ارمان شوراەۆقا جاۋاپ. قازاق كۇرەسىن سەرگەلدەڭگە سالعان ءبىز ەمەس

ەلىمىزدىڭ باس گازەتىندە جارىق كورگەن ارمان شوراەۆتىڭ «قازاق كۇرەسىن سەرگەلدەڭگە سالعان كىم؟» (16.11.2017) دەگەن ماقالاسىن وقىپ، ونىڭ كەيبىر ۇشقارى پىكىرلەرى مەن نەگىزسىز ايىپتاۋلارىنا جاۋاپ جازعاندى ءجون سانادىم.
بۇل ماقالانى وقىعان ادام ارمان شوراەۆ رەسپۋبليكالىق قازاق كۇرەسى فەدەراتسياسىنىڭ پرەزيدەنتى قىزمەتىنە سايلانعانعا دەيىن قازاق ەلىندە ۇلتتىق كۇرەس بولماعانداي، بولسا دا قيۋى قاشقان، بەرەكەسى جوق تىرلىكتى كوزگە ەلەستەتەدى. ارمان شوراەۆ ۇلتتىق كۇرەستەن بالۋان بولسا — ءبىر ءسارى، باپكەرلىكتىڭ اۋىر قامىتىن كيىپ، شاكىرت باپتاسا — ءبىر ءسارى. نەمەسە، قازاق  كۇرەسىنەن مەكتەپ اشىپ، وسى سالانىڭ بەينەتىنە يىعىن توسسا — ءسوزى تاتىمدى، سىنى جاراسىمدى بولار ەدى. بۇل جىگىت قازاق كۇرەسىنە ءبىر بۇيىردەن، توتەدەن قوسىلدى. ءبىز ارماندى جاتىرقاعان جوقپىز، بوتەنسىڭ دەپ شەتكە قاقپادىق. باۋىرعا تارتىپ، تالاي جارىس-جيىنداردا بىرگە جۇردىك، رەتى كەلگەندە ايتا كەتەيىن، رەسپۋبليكالىق فەدەراتسيانىڭ تىزگىنىن ونىڭ قولىنا ۇستاتقان مەن بولاتىنمىن.

شوراەۆ ماقالاسىندا دۇنيەجۇزىلىك قازاق كۇرەسى فەدەراتسياسى (دقكف) قۇرىلتايشىلارىنىڭ «كەيبىرىنىڭ قازاق كۇرەسىنىڭ سالاسىنا ءۇش قايناسا سورپاسى قوسىلمايتىن ون ادام ەكەندىگىن» تىلگە تيەك ەتىپتى. ارماننىڭ بۇل ايىپتاۋىنا جاۋاپ دايىن: سانالى عۇمىرلارىن ۇلتتىق كۇرەسكە ارناعان قازاقستاننىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن جاتتىقتىرۋشىلارى باۋىرجان جانالين، مارات جاحيت، ديقانباي بيتكوزوۆ، باقىت جاڭبىرباەۆتاردىڭ ۇلتتىق كۇرەسكە سورپاسى قوسىلماسا، وندا شوراەۆتىڭ سورپاسى قالاي   قوسىلماق؟ مەن دە قازاق كۇرەسىنەن الىس ادام ەمەسپىن. كەزىندە وسى كۇرەستەن ەكى مارتە سوتسياليستىك ەڭبەك ەرى جازىلبەك قۋانىشباەۆتىڭ جانە «وڭتۇستىك قازاقستان» گازەتىنىڭ جۇلدەلەرى ءۇشىن جارىستىڭ تۇيە بالۋانى اتاعىم بار. بۇلاردان باسقا بەلگىلى سپورت تاريحشىسى، ۇزاق جىل رەسپۋبليكالىق سپورت مەكەمەلەرىن باسقارعان قىدىربەك رىسبەك،  رەسپۋبليكاعا تانىمال سپورت قايراتكەرى، ۇلتتىق مۇرا جاناشىرى ءارى بالۋان، ۇزاق ۋاقىت قىزىلوردا وبلىسىنىڭ سپورتىن باسقارعان سادىق مۇستافاەۆ جانە قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن جاتتىقتىرۋشىسى عالىم قۇلەكەشوۆ فەدەراتسيانىڭ العاشقى قۇرىلتايشىلارى بولىپ تابىلادى.  شوراەۆ ايتقان ون ادامنىڭ سەگىزى – وسى ازاماتتار. توعىزىنشىسى – ەركىن كۇرەستىڭ بەلدى بالۋانى نۇرلان امانقوسوۆ.  وسىنداي ماماندار قۇرىلتايشى بولعان ۇلتتىق كۇرەس بىرلەستىگىن «كولدەنەڭ كوك  اتتىلاردان قۇرالدى» دەۋگە ارماندى نە يتەرمەلەگەنى بەلگىسىز. وسى جەردە شوراەۆتار قۇرعان «حالىقارالىق قازاق كۇرەسى فەدەراتسياسى» قۇرىلتايشىلارىنىڭ  قاتارىندا وسىنداي مايتالمان ماماندار بار ما ەكەن؟ دەگەن زاڭدى ساۋال تۋادى.

