ەلىمىزدىڭ ءاربىر ونىنشى تۇرعىنىنان سوزىلمالى بۇيرەك اۋرۋى كەزدەسەدى — دارىگەرلەر

الماتىدا سوزىلمالى بۇيرەك اۋرۋىنىڭ (سبا) اۋىرتپالىعىنا ارنالعان ءباسپاسوز ءماسليحاتى بولدى.

«بۇيرەك ساۋلىعى بارلىعىمىز ءۇشىن» اتتى جيىن دۇنيەجۇزىلىك بۇيرەك كۇنىنە وراي وتكىزىلدى. ءىس-شارا نەفرولوگيا، ەندوكرينولوگيا جانە تەراپيا سالالارىنداعى جەتەكشى ساراپشىلاردىڭ باسىن قوستى.

دارىگەرلەر سبا-نىڭ تارالۋ ستاتيستيكاسىن ايتىپ، پاتسيەنتتەردىڭ ءومىر ءسۇرۋ ساپاسىن جاقسارتۋ ماسەلەلەرىن، دياگنوستيكا مەن ەمدەۋدىڭ قولجەتىمدى ادىستەرىن تالقىلادى. سبا-نى ەرتە انىقتاۋعا جانە الدىن الۋعا دا ەرەكشە نازار اۋدارىلدى. ءىس-شارا قازاقستانداعى «استرازەنەكا» كومپانياسىنىڭ قولداۋىمەن ءوتتى.

سبا ءارتۇرلى سيپاتتاعى بۇيرەك اۋرۋلارىن بىرىكتىرەتىن جيناقتىق تۇسىنىك. ول بۇيرەك فۋنكتسياسىنىڭ ۇزاق مەرزىمدى پروگرەسسيۆتى تومەندەۋىن بىلدىرەدى. دۇنيەجۇزىلىك دەنساۋلىق ساقتاۋ ۇيىمىنىڭ مالىمەتى بويىنشا، سبا-دان الەمدە 840 ميلليونعا جۋىق ادام زارداپ شەگەدى. بۇل كەسەل ەلىمىزدىڭ ءاربىر ونىنشى تۇرعىنىندا داكەزدەسەدى. الايدا جەتى ادامنىڭ بىرەۋىنە عانا سبا دياگنوزى قويىلادى.

ساراپشىلاردىڭ پىكىرىنشە، ماسەلە سبا-نىڭ بايقالماي جۇرۋىندە جانە ونىڭ كوبىنەسە كەش كەزەڭدەرىندە انىقتالۋىندا. كوپ جاعدايدا ادامدار گەمودياليز، اپتاسىنا كەمىندە ءۇش رەت 4-5 ساعاتتىق قان تازارتۋ پروتسەدۋراسى نەمەسە بۇيرەك ترانسپلانتاتسياسى قاجەت بولعان كەزدە كاسىبي كومەككە جۇگىنەدى. سبا-نىڭ ەرتە دياگنوستيكاسى كوپتەگەن پاتسيەنتتەر ءۇشىن جاعدايدى جاقسارتۋعا ءۇمىت سىيلايدى. ناقتىلاپ ايتقاندا، گەمودياليز قاجەتتىلىگىن كەشىكتىرۋگە جانە ادامدارعا جاقسى جانە قاناعاتتانارلىق ءومىر سۇرۋگە مۇمكىندىك بەرەدى.

بۇگىنگى تاڭدا 9 مىڭعا جۋىق قازاقستاندىق گەمودياليز پروتسەدۋراسىن الادى. مۇنداي ناۋقاستاردىڭ سانى جىل سايىن ارتىپ كەلەدى. بۇل رەتتە ەلىمىزدە بەيىندى مامانداردىڭ تاپشىلىعى تۋرالى ايتقان ءجون. حالىق اراسىندا كەسەلدىڭ تارالۋى جوعارى بولىپ تۇرعانىمەن، ەلىمىزدە بار-جوعى 400-گە جۋىق نەفرولوگ بار. سوزىلمالى بۇيرەك اۋرۋى بەس كەزەڭنەن تۇرادى. سبا-نىڭ ەش بەلگىلەرسىز وتۋىنە بايلانىستى پاتسيەنتتەر اۋرۋدىڭ كەش كەزەڭدەرىندە دارىگەرگە جۇگىنەدى. ەگەر ءبىز پاتسيەنتتەردە سبا-نىڭ دياگنوزىن ەرتە ساتىدا، ەڭ بولماعاندا ءۇشىنشى نەمەسە ءتورتىنشى ا ساتىسىندا انىقتايتىن بولساق، گەمودياليزدى ۋاقتىلى تەراپيانىڭ كومەگىمەن كەيىنگە شەگەرۋگە بولادى، — دەدى مەديتسينا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، س.ج. اسفەندياروۆ اتىنداعى قازۇمۋ نەفرولوگيا كافەدراسىنىڭ مەڭگەرۋشىسى، الماتى قالاسى بويىنشا نەفرولوگيالىق كومەك كوورديناتورى اباي مۇسا ۇلى شەپەتوۆ.

