SportPress.kz Qazaqstan sport jańalyqtary
«Til –ulttyń jany, til ıdeıanyń,sezimniń oıdyń jandy kórinisi», degen eken L.N.Tolstoı. Rasymende tilsiz jaratylys ne bolmaq edi. Bir sátke oınalsaq. Tilsiz ómir tuńǵıyq emes pe. «Til — adamnyń baılanys quraly bolsa, sóz ádebıettiń qurylys matrıaly» degen K.A.Fedın.
Til arqyly ómir súrý adam úshin eń birinshi Allanyń bergen nyǵmeti, zor baılyǵy dep bilemiz. Sondyqtan da tildiń adam ómiri úshin qanshalyqty mańyzdy ekenin jaqsy bilemiz. Til órkenıet pen mádenıettiń damý joly bolsa, tildiń adamdar úshin atqarar roli qanshalyqty ekenin aıtpasa da túsinikti. Til ishki syrdy syrtqa shyǵaratyn qural — degen eken Júsipbek Aımaýytov.
Endeshe, ishtegi tunyp turǵan syrlar men oılardyń durys jetkizilip aıtylýyna mán bergenimiz durys. Osy turǵyda qazaq tiliniń búgingi qoǵamda órisi men órleýi qalaı ótip jatyr degen suraqqa oralyp, ana tilimizdiń qoldanystaǵy deńgeıi men bolashaǵy týraly sóz etsek.
Jýyrda Almaty qalasy Bilim basqarmasyna qarasty Túrksib aýdanyndaǵy №71 mektep – lıeıde qazaq tili men ádebıeti páni birlestiginiń «Qazaq tili – bolashaqtyń tuǵyry» atty onkúndigi saltanatty túrde ashyldy. Bul onkúndiktiń negizi ustanymy qazaq tiliniń tuǵyrly bolýyna jol ashý. Ana tilimzdiń bedeli men bedirin qoǵamda aıshyqtaýda bul onkúndiktiń tamshydaı bolasa da qosar úlesi zor dep bilemiz.
Sonymen is-sharanyń ashylý saltanaty lıeıdiń dırektory Alııam Arkenqyzy Aıtahýnovanyń alǵy sózimen, jaqsy tilegimen bastaldy. Mektep dırektory óz sózinde: «Memlekettik tildi jandandyryp, abyroıyn kóterýimiz kerek, ol árbir azamattyń mindeti. «Memlekettik til – meniń tilim» – dep árqaısymyz maqtan tutyp, qurmetteýimiz kerek, tildi saqtaý — qazaq halqynyń ótkeni men bolashaǵyn bilý, saqtaý. Bizdiń mindetimiz tilimizdi saqtap, osy tilde saýatty jazyp, oıymyzdy qazaq tilinde taza jetkize bilý, memlekettik tilimizdi ardaqtap qurmetteý. О́skeleń urpaqty «Til- memleketimizdiń tuǵyrly tiregi, halyqymyzdyń rýhanı baılyǵy» dep tárbıeleýimiz kerek», — dedi.
Sonymen qatar Alııam Arkkenqyzy ózi asa kóńil bólip otyrǵan, dástúrge aınalǵan is – sharaǵa qatysty «Jumada memlekettik tilde sóıleımiz» atty dástúrimiz, osy kúnge deıin jalǵasyn taýyp otyrǵandyǵy kóńil qýantady», — dep atap ótti. Onkúndikti ashylý saltanaty lıeı basshysy men qazaq tili men ádebıet páni birlestiginiń muǵalimderiniń birkelki qazaqtyń ulttyq kıimin kıip salt – dástúrin, ulttyq qundylyqtaryn nasıhattaýlyrymen erekshelendi.
Dúısenbi kúni bul is – shara tańnan lıeı qyzmetkerleri men oqýshylardy án – kúımen ásem áýenmen qarsy alýmen bastaldy. Qazaq halqynyń ásem sazdy kúmbirlegen kúıimen kópshiliktiń kóńil kúıin kóterdi. Sonymen qatar, Qarlyǵash Orazqanqyzy Shalgınbaeva men Zýlfıra Abdrıhıtqyzy Iakýpovanyń uıymdastyrýymen «Jyly lebiz», «Maqaldyń jalǵasyn tap» atty aıdarlarymen óz jalǵasyn tapty. Osy onkúndiktiń ashylý saltanatyna maqaldyń jalǵasyn taýyp, jaqsy tilekterin aıtyp atsalysyp qatysqan oqýshylar men lıeı qyzmetkerlerine ulttyq dámimiz baýyrsaq taratyldy. Jaqsylyq pen molshylyqtyń nyshany shashý shashyp mektep qyzmetkerleri men oqýshylarynyń ystyq yqylasyna bólendi.
Qazaq tili men ádebıet páni birlestiginiń onkúndigi 11 naýryzdan 18 naýryzǵa deıin jalǵasty. Osy aralyqta jalǵasyn tabatyn is – sharanyń júrgizilýine qazaq tili men ádebıet pániniń muǵalimderi bir kisideı uıymshyldyqpen atsalysty.
