SportPress.kz Qazaqstan sport jańalyqtary
Almatyda sozylmaly búırek aýrýynyń (SBA) aýyrtpalyǵyna arnalǵan baspasóz máslıhaty boldy.
«Búırek saýlyǵy barlyǵymyz úshin» atty jıyn Dúnıejúzilik búırek kúnine oraı ótkizildi. Is-shara nefrologııa, endokrınologııa jáne terapııa salalaryndaǵy jetekshi sarapshylardyń basyn qosty.
Dárigerler SBA-nyń taralý statıstıkasyn aıtyp, paıentterdiń ómir súrý sapasyn jaqsartý máselelerin, dıagnostıka men emdeýdiń qoljetimdi ádisterin talqylady. SBA-ny erte anyqtaýǵa jáne aldyn alýǵa da erekshe nazar aýdaryldy. Is-shara Qazaqstandaǵy «AstraZeneka» kompanııasynyń qoldaýymen ótti.
SBA ártúrli sıpattaǵy búırek aýrýlaryn biriktiretin jınaqtyq túsinik. Ol búırek fýnkııasynyń uzaq merzimdi progressıvti tómendeýin bildiredi. Dúnıejúzilik densaýlyq saqtaý uıymynyń málimeti boıynsha, SBA-dan álemde 840 mıllıonǵa jýyq adam zardap shegedi. Bul kesel elimizdiń árbir onynshy turǵynynda dakezdesedi. Alaıda jeti adamnyń bireýine ǵana SBA dıagnozy qoıylady.
Sarapshylardyń pikirinshe, másele SBA-nyń baıqalmaı júrýinde jáne onyń kóbinese kesh kezeńderinde anyqtalýynda. Kóp jaǵdaıda adamdar gemodıalız, aptasyna keminde úsh ret 4-5 saǵattyq qan tazartý proedýrasy nemese búırek transplantaııasy qajet bolǵan kezde kásibı kómekke júginedi. SBA-nyń erte dıagnostıkasy kóptegen paıentter úshin jaǵdaıdy jaqsartýǵa úmit syılaıdy. Naqtylap aıtqanda, gemodıalız qajettiligin keshiktirýge jáne adamdarǵa jaqsy jáne qanaǵattanarlyq ómir súrýge múmkindik beredi.
Búgingi tańda 9 myńǵa jýyq qazaqstandyq gemodıalız proedýrasyn alady. Mundaı naýqastardyń sany jyl saıyn artyp keledi. Bul rette elimizde beıindi mamandardyń tapshylyǵy týraly aıtqan jón. Halyq arasynda keseldiń taralýy joǵary bolyp turǵanymen, elimizde bar-joǵy 400-ge jýyq nefrolog bar. Sozylmaly búırek aýrýy bes kezeńnen turady. SBA-nyń esh belgilersiz ótýine baılanysty paıentter aýrýdyń kesh kezeńderinde dárigerge júginedi. Eger biz paıentterde SBA-nyń dıagnozyn erte satyda, eń bolmaǵanda úshinshi nemese tórtinshi A satysynda anyqtaıtyn bolsaq, gemodıalızdi ýaqtyly terapııanyń kómegimen keıinge shegerýge bolady, — dedi medıına ǵylymdarynyń doktory, S.J. Asfendııarov atyndaǵy QazUMÝ nefrologııa kafedrasynyń meńgerýshisi, Almaty qalasy boıynsha nefrologııalyq kómek koordınatory Abaı Musauly Shepetov.
Bıylǵy jyldyń naýryz aıyndaǵy jaǵdaı boıynsha, búırek transplantaııasyna kezekte shamamen 3 600 qazaqstandyq tur. Olardyń 80-nen astamy – balalar. Aǵzalardy transplantaııalaýdy kútý tizimindegi paıentterdiń 90%-ǵa jýyǵy búırek transplantaııasyn qajet etedi. Qalǵan 10%-y baýyr, ókpe jáne júrek aǵzalary. Sarapshylardyń pikirinshe, ókinishke qaraı, árkim óz kezegin sońyna deıin kúte almaıdy.
