رەگبيشىلەرگە ارتىلعان سەنىم

جىل وتكەن سايىن وليمپيالىق ويىنداردىڭ تىزىمىنە ءبىرلى-ەكىلى سپورت ءتۇرى قوسىلىپ، جاڭارادى. مىسالى، انگليادا سوناۋ XIX عاسىردا پايدا بولىپ، كەيىن ەۋروپادا كەڭىنەن تانىلعان رەگبي ويىنى ريو وليمپياداسىنىڭ باعدارلاماسىنا ەندى. وسى جاڭالىقتان سوڭ، سپورتتىڭ دامۋىنا ەرەكشە كوڭىل بولەتىن مەملەكەتتەر رەگبيدەن ۇلتتىق قۇرامانىڭ ويىنشىلارىن جاساقتاي باستادى. الىسقا ۇزاماي-اق قويالىق، بىزدە دە سپورتتىڭ وسى تۇرىنە مەيلىنشە جاسوسپىرىمدەردى تارتۋعا باسىمدىق بەرىلدى.

نەگىزى رەگبيدەن  ەل چەمپيوناتى بەس كەزەڭگە بولىنەدى ەكەن. ياعني، سول بەس كەزەڭنىڭ قورىتىندىسى بويىنشا ەڭ كوپ ۇپاي جيعان كوماندا بىردەن ءبىرىنشى ورىن ولجالايدى. سوندىقتان سپورتشىلار ءار كەزەڭدەگى ءاربىر ويىنعا 100 پايىز دايىن بولۋى قاجەت. بوساڭسۋعا نەگىز جوق. سونىمەن ءباسى جوعارى باسەكەنىڭ فينالدىق بەسىنشى كەزەڭى 15-18 قازان ارالىعىندا الماتى قالاسىندا ءوتىپ، الاڭدا تالدىقورعان قالاسىنىڭ «وليمپ» كومانداسىنىڭ ورەندەرى قارسىلاستارىن تۇقىرتىپ، دارا شىققان. بۇل كۇنى «وليمپ» ويىنشىلارى ناعىز جەڭىمپازعا ءتان مىنەز كورسەتىپ، الاڭنىڭ ءار بۇرىشىندا ەركىن ويقاستادى. ال ەكىنشى ورىندى الماتىلىق «دينامو-ازياسپورت» كوماناداسى قانجىلاسا، ءۇشىنشى ورىندى تالدىقورعاندىق  «جەتىسۋ» كومانداسى ەنشىلەدى.

اتاپ وتەرلىك جاي، وسى ماۋسىمدا «وليمپ» كومانداسى بىردە-ءبىر ويىندا جەڭىلمەگەن ەكەن. وسىلايشا، بارلىق ويىندا قارسىلاستارىنان ءبىر باس جوعارى ەكەنىن اڭعارتىپ وتىر. «شىن جۇيرىككە تۇساۋ جوق» دەگەن وسى. تالدىقورعاندىقتاردىڭ بەس كەزەڭ قورىتىندىسى بويىنشا بىردە-ءبىر ويىندا جەڭىلمەۋى باسقا كوماندالاردان دەڭگەيى الدە قايدا جوعارى ەكەنىن انىق اڭعارتادى. شىنتۋايتىندا، بۇل رەگبيدى شەبەر ويناۋعا ماشىقتانعان «وليمپ» كومانداسىنىڭ جىلدار بويى دايىندىعىنىڭ ناتيجەسىندە كەلگەن ولجا. باق پەن باپ قاتار شاۋىپ، ەڭبەك، ءۇمىت اقتالدى دەگەن وسى. ماۋسىمداعى «وليمپ» كومانداسىنىڭ جەڭىستى جورىعى تۋرالى قۇرامنىڭ ۇزدىك ويىنشىلارىنىڭ ءبىرى جۇمان باقىتكەلدى تارقاتىپ ايتىپ بەرگەن ەدى.

