بۇلاي بولماۋى كەرەك ەدى… — سەرىك ابدراحمانوۆ «ءتورت اعايىندىنىڭ» ءبىرى تۋرالى

قوعام قايراتكەرى سەرىك ابدراحمانوۆ جاقىندا فانيدەن باقيعا اتتانعان «ءتورت اعايىندىنىڭ» ءبىرى ەركىن ءىزباساردىڭ قازاسىنا بايلانىستى ونىڭ وتباسى مەن تۋعان-تۋىستارىنا جانە باسقا دا جاقىندارىنا كوڭىل ايتتى. سەرىك ابدراحمان ۇلى ەركىن ءىزباساردىڭ فانيدەگى جاقسى جاعىن ەسكە الدى. ول مارقۇمدى جەلتوقساننىڭ قاھارمانىنا تەڭەپ، ونى ۇلت نامىسىن قورعاعان ازامات دەپ اتادى.

80-جىلداردىڭ ورتاسىندا، — دەدى ول، — ەركىن ءىزباسار الماتى زووۆەتەرينارلىق ينستيتۋتىنىڭ ستۋدەنتى بولا ءجۇرىپ، بىرگە تۇراتىن قۇربىلارىنىڭ قالاۋىمەن ءوز جاتاقحانالارىنىڭ كومەندانتى بولىپ سايلانعان ەدى. ەركىن كۇرەس شەبەرى، وقۋ ۇزدىگى، قۇرداستارىنىڭ الدىنداعى بەدەلى مەن بويىنا دارىعان ۇيىمداستىرۋ قابىلەتىنىڭ ارقاسىندا تۇرعىنجايلاردا ءتارتىپ پەن تازالىقتى قالىپتاستىردى. بۇل سول كەزدەگى ستۋدەنتتەر اراسىندا ءوزىن-ءوزى باسقارۋ (ساموۋپراۆلەنيە) تاجىريبەسىنىڭ ۇزدىك ۇلگىسى بولدى. مەن قازاقستان كومسومولىنىڭ جەتەكشىسى رەتىندە بۇل تۋرالى ۇلكەن مىنبەرلەردەن ايتىپ ناسيحاتتاپ ءجۇردىم. وزىق باستاما كوپ جەرلەردە قولداۋ تاپتى.

ودان ءارى سەرىك ابدراحمان ۇلى 1986 جىلعى جەلتوقسان وقيعاسىندا ەركىن ىزباسارمەن كەزدەسكەن كەزىن ايتتى.

18-جەلتوقسان كۇنى مەن ءتۇس ۋاقىتىنان باستاپ برەجنەۆ الاڭىندا ەرەۋىلشىلەر اراسىندا بولىپ، اسكەريلەر شەرۋدى كۇشپەن تارقاتىپ، بەيبىتشىل جاستارعا كورسەتكەن قاتىگەزدىكتەرىنە ارىپتەستەرىممەن بىرگە قارسى تۇرىپ، جاعالاسۋعا دەيىن باردىق. جارىم تۇندە عانا كەڭسەمىزگە قايتتىق. ەكى كۇن بويى بولعان استان-كەستەڭدى قورىتىندىلاۋعا كىرىستىك. جان-جاقتان مالىمەتتەر ءتۇسىپ جاتتى…

ءبىر كەزدە ماقتاۋلى زووۆەت ينستيتۋتىنىڭ جاتاقحاناسىنان «ستۋدەنتتەر ءتارتىپ ورناتۋعا كەلگەن اسكەريلەردى تاياققا جىعىپتى» دەگەن حابار كەلدى. سول جەرگە مەن تاڭەرتەڭ باردىم. لەنين بولمەسىنە جاستار، مۇعالىمدەر، وقۋ ورنىنىڭ باسشىلارى جينالىپتى. ەركىن ءبىزدى قارسى الدى. ودان بىردەن «نەگە سولداتتارعا تيىستىڭدەر؟» دەپ سۇرادىم. ول بولعان جاعدايدى باياندادى. شەكاراشىلار ۋچيليششەسىنىڭ كۋرسانتتارى جاتاقحانانىڭ ەسىگىن بۇزىپ كىرگەن دە، سەبەپسىز جاتاقحانا تۇرعىندارىنا قوقان-لوققى كورسەتىپ، قىزدارعا شۇيلىگىپ، ۇلتتىڭ نامىسىنا تيەتىن جامان سوزدەر ايتىپ، قول دا جۇمساپتى… سول ارادا شەكاراشىلارعا قانىم قايناپ تۇرىپ ەركىننەن: «سەندەر نە ىستەدىڭدەر؟»، دەپ سۇراپپىن. ەركىن ءسال كىدىرىپ: «اعا، سىباعاسىن بەردىك… ەكىنشى رەتبىزگە كەلمەيتىندەي قىلدىق»، دەدى. ال مەن اۋزىمنان قالاي شىققانىن بىلمەي كوپشىلىكتىڭ كوزىنشە «ساۋاپ قىلىپسىڭدار! كىمنىڭ نانىن جەپ جۇرگەندەرىن ءبىلسىن!»، دەپپىن، — دەدى ول.