بيىلعى جىلدىڭ ناۋرىز ايىنداعى جاعداي بويىنشا، بۇيرەك ترانسپلانتاتسياسىنا كەزەكتە شامامەن 3 600 قازاقستاندىق تۇر. ولاردىڭ 80-نەن استامى – بالالار. اعزالاردى ترانسپلانتاتسيالاۋدى كۇتۋ تىزىمىندەگى پاتسيەنتتەردىڭ 90%-عا جۋىعى بۇيرەك ترانسپلانتاتسياسىن قاجەت ەتەدى. قالعان 10%-ى باۋىر، وكپە جانە جۇرەك اعزالارى. ساراپشىلاردىڭ پىكىرىنشە، وكىنىشكە قاراي، اركىم ءوز كەزەگىن سوڭىنا دەيىن كۇتە المايدى.

مەن 11-12 جاسىمدا تاماق اۋرۋىمەن قاتتى اۋىردىم. بۇل – بۇيرەك اۋرۋلارى دامۋىنىڭ سەبەپتەرىنىڭ ءبىرى. سول كەزدە ماعان گلومەرۋلونەفريت دياگنوزى قويىلدى. سودان تەك 30 جاسىمدا دياليزگە ءتۇستىم. مەنىڭ جولىم بولدى دەپ ايتا الامىن. سەبەبى، ماعان دونور تابىلدى. شىندىعىن ايتقاندا، قازاقستاننان ەمەس، بەلارۋس رەسپۋبليكاسىنان. ءبىزدىڭ ەلدەن ايىرماشىلىعى، ول جەردە بۇيرەك ترانسپلانتاتسياسى بويىنشا وپەراتسيانى اقىلى جاساۋ قاجەت بولدى. بۇعان كەم دەگەندە، 72 مىڭ دوللار قاراجات كەرەك ەكەندىگىن ءبىلدىم. مەن الەۋمەتتىك جەلىلەر ارقىلى جيناقتاۋدى اشتىم. تۋىستارىم مەن مەنىڭ جاعدايىما بەي-جاي قاراماعان قازاقستاندىقتار قول ۇشىن سوزدى. مەنىڭ ءومىرىمدى ساقتاپ قالدى. قازاقستاندا كۇتۋ تىزىمىندە مەن ءتورت جىل تۇردىم. ال مينسكىدە مەن نەبارى 10 اي كۇتتىم، – دەدى بۇيرەك ترانسپلانتاتسياسىن باسىنان وتكەرگەن پاتسيەنت انار جەڭىسقىزى شايمەرگەنوۆا.

مامانداردىڭ ايتۋىنشا، سبا دامۋىنىڭ قاۋىپ فاكتورلارى بولىپ تابىلاتىن بىرقاتار اۋرۋلار بار. ولاردىڭ ىشىندە ەڭ كوپ تاراعاندارى – ارتەريالىق گيپەرتەنزيا (جوعارى قان قىسىمى)، جۇرەك-قان تامىرلارى اۋرۋلارى، وتباسىلىق انامنەزدەگى سبا جانە قانت ديابەتى. ارتەريالىق گيپەرتەنزيامەن اۋىراتىن ءاربىر ءۇشىنشى ناۋقاستا سبا ماركەرلەرى بار ەكەنىن اتاپ وتكەن ءجون.