وسى ازاماتتاردىڭ تىكەلەي اتسالىسۋىمەن ۇلتتىق كۇرەستىڭ جاڭا ەرەجەسى جازىلدى; دەربەس كۇرەس كۇرتەشەسى تىگىلدى; بۇرىن ادىستەر سامبوداعىداي 1، 2،  3… دەپ سانمەن باعالانىپ كەلسە، ەندىگى جەردە «تازا جەڭىس»، «جارتىلاي جەڭىس»، «جامباس»، «بۇك» دەگەن قازاقشا تەرميندەردى پايدالانا باستادىق.  قاي قۇرىلىقتا جارىس وتسە دە تورەشىلەر بالۋاندارعا: «باستا!»، «توقتا!»… دەپ قازاقشا بۇيرىق بەرەتىن جۇيەنى ەڭ العاش بىزدەر قولدانىسقا ەنگىزدىك. سوندىقتان شوراەۆتىڭ دقكف قۇرىلتايشىلارى «قازاق كۇرەسىنىڭ سالاسىنا ءۇش قايناسا سورپاسى قوسىلمايتىن ون ادام» دەگەن ايىپتاۋى نەگىزسىز. ارماننىڭ اقىلى بولسا، ۇلتتىق كۇرەس وگەي بالاداي شەتكە ىسىرىلىپ قالعان كەزدە شىن نيەتپەن وسى شارۋاعا بەلسەنە اتسالىسىپ، بەينەتىنە توزگەن ادامدارعا العىس ايتار ەدى.  وز باسىم بۇل ازاماتتارعا باسىمدى ءيىپ،  شىنايى كوڭىلدەن ريزاشىلىعىمدى بىلدىرەمىن. ارماننىڭ ەكىنشى ايىپتاۋى دقكف ون ادامنان تۇراتىن قوعامدىق بىرلەستىك رەتىندە قۇرىلىپ، استانا قالاسىنىڭ ادىلەت دەپارتامەنتىندە تىركەلدى، بۇل زاڭعا قايشى، دەگەنگە سايادى. كەز كەلگەن قوعامدىق بىرلەستىك جەكەلەگەن مۇددەلەس تۇلعالاردان قۇرىلادى. سونىمەن بىرگە بىرلەستىكتىڭ باسشىسى قاي جەرگە تۇراقتى تىركەلگەن بولسا، كەڭسەسى دە سول جەردە بولاتىنى بەلگىلى. ال شوراەۆتىڭ «…فەدەراتسيا تىركەۋدەن وتكەن كەزدە  استانا قالاسىنىڭ ادىلەت دەپارتامەنتىندە باسشىلىق قىزمەتتە بولعان سەرىك توكەەۆتىڭ تۋعان ءىنىسىنىڭ ىقپالى بولۋى مۇمكىن»، دەگەنى ەل ىشىنەن وسەك تەرگەن ادامنىڭ ءسوزى ءتارىزدى. فەدەراتسيا تىركەلگەن كەزدە ءىنىم جاقسىبەك توكەەۆ استاناداعى ادىلەت دەپارتامەنتىندە ەمەس، باسقا مەكەمەدە قىزمەتتە بولاتىن. سوندىقتان ونىڭ بۇل ايىپتاۋى دا نەگىزسىز.

