ەلىمىزدىڭ اۆتونارىعى قالاي دامۋدا؟

الماتىدا «قازاقستاننىڭ اۆتونارىعى: اناليتيكا، تەحنولوگيالار، بولجامدار» اتتى كەزەكتى كونفەرەنتسيا ءوتتى.

ءىس-شارادا ەلىمىزدىڭ اۆتوموبيل نارىعىنداعى، سونداي-اق كرەديتتەۋ، ساقتاندىرۋ، اۆتوموبيل بولشەكتەرىن ساتۋ سياقتى ىلەسپە سالالارداعى نەگىزگى ترەندتەر قارالىپ، احۋال، تسيفرلىق شەشىمدەر مەن سەرۆيستەرگە ەرەكشە نازار اۋدارىلدى.

كونفەرەنتسيادا Freedom Finance Global تالداۋشىسى اڭسار ابۋەۆ، «بانك فريدوم فينانس قازاقستان» اق بيزنەستى دامىتۋ دەپارتامەنتىنىڭ ديرەكتورى يالكۋنچان گانيەۆ،  Freedom Drive جشس-ءنىڭ جانە Freedom Mobile جشس-ءنىڭ  ديرەكتورى ۆيكتوريا نوۆيچكوۆا، Freedom Finance Insurance قارماسىنىڭ توراعاسى ازامات كەرىمباەۆ، ستوgram، Autobody مەن ToiDrive نەگىزىن قالاۋشى جاندوس تۋرسۋمباەۆ ەلىمىزدىڭ اۆتونارىعى، ساقتاندىرۋ، ماسەلەرى جانە تاعى دا باسقا كوپتەگەن پروبلەمالار تۋرالى ءوز ويلارىن ورتاعا سالدى.

بىلتىرعى جىلى Freedom Finance Global كومپانياسى جۇرگىزگەن سالالىق زەرتتەۋدىڭ قورىتىندىسى بويىنشا قازاقستاننىڭ اۆتوكولىك نارىعىنىڭ قازىرگى تاريحىنداعى ەڭ ماڭىزدى كەزەڭدەردىڭ ءبىرى دەپ اتالدى. باستاپقى جانە قايتالاما اۆتوموبيل نارىقتارىن تالداۋ كەزىندە اشىق دەرەككوزدەردەن الىنعان دەرەكتەر، كاسىبي قاتىسۋشىلار مەن ساراپشىلاردىڭ پىكىرلەرى، سونداي-اق اۆتوكولىك ساتىپ الۋ تۋرالى شەشىم قابىلدايتىن قازاقستاندىق اۆتوكولىك يەلەرى مەن جۇرگىزۋشىلەردىڭ ساۋالناماسىنىڭ ناتيجەلەرى ەسكەرىلدى.

بىلتىرعى جىلى ەلىمىزدەگى جەڭىل اۆتوموبيلدەر سانىنىڭ ءوسۋى 2013-2022 جىلدارداعى كەزەڭ – 10 جىلداعى كورسەتكىشتەردەن اسىپ ءتۇستى.

حالىقتىڭ اۆتوموبيلدەرمەن قامتاماسىز ەتىلۋى پاندەمياعا دەيىنگى دەڭگەيدەن اسىپ ءتۇستى. ەلىمىزدە بەنزينمەن جۇرەتىن اۆتوكولىكتەر مەن شاعىن ليتراجدى كولىكتەردىڭ ۇلەسى وسۋدە. ەلەكتركارلاردىڭ ءوسۋ قارقىنى ءۇش تاڭبالى پايىزدىق كورسەتكىشتەرگە جەتتى. قىتايلىق اۆتوونەركاسىپتىڭ ۇلەسى ەلدەگى جاڭا اۆتوموبيلدەردىڭ بارلىق ساتىلىمىنىڭ تورتتەن بىرىنە جەتتى.

تالداۋشىلاردىڭ بولجاۋىنشا، Hyundai جانە Chevrolet جەكە برەندتەر رەتىندە كوشباسشىلىق پوزيتسيالارىن ساقتاپ قالادى. بىراق قىتايلىق اۆتوموبيلدەردىڭ جالپى ساتىلىمى 2024 جىلى نارىقتا باسىم بولادى. ەكىنشى جاعىنان، قىتايلىق اۆتوموبيلدەردىڭ قوسالقى بولشەكتەرىنىڭ تاپشىلىعى كەم دەگەندە تاعى ءبىر جارىم-ەكى جىل بويى ساقتالادى دەپ بولجانۋدا. بولاشاقتا ەلدەگى ەلەكتركارلاردىڭ ءوسۋ قارقىنى قىزمەت كورسەتۋ جەلىلەرىنىڭ دامۋىنا جانە وسى اۆتوموبيلدەردى ەلگە يمپورتتاۋ شىعىندارىنا بايلانىستى بولادى. سونداي-اق، جەكە ساتۋشىلاردا دا، سونداي-اق ديلەرلەردە دە قىتايلىق ەلەكتركارلاردىڭ مودەلدەرى كەڭەيەدى دەپ جوپارلانىپ وتىر.