ەگەر پاتسيەنتتە قانت ديابەتى، ارتەريالىق گيپەرتەنزيا، تۋىستارىندا سبا بولسا، كرەاتينينگە قان ءاناليزىن تاپسىرىپ، شۋماقتىق ءسۇزىلۋ جىلدامدىعىن ولشەۋ قاجەت. بۇل – سىزدە سبا-نىڭ بار-جوعىن ءبىلۋدىڭ نەگىزگى جولى. مۇنداي تالداۋدى تەراپەۆت تاعايىندايدى. سوزىلمالى بۇيرەك اۋرۋى بار ادامدار دەنساۋلىعىنىڭ ناشارلاۋىن جانە اۋرۋدىڭ بەلگىلەرىن بايقاماۋى مۇمكىن. سوندىقتان جىلىنا ءبىر رەت قان ءاناليزىن تاپسىرۋدى ۇسىنامىز. ەگەر ادام تاۋەكەل توبىندا بولسا، وندا مۇنداي تالداۋدى كەم دەگەندە جارتى جىلدا ءبىر رەت جاساۋ قاجەت، – دەدى مەديتسينا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، س.ج. اسفەندياروۆ اتىنداعى قازۇمۋ ىشكى اۋرۋلار كافەدراسىنىڭ دوتسەنتى دينا امانگەلدىقىزى قاپسۇلتانوۆا.

سبا دامۋىنىڭ جەتەكشى سەبەبى ەكىنشى ءتيپتى قانت ديابەتى بولىپ تابىلادى. قانت ديابەتى كەزىندەگى سبا ماسەلەسى تۋرالى مەديتسينا عىلىمدارىنىڭ كانديداتى، «قر-داعى قانت ديابەتىنىڭ اۋىرتپالىعى» باس زەرتتەۋشىسى، «ديابەتتى زەرتتەۋ جونىندەگى قازاقستاندىق قوعام» قق پرەزيدەنتى جاناي اقان ۇلى اقانوۆ ءسوز الدى.

قانت ديابەتى كەزىندە نەفروپاتيا داميدى. قازاقستاندا بۇعان قاتىستى پارادوكسالدى جاعداي قالىپتاسۋدا. دياليزدەگى پاتسيەنتتەردىڭ 50%-دان استامى – قانت ديابەتىمەن اۋىراتىن ناۋقاستار. ەلىمىزدە ءبىرىنشى جانە ەكىنشى تيپتەگى قانت ديابەتىمەن اۋىراتىن 400 مىڭنان استام پاتسيەنت بار. ال اۋرۋدىڭ جاڭا جاعدايلارى بويىنشا جىلىنا ءوسۋ ءۇردىسى 18 مىڭنان 30 مىڭعا دەيىن بارادى. البەتتە، اسقىنۋلاردى ەمدەۋ وتە قىمبات ءىس-شارالاردى قاجەت ەتەدى. قازىر ءبىز وسى ىسپەن اينالىسۋدامىز. وسى رەتتە الدىن-الۋ تەراپياسى ونداعان ەسە ارزان بولۋى مۇمكىن، — دەدى ول.

ساراپشى 2030 جىلعا قاراي ءبىزدىڭ ەلىمىزدە قانت ديابەتىمەن اۋىراتىن ناۋقاستاردىڭ سانى 800 مىڭنان اسۋى مۇمكىن دەپ بولجايدى. سوندىقتان سبا اۋىرتپالىعىن تومەندەتۋ ءۇشىن ەندوكرينولوگيا، كارديولوگيا جانە نەفرولوگيا اراسىنداعى پانارالىق كوزقاراس قاجەت.

قازاقستاندا گەمودياليز ەل ازاماتتارى ءۇشىن تەگىن كورسەتىلەدى. ساراپشىلاردىڭ پىكىرىنشە، جىل سايىن وسى پروتسەدۋرانى قاجەت ەتەتىن ادامداردىڭ سانى ارتىپ كەلەدى. تيىسىنشە مەملەكەتتىك بيۋدجەتكە جۇكتەمە دە وسۋدە. گەمودياليزگە كەتەتىن ۋاقىت شىعىندارىنا بايلانىستى پاتسيەنتتەر كوبىنەسە جۇمىسقا ورنالاسۋ مۇمكىندىگىنەن ايىرىلادى. گەمودياليزدەن وتكەن ازاماتتارعا ءبىرىنشى دارەجەلى مۇگەدەكتىك بەرىلەدى. سوندىقتان وسى جاعدايدى وزگەرتۋ ءۇشىن سبا-نىڭ ەرتە دياگنوستيكاسى وتە ماڭىزدى.

سالتانات قاجىكەن،

الماتى