Formýla-1 tarıhyndaǵy úzdik pılot kim?

Formýlaǵa qyzyǵýshylyq tanytqan kez-kelgen adamnyń oıyna kem degende bir ret keletin suraq osy. Alaıda, bul suraqqa anyq jaýap berý múmkin emes. Sebebi, Formýla-1 – tehnologııalar jarysy. Bul jarystaǵy jaǵdaı jyl sanap emes, apta sanap ózgerip jatady. Jyl ótken saıyn bolıdter de, tehnologııalar da qaryshtap damýda.

Sol sebepti de, ótken ǵasyrdyń juldyzdaryn qazirgi pılottarmen salystyrý durys emes. Zaman basqa, zań basqa. Degenmen de, suranys barda, usynys bar. Suraq bolsa, oǵan jaýap izdeýshiler de tabylady.

Osy aptada Amazon Web Services jasandy ıntellektti paıdalana otyryp, ár zamandaǵy pılottardyń kórsetken nátıjelerin salystyratyn algorıtm jasap shyǵarypty. Ol algorıtm ár zamandaǵy bolıdterdiń jyldamdyǵyn barynsha teńestirip, matematıkalyq esep arqyly F1 tarıhyndaǵy barlyq pılotty birdeı bolıdke otyrǵyzsa, kim jyldam bolar edi degen suraqtyń jaýabyn izdepti.

Sonymen, jasandy ıntellekttiń oıynsha, Formýla tarıhyndaǵy eń jyldam pılot – brazılııalyq «sıqyrshy» Aırton Senna. Formýlalyq karerasynda eki dúrkin álem chempıony bolǵan ataqty pılot – avtosporttyń sımvolyna aınala bilgen erekshe tulǵa. 1994 jyly A.Senna óz karerasynyń shyńyna jetip, talaıdyń armany bolǵan Williams komandasyna qosylǵan bolatyn. Alaıda, kópten kútken jeńisterge qol sozym sát qalǵanda, Imoladaǵy apattan qaza tapqan pılot áli kúnge deıin F1 tarıhyndaǵy eń bıik oryndy áli eshkimge berer emes.

Bul esep boıynsha, aty ańyzǵa aınalǵan «qyzyl baron» Mıhael Shýmaher Sennadan 0,1 sekýndqa artta qalatyn kórinedi. О́ziniń eń nátıjeli jyldaryn Ferrari men Benetton-nyń sapynda ótkizgen nemis pıloty álemdegi eń tanymal jáne eń sátti óner kórsetken pılot bolyp qalýda. Shýmaherdiń tegi qazaq qoǵamynda adamnyń aty emes, jyldamdyq sóziniń sınonımine aınalǵan. 7 dúrkin álem chempıony ataǵy da Shýmaherden keıin áli eshkimge buıyrǵan joq.

Mıhaeldiń artynan 0,15 sekýndtan soń qazirgi Mercedes-tiń juldyzy L. Hemılton keledi eken. Mıhaeldiń sońynan erý Lıýıs úshin qalypty nárse. «Qyzyl baronnyń» máńgilik bolyp kóringen kóptegen rekordtaryn buzyp kele jatqan Hemılton jaqyn ýaqytta óziniń 7-shi chempıondyǵyna qol jetkizip, M.Shýmahermen bir satyǵa kóteriledi dep kútilýde.

Atalǵan úshtikten bólek, reıtıngte Ios Ferstappenniń uly Maks, Renault-nyń baǵy men bas aýrýyna qatar aınala bilgen Fernando Alonso, L. Hemılton men M. Shýmaherdiń ekeýimen de komandalas bolyp, eki ańyzdy artta qaldyra bilgen jalǵyz adam – Nıko Rosberg te bar.

Árıne, bunyń barlyǵy matematıkalyq eseptiń, modeldeýdiń nátıjesi. Bul habardy shynaıy aqparat dep aıtý qıyn. Alaıda, aty atalǵan úsh pılottyń Formýla tarıhyndaǵy alatyn orny erekshe ekendigi anyq. Olardyń talanty men ulylyǵy eshkimde kúmán týdyrmaýy tıis.

Ernur MOLDAShEV