راسىندا، بىزگە ءار ويىن ماڭىزدى بولعان سوڭ ۇرىمتال ءساتتى ۇتىمدى پايدالانۋعا تىرىستىق. رەگبي ۇجىمدىق ويىن بولعان سوڭ، جەكەدارا شەبەرلىكپەن جەڭىمپاز بولۋ مۇمكىن ەمەس دەر ەدىم. مۇندا كوماندالىق رۋح جەڭىسكە باستايدى. ال كوماندالىق رۋح ۇزدىكسىز جاتتىعۋدىڭ ناتيجەسىندە قالىپتاسادى. ءار توپتا جىلدام جۇگىرەتىن نەمەسە كۇشى مىعىم سپورتشىلار بولاتىنى زاڭدىلىق. بىراق وسى باسىمدىقتى دەر كەزىندە پايدالانا ءبىلۋ ونەر. ءبىز قارلاستاردىڭ قارىمىن، ءار ويىنشىنىڭ باسىمدىعىن زەردەلەي كەلە، سوعان قارسى ارەكەت ەتۋگە تىرىستىق. ساۋاتتى ويناپ، قاجەت كەزىندە ساق قيمىلدادىق. سول ءۇشىن جەڭىلمەدىك دەپ ويلايمىن. ارينە ورايى كەلگەندە، ءبىزدىڭ ويىنىمىزعا جان بىتىرگەن باپكەرلەرگە، ءسوزسىز ۇعىسقان كوماندالاستارىما العىس ايتامىن، — دەدى ول.

وسى تۇستا ءبىز ج.باقىتكەلدىدەن «وليمپ» ويىنشىلارىنىڭ جارىسقا قالاي دايىندالاتىنى جايىندا سۇراپ ەدىك.

جارىسقا  شامامەن ەكى اپتاعا جۋىق ۋاقىت قالعاندا كۇنىنە ەكى مارتە شىنىعامىز. جاتتىعۋدا كوبىنە كوپ سپرينتتىك جۇگىرۋگە جانە اۋىر زىلتەمىرلەردى كوتەرۋگە كوڭىل بولەمىز. ويتكەنى رەگبي ويناۋ ءۇشىن سپورتشىلار مىعىم ءارى شاپشاڭ بولۋى شارت. ءيا، رەگبيدە سالماعى اۋىر سپورتشىلار كوبىنە الدىڭعى شەپتە، شابۋىلدا وينايدى. سوندىقتان ولار جاتتىعۋدا زىلتەمىر پايدالانادى. سول سەكىلدى جىلدام جۇگىرەتىن ويىنشىلار قورعانىس پوزيتسياسىندا ويناعان سوڭ، ولار جاتتىعۋدا جىلدامدىققا جانە توزىمدىلىككە ءمان بەرەدى. ارينە جاۋاپتى كەزدەسۋلەردە جەكەلەگەن سپورتشىلارعا زور سەنىم ارتىلادى. دەگەنمەن قاي كوماندا دايىندىققا كوبەرەك كوڭىل بولسە، وزگەلەردەن ارتىق ەڭبەكتەنسە، مىندەتتى تۇردە جەڭىمپاز بولادى دەپ ويلايمىن، – دەدى باقىتكەلدى.

ءبىرى بىلسە، ءبىرى بىلمەس، بىراق،  ەلدە رەگبي سپورتى سوناۋ 1966 جىلدان باستاۋ العان ەكەن. سول مەزگىلدەن 1974 جىلعا دەيىن الماتى، قاراعاندى، شىمكەنت، اقمولا، تالدىقورعان قالاسىنىڭ كوماندالارى جاساقتالىپتى. ءتىپتى، رەگبيدەن كسرو قۇرامىندا جاسىنداي جارقىراعان قازاقستاندىقتار دا بولعان-دى. ەستە بولسا، ريو وليمپياداسىندا الەمنىڭ كىل مىقتى سپورتشىلارى ويىننىڭ «رەگبي-7» دەگەن تۇرىنەن سىنعا تۇسكەن ەدى. الايدا ءدال قازىر رەگبيدەن ەل قۇراماسى الەمنىڭ ازۋلى قارسىلاستارىن وڭاي ەڭسەرەدى دەپ ايتۋ قيىن. نەگە دەسەك، ەلدە سپورتتىڭ ءدال وسى تۇرىنە باسەكەلەستىك بوكس، كۇرەستەگى تارتىس سىندى قىزىپ تۇرعان جوق. دەسەك تە رەگبيگە بالا جاستان قىزىعىپ وسكەن جاسوسپىرىمدەرگە ءۇمىت ارتىپ، كەلەشەكتە ءتاۋىر ونەر كورسەتەدى دەگەنگە ىشتەي سەنەمىز.

اسحات رايقۇل،

جۋرناليست