وتاندىق ءونىم

تابيعات پەن ادامزاتتىڭ ءومىر ءسۇرۋ ەرەجەسى زامانعا ساي وزگەرۋى دەنساۋلىققا اسەر ەتپەي قويماسى انىق. وعان كۇن وتكەن سايىن كوزىمىز جەتە تۇسۋدە. ەم ىزدەگەن ەلدىڭ سۇرانىسىن ەبىن تاپقاندار بيزنەسكە اينالدىرىپ العالى قاشان. باستى ماقساتتارى اۋىرمايتىن ادامدار ەمەس، اينالىپ كەلىپ اقشاسىن توگە بەرەتىن ناۋقاستار. سىرتقى ەلدەردەن ءتۇرلى، كەيبىردە كەرى اسەر بەرەتىن، دارىلىك پرەپاراتتار كوپتەپ كىرىپ جاتىر. دابىراسى باسىم بولعانىمەن داۋاسى جوقتىڭ قاسى. دەرتى جانىنا باتقان جان شيپا ىزدەپ الاسۇرارى انىق. ولارعا كەرەگى دە سول.

ءوز وتانداستارىنىڭ وسى كۇيى مازا بەرمەگەن ازامات – بيولوگ، رەسەي حالىقارالىق پسيحولوگيا اكادەمياسىنىڭ اكادەميگى، پروفەسسور، 80-نەن استام عىلىمي ەڭبەكتىڭ اۆتورى — اسان سراجدين ۇلى مۇحيتدينوۆ. بۇرىنعى كەڭەس وداعىنداعى ارىپتەستەرى مويىنداعان عالىم. قازاقستان اۋماعىندا دارىلەر كوممەرتسياعا اينالىپ، سىرتتان ءتۇرلى سينتەتيكالىق بالامالارى كىرىپ جاتقانىنى قاتتى قىنجىلتىپ ءجۇردى. بىراق تا، قارسى تۇرار دارمەن جوق. دارمەنسىزبىن دەپ قاراپ وتىرۋعادا بولمايتىن ەدى. ۇلتىنا، وتانىنا دەگەن ادالدىقپەن قاراپ جۇرگەن اعامىز قولىن قۇسىرىپ وتىرا المادى. دەرتكە ۇرىنعان ادامدارعا دارىگەرلەردىڭ بەرگەن نۇسقاۋىنا كوڭىلى تولماي، ءتۇرلى شوپتەردەن ءدارى جاساي باستادى. ونى ادامدارعا ۇسىنۋ ءۇشىن سىناقتان وتكىزۋ كەرەك بولدى. سىناق ءۇشىن مەملەكەت اقشا ءبولۋى كەرەك ەدى. كوپتەگەن ەسىك قاعىلدى. ول «كەرەكتەردى» تۇگەندەيمىن دەگەنشە وتانداستارى دەرتىنە دەرت قوسىپ جاتتى. دەرتكە ۇشىراعان ەڭ جاقىن ادامداردى ءوز دارىلەرىمەن ەمدەي باستادى. شيپاسى ءتيىپ، ساۋىقتىرىپ جىبەرگەن ادامداردى كورگەن اعامىز بۇرىننان ويلاستىرىپ جۇرگەن جوسپارىن ىسكە اسىرۋعا كىرىستى. دارىلىك پرەپارات جاساماس بۇرىن «بيولوگيالىق بەلسەندى قوسپا» (ببق) جاسادى. زاڭدى ءتارتىبى دە سولاي بولۋى ءتيىس. ونىڭ ءوزى قۇزىرلى ورىنداردىڭ تەكسەرۋىنەن ءوتىپ، ماقۇلدانۋى كەرەك. ءۇش ايدىڭ ىشىندە جەتى ءتۇرلى بالزام جاساپ شىعاردى. جشس «نۋتريتەست»سىناق زەرتحاناسىندا عالىمدار جەتى اي بويى جۇرگىزگەن ساراپتاۋ جۇمىستارى وڭ ناتيجە كورسەتىپ، ءبىراۋىزدان ماقۇلدادى. كەيبىر عالىمدار ۇلكەن جاڭالىق ەكەنىن دە ايتىپ جاتتى. تاماقتانۋ اكادەمياسىنىڭ ەكسپەرتىك كەڭەسىنىڭ توراعاسى اكادەميك ت.ش.شارمانوۆ سوڭعى قورتىندىسىن بەكىتىپ بەردى. ءونىمدى جاساۋ ءۇشىن تەك قازاقستان جەرىنىڭ فلوراسى پايدالانىلادى. كەڭ بايتاق ولكەمىزدىڭ وسىمدىكتەر دۇنيەسى سان الۋان. تانىپ، قولدانا بىلسەڭ، بارلىق دەرتكە شيپالى وسىمدىكتەردى تابۋعا بولادى. قىرىق جىل عۇمىرىن عىلىمعا ارناعان اسان سراجدين ۇلى ءۇشىن ءشوپتى تاني ءبىلۋ قيىن ءىس ەمەس. ءدارى جاساۋ ءۇشىن ءشوپتى تاني ءبىلۋ جەتكىلىكسىز. جەر شارلاپ، وسەتىن جەرىن، پىسەتىن كەزەڭىن، جينايتىن بولىگىن ت.س.س. ءبىلۋ قاجەت. ودان كەيىنگى جۇمىس شوپتەن دارىلىك ءسولىن ايىرۋ، قاجەتتى قۇراممەن ارالاستىرۋ، تۇنبا جاساۋ سياقتى جۇمىستار ءبىلىم مەن مول تاجىريبە قاجەت ەتەدى. قولىنداعى بار دۇنيەسىن سالىپ قۇراستىرعان اسپاپتارىمەن جۇمىسقا كىرىسىپ كەتتى. جالعا العان تسەحتا قانشاما ۇيقىسىز تۇندەر ءوتتى. قينالىپ كەلگەن تانىستارى دەرتتەرىنە داۋا تاۋىپ العىستارىن جاۋدىرعان ساتتەر شارشاۋدىڭ ءبارىن ۇمىتتىرىپ جىبەرەتىن، قۋانتاتىن. ەڭبەكتىڭ جەمىسى دەگەن وسى ەكەن.