ارماننىڭ ءۇشىنشى ايىپتاۋىن سپورتتى بىلمەيتىن ادامنىڭ ءسوزى دەر ەدىم.  ونىڭ ايتۋىنشا، 2017 جىلى كۇزدە اشحابادتا بولعان جابىق كەشەندەگى ازيا ويىندارىندا قازاق كۇرەسى بەلبەۋلى كۇرەستىڭ تاساسىندا قالىپتى. بۇل جەردە شوراەۆ قاتەلەسىپ وتىر. ءبىز  ۇلتتىق كۇرەسىمىزدى ەشكىمنىڭ اياعىنىڭ استىنا سالىپ بەرمەيمىز. قازاق  كۇرەسى، قىرعىزدىڭ الاشى جانە بەلبەۋلى سپورتتىق كۇرەس   بىرىككەن كۇرەس وداعىنداعى (قازىرگى UWW، بۇرىنعى فيلا) ءداستۇرلى بەلبەۋلى كۇرەس تۇرلەرى كوميتەتىنىڭ قۇرامىندا بولعاندىقتان جارىس باعدارلاماسىنا  «بەلبەۋلى كۇرەس» دەگەن جالپى اتاۋمەن كىردى. UWW-دەگى  گرەك-ريم، ەركىن جانە ايەلدەر كۇرەسى «وليمپيالىق كۇرەس تۇرلەرى كوميتەتىنىڭ»  قۇرامىنا ەنەدى.  سوندىقتان كەيدە جۋرناليستەر مەن ماماندار: «وليمپيالىق كۇرەس تۇرلەرىنەن الەم چەمپيوناتى بولىپ جاتىر» دەپ، جوعارىداعى ءۇش كۇرەستى ءبىر اتاۋمەن تۇيىندەي سالادى. سوندىقتان جابىق كەشەندەگى ازيادا باعدارلاماسىنداعى «بەلبەۋلى كۇرەس» دەگەن سوزدەن ۇركۋدىڭ قاجەتى جوق. جالپى باعدارلامادا «بەلبەۋلى كۇرەس» دەپ جازىلعانىمەن،  قازاق كۇرەسىنەن، قىرعىزدىڭ الىشىنان جانە سپورتتىق بەلبەۋلى كۇرەستەن ازيا ويىندارىنىڭ جۇلدەلەرى جەكە-جەكە ساراپقا ءتۇستى. جارىس كەزىندە «Kazakh kuresi» دەگەن ايشىقتى جازۋ ساراي تورىندە جارقىراپ تۇردى. ەڭ باستىسى، ءبىزدىڭ بالۋاندار جابىق كەشەندەگى ازيا ويىندارىندا UWW-ءدىڭ باۋىرىندا  كىلەمگە شىقتى. شوراەۆ  اتالمىش  ماقالاسىندا «بۇل ويىننىڭ باعدارلاماسىندا وزبەكتىڭ كۋراشى، تۇركمەننىڭ كوروشى، تاتاردىڭ بەلبەۋ كۇرەسى… بار. بىراق قازاقتىڭ كۇرەسى جوق»، دەگەندى  جازباس بۇرىن ماسەلەنىڭ مانىنە تەرەڭدەپ بارعانى دۇرىس  ەدى. وزبەكتىڭ كۋراشى مەن تۇركمەننىڭ كوروشى جابىق ازيا ويىندارىنا جەكە اتاۋمەن ەنگەنى بولماسا، UWW-ءدىڭ قۇرامىندا جوق. ياعني، بۇل ەكى كۇرەستەن وتكەن الەم چەمپيوناتىن بىرىككەن كۇرەس وداعى رەسمي تۇردە مويىندامايدى. وزبەك پەن تۇركمەن باستى جارىستارىن «الەم چەمپيوناتى» دەپ اتاعانىمەن، UWW ءۇشىن بۇل باسەكەلەر قاتارداعى «حالىقارالىق تۋرنير» بوپ ەسەپتەلەدى.

2010 جىلى استانادا وتكەن ءۇشىنشى الەم چەمپيوناتىنا فيلا پرەزيدەنتى رافاەل مارتينەتتيدى ارنايى شاقىردىق. سول جولى رافاەل مارتينەتتي دۇنيەجۇزىلىك  قازاق كۇرەسى فەدەراتسياسىن فيلا مۇشەلىگىنە قابىلداۋ تۋرالى قۇجاتقا قول قويدى. بۇل — ۇلتتىق كۇرەسىمىزدىڭ تاريحىنداعى ەڭ ءبىر جارقىن ءارى تاريحي ءسات بولاتىن. ارمان ءوز ماقالاسىندا بۇل تاريحتى اينالىپ وتەدى. وسى جارىستاردىڭ قانداي بەينەتپەن اتقارىلعانىن بىلمەيتىن ادامنىڭ كەيپىندە وي قورىتادى. وسى شارالار وزىنەن ءوزى وتە سالعانداي كوسەمسيدى. جارايدى، جۇمىس ىستەگەن ادامنىڭ قاتەلەسۋى زاڭدى. ءاۋ باستا الەمدىك دەڭگەيدەگى بالۋانداردىڭ سانى شەكتەۋلى بولدى.  بىراق بىزدەر تاباندى تۇردە العا ۇمتىلۋمەن بولدىق.

