Elimizdiń avtonaryǵy qalaı damýda?

Almatyda «Qazaqstannyń avtonaryǵy: analıtıka, tehnologııalar, boljamdar» atty kezekti konferenııa ótti.

Is-sharada elimizdiń avtomobıl naryǵyndaǵy, sondaı-aq kredıtteý, saqtandyrý, avtomobıl bólshekterin satý sııaqty ilespe salalardaǵy negizgi trendter qaralyp, ahýal, ıfrlyq sheshimder men servısterge erekshe nazar aýdaryldy.

Konferenııada Freedom Finance Global taldaýshysy Ańsar Ábýev, «Bank Frıdom Fınans Qazaqstan» AQ Bıznesti damytý departamentiniń dırektory Ialkýnchan Ganıev,  Freedom Drive JShS-niń jáne Freedom Mobile JShS-niń  dırektory Vıktorııa Novıchkova, Freedom Finance Insurance qarmasynyń tóraǵasy Azamat Kerimbaev, STOgram, Autobody men ToiDrive negizin qalaýshy Jandos Týrsýmbaev elimizdiń avtonaryǵy, saqtandyrý, máseleri jáne taǵy da basqa kóptegen problemalar týraly óz oılaryn ortaǵa saldy.

Byltyrǵy jyly Freedom Finance Global kompanııasy júrgizgen salalyq zertteýdiń qorytyndysy boıynsha Qazaqstannyń avtokólik naryǵynyń qazirgi tarıhyndaǵy eń mańyzdy kezeńderdiń biri dep ataldy. Bastapqy jáne qaıtalama avtomobıl naryqtaryn taldaý kezinde ashyq derekkózderden alynǵan derekter, kásibı qatysýshylar men sarapshylardyń pikirleri, sondaı-aq avtokólik satyp alý týraly sheshim qabyldaıtyn qazaqstandyq avtokólik ıeleri men júrgizýshilerdiń saýalnamasynyń nátıjeleri eskerildi.

Byltyrǵy jyly elimizdegi jeńil avtomobılder sanynyń ósýi 2013-2022 jyldardaǵy kezeń – 10 jyldaǵy kórsetkishterden asyp tústi.

Halyqtyń avtomobıldermen qamtamasyz etilýi pandemııaǵa deıingi deńgeıden asyp tústi. Elimizde benzınmen júretin avtokólikter men shaǵyn lıtrajdy kólikterdiń úlesi ósýde. Elektrkarlardyń ósý qarqyny úsh tańbaly paıyzdyq kórsetkishterge jetti. Qytaılyq avtoónerkásiptiń úlesi eldegi jańa avtomobılderdiń barlyq satylymynyń tórtten birine jetti.

Taldaýshylardyń boljaýynsha, Hyundai jáne Chevrolet jeke brendter retinde kóshbasshylyq pozıııalaryn saqtap qalady. Biraq qytaılyq avtomobılderdiń jalpy satylymy 2024 jyly naryqta basym bolady. Ekinshi jaǵynan, qytaılyq avtomobılderdiń qosalqy bólshekteriniń tapshylyǵy kem degende taǵy bir jarym-eki jyl boıy saqtalady dep boljanýda. Bolashaqta eldegi elektrkarlardyń ósý qarqyny qyzmet kórsetý jelileriniń damýyna jáne osy avtomobılderdi elge ımporttaý shyǵyndaryna baılanysty bolady. Sondaı-aq, jeke satýshylarda da, sondaı-aq dılerlerde de qytaılyq elektrkarlardyń modelderi keńeıedi dep joparlanyp otyr.

2023 jyldy Qazaqstannyń avtomobıl naryǵynyń qazirgi tarıhynda betburys kezeń dep ataýǵa bolady. Onyń sebebi, elimizdegi kólik sanynyń kúrt ósýinde ǵana emes, sondaı-aq qazaqstandyqtardyń jańa ózgeristerge burynǵydan da ashyq bolýyna baılanysty bolyp otyr. Avtokólik naryǵy bul – turaqty pikirler, stereotıpter, konservatızm jáne pragmatızm týraly jıi aıtylatyn oryn. Alaıda, Qazaqstan úshin suranysy tómen ınjenerlik sheshimdermen jabdyqtalǵan qytaılyq avtomobılderdiń belsendi túrde ósýi jergilikti satyp alýshynyń paradıgmasynyń ózgergenin kórsetti. Qazir biz iri oıynshylardyń jańa úrdisterge beıimdelip, trendten qalmaı jatqanyn kórip otyrmyz. Byltyrǵy jyl ósýdiń jalǵasýynda aıtarlyqtaı úlken iz qaldyrdy jáne 2024 jyly onyń bizdi qaıda aparatynyna kýá bolamyz, — dedi Freedom Finance Global kompanııasynyń taldaýshysy Ańsar Abýev.

Freedom Finance Global kompanııasynyń taldaýshylary avtomobıl baǵalarynyń serpini 2024 jyly ósedi dep boljaıdy. Baǵalardyń ósý shamasy ınflıaııa kórsetkishine baılanysty bolady. Avtomobılderdiń baǵalary 2024 jyly 12-17%-ǵa ósedi dep kútilýde. Sonymen birge, taldaýshylardyń boljamy boıynsha, bıyl avtokólik naryǵynyń ósý qarqyny ınflıaııanyń tómendeý qarqynynyń báseńdeýimen birge tómendeıdi, degenmen olar jergilikti naryq úshin salystyrmaly túrde joǵary bolyp qala beredi.

