵan taǵdyrly tulǵalardy eske alý — ulttyń sanasynyń tiri ekeniniń aıǵaǵy.

     

    Laýra JÁNIBEK

     

    Pikir jazý

    Your email address will not be published. Required fields are marked *

    *