2005-2017  جىلدارى دۇنيەجۇزىلىك قازاق كۇرەسى فەدەراتسياسىنىڭ ۇيىمداستىرۋىمەن  7 الەم چەمپيوناتى، 11  ازيا چەمپيوناتى، 3 الەم كۋبوگى، 3 ەۋروپا بىرىنشىلىگى، يران مەن برازيليادا كادەتتەر مەن جاستار اراسىندا  الەم چەمپيوناتتارى جانە وڭتۇستىك افريكادا  2 افريكا بىرىنشىلىگى، برازيليادا وڭتۇستىك امەريكا چەمپيوناتى  ۇيىمداستىرىلدى.  بۇگىنگە دەيىن 30-عا جۋىق  ءىرى حالىقارالىق جارىستار وتكىزدىك. بۇل باسەكەلەرگە حالىقارالىق قۇزىرلى ورىنداردىڭ (فيلا، كەيىن UWW)  باقىلاۋشىلارىن  ادەيىلەپ  شاقىرىپ وتىردىق. ءبىزدىڭ ەندىگى ماقساتىمىز: قازاق كۇرەسىن وليمپيادالىق ەمەس سپورت تۇرلەرىنەن دۇنيەجۇزىلىك جانە پانامەريكا، ەۋروپا ويىندارى باعدارلاماسىنا ەنگىزۋ. جەر شارىنىڭ 50-دەن استام ەلىمەن قازاق  كۇرەسىن بىرلەسە دامىتۋ جونىندەگى مەموراندۋمعا قول قويدىق. سونىمەن بىرگە، 2010-2016 جىلداردا قازاق كۇرەسىن يۋنەسكو تانىپ، مويىنداۋى ءۇشىن قىرۋار شارۋا اتقارىلدى. ءبىزدىڭ كوماندانىڭ تاباندى ءارى ناتيجەلى ارەكەتىنىڭ ارقاسىندا 2016 جىلى ەفيوپيادا بولعان يۋنەسكو-نىڭ 11-سەسسياسىندا  قازاق كۇرەسى يۋنەسكو-نىڭ  ماتەريالدىق ەمەس مادەني مۇرا تىزىمىنە كىردى. بۇل دا دقكف-نىڭ اۋىز تولتىرىپ ايتاتىن ءىرى جەڭىسى ەكەنىن ۇمىتپاعان دۇرىس.

بىراق جوعارىداعى رەسمي جارىستار قر تۋريزم جانە سپورت مينيسترلىگىنىڭ، ودان كەيىن سپورت جانە دەنە شىنىقتىرۋ اگەنتتىنىڭ  جارىس كەستەسىنە ساي بەكىتىلگەنىن، بۇل باسەكەلەرگە مەملەكەت تاراپىنان قارجى بولىنگەنىن، قانشاما سپورتشىنىڭ الەم جانە ازيا، ەۋروپا چەمپيونى بولعانىن شوراەۆ مىرزا نەگە قاپەرگە المايدى؟! وسى جارىستار ارقىلى ۇلتتىق كۇرەسىمىزدىڭ ءورىسى  ۇزارۋمەن قاتار، ناسيحاتى قاتار جۇرگەنىن ارمان نەگە ەسكەرمەدى ەكەن؟ ەگەر شوراەۆتىڭ ۋاجىنە قۇلاق اسساق، وندا 2005 جىلدان بەرگى الەم جانە قۇرىلىق چەمپيوناتتارىن تاريحتان سىزىپ تاستاۋ كەرەك، دەگەن وي تۋادى. سوندا قالاي، الەمنىڭ 4 دۇركىن چەمپيونى ايبەك نۇعىماروۆتى، 3 دۇركىن چەمپيون عاني سەيدىلداەۆتى، دۇنيە ءجۇزىنىڭ 2 مارتە چەمپيوندارى،  باقتىباي قيسىقوۆ، باۋىرجان ءتالىپ، ەرلان ەستەك، مۇحيت تۇرسىنباۆتى، الەم چەمپيونى بەيبىت ىستىباەۆتى، باسقا دا جەڭىمپاز جىگىتتەرىمىزدى سپورتتىق اتاقتارىنان  جانە مينيسترلىك تاعايىنداعان دارەجەلەرىنەن ايىرىپ، ۇلتتىق كۇرەس تاريحىن «حالىقارالىق قازاق كۇرەسى فەدەراتسياسى» 2017 جىلى كۇزدە استانادا ۇيىمداستىرعان «الەم بىرىنشىلىگىنەن» باستاۋىمىز كەرەك پە؟ وندا سپورت مينيسترلىگى مەن سپورت اگەنتتىگىنىڭ قازاق كۇرەسىنە قاتىستى بىرنەشە جىلعى قۇجاتتارى مەن تىرلىگى جەلگە  ۇشپاي  ما؟ سونىمەن بىرگە وسى كەزەڭدە رەسپۋبليكا سپورتىن باسقارعان ادامداردىڭ ءبارى قاتەلەسكەن بولىپ شىعادى ەمەس پە.