Ustazdar ózderiniń zamanaýı turǵyda ashyq-tárbıe sabaqtarymen, tájirıbe bólisti.
Qazaqtyń ulttyq kıimin ulyqtap, salt-dástúrin, mádenı qundylyqtaryn nasıhattap, ustazdar men oqýshylar qazaq halqynyń ulttyq kıimderin kıip kópshiliktiń kóz qýanyshyna aınaldy.
Oqýshylarymyzǵa, jastarymyzǵa tárbıe bastaýy – salt–dástúrimiz, ulttyq kıimderimiz, ulttyq qundylyqtarymyz ekendigin nasıhattaı júrip jerin, elin súıetin, Otanyn súıetin patrıot bolýǵa yntalandyryp, rýhyn kóteretin ár ashyq sabaq, oqýdan tys tárbıe saǵatynyń árqaısynyń «Táýelsiz Qazaqstannyń azamatymyn!», — degen maqtanysh sezimin oıatary sózsiz.
Bul kúnderi qazaq tili men ádebıet páni birlestik muǵalimderiniń uıymdastyrýymen lıeı qyzmetkerlerin, oqýshylardy memlekettik tilde sóıleýge yntalalandyratyn is sharalar ótkizilip otyrady.
Shákirtteriniń boıyna memlekettik tilge degen súıispenshilikti qalyptastyrýǵa, qazaq tilinde aýyzsha, jazbasha sózdik qorlaryn molaıtýǵa, shyǵarmashylyq qabiletin damytýǵa, pánge degen qyzyǵýshylyǵyn arttyryp, básekege qabiletti urpaq tárbıeleýde ustazdarymyzdyń eńbegi eleýli. Memlekettik tilimizde sóıleý aıasyn keńeıtip, Til týraly zańdy basshylyqqa alyp, júzege asyrýda áriptesterimizge, shákirtterimizge kómek kórsetý bizdiń basty mindetimiz — deıdi 71 mektep – lıeı ujymy.
«Qazaq tili — bolashaqtyń tuǵyry»atty qazaq tili men ádebıet páni aptalyǵyna arnalǵan is-sharanyń jabylýy saltanatty túrde Qarlyǵash Orazqanqyzy Shalgınbaeva men Nazgúl Nııazhanqyzy Jýaspaeva uıymdastyrylýymen, 8-synyp oqýshylarynyń júrgizýimen ótti. Is – sharaǵa qatysqan barlyq oqýshylar men ustazdardyń oryndaýynda Qazaqstan Respýblıkasynyń Ánuranymen bastalyp, ásem ánmen, kúımen, bımen jalǵasyn tapty. 8 -synyp oqýshysy Chjen Ilıa «Týǵan jer» ánin, 5 synyp oqýshylary «Jasa qazaǵym!» ánin, 5-synyp oqýshylary Ohrımchýk P. pen Razıva F. «Anamnyń tili» ánin naqyshyna keltire óte jaqsy oryndady. 4 synyp oqýshylary qazaqtyń ultyq bıi «Qamajaı» men «Torsyq» bıin bıledi, 3 oqýshysy Iýsýpov Tımýr dombyramen kúı shertip jaqsy óner kórsetti.
Ár túrli taqyrypta astarly suraqtarǵa jaýap izdeý arqyly balanyń logıkalyq oılaý qabiletin damytý maqsatynda: «Tapqyrlar», «Maqaldy jalǵastyr» atty vıktorınalyq suraqtarǵa oqýshylardyń jaýaby tyńdalyp, jeńimpazdarǵa syılyqtar taratyldy. Oqýshynyń qazaq tilinde sóıleý daǵdysyn qalyptastyryp, sóılem maǵynasyn túsinip, is–áreketimen kórsetýin qadaǵalaı otyryp, 5 synyp oqýshylarymen «О́zime, kórshime» atty oıyn oınatyldy.
Til — árbir ulttyń maqtanyshy, jan dúnıesiniń aınasy. Ol- eń uly, tamasha til. Qazaq tili — memlekettik til
Til – ony jasaýshy halyqtyń tarıhy, shejiresi, búkil ómiriniń jańǵyryǵy men izi, armany men aldaǵy úmiti, qaıǵysy men qýanyshy, kúlli rýhanı ómiriniń úni bolatyn bolsa, osy qundylyqtardyń bárin zamannan zamanǵa, adamnan adamǵa jetkizýshi — búgingi urpaq. Sondyqtan da búgingi jas urpaqty tárbıeleý, týra joldy kórsetý bizdiń mektebimizdiń ustazdarynyń aldynda turǵan úlken mindet dep esepteımiz.
Qarlyǵash Orazqanqyzy ShALGINBAEVA,
Laýra Qurbanqyzy MUSABEKOVA,
ALMATY