2023 جىلدى قازاقستاننىڭ اۆتوموبيل نارىعىنىڭ قازىرگى تاريحىندا بەتبۇرىس كەزەڭ دەپ اتاۋعا بولادى. ونىڭ سەبەبى، ەلىمىزدەگى كولىك سانىنىڭ كۇرت وسۋىندە عانا ەمەس، سونداي-اق قازاقستاندىقتاردىڭ جاڭا وزگەرىستەرگە بۇرىنعىدان دا اشىق بولۋىنا بايلانىستى بولىپ وتىر. اۆتوكولىك نارىعى بۇل – تۇراقتى پىكىرلەر، ستەرەوتيپتەر، كونسەرۆاتيزم جانە پراگماتيزم تۋرالى ءجيى ايتىلاتىن ورىن. الايدا، قازاقستان ءۇشىن سۇرانىسى تومەن ينجەنەرلىك شەشىمدەرمەن جابدىقتالعان قىتايلىق اۆتوموبيلدەردىڭ بەلسەندى تۇردە ءوسۋى جەرگىلىكتى ساتىپ الۋشىنىڭ پاراديگماسىنىڭ وزگەرگەنىن كورسەتتى. قازىر ءبىز ءىرى ويىنشىلاردىڭ جاڭا ۇردىستەرگە بەيىمدەلىپ، ترەندتەن قالماي جاتقانىن كورىپ وتىرمىز. بىلتىرعى جىل ءوسۋدىڭ جالعاسۋىندا ايتارلىقتاي ۇلكەن ءىز قالدىردى جانە 2024 جىلى ونىڭ ءبىزدى قايدا اپاراتىنىنا كۋا بولامىز، — دەدى Freedom Finance Global كومپانياسىنىڭ تالداۋشىسى اڭسار ابۋەۆ.

Freedom Finance Global كومپانياسىنىڭ تالداۋشىلارى اۆتوموبيل باعالارىنىڭ سەرپىنى 2024 جىلى وسەدى دەپ بولجايدى. باعالاردىڭ ءوسۋ شاماسى ينفلياتسيا كورسەتكىشىنە بايلانىستى بولادى. اۆتوموبيلدەردىڭ باعالارى 2024 جىلى 12-17%-عا وسەدى دەپ كۇتىلۋدە. سونىمەن بىرگە، تالداۋشىلاردىڭ بولجامى بويىنشا، بيىل اۆتوكولىك نارىعىنىڭ ءوسۋ قارقىنى ينفلياتسيانىڭ تومەندەۋ قارقىنىنىڭ باسەڭدەۋىمەن بىرگە تومەندەيدى، دەگەنمەن ولار جەرگىلىكتى نارىق ءۇشىن سالىستىرمالى تۇردە جوعارى بولىپ قالا بەرەدى.

قازاقستاننىڭ ەسكى اۆتوپاركى نارىقتاعى پروبلەمالاردىڭ ءبىرى بولىپ سانالادى. سونىمەن قاتار، ورتاشا ستاتيستيكالىق تۇتىنۋشى ءۇشىن اۆتوموبيلدەردىڭ قول جەتىمدىلىگىنىڭ تومەن بولۋى، اۆتوموبيلدەردىڭ تاريحى مەن زاڭ جۇزىندە تازالىعىنىڭ بولماۋى، سالونداردا جاڭا اۆتوموبيلدەردىڭ جەتىسپەۋشىلىگى، پرەميۋم سەگمەنتتى اۆتوموبيلدەردى ساتۋداعى توقىراۋ، ايدالعان اۆتوموبيلدەردىڭ قوسالقى بولشەكتەرىنىڭ قىمباتتىعى، اۆتوموبيل نارىعىندا سۇرانىستىڭ جوعارى دەڭگەيى جانە وعان سايكەس كەلمەيتىن ۇسىنىس، سونداي-اق Trade-in باعدارلاماسىنا دەگەن سۇرانىستىڭ تومەن بولۋى سياقتى جاعىمسىز فاكتورلار كوزگە تۇسەدى.

كەشەندى زەرتتەۋ بارىسىندا كومپانيا ءاۆتوموبيلدى جۇرگىزۋدە تاجىريبەسى بار جانە ونى ساتىپ الۋ تۋرالى شەشىم قابىلدايتىن 18 جاستان اسقان قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ 1021 تۇرعىنىنا ونلاين-ساۋالناما جۇرگىزدى. ساۋالناماعا قاتىسۋشىلاردىڭ باسىم كوپشىلىگىندە وتباسىنىڭ مەنشىگىندە ءبىر (82،9%) نەمەسە ەكى اۆتوموبيل (15،8%) بار. ساۋالناماعا قاتىسقانداردىڭ تەك 1،4%-نىڭ ءۇش نەمەسە ودان دا كوپ جەڭىل كولىكتەرى بار. كوبىنە الماتى قالاسىنىڭ تۇرعىندارى ءبىر ءاۆتوموبيلدىڭ يەلەرى بولىپ تابىلادى (شىمكەنت قالاسىندا 75%-عا جانە استانا قالاسىندا 72،8%-عا قاراعاندا 86،5%-دى قۇرايدى). ەكى اۆتوموبيل كوبىنەسە ەلوردا مەن شىمكەنت تۇرعىندارىنىڭ مەنشىگىندە بولىپ جاتادى (تيىسىنشە 24،7% جانە 25%).