ال ناقتى زاڭدىلىق جاعىنا كەلسەك، بۇرىنعى فيلا، قازىرگى «بىرىككەن كۇرەس الەمى» (UWW) رەسمي تۇردە تانىماعان، مويىنداماعان «حالىقارالىق قازاق كۇرەسى فەدەراتسياسىنىڭ» الەم چەمپيوناتىن ۇيىمداستىرۋعا حۇقى جوق. سەبەبى، قازاق كۇرەسىنەن رەسمي الەم چەمپيوناتىن وتكىزۋ حۇقى تەك قانا دۇنيەجۇزىلىك قازاق كۇرەسى فەدەراتسياسىنىڭ قۇزىرىنا بەرىلگەن. بۇعان دالەل رەتىندە  UWW  باس  حاتشىسى ميشەل ديۋسسون مىرزانىڭ دقكف-نىڭ قازاق كۇرەسى بويىنشا ءبىر عانا حالىقارالىق ورگان ەكەنىن تانىعان رەسمي حاتى قولىمىزدا تۇر. سوندىقتان «حالىقارالىق قازاق كۇرەسى فەدەراتسياسى» بىلتىر جالاۋلاتىپ «الەم چەمپيوناتى» دەپ اتاعان استاناداعى جارىس UWW ءۇشىن قاتارداعى «حالىقارالىق تۋرنير» بولىپ قانا  ەسەپتەلەدى. UWW-ءدىڭ قۇرامىنا ەنبەگەن فەدەراتسيانىڭ جارىسى WADA (بۇكىلدۇنيەجۇزىلىك دوپينگكە قارسى اگەنتتىك) تاراپىنان دا مويىندالمايدى.

شوراەۆ اتالمىش ماقالاسىندا دۇنيە جۇزىلىك قازاق كۇرەسى فەدەراتسياسى زاڭسىز قۇرىلدى، مەن رەسپۋبليكالىق فەدەراتسياعا باسشى بولىپ كەلگەنگە دەيىن دقكف-نىڭ اۋقىمى تار بولدى، دەگەندى ايتادى.  وسى جەردە جوعارىداعى الەم جانە ازيا، ەۋروپا چەمپيوناتتارى مەن الەم كۋبوكتارىن، باسقا دا حالىقارالىق جارىستاردى كىمدەر ۇيىمداستىردى; كىمدەر سول باسەكەلەردىڭ بەل ورتاسىندا ءجۇردى; كىمدەر شەتەلدەرگە ۇلتتىق كۇرەس ەرەجەلەرىن اپارىپ، سول ەلدەردە فەدەراتسيالار اشتى; كىمدەر سىرت مەملەكەتتەردە سەمينار-كەڭەستەر مەن جاتتىعۋ جيىندارىن ۇيىمداستىردى دەگەن زاڭدى ساۋال تۋادى. بۇل شارۋالاردىڭ باسى-قاسىندا، كەرەك دەسەڭىز بەل ورتاسىندا دۇنيە جۇزىلىك قازاق كۇرەسى فەدەراتسياسىنىڭ ازاماتتارى ءجۇردى. اقيقاتىنا كەلسەك، قازاق كۇرەسىن الەمدىك ارەناعا شىعارۋ وڭاي بولعان جوق. ءبىز بار كۇشىمىزدى جۇمىلدىرىپ، قارجىلىق جانە باسقا دا قيىندىقتارعا مويىماي ۇزاق ۋاقىت وليمپيادالىق سپورت تۇرلەرىنىڭ كولەڭكەسىندە قالعان ۇلتتىق كۇرەسىمىزدىڭ  ەڭسەسىن كوتەرۋگە كۇش سالدىق. تەك حالىقارالىق جانە رەسپۋبليكالىق  جارىستار ۇيىمداستىرۋمەن  شەكتەلمەي، الەم مويىنداعان بەلدى ۇيىمداردىڭ نازارىن قازاق كۇرەسىنە اۋدارۋعا تىرىستىق.  بىزدىڭ جىگىتتەر ۋاقىتپەن ساناسپاي، بارعا قاناعات قىلا ءجۇرىپ، قازاق كۇرەسىنىڭ ەل كولەمىندە جانە سىرت مەملەكەتتەردە بىرتىندەپ العا باسۋىنا ۇلەس قوستى.