س.ابدراحمانوۆتىڭ ايتۋىنشا، بۇل اڭگىمەنى وعان 7-8 جىل بۇرىن تالدىقورعانعا زىليحا تامشىباەۆانىڭ اتىنداعى ءداستۇرلى تۋرنيرگە اقتوبەلىك ەركىن كۇرەس بالۋاندارىن ەرتىپ كەلگەن ەركىن ءىزباساردىڭ ءوزى ەسىنە سالعان.

سول كەزدە ونىمەن ءبىراز اڭگىمەلەستىك. قوشتاساردا قول الىسىپ: «ءىنىم، دۇرىس جولعا ءتۇستىڭ بە؟» دەپ تەمىر اربادا وتىرعان ەركىننەن سۇرادىم. «سەرىك اعا، ايىبىمدى ارتىعىمەن وتەدىم. بۇزىقتىق جاستىق كەزدە قالدى عوي…»، دەدى. اماندىق تىلەپ قوشتاستىم.

مەن ەكى ەركىندى ءبىلدىم. ءبىرىنشى ەركىن مەنىڭ جۇرەگىمدە «جەلتوقسان قاھارمانى» بولىپ قالدى.

«ءتورت اعايىننىڭ» ءبىرى ەركىن ءىزباسار دەگەندى ءبىرىنشى رەت ەستىپ تاڭقالدىم دا، وكىندىم… بۇلاي بولماۋى كەرەك ەدى… وكىنىشتى. وكىنىشتى، — دەدى سەرىك ابدراحمان ۇلى.

ول مارقۇمنىڭ اۋلەتىنە، بالا-شاعاسىنا، جاقىن-جۋىقتارىنا كوڭىل ايتتى.

«ءتورت اعايىندى» توبىنىڭ جەتەكشىلەرىنىڭ ءبىرى ەركىن ءىزباساردىڭ قايتىس بولعانى تۋرالى قارالى حابار 27 قاراشادا تارادى.

قازاقپاراتتىڭ حابارلاۋىنشا، 2018 جىلى ەركىن ىزباسارعا ۇيىمداسقان قىلمىستىق توپ قۇرىپ، وعان جەتەكشىلىك ەتكەنى ءۇشىن ايىپ تاعىلىپ، سوتتالعان بولاتىن. ودان كەيىن ول اقتوبەدە مۇناي ۇرلادى، ۇيىمداسقان قىلمىستىق توپ قۇردى دەپ ايىپتالىپ، 16 جىلعا باس بوستاندىعىنان ايىرىلدى. ول تۇرمەدەن ءۇش جىلدان سوڭ دەنساۋلىعىنا بايلانىستى شىقتى. بىراق اقتالمادى.

ەركىن اقتالعان جوق. دەنساۋلىعىنىڭ ناشارلاپ كەتۋىنە بايلانىستى بوساتىلدى. قازىر ۇيدە. گۇپتەي بوپ ءىسىنىپ كەتكەن. وسكەمەندەگى تۇرمەدەن الماتىعا الىپ كەلدىك. الماتىدا ءتورت رەت وتا جاسالدى. مۇگەدەك ادامدى جالا جاۋىپ تۇرمەگە تىققاسىن نە بولۋشى ەدى؟ بالام ولۋگە كەلگەن. ۇيدەن ەمدەپ جاتىرمىز. ىسىگىن قايتارعان سوڭ اۋرۋحاناعا جاتقىزامىز با دەپ ويلاپ وتىرمىز، – دەگەن ەدى ەركىن ءىزباسار تۇرمەدەن شىققان كەزدە ونىڭ شەشەسى مەيىرحان ءىزباسار.

ەركىن ءىزباساردىڭ قازاسى تۋرالى اقپاراتتى زامانداستارى راستادى.

داستان كەنجالين،

استانا