Men 11-12 jasymda tamaq aýrýymen qatty aýyrdym. Bul – búırek aýrýlary damýynyń sebepteriniń biri. Sol kezde maǵan glomerýlonefrıt dıagnozy qoıyldy. Sodan tek 30 jasymda dıalızge tústim. Meniń jolym boldy dep aıta alamyn. Sebebi, maǵan donor tabyldy. Shyndyǵyn aıtqanda, Qazaqstannan emes, Belarýs Respýblıkasynan. Bizdiń elden aıyrmashylyǵy, ol jerde búırek transplantaııasy boıynsha operaııany aqyly jasaý qajet boldy. Buǵan kem degende, 72 myń dollar qarajat kerek ekendigin bildim. Men áleýmettik jeliler arqyly jınaqtaýdy ashtym. Týystarym men meniń jaǵdaıyma beı-jaı qaramaǵan qazaqstandyqtar qol ushyn sozdy. Meniń ómirimdi saqtap qaldy. Qazaqstanda kútý tiziminde men tórt jyl turdym. Al Mınskide men nebári 10 aı kúttim, – dedi búırek transplantaııasyn basynan ótkergen paıent Anar Jeńisqyzy Shaımergenova.
Mamandardyń aıtýynsha, SBA damýynyń qaýip faktorlary bolyp tabylatyn birqatar aýrýlar bar. Olardyń ishinde eń kóp taraǵandary – arterııalyq gıpertenzııa (joǵary qan qysymy), júrek-qan tamyrlary aýrýlary, otbasylyq anamnezdegi SBA jáne qant dıabeti. Arterııalyq gıpertenzııamen aýyratyn árbir úshinshi naýqasta SBA markerleri bar ekenin atap ótken jón.
Eger paıentte qant dıabeti, arterııalyq gıpertenzııa, týystarynda SBA bolsa, kreatınınge qan analızin tapsyryp, shýmaqtyq súzilý jyldamdyǵyn ólsheý qajet. Bul – sizde SBA-nyń bar-joǵyn bilýdiń negizgi joly. Mundaı taldaýdy terapevt taǵaıyndaıdy. Sozylmaly búırek aýrýy bar adamdar densaýlyǵynyń nasharlaýyn jáne aýrýdyń belgilerin baıqamaýy múmkin. Sondyqtan jylyna bir ret qan analızin tapsyrýdy usynamyz. Eger adam táýekel tobynda bolsa, onda mundaı taldaýdy kem degende jarty jylda bir ret jasaý qajet, – dedi medıına ǵylymdarynyń doktory, S.J. Asfendııarov atyndaǵy QazUMÝ ishki aýrýlar kafedrasynyń doenti Dına Amangeldiqyzy Qapsultanova.
SBA damýynyń jetekshi sebebi ekinshi tıpti qant dıabeti bolyp tabylady. Qant dıabeti kezindegi SBA máselesi týraly medıına ǵylymdarynyń kandıdaty, «QR-daǵy qant dıabetiniń aýyrtpalyǵy» bas zertteýshisi, «Dıabetti zertteý jónindegi qazaqstandyq qoǵam» QQ prezıdenti Janaı Aqanuly Aqanov sóz aldy.
Qant dıabeti kezinde nefropatııa damıdy. Qazaqstanda buǵan qatysty paradoksaldy jaǵdaı qalyptasýda. Dıalızdegi paıentterdiń 50%-dan astamy – qant dıabetimen aýyratyn naýqastar. Elimizde birinshi jáne ekinshi tıptegi qant dıabetimen aýyratyn 400 myńnan astam paıent bar. Al aýrýdyń jańa jaǵdaılary boıynsha jylyna ósý úrdisi 18 myńnan 30 myńǵa deıin barady. Álbette, asqynýlardy emdeý óte qymbat is-sharalardy qajet etedi. Qazir biz osy ispen aınalysýdamyz. Osy rette aldyn-alý terapııasy ondaǵan ese arzan bolýy múmkin, — dedi ol.
Sarapshy 2030 jylǵa qaraı bizdiń elimizde qant dıabetimen aýyratyn naýqastardyń sany 800 myńnan asýy múmkin dep boljaıdy. Sondyqtan SBA aýyrtpalyǵyn tómendetý úshin endokrınologııa, kardıologııa jáne nefrologııa arasyndaǵy pánaralyq kózqaras qajet.
Qazaqstanda gemodıalız el azamattary úshin tegin kórsetiledi. Sarapshylardyń pikirinshe, jyl saıyn osy proedýrany qajet etetin adamdardyń sany artyp keledi. Tıisinshe memlekettik bıýdjetke júkteme de ósýde. Gemodıalızge ketetin ýaqyt shyǵyndaryna baılanysty paıentter kóbinese jumysqa ornalasý múmkindiginen aıyrylady. Gemodıalızden ótken azamattarǵa birinshi dárejeli múgedektik beriledi. Sondyqtan osy jaǵdaıdy ózgertý úshin SBA-nyń erte dıagnostıkasy óte mańyzdy.
Saltanat QAJYKEN,
ALMATY