Qazaqstannyń eski avtoparki naryqtaǵy problemalardyń biri bolyp sanalady. Sonymen qatar, ortasha statıstıkalyq tutynýshy úshin avtomobılderdiń qol jetimdiliginiń tómen bolýy, avtomobılderdiń tarıhy men zań júzinde tazalyǵynyń bolmaýy, salondarda jańa avtomobılderdiń jetispeýshiligi, premıým segmentti avtomobılderdi satýdaǵy toqyraý, aıdalǵan avtomobılderdiń qosalqy bólshekteriniń qymbattyǵy, avtomobıl naryǵynda suranystyń joǵary deńgeıi jáne oǵan sáıkes kelmeıtin usynys, sondaı-aq Trade-in baǵdarlamasyna degen suranystyń tómen bolýy sııaqty jaǵymsyz faktorlar kózge túsedi.

Keshendi zertteý barysynda kompanııa avtomobıldi júrgizýde tájirıbesi bar jáne ony satyp alý týraly sheshim qabyldaıtyn 18 jastan asqan Qazaqstan Respýblıkasynyń 1021 turǵynyna onlaın-saýalnama júrgizdi. Saýalnamaǵa qatysýshylardyń basym kópshiliginde otbasynyń menshiginde bir (82,9%) nemese eki avtomobıl (15,8%) bar. Saýalnamaǵa qatysqandardyń tek 1,4%-nyń úsh nemese odan da kóp jeńil kólikteri bar. Kóbine Almaty qalasynyń turǵyndary bir avtomobıldiń ıeleri bolyp tabylady (Shymkent qalasynda 75%-ǵa jáne Astana qalasynda 72,8%-ǵa qaraǵanda 86,5%-dy quraıdy). Eki avtomobıl kóbinese elorda men Shymkent turǵyndarynyń menshiginde bolyp jatady (tıisinshe 24,7% jáne 25%).

Qazaqstandyqtar arasynda suranysy joǵary avtomobılderdiń úzdik 5 markasyna Toyota (13,8%), VAZ LADA (11,4%), Volkswagen (8,8%) jáne koreıalyq KIA (7,8%) jáne Hyundai (7,1%) avtobrendteri kiredi. Qazaqstandaǵy jeńil avtomobılder parkiniń jyly eskirgen kóliktiń basym ekendigin bildiredi. Respondentterdiń avtomobılderiniń jartysynan kóbi 2016-2022 jyldar aralyǵynda satyp alyndy (58,9%), bul rette olar kóbinese aıdalǵan avtokólikterdi satyp aldy (jańa avtokólikterdiń 26,4%-na qaraǵanda 73,6%-dy quraıdy). Saýalnamaǵa qatysqan árbir tórtinshi adam avtomobıldi mamandandyrylǵan resmı dılerlerden (24,8%) nemese óziniń turǵylyqty jeri boıynsha qaıtalama avtomobılder naryǵynan (23%) satyp aldy. Avtokólik ıeleriniń kópshiligi — 67,8% kólik baǵasynyń tolyq qunyn birden tólep, kólikti satyp aldy. Saýalnamaǵa qatysqandardyń 29,7%-y kredıtteý qyzmetterin paıdalandy.

Sondaı-aq, zertteý sheńberinde salanyń joǵary bilikti ókilderimen saraptamalyq suhbat júrgizildi. Kásibı mamandardyń pikirinshe, Qazaqstannyń avtomobıl naryǵy búgingi tańda damý satysynda júrip jatyr. Alaıda, olardyń pikirinshe, satý men tutynýdyń belsendi ósý kezeńi ótip ketti jáne aldaǵy bir-eki jylda naryqta (qaıtalama naryqta da, sondaı-aq bastapqy naryqta da) toqyraý bolady dep kútilýde. Qazaqstannyń avtomobıl naryǵy, saýalnamaǵa qatysqandardyń pikirinshe, «qyzyl muhıt» ıdeıasyn kórsetedi: básekelestigi joǵary jáne bıznesti júrgizý úshin túsinikti qaǵıdalary bar qalyptasqan naryq, munda suranys jasaýdyń jáne satýdyń qandaı da bir tásilderin oılap tabýdyń qajeti joq.

Sarapshylardyń 2024 jylǵa arnalǵan boljamdary boıynsha, Qazaqstannyń avtomobıl naryǵynda satylymnyń ósýi báseńdeıdi dep kútýde. Alaıda, olardyń kóbi aldaǵy ýaqytta bazalyq mólsherleme tómendeýi, sonyń saldarynan halyq úshin kredıtterdiń qoljetimdiligi artýy múmkin ekenin atap ótti. Qytaılyq avtoónerkásiptiń keńeıýi basqa óndirýshi elderdiń avtomobılderine degen suranystyń tómendeýine tikeleı áser etedi, dep sanaıdy suhbatqa qatysýshylar. Sondaı-aq, jańa avtomobılderge degen tutynýshylyq suranys ósedi, avtomobılderdiń quny 10-20%-ǵa ósedi, aıdalǵan avtomobılderge degen tutynýshylyq suranys tómendeıdi dep boljanýda.

Nurlan QUMAR,

ALMATY