قازاقستاندىقتار اراسىندا سۇرانىسى جوعارى اۆتوموبيلدەردىڭ ۇزدىك 5 ماركاسىنا Toyota (13،8%)، ۆاز لادا (11،4%)، Volkswagen (8،8%) جانە كورەيالىق KIA (7،8%) جانە Hyundai (7،1%) اۆتوبرەندتەرى كىرەدى. قازاقستانداعى جەڭىل اۆتوموبيلدەر پاركىنىڭ جىلى ەسكىرگەن كولىكتىڭ باسىم ەكەندىگىن بىلدىرەدى. رەسپوندەنتتەردىڭ اۆتوموبيلدەرىنىڭ جارتىسىنان كوبى 2016-2022 جىلدار ارالىعىندا ساتىپ الىندى (58،9%)، بۇل رەتتە ولار كوبىنەسە ايدالعان اۆتوكولىكتەردى ساتىپ الدى (جاڭا اۆتوكولىكتەردىڭ 26،4%-نا قاراعاندا 73،6%-دى قۇرايدى). ساۋالناماعا قاتىسقان ءاربىر ءتورتىنشى ادام ءاۆتوموبيلدى مامانداندىرىلعان رەسمي ديلەرلەردەن (24،8%) نەمەسە ءوزىنىڭ تۇرعىلىقتى جەرى بويىنشا قايتالاما اۆتوموبيلدەر نارىعىنان (23%) ساتىپ الدى. اۆتوكولىك يەلەرىنىڭ كوپشىلىگى — 67،8% كولىك باعاسىنىڭ تولىق قۇنىن بىردەن تولەپ، كولىكتى ساتىپ الدى. ساۋالناماعا قاتىسقانداردىڭ 29،7%-ى كرەديتتەۋ قىزمەتتەرىن پايدالاندى.

سونداي-اق، زەرتتەۋ شەڭبەرىندە سالانىڭ جوعارى بىلىكتى وكىلدەرىمەن ساراپتامالىق سۇحبات جۇرگىزىلدى. كاسىبي مامانداردىڭ پىكىرىنشە، قازاقستاننىڭ اۆتوموبيل نارىعى بۇگىنگى تاڭدا دامۋ ساتىسىندا ءجۇرىپ جاتىر. الايدا، ولاردىڭ پىكىرىنشە، ساتۋ مەن تۇتىنۋدىڭ بەلسەندى ءوسۋ كەزەڭى ءوتىپ كەتتى جانە الداعى ءبىر-ەكى جىلدا نارىقتا (قايتالاما نارىقتا دا، سونداي-اق باستاپقى نارىقتا دا) توقىراۋ بولادى دەپ كۇتىلۋدە. قازاقستاننىڭ اۆتوموبيل نارىعى، ساۋالناماعا قاتىسقانداردىڭ پىكىرىنشە، «قىزىل مۇحيت» يدەياسىن كورسەتەدى: باسەكەلەستىگى جوعارى جانە بيزنەستى جۇرگىزۋ ءۇشىن تۇسىنىكتى قاعيدالارى بار قالىپتاسقان نارىق، مۇندا سۇرانىس جاساۋدىڭ جانە ساتۋدىڭ قانداي دا ءبىر تاسىلدەرىن ويلاپ تابۋدىڭ قاجەتى جوق.

ساراپشىلاردىڭ 2024 جىلعا ارنالعان بولجامدارى بويىنشا، قازاقستاننىڭ اۆتوموبيل نارىعىندا ساتىلىمنىڭ ءوسۋى باسەڭدەيدى دەپ كۇتۋدە. الايدا، ولاردىڭ كوبى الداعى ۋاقىتتا بازالىق مولشەرلەمە تومەندەۋى، سونىڭ سالدارىنان حالىق ءۇشىن كرەديتتەردىڭ قولجەتىمدىلىگى ارتۋى مۇمكىن ەكەنىن اتاپ ءوتتى. قىتايلىق اۆتوونەركاسىپتىڭ كەڭەيۋى باسقا ءوندىرۋشى ەلدەردىڭ اۆتوموبيلدەرىنە دەگەن سۇرانىستىڭ تومەندەۋىنە تىكەلەي اسەر ەتەدى، دەپ سانايدى سۇحباتقا قاتىسۋشىلار. سونداي-اق، جاڭا اۆتوموبيلدەرگە دەگەن تۇتىنۋشىلىق سۇرانىس وسەدى، اۆتوموبيلدەردىڭ قۇنى 10-20%-عا وسەدى، ايدالعان اۆتوموبيلدەرگە دەگەن تۇتىنۋشىلىق سۇرانىس تومەندەيدى دەپ بولجانۋدا.

نۇرلان قۇمار،

الماتى