مەن 2000 جىلدىڭ كۇزىنەن 2006  ماۋسىم ايىنا دەيىن رەسپۋبليكالىق شتاتتاعى ۇلتتىق كوماندالار جانە سپورت ءىزباسارلارى ديرەكتسياسىن باسقاردىم. شىنىمدى ايتايىن، سول جىلدارى قولدا كۇش تۇرعاندا وبلىستىق سپورت باسقارمالارى باسشىلارىنا ارنايى حابارلاسىپ، جوعارى سپورت شەبەرلىگى مەكتەپتەرى مەن باسقا دا سپورت مەكەمەلەرىندە قازاق كۇرەسىنەن بولىمدەر اشىلۋىنا، جاتتىقتىرۋشىلارعا شتاتتىق بىرلىك بولىنۋىنە شاما جەتكەنشە اتسالىستىم.  ول كەزدە ءبىراز وبلىستا قازاق كۇرەسى جوققا ءتان ەدى. سولتۇستىك پەن باتىستاعى كەي وبلىستاردىڭ سپورت باسشىلارى قازاقستان چەمپيوناتتارىنا كوماندا جىبەرۋدىڭ ءوزىن مويىندارىنا ارتىق جۇك سانايتىن. وڭتۇستىك قازاقستانداعى قاجىمۇقان مۇڭايتپاس ۇلى جانە باقىت جاڭبىرباەۆ تۋرنيرىنەن باسقا اۋىز تولتىرىپ ايتاتىن جارىسىمىز دا بولعان جوق. ءبىزدىڭ تاباندى ارەكەتىمىزدىڭ ارقاسىندا  ۇلتتىق كۇرەسكە شەكەدەن قاراپ كەلگەن ءبىراز وبلىستا قازاق كۇرەسى ۇيىرمەلەرى جۇمىس ىستەي باستادى. قىسقاسى، بۇل جىلدارى ءبىراز ايماقتا قازاق كۇرەسىنەن بولىمدەر اشىلىپ، ونداعان جاتتىقتىرۋشىلار ۇلتتىق كۇرەستەن شاكىرت باپتاۋعا كىرىستى. سونىڭ ناتيجەسىندە كەيىنگى جيىرما جىلدا ۇلتتىق كۇرەستىڭ اۋقىمى كادىمگىدەي كەڭەيىپ، ەلدىڭ ءار قيىرىندا وتەتىن جارىستار سانى كوبەيە ءتۇستى.  قازىرگى تاڭدا رەسپۋبليكا بويىنشا قازاق كۇرەسىنەن 9 رەسپۋبليكالىق، 4 حالىقارالىق تۋرنير وتەدى. وسى جەردە باسا ءمان بەرەتىن جاعداي: 2005 جىلعى ازيا، 2006 جىلعى الەم چەمپيوناتتارىنان كەيىن  قازاق كۇرەسىندە ۇلكەن سىلكىنىس پايدا بولدى. بۇرىن تەك رەسپۋبليكالىق، حالىقارالىق جارىستارمەن شەكتەلىپ كەلگەن بالۋاندار مەن ماماندارعا ەندىگى جەردە   قۇرىلىق جانە الەم بىرىنشىلىگىنە جول اشىلدى.  ءبىزدىڭ وسى تاۋەكەلىمىز ۇلتتىق كۇرەستىڭ جاڭا دەڭگەيگە كوتەرىلۋىنە اسەر ەتتى.