قازىرگى ساتتە «اسان پروداكتس» كومپانياسى 14 ءتۇرلى ءونىم شىعارادى. تولىق سىناقتان وتكەن. ادامدارعا جاسۋشالىق دەڭگەيدە اسەر ەتەتىنى عىلىمي تۇرعىدا دالەلدەنگەن. تاعى ءبىر باسا ايتاتىن نارسە بالزامدى ىشكەن ساتتە ادام دارۋمەندەر مەن ميكروەلەمەنتتەردىڭ تاۋلىكتىك نورماسىن قابىلدايدى. قازاقستان ازاماتتارىنىڭ اعزاسىنا دەفيتسيت بولاتىن ميكروەلەمەنتتەر الدىن الا ەسكەرىلگەن. بۇل دەگەنىڭىز — قوسالقى دارۋمەندىك پرەپاراتتاردى قابىلداۋدى اسا قاجەت ەتپەيدى دەگەن ءسوز. سونىمەن قاتار ىشكى ميكروفلورانى بۇزبايدى.  ءبىز قابىلداپ جۇرگەن دارىلەردىڭ باسىم بولىگى باۋىرعا اۋىر زيان كەلتىرەدى، ودان باسقا دا اعزالارعا جاناما اسەرى بار. «Assan»ونىمدەرى اۋىرعان جەردەن باسقا اعزالارعا جاناما نەمەسە كەرى اسەرى جوق. ارينە شوپتەرگە اللەرگياسى بار كەيبىر جەكە ادامداردى ايتپاعاندا. اسان مىرزانىڭ ەڭ باستى ۇستانىمى-شيپاسىن تاۋىپ جازىلىپ كەتكەن ادامدار سول اۋرۋىنا قايتادان شالدىقپاسىن دەگەن نيەت، ءابىرجىپ، ەم ىزدەپ كەلگەنىن قالامايدى. 14 ءتۇرلى بالزام جانە كەرەمەت «عاجايىپ»شايمەن شەكتەلمەي ءالى تالاي ءتۇرىن وندىرمەك. وتا جاساۋعا ءماجبۇر بولعان تۇتىنۋشىلار قۇلان تازا ايىعىپ كەتكەن جانە جاتىر وبىرىمەن اۋىرعان كىسى سىرقاتتان ايىعىپ كەتكەنى — ول ءبىر بولەك اڭگىمە.

2021 جىلى نەگىزى قالانعان «اسان پروداكتس»  كومپانياسى بۇگىندە تابيعي ەمدىك شوپتەردەن جاسالعان وتاندىق يننوۆاتسيالىق ونىمدەردىڭ ەڭ ءىرى ءوندىرۋشىسى بولىپ سانالادى. ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق وداق (ەاەو) شەڭبەرىندە ونىمدەردىڭ ساپاسىنا سايكەس بارلىق قاجەتتى قۇجاتتارى زاڭداستىرىلعان.

دەنساۋلىق – ادامي قۇندىلىقتار ىشىندەگى ەڭ ماڭىزدىسى. ۇلت ساۋلىعى – مەملەكەت بايلىعى. تۇتىنۋشى رەتىندە ايتارىم، ەلىمىزگە سىرتتان كەلەتىن ءدارى-دارمەكتەرگە مۇقياتپەن قاراۋ كەرەك ەكەنىن ايتقىم كەلەدى. جارناماسى جارقىراعان دۇنيەنىڭ بارلىعى شيپا بەرمەس. تۋعان جەردىڭ سۋى دا، ءشوبى دە، اۋاسى دا دەركە داۋا ەكەنىن ەستەن شىعارماعان ءجون.

ساعادىلدا ءۇسىبالى