ءيا، ارمان شوراەۆ 2011 جىلى «قازاقستان بارىسى» كوممەرتسيالىق جوباسىن قولعا العاندا ۇلتتىق كۇرەستىڭ ءورىسى مەن ناسيحاتى ءبىراز جەرگە بارىپ قالعان ەدى. تۋراسىن ايتساق، «قازاقستان بارىسىنىڭ» دۋىن قىزدىرىپ، بەدەلىن كوتەرگەن بالۋاندار دۇنيەجۇزىلىك قازاق كۇرەسى فەدەراتسياسى تالاي جىل ۇيىمداستىرعان باسەكەلەردە شىڭدالىپ شىققان جىگىتتەر ەكەنىن جۇرتتىڭ ءبارى بىلەدى.  بىز بىرنەشە جىلدان بەرى شامامىز كەلگەنشە، ءتورت قۇرىلىقتى ارالاپ، ۇلتتىق كۇرەستەن سەمينارلار، شەبەرلىك ساباقتارىن، جارىستار ۇيىمداستىرىپ كەلەمىز. ال شوراەۆتىڭ فەدەراتسياسى وسىنداي دۇنيەلەردى جاساپ كوردى مە ەكەن؟ قاي ەلگە بارىپ، قازاق كۇرەسىنىڭ تاريحىن ايتىپ، ءادىس-ايلاسىن تانىستىرىپ، كۇرتەشەسىن تاراتىپتى؟ قازاقستاننىڭ قاي وبلىسىنا كۇرەس كىلەمىن اپەردى ەكەن؟ قانداي مامانى ءبىزدىڭ مارات جاحيتوۆ، باقىت جاڭبىرباەۆ، نۇرلىبەك ەرماعانبەتوۆ، قۋانىش ناحانوۆ، عالىم قۇلەكەشوۆ، رافاەل حابيروۆ سەكىلدى حالىقارالىق جانە رەسپۋبليكالىق دەڭگەيدەگى جارىستاردا ۇلتتىق كۇرەستى ناسيحاتتاپ، سەمينارلار ۇيىمداستىرىپ كورىپتى؟ ءبىزدىڭ ماماندار شەتەلدەردەگى باسەكەلەر بىتكەن بويدا بىرنەشە كۇن سوندا قالىپ شەبەرلىك ساباقتارىن، جاتتىعۋ جيىندارىن وتكىزىپ ءجۇر. بۇل ايتۋعا عانا وڭاي.

ءيا، دايىن بالۋانداردىڭ باسىن قوسىپ، وكىمەتتىڭ جانە دەمەۋشىلەردىڭ مول اقشاسىنا «قازاقستان بارىسىن»، «ەۋرازيا بارىسىن» جانە «الەم بارىسىن» وتكىزۋ اسا قيىن شارۋا ەمەس. ارمان، اڭگىمەنى ءوزىڭ باستادىڭ، ەندەشە،  قازاقستان، مونعوليا جانە قىتايدىڭ ءبىر اۋدانىنىڭ باسىن قوسىپ اشقان   «حالىقارالىق قازاق كۇرەسى فەدەراتسياسىن» «بىرىككەن كۇرەس الەمىنىڭ» رەسمي تانىماعانى ءبارىڭىز ءۇشىن ۇلكەن مينۋس. ال مونعوليا مەن قىتايدىڭ قۇزىرلى ورىندارى وزدەرىندە «حالىقارالىق قازاق كۇرەسى فەدەراتسياسىنىڭ» فيليالى بار ەكەنىن راستاعانى تۋرالى قۇجاتتارىڭ بار ما؟  مەنىڭشە، ونداي قۇجات قولدارىڭدا جوق. تاعى ايتارىم، بىلتىر شوگەننەن (ات ۇستىندەگى پولو) حالىقارالىق تۋرنيرگە كەلگەن 30-دان اسا ەلدىڭ كۇرەستەن حابارى  جوق  ادامدارىن  «حالىقارالىق قازاق كۇرەسى فەدەراتسياسىنا» تىركەپ، «پالەنباي ەلدە فيليالىمىز بار» دەپ، جالاۋلاتقان تىرلىگىڭ كوزى اشىق، كوكىرەگى وياۋ ادامدارعا قالاي اسەر ەتەتىنىن تەرەڭ ويلاپ كوردىڭ بە؟

ال، سىزدەرگە قوسىلۋعا قارسى بولعان سەبەبىم: ەكى فەدەراتسيا بىرىككەن جاعدايدا دقك  فەدەراتسياسىنىڭ تالاي جىلعى تاريحى، ماماندار مەن سپورتشىلاردىڭ كوپ جىلعى ەڭبەگى جوققا شىعاتىن ەدى. بۇعان سىزدەرمەن كەلىسسوزدەر بارىسىندا كوزىم انىق جەتتى.  ەكىنشىدەن مەن ارماندار ءتارىزدى كوممەرتسيالىق تۋرنيرمەن شەكتەلگىم كەلمەدى. ءبىزدىڭ فەدەراتسيانىڭ باستى ماقساتى – قازاق كۇرەسىن دۇنيە جۇزىندەگى ءىرى كەشەندى ويىندارعا ەنگىزىپ، سول ارقىلى بەس قۇرىلىقتا كەڭ قانات جايۋىنا كۇش سالۋ. سوندىقتان  بىرەۋگە سىن ايتپاس بۇرىن كەشەگى جانە بۇگىنگى تاريحقا، ازاماتتاردىڭ كوپ جىلعى ەڭبەگىنە ادامي كوزبەن قاراعان دۇرىس دەر ەدىم. ال ۇلتتىق كۇرەسكە  كىمنىڭ قالاي ەڭبەك سىڭىرگەنىن حالىق ءوزى ساراپتاپ، ءادىل باعاسىن بەرەتىنى انىق.

سەرىك توكەەۆ، دۇنيەجۇزىلىك قازاق  كۇرەسى فەدەراتسياسىنىڭ ءبىرىنشى ۆيتسە-پرەزيدەنتى، قر ەڭبەك سىڭىرگەن قايراتكەرى، پروفەسسور.

قازاقتىڭ اپتال ازاماتى، سپورتتىڭ شىن جاناشىرى سەرىك توكەەۆ اعامىزدىڭ بويىنداعى تەكتىلىككە ريزا بولىپ وتىرمىن. سەكەڭ ءوزىنىڭ سوزىمەن، ىسىمەن بəرىنە ۇلگى بولا الاتىن ازامات قوي. ول كىسىمەن بىرىمىزگە اعا، بىرىمىزگە ءىنى بولىپ سىيلاسىپ كەلە جاتقان كەزدەن بەرى وسىنى بايقايمىن.

سەكەڭنىڭ ماقالاسىنان دا ىرىلىكتى كورۋگە بولادى. بۇل ماتەريالدا سەرىك اعا وسىعان دەيىن گازەتكە شىققان ماقالاعا بۇكىل دəلەلدەرىن كەلتىرىپ ساۋاتتى جاۋاپ بەرگەن ەكەن. سەرىك ادامبولسىن ۇلىنا قاتتىراق جاۋاپ جازۋىنا بولار ەدى. بىراق، ول ولاي ەتپەدى. ۇساق-تۇيەككە بارماي، مادەنيەتتى تۇردە ءəربىر سوزىنە دəلەلدەرمەن جاۋاپ بەردى.

ماقالا «قازاقستان بارىسى»، «ەۋرازيا بارىسى»، «Əلەم بارىسى»، «جاس بارىس»، «Əسكەر بارىسى» سياقتى ءتول كۇرەسىمىزدى دامىتىپ، ناسيحاتتالۋىنا بارىنشا قىزمەت ەتىپ جۇرگەن əرىپتەسىمىز، قازاقتىڭ تاعى ءبىر ايتۋلى ازاماتى ارمان شوراەۆقا ارنالعان. سەكەڭنىڭ وسى جازعاندارىنىڭ بəرىمەن كەلىسەمىن. ويتكەنى، ول كىسى باستاعان دۇنيەجۇزىلىك قازاق كۇرەسى فەدەراتسياسى 2002 جىلدان بەرى تورتكۇل دۇنيەنىڭ ءتورت بۇرىشىنا ءتول كۇرەسىمىزدىڭ تۋىن تىگىپ كەلەدى. 

ارەكەڭدى ازامات رەتىندە سىيلايمىن. ول قوعامدا بولىپ جاتقان كەلەڭسىز وقيعالارعا ءۇن قوسىپ، ازاماتتىق پىكىرىن ءبىلدىرىپ جۇرگەن اعالارىمىزدىڭ ءبىرى. ال قازاق كۇرەسىنە كەلگەندە ارەكەڭە اينالاڭىزداعى ادامداردىڭ اقىلدارىنا، كەڭەستەرىنە ءبىر سىن كوزبەن قاراپ كورىڭىزشى دەيمىن. وسى ءسوز — ءوز ءسوزىم. بۇعان ارەكە، ايىپ ەتپەڭىز. ءسىز دە ، سەكەڭ دە ، مەن دە، وسىندا وتىرعان ءبارىمىز دە ءبىر قازاقتىڭ بالاسىمىز. ەندەشە، ءبىر-بىرىمىزگە وكپە-رەنىش بولماي، سىني پىكىردى ەر جىگىتشە، ەر ازاماتشا قابىلدايىق.

داستان كەنجالين

https://egemen.kz/article/164133-arman-shoraevqa-zhauap-qazaq-kuresin-sergeldenhge-salghan-biz-emes